Αντιμετανάστευση

‘Πρόσφυγες και μετανάστες’ επιγράφεται  το άρθρο του Α. Δρυμιώτη (Καθημερινή 29/9) που περιέχει πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία για το εν λόγω ζήτημα. Δεν χρειάζεται να μπούμε σε λεπτομέρειες:  το «προσφυγικό-μεταναστευτικό» πρόβλημα κυριαρχεί στα δελτία ειδήσεων (εκτοπίζοντας εν πολλοίς την κλιματική αλλαγή), χωρίς να διαφαίνονται λύσεις πρακτικές, αποτελεσματικές και που να αντέχουν στον χρόνο. Θα έπαιρνε πολύ χώρο και θα οδηγούσε σε δύσπεπτα συμπεράσματα μια αναλυτική συζήτηση για το θέμα, οπότε περιορίζομαι σε κάτι που δεν έχω δει να θίγεται πουθενά.
     Όπως επισημαίνει ο καλά ενημερωμένος αρθρογράφος, η διόγκωση του προβλήματος οφείλεται (εκτός άλλων αιτίων) και στη συστηματική καλλιέργεια από το κόμμα της προηγούμενης κυβέρνησης της εντύπωσης ότι η Ελλάδα είναι ό,τι πρέπει σαν προορισμός για ξένους: «Αν φτάσετε εδώ, λύσατε το πρόβλημα» τους έλεγαν (με άλλα λόγια, «Ανοίξαμε και σας περιμένουμε»). Η εντύπωση αυτή πρέπει να αντιστραφεί με κάθε τρόπο. Τι πιο πρόσφορο λοιπόν από μια εντατική διαδικτυακή καμπάνια που να προβάλλει προς κάθε κατεύθυνση τις δυσμενείς συνθήκες που έχει να αντιμετωπίσει όποιος ρισκάρει τη ζωή του για να περάσει σε ελληνικό νησί; Θα μου πείτε: «Δυσφήμιση της χώρας θα κάνουμε;» Όχι βέβαια. Το παν είναι θέμα παρουσίασης και μάρκετινγκ. Εδώ η βιομηχανία της διαφήμισης μπορεί να κάνει το άσπρο μαύρο και το άχρηστο απολύτως απαραίτητο. Μια τέτοια εκστρατεία θα πρέπει να λέει σε κάθε τόνο και με ξεκάθαρους όρους τι ΔΕΝ μπορεί να περιμένει ένας ξένος που φτάνει παράνομα στη χώρα μας (μη σας ξενίζει το επίθετο: καθένας που δεν περνάει τα σύνορα από τη νόμιμη οδό είναι παράνομος μέχρι να του δοθεί άδεια παραμονής).
     Δεν ισχυρίζομαι ότι έτσι θα λυθεί το πρόβλημα, αλλά εδώ που φτάσαμε θα πρέπει να μετέλθουμε κάθε διαθέσιμο μέσο. Και το παραπάνω δεν κοστίζει τίποτε. Ίσως θα κάνει κάποιους να σκεφτούν πριν ξεκινήσουν. Ήδη έχουμε αργήσει πολύ.

Απορίας άξιον

Σχεδόν κάθε χρόνο αντιμετωπίζουμε το ίδιο φαινόμενο, όχι με διάθεση φθόνου αλλά με απλή και βαθιά απορία. Τόσο απόλυτη ανάγκη είχαν το καινούργιο μοντέλο iPhone 11, και μάλιστα στις ακριβότερες εκδοχές του (από 1229 μέχρι 1789 ευρώ, όπως διαβάζω), όλοι αυτοί που έσπευσαν να αδειάσουν το διαθέσιμο στοκ των σχετικών καταστημάτων πριν καλά-καλά εμφανισθεί το προϊόν στην αγορά, στέλνοντας πάνω από δέκα εκατομμύρια ευρώ συνάλλαγμα εκτός συνόρων; Βάζω στοίχημα ότι πολλοί απ’ αυτούς είχαν αγοράσει και το προηγούμενο μοντέλο -- ούτε χρόνο δεν έχει που κυκλοφόρησε. Πώς θα αισθάνονται άραγε διαβάζοντας την είδηση όσοι προσπαθούν να βγάλουν τον μήνα με μια σύνταξη που είναι ένα κλάσμα της αξίας ενός τηλεφώνου;  Και όλοι αυτοί οι γενναιόδωροι αγοραστές είναι το ίδιο πρόθυμοι να πληρώνουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις;

     Δεν είμαι εχθρός της συγκεκριμένης μάρκας, ούτε οποιασδήποτε άλλης, που όμως, λόγω της τιμής αγοράς της, αποτελεί σύμβολο πλούτου (όπως λέμε Πόρσε, Φεράρι, Ρόλεξ κ.ο.κ.). Όταν είχαν πρωτοέρθει οι ελεγκτές των ‘θεσμών’ στη χώρα μας, τόνιζαν δηκτικά ότι όταν βλέπουμε να κυκλοφορεί ένα ακριβό αυτοκίνητο, θέλουμε να ξέρουμε αν ο ιδιοκτήτης του πληρώνει φόρους. Ανάλογα ερωτηματικά γεννούν οι κάθε είδους προκλητικές αγορές, αν όχι στους εφοριακούς, τουλάχιστον στους απλούς πολίτες της χώρας αυτής. Το «πόθεν έσχες» δεν πρέπει να μας απασχολεί μόνο για τα δημόσια πρόσωπα: άλλωστε κι αυτά από τον ίδιο λαό προέρχονται.

