Πρωτοβρόχι

Σχεδόν με ημερολογιακή ακρίβεια μας ξύπνησαν σήμερα οι σταγόνες της βροχής πάνω στη μεταλλική τέντα. Το σκηνικό τελείως διαφορετικό από το καλοκαίρι που βλέπαμε ως χθες: χαμηλή νέφωση, μουντή, υγρή ατμόσφαιρα, γενική σκοτεινιά. Η σκέψη για ακόμη ένα πρωινό μπάνιο πολύ εύκολα πέρασε στα αζήτητα. Πώς αλλάζει διάθεση και σκεπτικό ο άνθρωπος ανάλογα με τις γύρω συνθήκες... Αυτή η συναισθηματική ρευστότητα δεν μπορεί να ερμηνευθεί ούτε φυσικά να αναπαραχθεί με οποιαδήποτε επιστήμη ή τεχνολογία και αποτελεί ένα ιδιαίτερο γνώρισμα του ανθρώπου. Σκέψεις για το τέλος των διακοπών, την αρχή της καινούργιας χρονιάς, ακόμη και για το φθινόπωρο της ζωής, όλα συμφύρονται στο μυαλό και βγάζουν ιδέες και αποφάσεις για την νέα Ίνδικτο που υποδεχόμαστε αύριο. Καλή χρονιά.

 Η βροχή έχει και τη συνοδεία της... τα σαλιγκάρια.

     Υστερόγραφο: Αυτά ως το μεσημέρι. Ένας λαμπρός ήλιος και μια θάλασσα καθρέφτης το απόγευμα μας ξαναγύρισαν, έστω και για λίγο, στο θέρος. 

Κοινωνία

Στην πρόσφατη εκδρομή μας στη Σάμο είδαμε στο λιμάνι ένα τεράστιο κρουαζιερόπλοιο που περνάει από εκεί κάθε Τρίτη--γεγονός σημαντικό για το νησί, μια και το επισκέπτονται δια μιάς μερικές χιλιάδες κόσμος. Κοιτάζοντάς το έκανα τη σκέψη ότι οι άνθρωποι που ταξιδεύουν μ’ αυτό εντάσσονται για κάποιες μέρες σε ένα νέο κοινωνικό σύνολο, με τους δικούς του κανόνες συνύπαρξης, τη δική του νομοθεσία, τα δικά του πλαίσια ασφαλείας. Το ίδιο και όσοι πετούν με αεροπλάνο, παίρνουν το λεωφορείο της γραμμής, φιλοξενούνται σ’ ένα σπίτι, νοσηλεύονται σε κάποιο θάλαμο, κάθονται σε εστιατόριο, πηγαίνουν στο θέατρο, μπαίνουν στο ασανσέρ για μερικούς ορόφους (υπάρχει άραγε συντομότερη μορφή συνύπαρξης;). Πουθενά δεν βρίσκει κανείς ιδανικές συνθήκες, όλα όπως τα ήξερε ή όπως θα τα ήθελε. Παντού πρέπει να συν-χωρήσει με άλλους, λίγους ή πολλούς, που καθένας μπορεί να θέλει κάτι διαφορετικό, να είναι μαθημένος αλλιώς. Όλα μαζί όμως δεν γίνονται. Οι αμοιβαίες παραχωρήσεις, η καλή θέληση, ο σεβασμός προς τους άλλους, η τήρηση της επιχώριας ‘νομοθεσίας’ είναι βασικοί κανόνες αρμονικής συμβίωσης σε ένα σύνολο, μικρό ή μεγάλο. Ακόμη και αυτό που χλευαστικά χαρακτηρίζουμε ως ‘αγέλη’, αναφερόμενοι σε ζώα, τελικά έχει τους νόμους του (έστω κι αν εμείς δεν τους καταλαβαίνουμε). 

Τύμπανα χειρουργείου

Γνωρίζουμε από την καθημερινή πείρα ότι κάθε τόσο κάποιοι άνθρωποι προσπαθούν να χωρίσουν άλλους που έρχονται στα χέρια. Δεν είναι μάλιστα και λίγοι εκείνοι που έχασαν ακόμη και τη ζωή τους σε μια τέτοια προσπάθεια. Ωστόσο, φοβούμαι ότι τέτοιες χειρονομίες πόρρω απέχουν από την ‘χειρουργική’ παρέμβαση που φημολογείται ότι ετοιμάζει η Δυτική συμμαχία στην αλληλοσπαρασσόμενη Συρία. Δυστυχώς οι στρατηγικές σκοπιμότητες οδηγούν σε αποφάσεις που μόνο επίφαση ‘ανθρωπισμού’ έχουν, ενώ οι συνέπειές τους διασπείρονται καταστροφικά σε πολύ ευρύτερο χώρο από εκείνον του ‘χειρουργείου’. Τα περί ‘παράγοντος σταθερότητος’ που αποτελεί η Ελλάδα σ’ αυτή την πυρίκαυστη ζώνη ας τα αντιμετωπίσουμε με πικρό μειδίαμα.
     Σκεφτόμουν τα παραπάνω πριν διαβάσω την επιστολή του πρώην υπουργού Α. Ανδριανόπουλου στη σημερινή ‘Καθημερινή’ (Γιατί να γίνει επέμβαση στη Συρία;). Παραθέτω και τις δικές του σκέψεις πάνω στο θέμα:

