Συγκυβέρνηση

Ανέκδοτο από την εποχή του Ψυχρού. Ο Μπρέζνιεφ είναι αφεντικό στο Κρεμλίνο, ο Κοσύγκιν πρωθυπουργός του. Κάποια στιγμή, ενώ συζητούν στο γραφείο του δεύτερου, χτυπάει το τηλέφωνο: είναι ο πρωθυπουργός της Πολωνίας που ζητάει ακρόαση. Ο Κοσύγκιν πιάνει το ακουστικό, το αφεντικό παρακολουθεί ετερόπλευρα τη συνομιλία που εξελίσσεται κάπως έτσι: «Όχι! Όχι! Όχι! Όχι! Ναι! Όχι! Όχι! Όχι! Ναι! Όχι! ΟΧΙ!», και κατεβάζει νευρικά το ακουστικό. Ο Μπρέζνιεφ τον κοιτάζει βλοσυρά και ρωτάει: «Σύντροφε, γιατί του είπες δυο φορές Ναι;» Η απάντηση: «Με ρωτούσε αν τον ακούω καθαρά!»
     Πώς και το θυμήθηκα; Διάβασα για τις χθεσινές δηλώσεις του Διευθυντή της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κυβερνώντος κόμματος Κ. Ζαχαριάδη, όπου μεταξύ άλλων είπε ότι «Ουσιαστικά στα δημοσιονομικά συγκυβερνάμε με τους θεσμούς, με την τρόικα. Πολλές φορές μας πιάνουν το χέρι και μας γράφουν το νομοσχέδιο». Τηρουμένων των αναλογιών, μπορούμε να φανταστούμε ποιος λέει ναι και όχι και για ποια αιτήματα, όπως στην παραπάνω ιστορία.

Βροχή

Ξυπνώ, αλλά στριφογυρίζω στα σεντόνια, ελπίζοντας να κλέψω από τον γερο-Μορφέα ένα συμπλήρωμα ύπνου. Δεν κοιτάζω την ώρα. Το γύρω ημίφως θυμίζει εξήμιση, πάνω κάτω. Νωρίς είναι, αλλά μπορώ να σηκωθώ και να διαβάσω κάτι. Όσο να το διαπραγματευθώ με τον νυσταλέο εαυτό μου, οι κεραίες μου πιάνουν ξυπόλητα προσεκτικά βήματα να απομακρύνονται. Το έτερον ήμισυ βγαίνει ακροποδητί και κλείνει πίσω του την πόρτα. Ασ’ τον να κοιμηθεί, θα λέει. Της δίνω τον απαραίτητο χρόνο για την πρωινή ετοιμασία, σηκώνομαι κι εγώ. Το φως δεν έχει αλλάξει, μάλλον θα κοντεύει εφτά. Κατευθύνομαι προς το καθιστικό: εκείνη είναι έτοιμη. Ανταλλάσσουμε καλημέρες. Τι ώρα είναι; Κοιτάζω το παράθυρο πριν δω το ρολόι: βρεγμένα έξω, μουντός ουρανός , απροσδιόριστος ο χρόνος. Οχτώ παρά δέκα. Πώς μας ξεγελάει το φως… Κι εγώ νομίζω ότι ξύπνησα χαράματα.
     Φεύγει εκείνη, ξυρίζομαι εγώ, πρόγευμα, λίγη μελέτη, να πηγαίνουμε. Βγαίνοντας για το αυτοκίνητο βλέπω ότι η βροχή πέφτει πλέον κανονικά, με την χαρακτηριστική τυμπανοκρουσία στις λαμαρίνες. Εγγλέζικη ατμόσφαιρα, με πάει χρόνια πίσω, όταν το άκουσμα και το θέαμα ήταν καθημερινό, συνηθισμένο. Πώς μαθαίνει ο άνθρωπος να ζει υπό διαφορετικές συνθήκες… Συχνά αφήνουμε την ψυχή μας να μαυρίσει μόλις λίγο κρυφτεί ο ήλιος. Άλλοι ταξιδεύουν χιλιάδες χιλιόμετρα για να τον βρουν μια-δυο φορές το χρόνο.
     Οι δρόμοι μοιάζουν με ρέματα, τα αυτοκίνητα με ταχύπλοα, οι ρόδες σηκώνουν κύματα μόλις το πόδι βαρύνει λίγο στο γκάζι, κι αλίμονο στους διαβάτες που θα βρεθούν στο διάβα τους. Θέλω να προσκυνήσω την κάρα της Αγ. Παρασκευής στη ρωσική εκκλησία, κι έτσι αλλάζω το συνηθισμένο δρομολόγιο. Θα βρω να σταματήσω; Πόσο θα βρέχει; Θα πάρω ομπρέλα; Ένα σωρό πεζά ερωτήματα για έναν σκοπό που δεν θα έπρεπε να γνωρίζει εμπόδια. Είναι να απορεί κανείς πόσο εύκολα ‘κολλάμε’ αν βγούμε λίγο από τα νερά μας, αν οι συνθήκες αλλάξουν. Αλλού ο κόσμος οδοιπορεί εβδομάδες και μήνες για ένα προσκύνημα. Φτάνω χωρίς δυσκολία, βρίσκω χώρο για στάθμευση ακριβώς δίπλα στην εκκλησία. Δέκα βήματα δρόμος. Η λειτουργία πλησιάζει στο τέλος. Προσκυνώ την κάρα της Αγίας λέγοντας μέσα μου το απολυτίκιό της, φεύγω για τη δουλειά. «Ολιγόπιστε, εις τι εδίστασας;» θα έλεγε και σε μένα ο Κύριος διαβάζοντας τους λογισμούς μου.
     Η βροχή συνεχίζεται αμείωτη. Το νερό κατεβαίνει ποτάμι από το Πανόραμα προς την Πυλαία και πιο κάτω. Τα κύματα συνεχίζουν να σηκώνονται. Φτάνω, σταθμεύω στο υπόγειο πάρκινγκ της κλινικής, στεγνός προχωρώ προς το γραφείο. Ένα φαρδύ καπέλο τραβάει την προσοχή μου στην αναμονή. Όσο να αναρωτηθώ για το ασυνήθιστο θέαμα, η κάτοχός του σηκώνεται και με χαιρετάει με ένα πλατύ και εγκάρδιο χαμόγελο. Είναι μια φίλη αγγλίδα που ζει πολλά χρόνια στην Ελλάδα. Αλλάζουμε γλώσσα: τον καιρό τον σχολιάζεις καλύτερα στα αγγλικά. «Αγαπώ τη βροχή», λέει με έμφαση, «τα πουλιά που κελαηδούν, τη μυρωδιά του χώματος, τον ήχο της. Μου θυμίζει τα παιδικά μου χρόνια!» Συμμερίζομαι τα αισθήματα και τις αναμνήσεις της, και την αποχαιρετώ, σκεπτόμενος πόσο ευγνώμονες είναι κάποιοι άνθρωποι για πράγματα που εμάς μας κάνουν να δυσανασχετούμε.
     Και θυμάμαι τους στίχους του James Whitcomb Riley (1849-1916) που είχα διαβάσει κάπου σαράντα χρόνια πριν, και τους παραθέτω σε δική μου ελεύθερη απόδοση:

«Δεν ωφελεί να γκρινιάζεις και να παραπονιέσαι

Είναι το ίδιο φτηνό κι εύκολο να χαίρεσαι.

Όταν ο Θεός αλλάζει τον καιρό και στέλνει βροχή

Ας είναι η βροχή η επιλογή σου».

Les Miserables

Ειδήσεις δεν είναι μόνο οι μεγάλες ιστορίες, τα πρωτοσέλιδα, οι πηχυαίοι τίτλοι ή τα βαρύγδουπα ονόματα. Συχνά στα ‘ψιλά’ βρίσκει κανείς πολύ ενδιαφέροντα πράγματα, άλλοτε αισιόδοξα και άλλοτε τραγικά. Όπως εκείνο το προχθεσινό που διάβασα στη Guardian, για την κυρα-Μαρία, μια φτωχή γυναίκα στη Βραζιλία που πριν δυο χρόνια έκλεψε από ένα σούπερ μάρκετ ένα σοκολατένιο πασχαλινό αυγό κι ένα κομμάτι κοτόπουλο για τα παιδιά της. Για την πράξη αυτή κρατήθηκε στη φυλακή πέντε μήνες μέχρι τη δίκη, όπου κρίθηκε ένοχη για ‘έγκλημα εκ προμελέτης’, καταδικάστηκε σε φυλάκιση τριών ετών, δύο μηνών και τριών ημερών (υποθέτω ότι οι μήνες και οι μέρες είναι το... ΦΠΑ της ποινής) ούσα έγκυος, και τώρα θηλάζει το νεογέννητο μωρό της στη φυλακή. Μόλις το μωρό κλείσει τους έξι μήνες, θα της αφαιρεθεί η κηδεμονία του. Η είδηση έχει προκαλέσει σάλο στη χώρα, και τα εκεί Μέσα τονίζουν τη διαφορά στη νομική μεταχείριση της γυναίκας αυτής και πολλών αξιωματούχων της χώρας που διώκονται για υποθέσεις διαφθοράς και υπεξαίρεση εκατοντάδων εκατομμυρίων από δημόσια ταμεία και άλλους οργανισμούς. Οι τελευταίοι έχουν λάβει χρονικά μικρότερες ποινές και κάποιοι έχουν κάνει συμφωνίες με τις αρχές για απλό περιορισμό κατ' οίκον.
     Ποιος είπε ότι οι ‘Άθλιοι’ του Ουγκό υπήρχαν μόνο τον δέκατο ένατο αιώνα; Το γνωστό απόφθεγμα ότι ο νόμος είναι σαν τον ιστό της αράχνης (που πιάνει μόνο τα έντομα, ενώ τα πουλιά τον σχίζουν άνετα) δυστυχώς ισχύει διαχρονικά και ανά την υφήλιο, εδραιώνοντας την εμπιστοσύνη του κοινού στις εξουσίες.