Διασκέδαση και ψυχαγωγία

Εδώ και πολλούς μήνες (χρόνια κοντεύουν) ακούμε και ξανακούμε μια υπόθεση που φέρει το όνομα μεγάλης ξένης φαρμακευτικής εταιρείας και αποτελεί ένα είδος ‘μήλου της έριδος’ μεταξύ κομμάτων αφενός και πολιτικού και δικαστικού χώρου αφετέρου. Παλιότερα, με ανάλογο τρόπο, είχαμε κάνει καραμέλα το όνομα άλλης μεγάλης εταιρείας ηλεκτρικών συσκευών, που κατάφερε να απασχολήσει την ειδησεογραφία και την πολιτική ζωή της χώρας για σειρά ετών, με αποτέλεσμα – πέρα από την ενίσχυση της ενδημικής εν Ελλάδι πόλωσης – τι ακριβώς; Ουδείς οίδε. Έτσι και τώρα, όλοι περιμένουμε ‘την των πραγμάτων έκβασιν’, όχι ελπίζοντας σε κάποια κάθαρση (μόνο ο μυθικός Ηρακλής καθάρισε την κόπρο του Αυγεία στρέφοντας τα δυο ποτάμια, Πηνειό και Αλφειό, προς τους σταύλους), αλλά με την αδιάφορη αδημονία που παρακολουθεί κανείς ένα σήριαλ (τι θα γίνει στο άλλο επεισόδιο; ποιος θα σκοτώσει ή θα παντρευτεί ποιον; θα γλιτώσει ο Α ή η Β;). Και όπως τα σήριαλ ελάχιστα ή καθόλου επηρεάζουν τελικά την καθημερινότητα (άσχετα με το πόσο μας απασχολούν), έτσι και τα δημόσια σκάνδαλα ή σκευωρίες (διαλέγετε όνομα ανάλογα με την τοποθέτησή σας) ελάχιστα θα διορθώσουν την πολιτική πραγματικότητα της χώρας: κάποιο βολικό θύμα θα επωμισθεί το βάρος της ενοχής, για να μην καταρρεύσει ολόκληρο το οικοδόμημα.
     Στο μεταξύ όμως ας κάνουμε κάποιες σκέψεις, εντελώς ουδέτερες. Ας υποθέσουμε ότι η δικαιοσύνη ή η αστυνομία ερευνά μια υπόθεση ξεκινώντας από έναν συγκεκριμένο ύποπτο. Αν στην πορεία της έρευνας έρθουν στο φως στοιχεία για άλλα πρόσωπα, ο ερευνητής πρέπει να κλείσει τα μάτια προς την κατεύθυνση εκείνη; Είναι δυνατόν να δίνει κανείς ‘άνωθεν’ εντολές του τύπου «ασχοληθείτε μόνο με τον Χ και μη σας ενδιαφέρει κανένας άλλος Ψ» ή «ερευνήστε το 2015, μη ψάχνετε το 2016»; Βέβαια στην Ελλάδα ζούμε, και έχουμε κατά καιρούς ακούσει ιστορίες για διαταγές π.χ. προς την Τροχαία ότι «σήμερα ‘γράφουμε’ μόνο για ζώνες, όχι για χρήση κινητών τηλεφώνων ή για άλλες παραβάσεις». Ωστόσο, το να προσπαθεί το κάθε κόμμα να καθορίσει τα όρια και τους όρους υπό τους οποίους θα λειτουργήσει η δικαιοσύνη παραβιάζει τη βασική αρχή ότι «φίλος μεν Πλάτων, φιλτάτη δ’ αλήθεια»: όσο καλός, άξιος ή ‘φίλος’ κι αν είναι κάποιος, αν τα πράγματα αποδείξουν ότι είχε τη σκοτεινή του πλευρά δεν θα πρέπει να το μάθουμε, εφόσον αφορά σε δημόσιες υποθέσεις, και να υποστεί τις συνέπειες; Όχι για προσωπική σπίλωση, όχι για χαιρέκακη εκδίκηση, αλλά για ικανοποίηση αυτού που οι νομικοί με την ιδιάζουσα γλώσσα τους χαρακτηρίζουν ως «κοινόν περί δικαίου αίσθημα», αυτό που ο καθένας περιγράφει πολύ απλά με τη φράση «να ξεβρωμίσει ο τόπος», και για να παραδειγματισθούν (με την ελπίδα ζούμε) οι υπόλοιποι.
     Έχουμε γράψει στο παρελθόν ότι είτε βάφουμε μια ομάδα ανθρώπων με μαύρη μπογιά («όλοι ίδιοι είναι») είτε με άσπρη («κανένας δεν φταίει»), το τελικό αποτέλεσμα είναι να εξισώνονται οι δίκαιοι με τους αδίκους, οι καλοί με τους κακούς, οι ένοχοι με τους αθώους. Μήπως αυτό ακριβώς θέλουμε, ελπίζοντας ενδόμυχα ότι κάποια μέρα αυτή η συγκάλυψη θα εξυπηρετήσει κι εμάς; Αν ναι, τότε όλες οι υπόλοιπες ενέργειες και κινήσεις αποτελούν ένα θέατρο που μόνο σκοπό έχει την διασκέδαση (= διάλυση, περισπασμό της δημόσιας προσοχής), όχι όμως την ψυχαγωγία (= αγωγή και παιδεία της ψυχής). Οι δυο έννοιες δεν είναι καθόλου συνώνυμες.   

Ματαιότητα

Μνήμη του αγ. Σιλουανού του Αθωνίτου σήμερα, και συμβαίνει να διαβάζω ένα κείμενο του βιογράφου του, Γέροντος Σωφρονίου, που τον έκανε γνωστό και αγαπητό στον Ορθόδοξο κόσμο. Γράφει λοιπόν ο Γέρων Σωφρόνιος: 

     «Η ουσία της απογνώσεως είναι η απιστία στην Ανάσταση… Απορρίπτοντας την πίστη στην Ανάσταση, ο άνθρωπος καταδικάζει τον εαυτό του στον θάνατο. Και η αυτοκαταδίκη αυτή είναι η πραγματική φύση της απογνώσεως. Δεν είναι καθόλου εκπληκτικό ότι ολόκληρος ο κόσμος τώρα βυθίζεται διαρκώς βαθύτερα στην απόγνωση.