     'Η οποιαδήποτε στρατιωτική επέμβαση, της Δύσης γενικά, στη Συρία θα αποτελέσει πραγματικό παραλογισμό. Oπως είχα τότε προειδοποιήσει για την επέμβαση στο Ιράκ, και είχα διαψευσθεί εκτιμώντας με βάση τη λογική πως δεν θα συνέβαινε, έτσι και τώρα η ανάμειξη στις ενδοπαραταξιακές συγκρούσεις του μουσουλμανικού κόσμου θα είναι επιλογή φρενοκομείου. Οι ανθρωπιστικές, και συνάμα χριστιανικές, δυνάμεις του δυτικού κόσμου θα αναμειχθούν σε ρήξεις ενδομουσουλμανικής υφής, καλούμενες να λύσουν εκείνες τα προβλήματα των διαφόρων θρησκευτικών φατριών. Αναμφίβολα ο Άσαντ είναι ένας στυγνός δικτάτορας, αποφασισμένος να εκκαθαρίσει τους ορκισμένους αντιπάλους του. Κι εκείνοι όμως είναι αδίστακτοι φανατικοί ισλαμιστές, για τους οποίους η ανθρώπινη ζωή δεν μετράει παραπάνω από την αξίωση του κάθε ιμάμη για θυσίες στο όνομα της πίστης που αυτός προπαγανδίζει. Για ποιο λόγο η Δύση να εμπλακεί σε μια εμφύλια τραγωδία της οποίας τις διαστάσεις δύσκολα κατανοεί και τους στόχους προσπαθεί, κλείνοντας τα μάτια, να παραβλέψει; Ας λύσουν μόνοι τους τα προβλήματα που έχουν προκαλέσει.'

     Και κάτι τελευταίο: αν τυχόν αποφασίσει και η Ρωσία (ή όποια άλλη μεγάλη δύναμη) να επέμβει εξίσου χειρουργικά στο πρόβλημα, ποια από τις δυο πλευρές θα δικαιούται το Νόμπελ Ειρήνης;

Τιτιβίσματα

Περί Twitter ο λόγος. Το μέσο αυτό κοινωνικής δικτύωσης, που βασίζεται σε ηλεκτρονικά μηνύματα περιορισμένης έκτασης (140 χαρακτήρες), έχει πάρει μεγάλη διάδοση τα τελευταία χρόνια, σε σημείο που να υποκαθιστά τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης. Έτσι, βλέπουμε ειδήσεις να ‘βγαίνουν’ από tweets διαφόρων επωνύμων, που προτιμούν τον πρόχειρο αυτό τρόπο από τα δελτία τύπου ή τις επίσημες ανακοινώσεις. Δυστυχώς όχι πάντα με επιτυχία, όπως φαίνεται.
     Φυσικά δεν φταίει το ‘μέσον’ γι’ αυτό. Μπορεί κανείς να γράφει σύντομα μηνύματα περιεκτικά και με ουσία. Ωστόσο, η ευκολία της άμεσης και γρήγορης απάντησης/ αντίδρασης σε ένα γεγονός μας βάζει όλους στον πειρασμό να πετάξουμε μια κινηματογραφική ‘ατάκα’, μαθημένοι όπως είμαστε και από τις αποστομωτικές απαντήσεις που δίνουν οι διάφοροι πρωταγωνιστές στις ταινίες. Και η αμεσότητα δεν συνδέεται (συνήθως) με περίσκεψη.
     Κάποτε στο σχολείο μας μάθαιναν πριν μιλήσουμε να βουτάμε τη γλώσσα στο μυαλό. Σήμερα, στην αγχώδη προσπάθειά μας να γράψουμε πρώτοι ό,τι πιο αιχμηρό μπορούμε σ’ ένα ‘τιτίβισμα’, βρισκόμαστε συχνά στη δύσκολη θέση να προσπαθούμε εκ των υστέρων να συμμαζέψουμε τους ανέμους του Αιόλου από το κοινωνικό δίκτυο. Η αρρώστια προσβάλλει μικρούς και μεγάλους, συγγραφείς και υπουργούς και άλλους. Βλέπετε, ακόμη και τα ηλεκτρονικά scripta... manent!

Αναμίξ

Για τις ‘τροπολογίες’ (το οφειλόμενο αρχικό ν παραλείπεται χάριν ευφωνίας) των ελληνικών νόμων έχουμε ξαναγράψει. Με αφορμή την ψήφιση νόμου για τη Ζώνη Καινοτομίας στη Θεσσαλονίκη, μαθαίνουμε τι άλλο μπορεί να χωρέσει ένας τέτοιος νόμος. Έτσι, τροπολογικώς:
    - Ελέγχονται από την Ενιαία Αρχή Πληρωμών οι αποδοχές των υπαλλήλων που τίθενται σε καθεστώς διαθεσιμότητας.
    - Δίνεται και στους αναγνωρισμένους φύλακες θήρας των κυνηγετικών οργανώσεων, η δυνατότητα να κατάσχουν και να δημεύουν δασικά προϊόντα.
    - Παρατείνεται μέχρι και τις 30 Σεπτεμβρίου, η προθεσμία ολοκλήρωσης των διαδικασιών ανάθεσης και εκπόνησης των μελετών έγκρισης και αναθεώρησης των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων και των Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης.
    - Αίρεται η προϋπόθεση εξασφάλισης φορολογικής ενημερότητας προκειμένου να ενταχθούν οι ελεύθεροι επαγγελματίες στις ρυθμίσεις των ασφαλιστικών τους οφειλών.
    - Αποζημιώνονται πλέον και οι πολίτες ή τα ΝΠΙΔ για τις ζημιές που προκαλούνται από εγκληματικές ενέργειες εναντίον κρατικών λειτουργών, με αφορμή την άσκηση των καθηκόντων των τελευταίων.
      Καταλάβατε τίποτε; Αν επρόκειτο για συνταγή ζαχαροπλαστικής, θα μπορούσαμε κατ’ αναλογίαν να φτιάξουμε τούρτα που όμως θα περιείχε σκόρδο, σαλιγκάρια, χοιρινές πανσέτες, και ολίγη ταραμοσαλάτα. Αλλά βέβαια, περί καινοτομίας ο λόγος. Ή καλύτερα, κενοπραξίας.