Επιστροφή

Διάβασα με προσοχή του άρθρο του Απ. Λακασά με τίτλο ‘Υπουργείο Παιδείας: «Επιστρέψτε τα βιβλία σας»’ (21 Μαΐου) και κούνησα το κεφάλι συγκαταβατικά. Εδώ και δεκαετίες παρακολουθούσαμε την ετήσια ‘τελετουργική’ καταστροφή χιλιάδων σχολικών βιβλίων από μαθητές όλων των τάξεων, με τη σιωπηρή ανοχή (αν όχι και με την ανοικτή επιδοκιμασία) γονέων, εκπαιδευτικών και πολιτικών κάθε απόχρωσης. Ήταν κι αυτή αναπόσπαστο κομμάτι του ασύδοτου τρόπου ζωής της ελληνικής κοινωνίας, που οδήγησε στη σημερινή κρίση. Οι λίγοι που διαμαρτύρονταν ακούγονταν σαν «φωνές βοώσες εν ερήμω». Και τώρα φθάσαμε να μην έχουμε χαρτί για φωτοτυπίες, των οποίων βέβαια γίνεται κατάχρηση: στα μαθητικά και φοιτητικά μας χρόνια συνηθίζαμε να κρατούμε χειρόγραφες σημειώσεις. Ένα παλαιό εκπαιδευτικό δόγμα έλεγε ότι μία γραφή ισοδυναμεί με πέντε αναγνώσεις: ευκολώτερα μαθαίνεις αυτό που γράφεις με το χέρι. Έστω και με καθυστέρηση, ας αναγνωρίσουμε ότι λάθος κατευθύνσεις ακολουθήσαμε τόσα χρόνια. Το θέμα δεν είναι πολιτικό-κομματικό, και θα είναι ντροπή να μη προχωρήσουμε σε μια πιο σώφρονα αντιμετώπιση της σχολικής περιουσίας για λόγους ιδεολογικούς. Ποτέ δεν είναι αργά για να αλλάξουμε τακτική. Έχουμε την απαραίτητη βούληση και σύνεση;

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή σήμερα]

Όπως η Μάλτα

Το άκουσα στο ραδιόφωνο, το αναζήτησα στις εφημερίδες, αλλά πουθενά. Απόρησα. Τελικά με λίγο ψάξιμο το βρήκα στην 'Εφημερίδα των Συντακτών', μια εφημερίδα που ιδεολογικά δεν με εμπνέει. Λοιπόν, σύμφωνα με δημοσίευμα του γερμανικού Spiegel, η Μάλτα αποτελεί παράδεισο για ποικίλες γνωστές εταιρείες ευρωπαϊκών (και δη γερμανικών) συμφερόντων, λόγω των χαμηλών φορολογικών συντελεστών της (μόνο 6%). Αποτέλεσμα: οι εν λόγω επιχειρήσεις δεν πληρώνουν φόρους στην πατρίδα τους, αλλά αφήνουν σημαντικά οφέλη στην φιλόξενη νήσο Μελίτη, που μάλιστα προεδρεύει της Ευρωπαϊκής Ένωσης το τρέχον εξάμηνο. Σύμφωνα με γαλλικό δημοσίευμα, η Μάλτα στερεί τις υπόλοιπες χώρες από 2 δισεκατομμύρια ευρώ σε φόρους κάθε χρόνο. Ωστόσο ο πρωθυπουργός της δηλώνει ότι αυτό δεν είναι μυστικό: απλώς, όπως λέει, η χώρα του έχει ένα ανταγωνιστικό σύστημα, που είναι ελκυστικό για όσους δεν θέλουν να πληρώνουν περισσότερα.
     Δυο συμπεράσματα βγάζω από την είδηση. Αφού είναι όλα νόμιμα και υπεράνω υποψίας, γιατί δεν εφαρμόζουμε κι εμείς στη χώρα μας ένα ανάλογο, κατά πάντα έντιμο σύστημα που να εξυπηρετεί -- με το αζημίωτο -- τους μεγαλοκαταθέτες όλου του κόσμου; Τι ακριβώς μας εμποδίζει; Μήπως το περίφημο "ηθικό πλεονέκτημα";
     Το δεύτερο είναι πιο σημαντικό. Αυτή την είδηση πρέπει να την έχουμε κολλημένη στην πρώτη σελίδα της κάθε διαπραγματευτικής μας προσπάθειας, ώστε μόλις ο ανάπηρος Γερμανός (ή όποιος άλλος στη θέση του) αρχίζει να κουνάει επιτιμητικά το δάχτυλο και να μιλάει για φοροδιαφυγή στην Ελλάδα και άλλα παρόμοια, να του θυμίζουμε τι κρύβει η δική του πατρίδα στον δικό της σάκκο, που σύμφωνα με τον Αισώπειο μύθο, κρέμεται στην πλάτη της κι έτσι κάνει ότι δεν τον βλέπει.

Συμφέροντα

Η αφρικανική χώρα που σήμερα είναι γνωστή ως Ζιμπάμπουε κάποτε λεγόταν Ροδεσία και ήταν βρετανική αποικία. Το 1980, μετά από ένα σκληρό ανταρτοπόλεμο εναντίον της λευκής μειοψηφίας, έγιναν εκλογές που τις κέρδισε ο Ρόμπερτ Μουγκάμπε, ο οποίος στη συνέχεια εξαπέλυσε μια βίαια επιχείρηση καταστολής των πολιτικών του αντιπάλων, χρησιμοποιώντας την ειδικά εκπαιδευμένη (από βορειοκορεάτες ‘ειδικούς’) και φανατικά αφοσιωμένη σ’ αυτόν Πέμπτη Ταξιαρχία. Σύμφωνα με τους ιστορικούς που μελέτησαν και κατέγραψαν τα γεγονόταν, η καταστολή αυτή οδήγησε σε ατέλειωτη σειρά δολοφονιών και βιασμών αόπλων πολιτών, και ο αριθμός των νεκρών υπολογίζεται σε 10-20 χιλιάδες, με πολύ περισσότερους σωματικά και ψυχικά τραυματισμένους. Η ιστορία ξανάρχεται σήμερα στο φως διότι, σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της Guardian, οι ερευνητές ανακάλυψαν εκτεταμένη διπλωματική αλληλογραφία που δείχνει ότι η βρετανική κυβέρνηση γνώριζε καλά τις ακρότητες του καθεστώτος, αλλά συστηματικά τις αποσιωπούσε ή τις υποβάθμιζε για να μη θιγούν τα βρετανικά συμφέροντα στην πρώην αποικία. Ας σημειωθεί ότι ο Μουγκάμπε εξακολουθεί να είναι πρόεδρος μετά 37 χρόνια (πάντα... εκλεγμένος βέβαια), ενώ οι πιστοί του υποστηρίζουν ότι θα είναι πρόεδρος ακόμη και μετά θάνατον! 
     Εξάλλου, αυτές τις μέρες μάθαμε ότι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στο πρώτο του υπερατλαντικό ταξίδι υπέγραψε συμφωνία πώλησης οπλισμού αξίας 350 δισεκατομμυρίων δολαρίων στη Σαουδική Αραβία, μια χώρα που δεν φημίζεται για τις επιδόσεις της στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ξέρουμε από άλλες περιπτώσεις πόσο κραυγαλέες είναι οι διαμαρτυρίες της αμερικανικής διπλωματίας για πράξεις που (κατά τη γνώμη της) παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα: μέχρι και ανθρωπιστικούς πολέμους έχει κηρύξει. Ωστόσο, το συμφέρον της εθνικής τσέπης φαίνεται να είναι το υπέρτατο κριτήριο ανθρωπισμού και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού. Υπάρχει άραγε παγκόσμιο Νόμπελ υποκρισίας;