     Στην απόγνωσή τους οι άνθρωποι αναζητούν απολαύσεις οποιασδήποτε αξίας, μέχρι και αδελφοκτόνους πολέμους. Έτσι η ανθρωπότητα βαδίζει προς την αυτοκαταστροφή. Η διαφύλαξη των εντολών του Χριστού οδηγεί στην αποκατάσταση του πρωτόκτιστου κάλλους του ανθρώπου. Όταν αυτό αποκατασταθεί, μεταμορφώνει και όλο τον υπόλοιπο κόσμο, όλη την κτίση που υποτάχθηκε στη ματαιότητα». [Το μυστήριο της Χριστιανικής ζωής, σελ. 264-265].

     Είναι εντυπωσιακή στην απλότητά της η ανάλυση αυτή, και συγχρόνως ερμηνεύει θεολογικά όλα τα παθήματα του κόσμου, σε συμφωνία με τη διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου: «Ἡ γὰρ ἀποκαραδοκία τῆς κτίσεως τὴν ἀποκάλυψιν τῶν υἱῶν τοῦ Θεοῦ ἀπεκδέχεται. Τῇ γὰρ ματαιότητι ἡ κτίσις ὑπετάγη, οὐχ ἑκοῦσα, ἀλλὰ διὰ τὸν ὑποτάξαντα, ἐπ᾿ ἐλπίδι ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ κτίσις ἐλευθερωθήσεται ἀπὸ τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ» [Ρωμ. η΄ 19-21]. Το λάθος ημών των ανθρώπων είναι ότι πιστεύουμε ότι μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματα αυτά (όπως π.χ. την κλιματική αλλαγή) μόνο με τις δικές μας δυνάμεις και προσπάθειες. Έτσι, κάθε τόσο επινοούμε ‘συνταγές’ και ‘προγράμματα’ που, όσο καλά σχεδιασμένα κι αν είναι, ακόμη κι αν γίνουν αποδεκτά από όλους τους εμπλεκομένους, είναι καταδικασμένα να αποτύχουν, εφόσον συνεχίζουμε να ζούμε χωρίς το απαραίτητο συστατικό της πίστης στον Θεό και την Ανάσταση.

Ταξιδιωτικό χάος

Μετά από ολιγοήμερη απόδραση-ανάταση στο Άγιον Όρος, ανοίγω τις εφημερίδες για ενημέρωση-προσγείωση στα του κόσμου τούτου. Πρώτη είδηση: πτώχευσε η εταιρεία Thomas Cook, το αρχαιότερο (από το 1841) ταξιδιωτικό πρακτορείο στον κόσμο. Χρειαζόταν 200 εκατομμύρια λίρες σε κεφάλαια για να αποφύγει τη χρεωκοπία, η οποία οδηγεί κάπου 22.000 εργαζομένους ανά τον κόσμο (9000 μόνο στη Βρετανία) σε ανεργία, αλλά και αφήνει μετέωρους κάπου εξακόσιες χιλιάδες τουρίστες σε διάφορα θέρετρα ανά την υφήλιο που θα πρέπει να επαναπατρισθούν από εκεί που βρέθηκαν όταν τους πέτυχε το ‘κανόνι’ (φαντάζονταν όλοι αυτοί που θα πήγαιναν όταν αγόραζαν τα εισιτήριά τους;). Χώρια οι ακυρώσεις εκδρομών, ταξιδιών και διακοπών και τουριστικών πακέτων που οι ξένοι, κυνηγώντας τις οικονομικές προσφορές, κλείνουν από τον προηγούμενο χρόνο, κάτι που με τη σειρά του επηρεάζει δραστικά τις χώρες υποδοχής των τουριστών, όπως η Ελλάδα. Θα βρεθούν βέβαια εναλλακτικές λύσεις, αλλά η αναστάτωση δεν παύει να είναι μεγάλη.
     Η πρώτη σκέψη που κάνω είναι ότι ο Ιούλιος Βερν είχε προβλέψει κάτι παρόμοιο στο μυθιστόρημά του ‘Γραφείο ταξιδιών Τόμσον και Σία’ (στην πραγματικότητα το έγραψε ο γιος του Μισέλ και κυκλοφόρησε το 1907). Η δεύτερη σκέψη είναι βέβαια πως «ό,τι φουσκώνει ξεφουσκώνει», ή όπως στην προκειμένη περίπτωση σκάζει με πάταγο και απρόβλεπτες συνέπειες. Το πρόβλημα με όλα τα μεγάλα ανθρώπινα εγχειρήματα είναι ότι όσο απλώνονται και υπερεκτείνονται και ξεπερνούν το μέτρο (από φιλοδοξία, απληστία ή και απλώς από απρονοησία) τόσο πιο οδυνηρά είναι τα αποτελέσματα από το ‘μπαμ’ που κάποια στιγμή θα συμβεί με μαθηματική ακρίβεια. Αλλά να μιλάει κανείς για σύνεση και μέτρο στον κόσμο των μεγάλων επιχειρήσεων θεωρείται ηττοπαθές και ανάξιο λόγου. Κι έτσι φτάνουμε κάθε τόσο να ακούμε για οικονομικές καταστροφές τέτοιου μεγέθους. Θα διδαχθούμε άραγε ποτέ από τα αρνητικά αυτά παραδείγματα;