Επίτευγμα

Όσο πιο ανιαρή, εκνευριστική, μίζερη, ψυχοφθόρα είναι μια εργασία, τόσο μεγαλύτερη η ανακούφιση που προκαλεί το τέλος της. Ολοκληρώνοντας έχεις την αίσθηση ότι κατάφερες κάτι Μεγάλο. Έστω κι αν δεν έσκαψες, δεν έτρεξες, δεν ανέβηκες βουνά ούτε κατέβηκες αβύσσους, δεν ανακάλυψες την Αυστραλία την κοσμική ακτινοβολία ή την χαμένη Ατλαντίδα--δεν μετακινήθηκες καν από το γραφείο σου. Κατάφερες όμως να αποκρυπτογραφήσεις σελίδες ολόκληρες από περίεργα λεκτικά σχήματα με τα οποία διάφοροι ‘ειδικοί’ έχουν ντύσει έννοιες καθημερινές. Πέτυχες να αθροίσεις όλα εκείνα τα νούμερα και να τα βάλεις (μετά από μερικές προσπάθειες) στους σωστούς κωδικούς. Περιέγραψες με κάθε λεπτομέρεια κάθε τετραγωνική σπιθαμή που βάσει του νόμου φέρεται να υπάγεται στο όνομά σου, καθώς και πόσα ευρώ σου αποφέρει, με ακρίβεια δυο δεκαδικών ψηφίων. Και τέλος έπεισες, μεσάνυχτα παρά κάτι, το σύστημα TAXIS να δεχθεί όλες αυτές τις προσπάθειες (κάποιων μηνών) και να σε διαβεβαιώσει ότι υπέβαλες με επιτυχία τη φορολογική σου δήλωση. Λίγο το έχεις;
     Τώρα μπορείς να κοιμηθείς. Μέχρι να έρθει η ‘λυπητερή’.

Ξαφνιάσματα

Μοιράζομαι μαζί σας δυο μικρά, χαριτωμένα θα τα έλεγα, επεισόδια, που δείχνουν ανάγλυφα πώς μπορεί κανείς να δει με διαφορετικό μάτι κάποια πράγματα που τα θεωρούμε καθημερινά και δεδομένα, τόσο που πρακτικά τα αγνοούμε.
     Τις προάλλες μετέφερα ένα βράδυ κάποιον αγιορείτη στο κατάλυμά του. «Πόσο μου αρέσουν οι σταυροί των φαρμακείων!» είπε σε κάποια στιγμή ενώ περνούσαμε από πολυσύχναστο δρόμο. «Ευτυχώς δεν τους κατάργησαν ακόμη». Από τον φωτεινό διαφημιστικό ‘κράχτη’ του φαρμακείου, ο αγαθός του λογισμός είδε μόνο τον σταυρό.
     Πρόσφατα επίσης ξεναγούσα στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης δυο επισκέπτες από ηπειρωτική περιοχή της Αφρικής, που δεν είχαν δει ποτέ θάλασσα. Όταν αντίκρισαν την παραλία της Μηχανιώνας δεν πίστευαν στα μάτια τους. Τους εξήγησα, δείχνοντας στον χάρτη, ότι μπροστά τους απλώνεται το Αιγαίο πέλαγος, που είναι κομμάτι της Μεσογείου. Εντυπωσιά-σθηκαν. Μάλιστα δεν μπορούσαν να χωνέψουν ότι όλο αυτό το νερό είναι αρμυρό, μέχρι που το δοκίμασαν μέσα στη χούφτα τους! Το χαρούμενο ξάφνιασμά τους θύμιζε μικρό παιδί που κάνει την πρώτη του ανακάλυψη στον κόσμο.
     ‘Εάν μη στραφήτε και γένησθε ως τα παιδία...’ 

Νανούρισμα

Ευκαιρίας δοθείσης σήμερα ξαναθυμήθηκα τα καθήκοντα του... νανουριστή και τα εφάρμοσα στην πιο μικρή από τα μικρανίψια μου. Κατά πατρώαν παράδοσιν, το γνωστό παλιό ποίημα του Ζ. Παπαντωνίου για τον ‘Πεύκο’, μελοποιημένο σε πρώτο ήχο και αργό τσάμικο ρυθμό, έχει εξόχως βρεφοκαταπραϋντικές ιδιότητες. Το ξαναζωντάνεψα σήμερα, και διαπίστωσα μετά χαράς ότι διατηρεί ακόμη την αποτελεσματικότητά του. Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι, ιδού και η στιχολογία του:

                                 Ένας πεύκος μες στον κάμπο
                                 γέρασε ο φτωχός.
                                 Στέκει εκεί πρωί και βράδυ
                                 μοναχός.