Συνείδηση

Σε μια πρωτοφανή όσο και αξιοθαύμαστη κίνηση, όλες οι αναισθησιολόγοι του νοσοκομείου της Σάμου αποφάσισαν για λόγους συνειδήσεως να μη χορηγούν αναισθησία σε επεμβάσεις διακοπής κύησης, εκτός αν συντρέχουν ιατρικοί λόγοι κινδύνου της ζωής ή της υγείας της εγκύου. Η απόφαση έχει ξεσηκώσει ποικίλες αντιδράσεις από κάθε κατεύθυνση, που βέβαια αναμασούν τα γνωστά επιχειρήματα περί ελεύθερης επιλογής και διαχείρισης του σώματος των γυναικών, αλλά αφήνουν και σαφείς αιχμές για θρησκευτικά δόγματα που μας γυρίζουν στο Μεσαίωνα και άλλα συναφή. Δεν λείπουν κι αυτοί που υποστηρίζουν ότι υπό συνθήκες κρίσεως είμαστε πάρα πολλοί στην Ελλάδα και δεν πρέπει να γεννάμε παιδιά μέχρι να στρώσουν τα πράγματα! Ακόμη, κάποιοι ρωτούν πώς οι ίδιες αναισθησιολόγοι μέχρι πρό τινος δεν είχαν συνειδησιακά προβλήματα με τις αμβλώσεις και ξαφνικά τα απέκτησαν (εδώ θα μπορούσε να αντιτάξει κανείς το ακλόνητο και άκρως επίκαιρο επιχείρημα ότι κάποιοι μέχρι πρόσφατα είχαν πρόβλημα με τα μνημόνια, το οποίο λύθηκε ως δια μαγείας, αλλά ας μη πολιτικοποιήσουμε το θέμα...).
     Επί της ουσίας και τελείως σοβαρά, από δεοντολογικής πλευράς κανείς δεν μπορεί να επιβάλει σε κανέναν γιατρό να ενεργήσει αντίθετα στη συνείδησή του. Ο Κώδικας Δεοντολογίας είναι σαφής: «Ο ιατρός μπορεί να επικαλεσθεί τους κανόνες και τις αρχές της ηθικής συνείδησής του και να αρνηθεί να εφαρμόσει ή να συμπράξει στις διαδικασίες τεχνητής διακοπής της κύησης, εκτός εάν υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή κίνδυνος σοβαρής και διαρκούς βλάβης της υγείας της» (άρθρο 31). Ακόμη, πολύ σημαντικό, δεν είναι άγνωστο να αλλάζουν οι άνθρωποι ζωή και συμπεριφορά: στην εκκλησιαστική γλώσσα αυτό λέγεται μετάνοια. Ανεξάρτητα από το τί έκανε παλαιότερα ένας γιατρός, μπορεί να αναθεωρήσει τη στάση του απέναντι στο μεγάλο θέμα της Ζωής σε κάθε της μορφή. Έχω γράψει πριν από χρόνια για τον Μπέρναρντ Νάθανσον, Αμερικανό μαιευτήρα με χιλιάδες εκτρώσεων στο ‘ενεργητικό’ του, που το 1979 σταμάτησε οριστικά τις επεμβάσεις αυτές, δηλώνοντας: «Είναι αναμφίβολο ότι η ζωή αρχίζει με τη σύλληψη και απαιτεί όλη την προστασία και την ασφάλεια που απολαμβάνει καθένας από μας». 
     Συγχαίροντας τις συναδέλφους για τη στάση τους αυτή, τους ευχόμαστε καλή δύναμη και υπομονή για να αντιμετωπίσουν τα πυρά των κάθε είδους ‘προοδευτικών’. Όπως μας λέγει η Έξοδος, ‘εὖ ἐποίει ὁ Θεὸς τὰς μαίας’ των Εβραίων που δεν θανάτωναν τα αρσενικά μωρά σύμφωνα με τη διαταγή του Φαραώ στην Αίγυπτο. Και δεν λείπουν σε κάθε εποχή εκείνοι που ακολουθούν το παράδειγμά τους.