Ευαισθησίες

«Πολλά τα δεινά» μας προειδοποιούσε παλαιόθεν ο Σοφοκλής, έστω και με διαφορετική έννοια. Και δεν δείχνουν να τελειώνουν σύντομα. Έτσι, μετά τους συμπλεγματικούς αριστερούς της περασμένης τετραετίας, τώρα έχουμε να αντιμετωπίσουμε καινοφανείς «ανεξάρτητες αρχές» (επιτρέψτε μου τα εισαγωγικά της αμφιβολίας) αλλά και επίσης συμπλεγματικούς (ή αφελείς;) δεξιούς και δεξιές υπουργούς που υπακούουν στα κελεύσματα των αρχών αυτών και χωρίς πολλή συζήτηση υιοθετούν τη γνώμη τους. Κατά τον γνωστό κανόνα που λέει ότι «το αφεντικό έχει πάντα δίκαιο».
     Σβήστε λοιπόν από σήμερα θρήσκευμα και ιθαγένεια από τα απολυτήρια. Αύριο απαλείψτε τυχόν εθνόσημα, διακριτικά, ονόματα υπηρεσιών ή εξουσιών από πιστοποιητικά και άλλα έγγραφα («Τι σημαίνει Ελληνική Δημοκρατία ή Υπουργείο Παιδείας;»). Και μη δω πουθενά κανένα σχήμα που να μοιάζει με σταυρό (π.χ. γραμμές που να τέμνονται καθέτως) και παρεξηγηθούν τυχόν άθεοι ή αλλόδοξοι παρεπίδημοι! Τους φτάνουν τόσα προβλήματα που έχουν οι άνθρωποι, να μην τους στενοχωρούμε και… οπτικά.
     Μωροί και τυφλοί της πολιτείας! Βγείτε λίγο από τα σύνορα του κρατιδίου και πάτε να δείτε πού μαζεύεται ο Ελληνισμός της διασποράς, η περίφημη ομογένεια που κάθε τόσο επικαλείσθε: στις εκκλησίες, τα σχολεία και τα κοινοτικά ιδρύματα, εκεί που ακόμη αναρτάται η ελληνική σημαία, μιλιέται η ελληνική γλώσσα και ακούγεται το «Χριστός ανέστη» στα ελληνικά (όπως το ζητούσε πριν χρόνια από ομογενείς μαθητές ο Κάρολος Παπούλιας). Αλλά ξέχασα: αυτά ισχύουν «εκεί έξω». Μέσα στα σύνορα του σύγχρονου ραγιαδισμού όλοι αυτοί θα χαρακτηρίζονταν ως ‘Ελληναράδες’. Καλά κάθονται λοιπόν εκεί που βρίσκονται.
     Υστερόγραφο: Ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε το 2021 τα διακόσια χρόνια από την έναρξη κάποιας επανάστασης. Ποια είναι; Α, αυτό δεν λέγεται, ανήκει στα ευαίσθητα δεδομένα. Ο αποχρωματισμός που λέγαμε τις προάλλες.

Απορίας άξιον

Συμμερίζομαι τις απορίες του σημερινού επιστολογράφου της Καθημερινής, τις οποίες παραθέτω αυτούσιες και χωρίς άλλο σχολιασμό:


Κύριε διευθυντά
Η εκστρατεία 16/9/2019 των Πρασίνων, αριστεροαναρχικών κ.λπ. εναντίον του τίτλου «Ευρωπαϊκός τρόπος ζωής» που συνοδεύει τον Έλληνα αντιπρόεδρο της Κομισιόν Μαργαρίτη Σχοινά, κυρίως στην Ευρώπη και στα ΜΜΕ, με έχει αφήσει άναυδο.
Κατά συνέπεια, έχω δύο ερωτήσεις να κάνω προς αυτές τις «ευγενικές ψυχές», που τις επιβάλλει η κοινή λογική:
Εάν ο «ευρωπαϊκός τρόπος ζωής» είναι τόσο απεχθής και κατακριτέος, τότε γιατί τα εκατομμύρια των μεταναστών δίνουν τον υπέρ πάντων αγώνα για να εισέλθουν στην Ευρώπη και στον τρόπο ζωής της, ώστε να απολαύσουν τις αρχές και τα ιδανικά που πρεσβεύει (στην καλύτερη περίπτωση) και για να επωφεληθούν από το κράτος πρόνοιας και τα λεφτά του (στη χειρότερη);
Και γιατί ούτε ένας μετανάστης δεν τρέχει π.χ. προς Αφρική, Ρωσία, Κίνα ή και Ν. Αμερική; Γιατί δεν είναι χαζοί, αυτό θα απαντούσα.
Κωνσταντίνος Λύκας