                                Έχασε μεγάλους κλώνους,
                                έμαθε πολλά.
                                Ζει διακόσια τόσα χρόνια
                                στρογγυλά.

                                Άκουσε τα καριοφύλια,
                                είδε αρματολούς,
                                πέρασε πολέμους, μπόρες,
                                κεραυνούς.

                                Μα βαστάει σαν παληκάρι,
                                όσο κι αν γερνά,
                                κι αγναντεύει πέρα ώς πέρα
                                τα βουνά.

Ικετηρία

‘... Διό, άχραντε Θεοτόκε, αεί συν ζωηφόρω βασιλεί και τόκω ζώσα,
πρέσβευε διηνεκώς περιφρουρήσαι και σώσαι
από πάσης προσβολής εναντίας την νεολαίαν σου...’

     Η φράση αυτή, από το εξαίσιο οκτάηχο δοξαστικό του εσπερινού της σημερινής εορτής, ας αποτελεί και δικό μας διηνεκές αίτημα για όλους μας, μικρούς και μεγάλους, ιδιαίτερα στους δύσκολους καιρούς που ζούμε ως έθνος και κοινωνία. Χρόνια πολλά, και η Παναγία βοήθειά μας!

Ενημέρωση

Τελειώσαμε, γράψαμε ό,τι είχαμε να γράψουμε, ψάξαμε ό,τι είχαμε να ψάξουμε, κλείνουμε τον υπολογιστή και φεύγουμε. Σωστό; Λάθος! Ο ‘νεαρός’ έχει τη δική του ατζέντα, και μας το δηλώνει αναντίρρητα στην οθόνη: ‘Μη διακόψετε τη λειτουργία ή αποσυνδέσετε τον υπολογιστή σας. Γίνεται εγκατάσταση της ενημέρωσης 1 από 10’. Μη θέλοντας να τον αφήσω να τα κάνει όλα μόνος του, κάθομαι και του κρατώ συντροφιά, για να τον επιβλέπω κιόλας. Κύριος οίδε τι ακριβώς εγκαθιστά και ενημερώνει ο αθέατος διαχειριστής των υπολογιστών που συνδέονται στο διαδίκτυο. Μόνο υποθέσεις μπορώ να κάνω, και να αναπέμπω ευχές να μη μου προκύψει κανένα κουσούρι την επόμενη φορά που θα τον ανοίξω. Ευτυχώς είναι σβέλτος--ήδη έφτασε στο 8, αλλά βέβαια δεν ξέρεις ποτέ πόσο θα του πάρει αυτό ή το 9 ή το τελικό 10. Να εύχεσαι νά ’ναι σύντομος ο δρόμος της αναμονής, κι άσε τον Καβάφη να λέει. Όσο να γράψω το κείμενο, ο υπολογιστής κλείνει. Πάλι καλά. Καλή Παναγία!

Λάθη είμαστε...

O G. K. Chesterton (1874-1936) ήταν άγγλος στοχαστής και συγγραφέας, ίσως πιο γνωστός στο ευρύτερο κοινό για τα ευφυή αστυνομικά διηγήματά του με πρωταγωνιστή τον καθολικό ιερέα ‘Πατέρα Μπράουν’ (αυτό τον καιρό παίζονται σε τηλεοπτική διασκευή από το BBC με μεγάλη επιτυχία). Σε άρθρο του γραμμένο το 1924 σημειώνει: «Ο σύγχρονος κόσμος έχει χωρισθεί σε Συντηρητικούς και Προοδευτικούς. Η δουλειά των Προοδευτικών είναι να συνεχίζουν να κάνουν λάθη. Η δουλειά των Συντηρητικών είναι να εμποδίζουν τη διόρθωση των λαθών».
     Λαμβάνοντας υπόψη τα σχεδόν 90 χρόνια που πέρασαν από τότε, σε ποια πλευρά ανήκουμε;