Πλαστικά

Έχετε ακούσει ποτέ το νησί Χέντερσον; Ούτε κι εγώ. Όπως διαβάζω στη Guardian, είναι ένα ακατοίκητο ερημονήσι του Νοτίου Ειρηνικού, απ’ αυτά που στις τουριστικές φωτογραφίες μοιάζουν με επίγειους παραδείσους: γαλαζοπράσινη θάλασσα, σειρές από φοινικιές, ατέλειωτη λευκή άμμος, ένα ελαφρό αεράκι να σαλεύει τα κλαδιά και τα κύματα, και… πλαστικό, πολύ πλαστικό. Στο συγκεκριμένο νησί βρέθηκαν συνολικά κάπου 18 τόννοι (υπολογίσθηκαν σε 38 εκατομμύρια κομμάτια) του συνθετικού υλικού (σακούλες, μπουκάλια, συσκευασίες κάθε είδους, παιχνίδια και εξαρτήματα από κάθε γωνιά της γης) στην επιφάνεια της παραλίας, και σε βάθος μέχρι και 10 εκατοστά. Πώς έφτασε τόσο πλαστικό στην ερημιά; Στην είδηση και στα πολυάριθμα σχόλια που ακολουθούν οι κυρίαρχες απόψεις είναι ότι πρόκειται αφενός για σποραδικά απορρίμματα από πλοία που ταξιδεύουν στις θάλασσες (πόσα χρειάζονται για να φτάσουν τους 18 τόννους σε ένα μόνο ερημονήσι;) και αφετέρου -- κάτι που ακούγεται πιο πιθανό αλλά και κυνικό συγχρόνως -- για σκουπίδια που αδειάζονται σωρηδόν στη μέση του ωκεανού, μακριά (υποτίθεται) από κατοικημένες περιοχές, όπου κανείς δεν τα θέλει.

     Όποια κι αν είναι η εξήγηση, το σίγουρο είναι ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αλλοιώνουμε και να υποβαθμίζουμε το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Κανένα μέρος δεν είναι πλέον τόσο μακριά ώστε να μη μας αφορά. Ο Ειρηνικός, η Αρκτική, η Ανταρκτική, τα Ιμαλάια και οι Άλπεις επηρεάζουν έμμεσα τη ζωή μας όσο την επηρεάζει πιο άμεσα η κατάσταση στη λίμνη Κορώνεια ή τον Θερμαϊκό κόλπο. Είναι απλώς θέμα χρόνου να βρούμε μπροστά μας τους τόννους των σκουπιδιών που αλόγιστα συσσωρεύουμε "κάτω από το χαλί", νομίζοντας ότι γλιτώσαμε από αυτά.

Συμμέτοχοι

Όπως είναι γνωστό, το Βάπτισμα είναι μη επαναλαμβανόμενο Μυστήριο. Ούτε ξαναγίνεται, αλλά ούτε και ξεγίνεται, όπως κάνουν κάποιοι άθεοι σε άλλες χώρες που υπογράφουν ‘πράξεις ξεβαπτίσματος’ (πάντως για Ορθοδόξους δεν το έχω ακούσει ως τώρα) -- άλλο αν συχνά αμαυρώνεται και μολύνεται με την μετέπειτα ζωή μας. Ωστόσο, παρακολουθώντας χθες την βάπτιση του μικρού Κωνσταντίνου, έκανα ξανά τη σκέψη ότι δεν μας εμποδίζει κανείς και τίποτε να συμμετέχουμε στα Μυστήρια και να κατανοούμε όσα λέγονται σ’ αυτά σαν να αναφέρονται και σε μας τους ίδιους, κάτι που δεν μπορούσαμε βέβαια να κάνουμε ως νήπια. Έτσι, οι εξορκισμοί, η αποταγή του Σατανά και η σύνταξη με τον Χριστό, η συνταφή και συνανάσταση στο νερό της κολυμβήθρας, η χρίση με το Μύρο, οι ευχές, όλα αυτά ισχύουν για κάθε Χριστιανό που εντάχθηκε στην Εκκλησία με τον τρόπο αυτό. Η ακρόασή τους ας είναι μια υπόμνηση όσων υποσχεθήκαμε -- μέσω των αναδόχων μας -- να τηρήσουμε στη ζωή μας, και μια αφορμή για αυτοαξιολόγηση. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για τον Γάμο, αλλά και για την Εξόδιο ακολουθία. Ας μην είμαστε παθητικοί κοινωνικοί θεατές αυτών των εκκλησιαστικών γεγονότων, που τόσο δογματικό βάθος και πνευματικό περιεχόμενο έχουν.

Μεταστροφή

 

 

 

Κυριακή της Σαμαρείτιδος σήμερα, μια μέρα αφιερωμένη σε μια συζήτηση του Κυρίου με μια ξένη γυναίκα, που ξεκίνησε με το απλό και φυσικό αίτημα «Δος μου να πιώ» και έφτασε στην αποκαλυπτική δήλωση «Εγώ που σου μιλώ είμαι ο Μεσσίας». Ποτέ δεν είχε αποκαλύψει πιο ξεκάθαρα την σωτήρια ιδιότητα και αποστολή του ο Χριστός. Και το κάνει τώρα όχι προς κάποιον νομοδιδάσκαλο, αρχιερέα, έγκριτο και καταρτισμένο πρεσβύτερο του λαού του, αλλά σε μια γυναίκα αλλοεθνή και με βεβαρυμένο ηθικό παρελθόν, η οποία αφενός εκδηλώνει την θρησκευτική της περιέργεια με τα ερωτήματά της, και αφετέρου σπεύδει να ανακοινώσει στους συμπατριώτες της όσα θαυμαστά έμαθε, χωρίς να τη νοιάζει πώς θα την σχολιάσουν εκείνοι. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: οι συμπολίτες της πιστεύουν στον Χριστό και η ίδια και η οικογένειά της γίνονται ισαπόστολοι και μετέπειτα μάρτυρες. Και η Εκκλησία κάθε χρόνο θυμάται το μοναδικό αυτό γεγονός και τιμά την πρωταγωνίστριά του.
     Στις εικόνες βλέπουμε το πηγάδι του Ιακώβ και τον μεγάλο και πολύ φωτεινό ναό που το περιβάλλει σήμερα, από την επίσκεψή μας εκεί τον Νοέμβριο.