Αποκρυστάλλωση

Κάθε τόσο μας δίνονται αφορμές να αναρωτηθούμε για τη νοητική επάρκεια των συνανθρώπων μας, για τη λογική που διέπει τις αποφάσεις και τις πράξεις τους, και να καταλήξουμε σε σοβαρές αμφιβολίες.
     Ένα πρόσφατο παράδειγμα. Διαβάζω ένα εκτενές ρεπορτάζ στη Guardian για τους κρυστάλλους. Τι είναι οι ‘κρύσταλλοι’; Με απλά λόγια, κομμάτια πέτρας κάθε λογής (κυρίως ορυκτές ενώσεις πυριτίου όπως ο χαλαζίας) με περίεργα ονόματα, χρώματα και σχήματα, που πωλούνται σε εξωφρενικές τιμές, επενδυμένοι τεχνηέντως με κάθε είδους μαγικές ιδιότητες: θεραπεύουν τα πάντα (ανάλογα με την πέτρα), εγγυώνται ευεξία, διορθώνουν τα στραβά, ομορφαίνουν τα άσχημα, ό,τι θέλετε θα το βρείτε σ’ έναν κρύσταλλο. Ακόμη και ‘εναλλακτική πνευματικότητα’. Πρέσβεις και διαφημιστές της διάφορες διασημότητες (ηθοποιοί, τραγουδιστές και άλλοι) που πληρώνουν και προάγουν κάθε λογής παλαβομάρα (εν προκειμένω η λέξη ‘ψώνιο’ περιγράφει με απόλυτη ακρίβεια τόσο το προϊόν όσο και τους αγοραστές του). Με άλλα λόγια, μια παγκόσμιας κλίμακας οργανωμένη, πανάκριβη και προφανώς κερδοφόρα κομπίνα, με ουκ ολίγα θύματα. Αυτή τη νοοτροπία περιγράφει ο Απόστολος Παύλος στον Τιμόθεο, όταν λέει ότι οι άνθρωποι «ἀπὸ μὲν τῆς ἀληθείας τὴν ἀκοὴν ἀποστρέψουσιν, ἐπὶ δὲ τοὺς μύθους ἐκτραπήσονται». Έτσι κάποιοι μπορεί π.χ. να αντιδρούν στους προληπτικούς εμβολιασμούς και να τους θεωρούν εκμετάλλευση από τις φαρμακευτικές εταιρείες, αλλά κρεμούν ευχαρίστως ‘κρυστάλλους’ στο λαιμό και τις τσέπες τους, αδιαφορώντας για το κόστος.
     Κάτω από την αστραφτερή εμπορική επιφάνεια υπάρχουν οι σκοτεινές και βρώμικες ‘ρίζες’. Τα περισσότερα από τα πετρώματα αυτά εξορύσσονται από τη γη στις φτωχότερες χώρες του κόσμου, όπως στη Μαδαγασκάρη, υπό συνθήκες άθλιες και συνάμα επικίνδυνες για τους εργαζομένους, που σκάβουν με τα χέρια μέσα σε τούνελ ετοιμόρροπα και κάθε τόσο τραυματίζονται ή σκοτώνονται από καθιζήσεις του εδάφους. Η καθημερινή αμοιβή τους είναι πρακτικά η αξία ενός πιάτου ρυζιού για πέτρες που θα πουληθούν στη συνέχεια για εκατοντάδες, χιλιάδες ή και εκατομμύρια δολάρια σε κάποια άλλη γωνιά της γης. Κι από τη μια άκρη ως την άλλη μεσολαβούν οι διάφοροι επιτήδειοι που εκμεταλλεύονται τόσο τους αθλίους χειρώνακτες όσο και τους ηλίθιους αγοραστές που αναζητούν την ψυχική τους ηρεμία σ’ ένα κομμάτι χαλαζία.
     Βέβαια θα μπορούσε κανείς να αντείπει ότι χωρίς το εμπόριο των κρυστάλλων όλοι αυτοί οι πεινασμένοι δεν θα έβγαζαν ούτε το πιάτο με το ρύζι κάθε μέρα. Αυτό όμως είναι μια δικαιολογία και υπεκφυγή από την πραγματική «ρίζαν πάντων των κακῶν», την φιλαργυρία και απληστία που οδηγεί σε άνιση κατανομή του παγκόσμιου πλούτου. Εδώ δυστυχώς δεν υπάρχει εναλλακτική ερμηνεία. Αυτή είναι η... αποκρυσταλλωμένη αλήθεια.

Το ταξί

Οι πρακτικές διηγήσεις, οι καθημερινές ιστορίες, τα απτά παραδείγματα, τα ανέκδοτα ανέκαθεν αποτελούσαν επικοινωνιακό μέσο ιδιαίτερης αξίας για τη μετάδοση ενός μηνύματος. Οι μύθοι του Αισώπου έχουν διαχρονική αξία, ενώ οι παραβολές του Κυρίου είναι από τις πιο ζωντανές και βαθιές διδασκαλίες του. Ας χρησιμοποιήσουμε λοιπόν σήμερα τη μέθοδο της ‘παραβολής’ στη σελίδα μας.
     Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι δυο οδηγοί μοιράζονται ένα ταξί: μισές ώρες ο ένας, μισές ο άλλος. Οδηγούν με διαφορετικό τρόπο, κάνουν διαφορετικές διαδρομές, άλλα προβλήματα τυχαίνουν στο ωράριο του καθενός, χρειάζεται να κάνουν επισκευές, συντηρήσεις, παρεμβάσεις, να βάλουν καύσιμα ή να το ξεχάσουν. Κάθε φορά που παραλαμβάνει ο επόμενος, έχει να αντιμετωπίσει την κατάσταση που αφήνει πίσω του ο προηγούμενος. Θα βρει κάποια πράγματα τακτοποιημένα, κι αν έχει στοιχειώδη καλή διάθεση θα πρέπει να πει έναν καλό λόγο στον συνάδελφο που τα φρόντισε. Κάποια άλλα θα χρειάζονται διόρθωση, που μπορεί να αμέλησε ή απλώς να μη πρόλαβε ή να μην αντιλήφθηκε ο προηγούμενος. Δεν ωφελεί να τσακωθεί με τον συνεταίρο του γι’ αυτό. Η κοινή λογική λέει ότι θα πρέπει να τα κουβεντιάσει μαζί του, να τα επισημάνει ώστε να μη ξαναγίνουν, και να διορθώσει αυτά που πρέπει. Σίγουρα δεν μπορεί να τα αφήσει έτσι: από το ίδιο όχημα και τη συνεχιζόμενη καλή λειτουργία του εξαρτάται ο βιοπορισμός και των δύο.
     Αν ονομάσουμε το ταξί Ελλάδα και τους δυο οδηγούς κυβέρνηση και αντιπολίτευση (δεν χρειάζονται συγκεκριμένα ονόματα· τα ίδια ισχύουν όποια κι αν είναι αυτά), μπορεί κανείς να πιάσει το νόημα. Η εναλλαγή ‘οδηγών’ στο τιμόνι της χώρας πρέπει να αποβλέπει στη συνέχιση της ομαλής πορείας της. Το ‘ταξί’ πρέπει να κινείται με τα λιγότερα δυνατά προβλήματα. Αν οι ‘οδηγοί’ αναλίσκονται στο να κατηγορούν ο ένας τον άλλο και να περιαυτολογούν για τα δικά τους επιτεύγματα, ή να μαλώνουν για το ποιος θα πιάσει το τιμόνι, δουλειά δεν γίνεται, το όχημα δεν κινείται και η χώρα παραμένει στάσιμη ή και διαλύεται, ανάλογα με το ‘στυλ της οδήγησης’ του καθενός.
     Έκανα τις σκέψεις αυτές ακούγοντας στο ραδιόφωνο τις δημοσιογραφικές αναλύσεις και προβλέψεις για το τι θα πει ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη ΔΕΘ. Σταματώ εδώ. Άλλωστε οι παραβολές δίνουν κυρίως τροφή για σκέψη. Η πρόσληψη και η περαιτέρω επεξεργασία τους αφήνεται στ’ αυτιά και τον νου των ακροατών και αναγνωστών. Όπως και το Σύνταγμα στον πατριωτισμό των Ελλήνων.