Το πίσω μπαλκόνι

Είχα γνωρίσει το μπροστινό μπαλκόνι του σπιτιού εδώ και αρκετά χρόνια. Το ήξερα ανέκαθεν σαν ύπαρξη, απλώς κάποια στιγμή έφτασα να το εκτιμήσω ως πρωινό καταφύγιο, ειδικά για τους θερινούς μήνες. Τις άλλες εποχές συνήθως δεν είναι ό,τι πιο ευχάριστο να βγαίνεις αγουροξυπνημένος στην ψύχρα γύρω στις έξι το πρωί και να πιάνεις το βιβλίο--δεν βοηθάει και ο φωτισμός. Από τη στιγμή που το ανακάλυψα, το αξιοποιώ δεόντως εκείνες τις περίεργες ώρες, μέχρι τις εφτάμιση και κάτι, πριν αρχίσει η καθαυτό εργασία της ημέρας.
     Η ατμόσφαιρα είναι ιδανική έξω από τους αναμμένους τοίχους του υπνοδωματίου: δροσιά και σχετική ησυχία. Έχεις τη ευκαιρία, μαζί με τη δουλειά, να παρατηρήσεις την πόλη καθώς ξυπνάει. Η κίνηση πάνω στο σταυροδρόμι αρχίζει σιγά-σιγά να αυξάνεται: εισερχόμενοι και εξερχόμενοι, εποχούμενοι και αραιοί πεζοί. Ανεβαίνει και ο υπόκωφος θόρυβος της πόλης. Όπου νάναι, το συνεργείο που (ξανα)διορθώνει τα πεζοδρόμια θα πιάσει δουλειά. Ένας ηλικιωμένος κύριος στο απέναντι μπαλκόνι πίνει καφέ και καπνίζει κοιτάζοντας τα λουλούδια του. Παραθυρόφυλλα ανοίγουν. Παράθυρα φωτίζονται ή σβήνουν. Ματιές στον ουρανό, συνήθως καθαρό, με σπάνια σύννεφα. Μυαλό κατά κανόνα ξύπνιο για εργασία μακριά από τον υπολογιστή. Κάπως έτσι έχω διορθώσει τα τελευταία χρόνια μια σειρά από ανόμοια βιβλία: ένα μεγάλο σύγγραμμα ανατομικής (με πολύ μικρά τυπογραφικά στοιχεία), μια συνοπτική ιστορία του Βυζαντίου, δυο-τρεις τόμους απομαγνητοφωνημένων ομιλιών ενός σύγχρονου γέροντα. Έμαθα πολλά, θυμούμαι πολύ λίγα. Έτσι είναι το μυαλό. Σε κάθε περίπτωση μου έμεινε ‘το ωραίο ταξίδι’.
     Και φέτος, εν μέσω κρίσης, η ανακάλυψη του αιώνα. Μετά από είκοσι σχεδόν χρόνια διαπίστωσα ότι μπορώ να κάνω την ίδια εργασία... στο πίσω μπαλκόνι.
     (Περίεργοι μεταλλικοί ήχοι με διακόπτουν. Μια σταχτιά δεκαοχτούρα βηματίζει πάνω στην κουπαστή του κιγκλιδώματος της διπλανής οικοδομής και με παρατηρεί απορημένη: τι γράφει αυτός εκεί; Της χαμογελώ και συνεχίζω).
     Το ήξερα ότι υπάρχει, αλλά το σνόμπαρα. Δεν έχει δα την ‘αίγλη’ του μπροστινού. Δεν έχει γλάστρες, στολίδια, καθίσματα, θέα στο δρόμο. Βλέπει κενούς χώρους, φωταγωγούς και άλλα όμοιά του μπαλκόνια που σπάνια χρησιμοποιούνται (ίσως για τους ίδιους λόγους). Κύριοι ‘ένοικοί’ τους είναι οι καυστήρες φυσικού αερίου και οι εξωτερικές μονάδες των κλιματιστικών. Ωστόσο, ανακάλυψα ότι τις κατάλληλες ώρες (απόγευμα έως βράδυ) προσφέρει τα ίδια πλεονεκτήματα με το μπροστινό (που αυτές τις ώρες λούζεται στον ήλιο): δροσιά, σχετική ησυχία, εύκολη πρόσβαση στη βιβλιοθήκη για τυχόν αναδρομές, τι άλλο θέλω; Ένα κάθισμα και ένα τραπέζι, και το γραφείο στήθηκε. Τελευταία μάλιστα προστέθηκε στο σκηνικό ένα εκπληκτικό καναρίνι που ανέβασε την... αισθητική αξία του.
     Έχει βέβαια κι ένα μειονέκτημα: μπορώ να το απολαύσω μόνο τις μέρες που δεν έχω ιατρείο. Ωστόσο, η ανακάλυψη με έκανε ευτυχισμένο, τόσο που αποφάσισα να την μοιραστώ με τους αναγνώστες μου. Διότι αυτή είναι μια ακόμη από τις αρετές του: στο δροσερό μπαλκόνι, εκτός από το να διαβάζεις, μπορείς και να γράφεις. Ό,τι θέλεις. 

Μέχρι θανάτου

Ως πού μπορεί να φτάσει η λεγόμενη ‘κοινωνική δικτύωση’; Δυστυχώς μέχρι τον θάνατο. Αυτό μας δείχνει η τραγική ιστορία της Χάννα Σμιθ (ετών 14) που συνέβη πρόσφατα στη Βρετανία. Η νεαρή μαθήτρια ήταν γραμμένη σε κάποιο ηλεκτρονικό δίκτυο επικοινωνίας (με κάπου 60 εκατομμύρια γραμμένους χρήστες) , από το οποίο δεχόταν υβριστικά, υποτιμητικά και απαξιωτικά μηνύματα και παροτρύνσεις για αυτοκτονία. Ο κόμπος έφτασε στο χτένι κάποια στιγμή, η ψυχική της αντοχή υποχώρησε, και η κοπέλα έβαλε τέρμα στη ζωή της, ενώ τα κακόβουλα μηνύματα στράφηκαν, χωρίς κανέναν ηθικό ενδοιασμό, προς την αδελφή της.
     Το γεγονός πήρε δημοσιότητα, ακόμη και ο πρωθυπουργός της χώρας το καταδίκασε, και πολλές γνωστές εταιρείες που διαφημίζονταν μέσω της συγκεκριμένης ιστοσελίδας απέσυραν τις διαφημίσεις τους (που όπως γράφτηκε, αποφέρουν στους διαχειριστές της σελίδας κάπου 5 εκατομμύρια λίρες το χρόνο). Τέτοια αντίδραση είναι οπωσδήποτε θετική, αναδεικνύει το πρόβλημα και ίσως οδηγήσει σε κάποιου βαθμού έλεγχο αυτών των ανεύθυνων Μέσων. Ωστόσο, παρουσιάζει με τραγικά ανάγλυφο τρόπο τον βαθμό εξάρτησης νέων και άπειρων ανθρώπων από την ‘εικονική πραγματικότητα’ στην οποία συμμετέχουν, σε σημείο που να την υπολογίζουν σαν αληθινή. Δυστυχώς η δικτύωση φθάνει να γίνεται ‘δίχτυ’ που παγιδεύει καταστροφικά τους χρήστες της. Πώς όμως να τη συμμαζέψεις εκ των υστέρων; Οι αριθμοί των χρηστών και τα χρηματικά ποσά που διακυβεύονται μιλούν από μόνα τους για το μέγεθος του προβλήματος. Είναι πολλά τα λεφτά...