Εφιάλτης

Η πρώτη είδηση που διάβασα ανοίγοντας τη Guardian σήμερα ήταν για μια μεγάλης κλίμακας ηλεκτρονική επίθεση στους υπολογιστές των νοσοκομείων σε πολλές υγειονομικές περιφέρειες της Βρετανίας, που οδήγησε σε ακύρωση χιλιάδων ραντεβού, αναστολή όλων των λειτουργιών μέχρι να επιλυθεί το πρόβλημα και γενικό χάος. Καθένας που επιχειρούσε να χρησιμοποιήσει έναν υπολογιστή έπαιρνε ένα μήνυμα ότι τα αρχεία είναι κλειδωμένα και θα παραμείνουν απρόσιτα μέχρι να πληρωθούν λύτρα.
     Όπως έλεγαν παλιά για το ενδεχόμενο κάποιοι τρομοκράτες να εκβιάζουν κυβερνήσεις με κλεμμένα πυρηνικά όπλα, ήταν θέμα χρόνου πριν συμβεί κάτι τέτοιο. Το καλωδιωμένο ‘παγκόσμιο χωριό’ στο οποίο ζούμε προσφέρει πρακτικά απεριόριστες δυνατότητες επικοινωνίας και ενημέρωσης, αλλά και εξίσου απεριόριστες δυνατότητες κατάχρησης και εγκληματικής συμπεριφοράς. Ακόμη και χωρίς το στοιχείο του οικονομικού εκβιασμού, πάντα υπάρχουν τα δυνητικά κίνητρα της φάρσας, της κακοήθους καταστροφικής μανίας και της ιδεολογικής απέχθειας προς την τεχνολογία (η νοσηρή τεχνοφοβία) που μπορεί να οδηγήσουν σε παρόμοιες πράξεις, με πολύ δυσάρεστες συνέπειες για τον ψηφιακά εξαρτημένο κόσμο μας.
      Ξαναγυρίζω στην εφημερίδα και διαβάζω ότι το φαινόμενο παίρνει επιδημικές διαστάσεις, με πάνω από 45.000 εκβιαστικές προσβολές παρόμοιου τύπου σε 74 χώρες ανά την υφήλιο. Φαίνεται ότι ο ‘θαυμαστός καινούργιος κόσμος’ είναι πιο εφιαλτικός από την επιστημονική φαντασία.

Αυτοπεποίθηση

Οι προσκλήσεις έρχονται αλλεπάλληλες: «Να μας μιλήσεις για την επικοινωνία», «Να ξανακάνουμε την ομιλία σε ευρύτερο ακροατήριο», «Να κάνεις και στο τμήμα μας ένα μάθημα για τις δυσάρεστες ειδήσεις». Το ίδιο και τα σχόλια ως επίλογος: «Πολύ ωραία!», «Κανείς δεν μας τα είπε αυτά», «Πολύ χρήσιμα για όλους», «Να μας τα ξαναπείς». Μέσα στο πλήθος αυτό των επιδοκιμασιών, η επισήμανση (από το βιβλίο) ότι πάντα καραδοκεί η παγίδα της αυτοπεποίθησης και της αυτάρκειας περνάει μάλλον απαρατήρητη.
     Κι έρχεται η επόμενη μέρα, αμέσως μετά τα μαθήματα και τα κηρύγματα και τα χειροκροτήματα, να καταγράψει στο παθητικό της δυο χονδροειδή σφάλματα επικοινωνίας, δυο κατάφωρες παραβιάσεις βασικών αρχών που τις έχω διδάξει τόσες φορές. Το αντιλαμβάνομαι, με καθυστέρηση. Μπαλώνω τα πράγματα όπως μπορώ, αλλά βέβαια το ψυχικό τραύμα για τους αρρώστους δεν επουλώνεται εύκολα. Η ιδιαίτερη κόπωση της ημέρας, σωματική και ψυχική, από τα συσσωρευμένα ιατρικά προβλήματα με οικείους και ξένους ανθρώπους, μόνο ως ελαφρυντικό μπορεί να λογισθεί, σίγουρα όχι ως αθώωση. Και ξανάρχονται στο νου οι σοφές ρήσεις του Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος («όπου πτώμα (= πτώση) κατέλαβεν, εκεί υπερηφάνεια προεσκήνωσε») και του Απ. Παύλου («ο δοκών εστάναι...»). Προς γνώσιν.