Άωρες ηλικίες

Την επικαιρότητα σήμερα διεκδικούν δυο βρέφη. Το ένα ήρθε στον κόσμο προφανώς ‘ανεπιθύμητο’, και η νεαρή μητέρα (19 ετών) πάνω στην αμηχανία και την ταραχή της το εγκατέλειψε μέσα σ’ ένα καρότσι σούπερ μάρκετ σε είσοδο οικοδομής. Ευτυχώς τα κλάματά του τράβηξαν την προσοχή, βρέθηκε εγκαίρως και έτυχε της ανάλογης φροντίδας. Η αστυνομία βρήκε και συνέλαβε την μητέρα. Ελπίζουμε η αντιμετώπισή της να είναι όπως αρμόζει σε μητέρα, και όχι σε κάποιον εγκληματία του ποινικού δικαίου. Να της δώσει όχι μια τιμωρία, αλλά την ευκαιρία να αποδεχθεί και να μεγαλώσει το παιδί της με ανάλογη συμπαράσταση και καθοδήγηση. Υπάρχουν τόσοι φορείς που μπορούν να βοηθήσουν σ’ αυτό, αλλά η αστυνομία και η δικαιοσύνη δεν υπάγονται σ’ αυτούς.

     Η δεύτερη περίπτωση δυστυχώς είχε τραγικό τέλος. Μόλις δύο μηνών το κοριτσάκι, έπεσε θύμα του σκυλιού της οικογενείας που έσχισε τη σίτα της μπαλκονόπορτας και το κατασπάραξε (προφανώς από την πολλή αγάπη...). Δεν ξέρω τι θα πουν οι ζωόφιλοι, αλλά από τη στιγμή που υπάρχει μωρό στο σπίτι, τι δουλειά έχει στον ίδιο χώρο το ροτβάιλερ, ένα από τα πιο επιθετικά σκυλιά που υπάρχουν στον κόσμο;  Γενικά, τι δουλειά έχει ένα τέτοιο ζώο σε διαμέρισμα; Εδώ η οικογένεια ήδη έχει υποστεί την απώλεια του παιδιού της, και μεγαλύτερη ποινή δεν μπορεί να της επιβάλει ο νόμος. Ωστόσο, μπορεί να απαγορεύσει την παρουσία συγκεκριμένων ζώων στα σπίτια, πριν φτάσουμε να θρηνήσουμε κάποιο επόμενο θύμα (δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο).

     Σημείωση: Έριξα μια ματιά σε ιστοσελίδα για σκυλιά, που χαρακτηρίζει το ροτβάιλερ απίστευτα φιλικό, ιδιαίτερα προς τα παιδιά, και παιχνιδιάρικο. Αυτό λένε οι άνθρωποι, αλλά το ξέρουν άραγε και τα σκυλιά;

    

Απόγευμα ασύνδετο

Δεν έχω σήμερα κλεισμένα ραντεβού στο ιατρείο, αλλά δεν μπορώ και να λείψω -- ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να προκύψει απρόοπτα. Έτσι στέλνω με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ένα κείμενο για μελέτη και επεξεργασία, ώστε να αξιοποιήσω τον χρόνο κια να προχωρήσω μια ακαδημαϊκή εκκρεμότητα. Φεύγω με άνεση από το σπίτι, αποφασισμένος να κάνω ό,τι δεν έκανα τις προηγούμενες μέρες (πάντοτε τόσα άλλα πράγματα παίρνουν προτεραιότητα). Ευτυχώς η κάψα των προηγουμένων ημερών έχει υποχωρήσει και ο περίπατος από τη στάση του λεωφορείου είναι ευχάριστος. Αλλά τι γίνεται εδώ; Οι γύρω δρόμοι έχουν ανασκαφεί, και τα σχετικά μηχανήματα συνεχίζουν το έργο τους. Το δίκτυο οπτικών ινών επεκτείνεται και στη γειτονιά μας. Το ψηφιακό μέλλον έρχεται καλπάζοντας με ακόμη μεγαλύτερες ταχύτητες. Καλά όλα αυτά, αλλά ανοίγοντας το ιατρείο διαπιστώνω ότι δεν έχω τηλέφωνο: προφανώς οι εργασίες σημαίνουν κάποια προσωρινή διακοπή. Ευτυχώς που δεν έχω ασθενείς. Ναι, αλλά χωρίς το τηλέφωνο δεν δουλεύει και το Ίντερνετ, άρα η εργασία που έστειλα μένει και πάλι όνειρο. Όπως βέβαια και πολλά άλλα θέματα: η ανάγνωση των εφημερίδων, το τακτικό σταυρόλεξο της Guardian, η μουσική περιπλάνηση στο YouTube. Αναγκαστικά ασχολούμαι με την αρχειοθέτηση/μεταφορά παλαιών ιστορικών στον υπολογιστή για καμιά ώρα. Η μουσική βρίσκει τη λύση της μ’ εκείνα τα CD που κράτησα στη γυάλινη βιτρίνα. Τα καλύτερα της Joan Baez, με το ‘Διαμάντια και σκουριά’ σε πρώτη γραμμή. Ακολουθεί Τσαϊκόφσκι, και λίγο διάβασμα (παλιά διηγήματα του φίλου μου Ζάχου) και πασιέντσες και Mahjong στο κομπιούτερ. Το σταθερό τηλέφωνο συνεχίζει να μη δουλεύει, αλλά και το κινητό λες και έχει κηρύξει απεργία συμπαράστασης. Ένας ιατρικός επισκέπτης περνάει για μια καλησπέρα, αυτό είναι όλο. Μια γρήγορα ματιά στις χειρόγραφες σημειώσεις μου, ώρα για δρόμο, με την ελπίδα η σύνδεση να αποκατασταθεί γρήγορα. Πόσο εξαρτημένοι είμαστε τελικά... Ούτε μπορούμε πλέον να διανοηθούμε πώς λειτουργούσαμε στην προ Διαδικτύου εποχή.  Και αντίστροφα, τολμούμε να φαντασθούμε το χάος που θα προκύψει αν κάποια στιγμή όλο αυτό το αξιοθαύμαστο σύστημα επικοινωνίας (και τόσων άλλων πραγμάτων) πάψει για κάποιο λόγο να λειτουργεί; Έχοντας ‘κρεμάσει’ πάνω του όλες τις λειτουργίες των κρατών, των υπηρεσιών, των διεθνών οργανισμών, αλλά και τις ατομικές μας εργασίες και υποθέσεις, δεν είμαστε αυτόματα έκθετοι σε μια μαζική καταστροφή γιγαντιαίου μεγέθους, μια ψηφιακή '11η Σεπτεμβρίου';
     Μ’ αυτές τις ζοφερές σκέψεις φτάνω στο σπίτι, ανοίγω τον υπολογιστή και μπαίνω στο δίκτυο. Ευτυχώς εκείνη η μέρα δεν έφτασε ακόμη. Ας πάρουμε κι απόψε τη ‘δόση’ μας.