Πολιτική βούληση

Η Ουρουγουάη πέρασε στις ειδήσεις τελευταία με αφορμή την ψήφιση νόμου για την αποποινικοποίηση της κάνναβης (μαριχουάνα). Φαίνεται ότι η κίνηση αυτή έχει στρατηγικό στόχο να αφαιρέσει τη διακίνηση της κάνναβης από τα χέρια εγκληματικών οργανώσεων που τόσο θανατικό έχουν σκορπίσει σε άλλες χώρες. Προσωπικά στάθηκα σε κάποιες στατιστικές που διάβασα με την ευκαιρία αυτή. Όπως γράφει στο ιστολόγιο του περιοδικού British Medical Journal ο Alejandro Lajous, καθηγητής Νομικής στο Μεξικό, η χώρα αυτή έχει σημειώσει εντυπωσιακή πρόοδο στον έλεγχο του καπνίσματος. Το 2006 ο τότε Πρόεδρος της χώρας Tabaré Vázquez, ογκολόγος, που είχε χάσει τη μητέρα και την αδελφή του από καρκίνο, ‘πέρασε’ αντικαπνιστική νομοθεσία που απαγόρευε το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους, τύλιξε τα πακέτα των τσιγάρων κατά 80% με εικονογραφημένες προειδοποιήσεις υγείας, ανέβασε τη φορολογία του καπνού κατά 70% και απαγόρευσε τη χρήση χαρακτηρισμών όπως ‘ελαφρά’ (light) ή ‘ήπια’ (mild) τσιγάρα. Αποτέλεσμα; Η συχνότητα του καπνίσματος στη χώρα έπεσε από 32% το 2006 σε 25% το 2011, το κάπνισμα μεταξύ νέων μειώνεται κατά 8% κάθε χρόνο, ενώ οι καρδιακές προσβολές μειώθηκαν κατά 17%.   
     Κι εδώ έχουμε αντικαπνιστική νομοθεσία εδώ και μερικά χρόνια. Ακόμη όμως περιμένουμε ανάλογες στατιστικές. Μάλλον η υπεύθυνη αρχή φταίει. Greek statistics κι εδώ.

Αν γύριζε

Υπό τον παραπάνω τίτλο η (άγνωστή μου) συμπατριώτισσα κ. Βούλα Τσάρα-Ζιωγάνα ανέδειξε πρόσφατα στις επιστολές της Καθημερινής [20/7/2013] ένα θέμα που δεν έχει προβληματίσει όσο θα έπρεπε. Το ότι το παρουσιάζει μια γυναίκα έχει τη δική του ουσιαστική σημασία. Παραθέτω την επιστολή της αυτούσια.

Kύριε διευθυντά
Θα ήταν ένα όνειρο! Δυστυχώς όμως απραγματοποίητο, μετά τόσα χρόνια που η ισότητα των δύο φύλων «απελευθέρωσε» τη γυναίκα από τα «δεσμά» της οικογένειας. H ισότητα παρέσυρε και τη μάνα!
    Nήπια, βρέφη, άρον άρον ξυπνούν για να πάνε στο βρεφικό ή στον παιδικό σταθμό, γιατί και η ίδια η μητέρα τους πρέπει να πάει στη «δουλειά» της!
    Tώρα είναι «εργαζόμενη», ενώ εάν έμενε στην οικογένειά της θα λεγόταν «μη εργαζόμενη». Ποιος έδωσε αυτόν τον χαρακτηρισμό; Aπλώς η γυναίκα η οποία βγαίνει από το βασίλειό της για να υπηρετήσει κάποιον άλλο ρόλο, κάποιον εργοδότη, αμείβεται, ενώ η μάνα κοντά στα παιδιά της, η βασίλισσα του σπιτιού, δεν αμείβεται! Aρα έχουμε τη «μισθοδοτούμενη» και τη «μη μισθοδοτούμενη» γυναίκα. Mιλάμε όμως για τη γυναίκα μάνα. Tη μορφωμένη μάνα τη χρειάζεται περισσότερο από ποτέ, τώρα η οικογένεια και όχι ο στρατός ή η αστυνομία, η τροχαία. Yπάρχει ο ανδρικός πληθυσμός για τους ρόλους αυτούς.
    Zούμε σε μια εποχή δύσκολη, με πολλούς εχθρούς και εφιάλτες στην αγωγή των παιδιών. H γυναίκα όταν γίνεται μάνα, εάν αυτή έχει κάποιους τίτλους σπουδών, πρέπει η πατρίδα να την αμείβει συμβολικά, τιμητικά! Mόνο η μάνα έχει τη δύναμη, ιδιαίτερα δε, η μορφωμένη, να γίνει το ανάχωμα στις δυσκολίες της αγωγής των παιδιών της. Mόνο η μάνα μπορεί να εξαφανίσει τις εικόνες από τους δρόμους, με τα κορμιά νέων ανίκανα να σταθούν όρθια, να περπατήσουν, να αγωνιστούν, να ζήσουν! Tο πλούσιο «χαρτζιλίκι» από πατέρα και μάνα, τους οδηγεί συχνά στην παραβατικότητα, στην αμαρτία! O έμπορος ναρκωτικών θα είχε «απέναντί» του, εχθρό του, τη μάνα οπλισμένη με τη στοργή και την αγάπη για τα παιδιά της!
    Aκόμη η μορφωμένη μάνα μπορεί να ελέγξει το παιδί της μέσα στο σπίτι, όταν αυτό χειρίζεται τον υπολογιστή και διεισδύει στην απεραντοσύνη του Διαδικτύου με δόλωμα την ομορφιά, τη γνώση, αλλά και τις κρυμμένες παγίδες αυτού! Tο κόστος της λειτουργίας των διαφόρων σταθμών για παιδιά και βρέφη δεν θα υφίστατο. Δεν υπάρχει ωραιότερη εικόνα, από αυτή που η μάνα αγκαλιάζει το παιδί της γυρίζοντας από το σχολείο. Mόνο αυτή μπορεί να γίνει ο εξομολόγος του, ο συνεχιστής στο έργο του δασκάλου. Mόνο αυτή! Ποτέ η κυρία η οποία αντικαθιστά τη μάνα στη φροντίδα του σπιτιού. Aπό τη στιγμή που η μάνα φεύγοντας από το σπίτι, κάποια άλλη γυναίκα την αντικαθιστά σ’ αυτό, σημαίνει πως το σπίτι την έχει ανάγκη! Tο σπίτι «ζει» ή «πεθαίνει» από τη γυναίκα, η οποία ζει σ’ αυτό!
Bούλα Tσάρα-Zιωγάνα, Θεσσαλονίκη