Γλωσσικά

Για να αλλάξουμε... γεύση, παραθέτω δυο μαργαριτάρια, σαν εκείνα που λένε ότι έπινε διαλυμένα στο ξίδι η Κλεοπάτρα για να διατηρεί επιδερμίδα.
     Ακούω αυτές τις μέρες σε ελληνική ραδιοφωνική διαφήμιση τον όρο mixologist. Στο Google το βρίσκω να ερμηνεύεται ως ‘πρόσωπο πεπειραμένο στην ανάμιξη κοκτέιλ και άλλων ποτών’. Για δοκιμάστε να το πείτε ελληνικά. Μιξολόγος; Θα δηλώνατε ποτέ τέτοιο επάγγελμα; Και γιατί μια καινούργια λέξη για κάποιον που μέχρι τώρα τον λέγαμε απλώς μπάρμαν; Τι διαφορετικό κάνουν οι δυο ‘ειδικοί’;
     Ο Τ. Θεοδωρόπουλος παραθέτει στο προχθεσινό άρθρο του στην Καθημερινή (Το Δημόσιο βλάπτει σοβαρά την υγεία, 6/5/2017) το ακόλουθο απόσπασμα από την ιστορική «ανάκληση της αναπομπής» του θέματος των διατηρητέων του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού: «Η ανάκληση έγινε ύστερα από ενδελεχή έλεγχο του σχετικού φακέλου, κατά τον οποίον διαπιστώθηκε πως δεν υπάρχουν νέα στοιχεία τα οποία δεν συνεκτιμήθηκαν στην αρχική εξέταση ώστε να αιτιολογείται η αναπομπή του θέματος». Δεν έχω ανά χείρας ολόκληρο το περισπούδαστο κείμενο για να καταλάβω από τα συμφραζόμενα περί τίνος πρόκειται, ωστόσο το παραπάνω ψήγμα απαιτεί όχι απλώς συντακτική ανάλυση, αλλά αλγεβρική επίλυση μιγαδικής εξίσωσης τρίτου βαθμού μετά ψυχιατρικής πραγματογνωμοσύνης για την κατανόησή της. Ποιος είπε ότι η γλώσσα δεν έχει κόκκαλα;
     Και μια ύστερη προσθήκη. Όπως είναι γνωστό ακόμη και στα νήπια, το αριθμητικό επίθετο 'ένας' στα ελληνικά είναι τριγενές και τρικατάληκτο: ένας, μία, ένα. Και όμως, ακούμε κατά συρροήν ραδιοφωνικούς εκφωνητές να μας λένε π.χ. ότι «Στη Μπιενάλε της Βενετίας συμμετέχουν πενήντα ΕΝΑ χώρες» και άλλα συναφή. Τόσος βαρβαρισμός σ' ένα τόσο απλό λήμμα! 

Κατάπαυσις

Προκειμένου να τελειώσει (ακόμη μια φορά...) η δεύτερη αξιολόγηση, έχει τεθεί και πάλι επί τάπητος το άνοιγμα των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές. Σε θεωρητική βάση, θα ήθελα πολύ να μου εξηγήσουν κάποιοι πώς και με ποιο τρόπο θα βελτιώσει στο ελάχιστο την εθνική οικονομική μας δυσπραγία ένα τέτοιο μέτρο, που όσες φορές εφαρμόσθηκε δεν απέφερε απολύτως τίποτε και στο οποίο αντιτίθενται όλοι οι εργαζόμενοι (θα τολμούσε άραγε η κυβέρνηση να κάνει δημοψήφισμα για το θέμα;). Θα ήθελα όμως ακόμη περισσότερο να δω μια ουσιαστική τοποθέτηση της Εκκλησίας (κι ας θεωρηθεί πολιτική παρέμβαση) βασισμένη σε επιχειρήματα θεολογικά, όπως π.χ. τα παρακάτω του Αγ. Ιωάννου Δαμασκηνού: 
     «Σάββατον ἡ ἑβδόμη ἡμέρα κέκληται, δηλοῖ δὲ τὴν κατάπαυσιν· ἐν αὐτῇ γὰρ «κατέπαυσεν ὁ Θεὸς ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτοῦ», ὥς φησιν ἡ Γραφή... πρῶτον μέν, «ἵνα ὁ δοῦλος καὶ τὸ ὑποζύγιον ἀναπαύσηται», ὡς γέγραπται... ἅμα δὲ ἵνα καὶ σχολὴν ἄγοντες ἐκ τοῦ περὶ τὴν ὕλην περισπασμοῦ πρὸς Θεὸν συνάγωνται «ἐν ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς» καὶ μελέτῃ τῶν θείων Γραφῶν ἅπασαν τὴν ἑβδόμην ἀναλίσκοντες καὶ ἐν τῷ Θεῷ καταπαύοντες... ἐλθόντος γὰρ τοῦ τελείου... ἑορτάζομεν τὴν τελείαν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως κατάπαυσιν, φημὶ δὴ τὴν τῆς ἀναστάσεως ἡμέραν».
     Σε μετάφραση: «Η έβδομη ημέρα έχει ονομασθεί Σάββατο και φανερώνει την ξεκούραση· διότι αυτή την ημέρα «ο Θεός αναπαύθηκε από τα έργα του», όπως λέει η Αγία Γραφή... πρώτα «για ν’ αναπαύονται οι δούλοι και τα μεταφορικά ζώα»... και παράλληλα, για να διακόπτουν την απασχόλησή τους με τα υλικά και να συγκεντρώνονται να υμνήσουν το Θεό «με ψαλμούς, ύμνους και πνευματικά άσματα»· με τη μελέτη των θείων Γραφών να περνούν όλη την έβδομη ημέρα και ν’ αναπαύονται σύμφωνα με το θέλημα του Θεού... όταν ήλθε το τέλειο, εορτάζουμε πλέον την τέλεια ανάπαυση της ανθρωπίνης φύσεως, εννοώ την εορτή της αναστάσεως [την Κυριακή]» [Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως, κεφ. 96, κείμενο και μετάφραση παρμένα από ΕΔΩ]