Παίδες

Έχουμε όλοι προσωπική πείρα της εικόνας του μικρού, ανώριμου παιδιού που ζητάει κάτι από τον γονέα, εκείνος το αρνείται ή το αναβάλλει για το μέλλον, οπότε το μικρό παιδί ξεσπάει σε κλάματα και φωνές: «Εγώ τώρα το θέλω!», ανακαλύπτοντας και υιοθετώντας έτσι εκ σπαργάνων την τακτική του εκβιασμού, την οποία από εκεί και στο εξής θα χρησιμοποιεί σε κάθε φάση της ζωής του για να επιτυγχάνει το ζητούμενο. Φυσικά η τακτική θα είναι τόσο αποτελεσματική όσο πιο ενδοτικός είναι ο αποδέκτης του εκβιασμού: αν ο ‘δράστης’ βλέπει ότι με μια-δυο προσπάθειες κάμπτονται οι αντιστάσεις, δεν έχει κανέναν ενδοιασμό να προχωρήσει. Αν αντιμετωπίσει μια σταθερή άρνηση, συνοδευόμενη (ιδίως στη μικρή ηλικία) από παιδαγωγική τιμωρία όπου χρειάζεται, θα μάθει κάποια στιγμή ότι κάθε πράγμα γίνεται στον καιρό του, ότι στη ζωή δεν υπάρχει μόνο το «ναι σε όλα» αλλά και το «όχι», ότι το κάθε θέλημά μας δεν αποτελεί βασιλική διαταγή. 
     Αν όμως στο μικρό παιδί υπάρχει το ελαφρυντικό της ανωριμότητας (και η αντίστοιχη ευθύνη του γονέα για μόρφωση του χαρακτήρα του), τότε τι μπορεί κανείς να καταλογίσει σε – υποτίθεται – ενήλικες και μάλιστα στοιχειωδώς παιδευμένους, που συμπεριφέρονται ανάλογα; «Δεν έδωσε τίποτε ο πρωθυπουργός» είναι το κεντρικό συμπέρασμα σε όλα τα πρωτοσέλιδα της Δευτέρας μετά την ετήσια ομιλία και συνέντευξη στη ΔΕΘ. Λες και δεν πέρασαν δέκα χρόνια ωμής πραγματικότητας, λες και δεν μάθαμε ποτέ ότι δεν ωφελεί να υπόσχεσαι χωρίς δυνατότητα πραγμάτωσης, λες και δεν γνωρίσαμε την ψευτιά και τον λαϊκισμό στις ποικίλες εκδοχές του. «Τώρα τα θέλουμε!» είναι η επίμονη ιαχή των κακομαθημένων παιδιών, άσχετα αν στο μεταξύ έχουν γίνει δημοσιογράφοι, συνδικαλιστές, πολιτικοί. Η λογική του ρεαλισμού και του μέτρου δεν έχει καμιά σημασία: θεωρείται υπεκφυγή και άρνηση υποσχέσεων. Θυμίζει αυτό που γράφει ο Δαβίδ στους Ψαλμούς: «Αὐτοὶ διασκορπισθήσονται τοῦ φαγεῖν· ἐὰν δὲ μὴ χορτασθῶσι, καὶ γογγύσουσιν» (Ψ. 58). Μια διαρκής ανώριμη συμπεριφορά, που ικανοποιείται μόνο με πυροτεχνικές ‘παροχές’ και στιγμιαία οφέλη. Σαν τα παιχνίδια που, μετά από την επίμονη απαίτηση για αγορά τους, διαρκούν μόλις μερικές ώρες ή μέρες στα χέρια των παιδιών πριν τα σπάσουν ή τα πετάξουν, για να διεκδικήσουν τα επόμενα.