'Επί το αυτό'

Καθόμαστε γύρω από το παλιό γνώριμο τραπέζι. Η πατρική εστία γέμισε και πάλι. Όλοι; Όχι ακριβώς, έχουμε δυο απουσίες δικαιολογημένες, όπως λέγαμε κάποτε στην αναφορά λόχου. Ακόμη κι έτσι, είναι μια σκηνή που είχαμε χρόνια να ζήσουμε. Οι γονείς, τέσσερα από τα έξι παιδιά, μερικά από τα δεκατέσσερα εγγόνια, ας μη μιλήσουμε για τα δυο δισέγγονα--ο κύκλος θα ανοίξει πολύ. Ένα μικρό κομμάτι μνήμης ανασύρει παλαιότερες εικόνες για σύγκριση. Δύσκολο να ξαναζήσεις όπως πριν είκοσι, τριάντα και περισσότερα χρόνια. Και όμως, το τραπέζι είναι το ίδιο, όπως και το άγραφο ‘τυπικό’: ο μεγαλύτερος απαγγέλλει την προσευχή, ο πατέρας ευλογεί το δείπνο. Τρώμε μαζί, όπως άλλοτε, σαν οικογένεια. ‘Ιδού δη τι καλόν ή τι τερπνόν...’

     Αφορμή της ενότητας είναι και πάλι μια αναχώρηση ‘εις χώραν μακράν’. Η σημερινή αποδημία βέβαια δεν έχει καμιά σχέση με την αλλοτινή μετανάστευση. Η εξοικείωση με τις πτήσεις μας έχει κάνει να βλέπουμε τα υπερπόντια ταξίδια κάπως σαν αστικές διαδρομές. Πού οι μακρές ναυσιπλοΐες, οι σχεδόν ανύπαρκτες τηλεπικοινωνίες, οι μακρόχρονοι αποχωρισμοί, τα γράμματα που έκαναν μέρες και εβδομάδες να φθάσουν (και γι’ αυτό είχαν αξία ως κειμήλια)... Σήμερα τα γρήγορα αεροπλάνα, τα κινητά τηλέφωνα, το Διαδίκτυο, το Skype και ό,τι άλλο ήθελε προκύψει, εκμηδενίζουν τις αποστάσεις, μας κρατούν σε οπτική και ακουστική επαφή, χωρίς όμως να αφήνουν κειμήλια.
     Η συζήτηση στρέφεται κυρίως γύρω από πρακτικά θέματα: πώς, πού, πότε. Κατοικία, εργασία, σπουδές, μελλοντικές προοπτικές. Από τον φόβο της συγκίνησης ή από τακτ, κανένας δεν εξωτερικεύει το δύσκολο ερώτημα: θα ξαναβρεθούμε; Θα έχουμε την ίδια χαρά της ευλογίας και την επόμενη φορά; Εδώ που τα λέμε, γνωρίζει κανείς ‘τι τέξεται η επιούσα’, είτε πρόκειται για αποδημία στην Αμερική είτε για διαδρομή μέχρι την άλλη άκρη της πόλης; Για τον καθένα μας, μικρό ή μεγάλο; Καταχωνιάζουμε στο υποσυνείδητο την άβολη σκέψη και ασχολούμαστε με το γλύκισμα. Ωραίο το έκανες, αδελφή!
     Μαζί με την καταληκτική ευχαριστία, ευχόμαστε όλοι καλήν αντάμωση, Θεού θέλοντος, ‘επί το αυτό’, γύρω από το παλιό γνώριμο τραπέζι. Χωρίς απουσίες.   