Υποσχέσεις

Συνειδητοποίησα αρκετά νωρίς τη σημασία που έχει στην ιατρική να μην υπόσχεσαι τον ουρανό με τ’ άστρα, γιατί αν πέσεις έξω και τα πράγματα δεν εξελιχθούν καλά, θα αντιμετωπίσεις τις διαμαρτυρίες και την δίκαια αγανάκτηση του αρρώστου (αν βέβαια είναι ακόμη ζωντανός...) και των οικείων του. Αν είσαι επιφυλακτικός σε προβλέψεις και συγκρατημένος σε υποσχέσεις και τα πράγματα πάνε καλύτερα, κανείς δεν πρόκειται να στενοχωρηθεί γι’ αυτό, και όλοι θα πουν «Δόξα τω Θεώ» για το καλό αποτέλεσμα. Στην πράξη δεν ακολουθούν όλοι οι συνάδελφοι την τακτική αυτή, και μεγαλόστομες υποσχέσεις του τύπου «Εγώ θα σε κάνω καλά!» ή «Τα δικά μου χειρουργεία δεν στραβώνουν ποτέ!» ακούγονται κάθε τόσο, με τις ανάλογες συνέπειες.
     Ο χώρος της πολιτικής έχει τους δικούς του κανόνες, μέσα στους οποίους περιλαμβάνεται και η μεγαλοστομία. Δεν υπάρχει υπόσχεση που να είναι έξω από το ρεπερτόριο του πολιτικάντη: «Και ποτάμια θα σας φέρουμε!» είναι το κλασικό παράδειγμα που φαίνεται ότι ενέπνευσε εκείνον τον αείμνηστο να ασχοληθεί με τον Αχελώο (που ακόμη περιμένει την εκτροπή του...). Όσες φορές κι αν έχουν διαψευσθεί προηγουμένως (οι ίδιοι ή οι προϋπάρξαντες), δεν παύουν να υπόσχονται ότι οσονούπω κλείνει η αξιολόγηση, ανοίγει η κάνουλα του χρήματος, γεννιέται η ανάπτυξη, σβήνει το χρέος, τέρμα τα βάσανα. Γιατί δεν περιμένουν λίγο; Η όποια καλή έκβαση των πραγμάτων δεν θα περάσει απαρατήρητη. Αν όμως τα πράγματα πάνε ανάποδα ή το χρονοδιάγραμμα ξεφύγει ή βρεθούμε σε μερικούς μήνες πάλι με το χέρι απλωμένο και με τρίτη αξιολόγηση επί θύραις; Τότε υπάρχει και η άλλη στρεψόδικη τεχνική, της μετονομασίας. Ξέρετε, όπως η τρόικα έγινε θεσμοί και το Όχι Ναι και το κρέας ψάρι. Με το κατάλληλο όνομα όλα τα ‘μέτρα’ γίνονται... φαγώσιμα. Ιδίως για τους αεί πεινασμένους.

Επιθανάτια

Καταγράφω κάποιες σκόρπιες σκέψεις για τον θάνατο ως επίλογο του προσφάτου συνεδρίου. Δεν νομίζω ότι τις άκουσα πουθενά, αλλά ήταν τόσο πολλές οι εισηγήσεις, και σε διαφορετικούς χώρους, που σίγουρα κάτι έχασα.
     Πότε πρέπει να πεθαίνουμε; Η απλή απάντηση είναι «όταν έλθει το πλήρωμα του χρόνου»: ο Θεός είναι «ο καιρούς και χρόνους εν τη ιδία εξουσία θέμενος», «ζωής ο κυριεύων και του θανάτου» σύμφωνα με τη νεκρώσιμη ακολουθία, και άρα η επιλογή δεν είναι δική μας. Σίγουρα αυτό έρχεται σε αντίθεση με το προβαλλόμενο από κάποιους ως ‘δικαίωμα στο θάνατο’, αποτέλεσμα της ναρκισσιστικής θεώρησης του εαυτού μας, που δεν αντέχουμε να τον δούμε να γερνάει, να παραμορφώνεται, να φθίνει ‘αναξιοπρεπώς’. 
     Γενικά στην εκκλησία απευχόμαστε τον αιφνίδιο θάνατο, που έρχεται «ως παγίς» και μας στερεί τη δυνατότητα της μετανοίας. Παρακαλούμε βέβαια να είναι τα τέλη μας «ανώδυνα», αλλά κυρίως να είναι «Χριστιανά, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά», κάτι που μπορεί να επιτυγχάνεται ακόμη και μέσα από «πολυώδυνα βάσανα». Μια ωραία παραλλαγή της ευχής αυτής διαβάζουμε στη Λειτουργία του αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου: «Ημών δε τα τέλη της ζωής, χριστιανά και ευάρεστα και αναμάρτητα εν ειρήνη κατεύθυνον, Κύριε, ... ότε θέλεις και ως θέλεις, μόνον χωρίς αισχύνης και παραπτωμάτων». Αυτή η τελευταία δέηση είναι ό,τι πρέπει. Μαζί με την ‘Ακολουθία εις ψυχορραγούντα’ και την ‘Ευχή εις ψυχήν κρινομένην’ που βρίσκουμε στο Ευχολόγιο, θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε ‘Χριστιανική ευθανασία’. Δεν είναι κακό, απεναντίας είναι απόλυτα σύμφωνο με την Ορθόδοξη διδασκαλία και παράδοση να ευχόμαστε να λυτρωθεί από τα δεσμά του σώματος κάποιος που βασανίζεται από ανίατο νόσημα (ακόμη κι εμείς οι ίδιοι), αντί να τον παιδεύουμε με μάταιες θεραπείες που απλώς παρατείνουν τη διαδικασία του τέλους. 
     Πόσο απλούστερα γίνονται κάποια πράγματα όταν τα σκέφτεσαι αλλιώς...