Από το επιτελείο στο χαράκωμα

Η κρίση και το λεξιλόγιό της μας δίνουν καθημερινά καινούργια παραδείγματα σκέψης πάνω σε θέματα φανομενικά άσχετα μεταξύ τους. Για παράδειγμα, ένα προεδρικό διάταγμα ή μια πράξη νομοθετικού περιεχομένου μπορεί θεωρητικά να ‘τακτοποιεί’ ένα σωρό θέματα. Από την υπογραφή του όμως σε κάποιο γραφείο μέχρι την εφαρμογή του στην περιρρέουσα ελληνική πραγματικότητα η απόσταση είναι μεγάλη, και οι συνέπειες εν πολλοίς άγνωστες και απρόβλεπτες. Έτσι π.χ. ο νόμος μπορεί λιτά και απέριττα να προβλέπει ‘μείωση των υπαλλήλων κατά 2000’, στην πράξη όμως αυτό μεταφράζεται σε 2000 άνεργους, με αντίστοιχες οικογένειες πίσω τους, στις τέσσερεις γωνιές της χώρας. Μια φρασούλα στο ένα επίπεδο, χιλιάδες δράματα στο άλλο.
     Κάπως έτσι και με την ιατρική. Μπορεί να ασκείται σε ‘επιτελικό’ επίπεδο, σε κάποιο γραφείο ενός ειδικού σε κάποιο μεγάλο κέντρο, που βλέπει μια δύσκολη περίπτωση και συνιστά μια πειραματική θεραπευτική αγωγή, ενδεχομένως στα πλαίσια μιας πολυκεντρικής διπλά τυφλής μελέτης. Ο ασθενής (που ‘πιάνεται από τα μαλλιά του’ μέσα στην δυσκολία που ζει) κάνει τη θεραπεία, γυρίζει στο σπίτι (συχνά σε άλλη πόλη, μακριά από τον ειδικό), και μετά από κάποιες μέρες εκδηλώνει τις παρενέργειες, την τοξικότητα, τα προβλήματα από την πειραματική θεραπεία που έλαβε. Κάποιοι αναλαμβάνουν να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα στα ‘χαρακώματα’: ο ασθενής μπορεί να επιζήσει έχοντας διέλθει ‘δια πυρός και ύδατος’, αλλά μπορεί και να υποκύψει στη μάχη αυτή. Οι λεπτομέρειες της μάχης πιθανώς θα έλθουν σε γνώση του ειδικού την επόμενη φορά που ο ασθενής θα πάει για θεραπεία, όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί μια αφήγηση να αντικαταστήσει το παραλυτικό βίωμα της ανημπορίας που νιώθει ο μαχόμενος ιατρός μπροστά στη δύσπνοια, τις αιματολογικές διαταραχές, τις λοιμώξεις, την πολυοργανική ανεπάρκεια, την κατάρρευση και τελικά τον θάνατο του αρρώστου. Ακόμη και ο τελευταίος θα καταγραφεί από τον ειδικό ως ένα στατιστικό στοιχείο στη μελέτη της επιβίωσης των αρρώστων του. Η στατιστική απεικόνιση δεν έχει καμία σχέση με τη βιωματική εμπειρία της νόσου ή των συνεπειών της θεραπείας. Και το πιο παράδοξο: η στατιστική μπορεί να αποδείξει την θεραπεία ‘επωφελή’ (= τόσοι μήνες ζωής επιπλέον), έστω κι αν τελικά οι άρρωστοι πεθαίνουν από τις επιπτώσεις της.      
     Το ίδιο και οι λαοί.

Φιλοσοφία

Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας αρχίζει μεθαύριο στην Αθήνα, με κάπου 2000 συνέδρους από την υφήλιο. Μεταξύ τους ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Πρωταγόρας, ο Ηράκλειτος..., ή κάποιοι που ίσως θα μνημονεύονται με ανάλογο δέος στο μέλλον. Εξ ορισμού χορτάτοι; Διότι, όπως ήθελαν οι Λατίνοι, primum vivere κι έπειτα όλα τα υπόλοιπα, και ειδικά η φιλοσοφία. Τι θα λένε άραγε τόσες μέρες; Θα μιλήσουν π.χ. για ανεργία, για πείνα, για έλλειψη νοήματος και περιεχομένου στη ζωή, για καταδυνάστευση, οικονομική και άλλη, των πολλών από λίγους; Μπορεί ο χορτάτος να φιλοσοφήσει για τον νηστικό; Άλλες εμπειρίες και οπτική έχει ο καθένας, άλλη ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Θα περιορισθούν στην ‘των ονομάτων επίσκεψιν’ ή θα πάνε και λίγο πιο βαθιά; Θα επιχειρήσουν το άλμα από τη φυσική στη μεταφυσική φιλοσοφία, δηλαδή στη μνήμη του θανάτου; Κι ακόμη, όπως συχνά μας θυμίζουν τα αθωνικά αρχονταρίκια, το «εαυτούς και αλλήλους και πασαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα» είναι η υπέρτατη φιλοσοφία. Θα το ξεστομίσει κανείς αυτό, ή θεωρείται απλοϊκό και αφελές να μιλάει για Θεό στον σύγχρονο άνθρωπο; Θα ακούσουμε κάτι που να το ξεπερνάει σε απλότητα και ουσία; Ιδού, το φιλοσοφήσαμε το πράγμα. Οψόμεθα.