Αυτείδωλον

Η αρθρογραφία των ημερών περιλαμβάνει ποικίλα σχόλια και κριτικές για την ταινία ‘Ενήλικοι στην αίθουσα’ του Κώστα Γαβρά που κυκλοφόρησε πρόσφατα [διαβάστε ενδεικτικά τη Μ. Κατσουνάκη]. Πρόκειται, αν δεν το ξέρετε, για κινηματογραφική μεταφορά του ομότιτλου βιβλίου του πάλαι ποτέ υπουργού Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη, που όπως φαίνεται έβλεπε από τότε τον εαυτό του ως ήρωα βιβλίου και ταινίας. Νάρκισσος μόνο ή κάτι περισσότερο; Ο άγιος Ανδρέας Κρήτης χρησιμοποιεί στον Μεγάλο Κανόνα μια πανέμορφη λέξη: «αυτείδωλον εγενόμην». Έγινα ο ίδιος το είδωλο, το αποκλειστικό αντικείμενο λατρείας για τον εαυτό μου. Κάθε λέξη, κίνηση, ενέργεια περιστρέφεται γύρω από τις πτώσεις της προσωπικής αντωνυμίας του πρώτου ενικού προσώπου: εγώ, εμού εμοί, εμέ. Η απουσία του πληθυντικού της μεγαλοπρεπείας δεν  μειώνει, αντίθετα υπογραμμίζει την αυταρέσκεια, τον αυτοθαυμασμό, το «δοξάστε με!» του μακαρίτη Χάρυ Κλυν. Και η ελληνική πολιτεία της περιόδου ΣΥΡΙΖΑ, αποτιμώντας το έργο του σύγχρονου ‘ναρκίσσου’, χρηματοδότησε αδρά το γύρισμα της ταινίας που ‘αγιογραφεί’ το είδωλο που μας βούλιαξε στο χρέος με τις εγωκεντρικές ιδιορρυθμίες του στο δύσκολο πρώτο εξάμηνο του 2015 (630 χιλιάδες ευρώ ήταν η ονομαστική επιδότηση προς τον σκηνοθέτη για την ταινία, αν και λέγεται ότι τελικά του έδωσαν πολύ περισσότερα). Χώρια που ο ‘ήρωας’ εισπράττει δικαιώματα τόσο για το βιβλίο όσο και για την ταινία (θα τα δούμε άραγε στο πόθεν έσχες του τώρα που είναι και αρχηγός κόμματος;).
     Δεν έχω απολύτως κανένα οικονομικό ή άλλο συμφέρον ούτε κάνω διαφήμιση, αλλά διαβάστε την ‘Τελευταία μπλόφα’ για να πάρετε μια ιδέα για το πόσο ερασιτεχνικά και επιπόλαια (λίαν επιεικώς) λειτουργούσε όχι μόνο ο συγκεκριμένος πρωταγωνιστής αλλά και ολόκληρη η κυβέρνηση την κρίσιμη εκείνη εποχή, και πώς γλιτώσαμε από το χάος που απειλεί σήμερα τη Βρετανία με το επικείμενο Brexit.  Κι αν κανείς αντιτείνει ότι «τέλος καλό, όλα καλά», θα έλεγα (με ιατρικούς όρους) ότι δεν χρειάζεται να περάσω ο ίδιος το έμφραγμα για να προσπαθώ στη συνέχεια να το αποφύγω ή να διορθώσω τις συνέπειες. Προτιμώ να πάρω τα μέτρα μου πριν φτάσω στην Εντατική, όσο τουλάχιστον εξαρτάται από μένα. Όμως η πείρα δείχνει ότι πάντα εξαιρούμε τον εαυτό μας («εγώ δεν έχω ανάγκη, δεν θα πάθω τίποτε, όλοι οι άλλοι να προσέχουν!»). Τα ‘νεκροταφεία’ της ιστορίας είναι γεμάτα από τέτοιους ήρωες και σωτήρες διαφόρων εποχών που φρόντισαν, όσο ζούσαν ακόμη, να γράψουν το όνομά τους με κεφαλαία, έστω και στο μαύρο κατάστιχο.

Άχρωμοι, άοσμοι, άγευστοι

Κάποτε υπέβαλα για δημοσίευση σε ξένο ιατρικό περιοδικό ένα ενδιαφέρον περιστατικό. Η εργασία απορρίφθηκε διότι δεν συνοδευόταν από γραπτή συγκατάθεση του ασθενούς, ο οποίος είχε πεθάνει δεκαοκτώ χρόνια νωρίτερα. Οι εξηγήσεις που έδωσα στο περιοδικό δεν έγιναν δεκτές, οπότε τους έγραψα ότι οι μελλοντικές δημοσιεύσεις θα ήταν όλες του τύπου: «Κάποιος κάποτε έκανε κάποια συμπτώματα, υποβλήθηκε σε κάποιες εξετάσεις, και βρέθηκε ότι πάσχει από κάποια νόσο, για την οποία έκανε ανάλογη θεραπεία με άγνωστο αποτέλεσμα». Τέτοιες εργασίες θα είχαν μηδενική επιστημονική αξία, αλλά οπωσδήποτε θα ήταν απόλυτα σύμφωνες με τους κανόνες της πολιτικής ορθότητας.
     Θυμήθηκα το περιστατικό αυτό ενώ διάβαζα την απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (Καθημερινή 4/9/2019) για μη αναγραφή του θρησκεύματος και της ιθαγένειας των μαθητών στα πιστοποιητικά σπουδών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Όσο κι αν θέλει κανείς να μην είναι καχύποπτος, δεν μπορεί παρά να συμπεράνει ότι η πολτοποίηση της ελληνικής κοινωνίας, τόσο από εθνική όσο και από θρησκευτική πλευρά, προωθείται κανονικά και με το νόμο, και υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αλλά γιατί να περιορισθούμε σ’ αυτά; Μπορούμε να αφαιρέσουμε και όλα τα υπόλοιπα στοιχεία ταυτότητος και να πιστοποιούμε μόνο ότι «Ο αριθμός 1234 αποφοίτησε από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση». Και μπορεί να προστεθεί στη μάζα μιας άχρωμης και άγευστης χώρας.

 [Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 11/9/2019]

     Υστερόγραφο: Οι ‘προοδευτικοί’ έσπευσαν να αλαλάξουν για τον... θρίαμβο και να εγκαλέσουν την κυβέρνηση γιατί δεν φαίνεται διατεθειμένη να συμπλεύσει με την απόφαση της Αρχής (που είναι γνωμοδοτική και όχι δεσμευτική). Μαζί με το απαραίτητο ξύδι, ας τους προσφέρουμε και τη διαβεβαίωσή μας ότι γεννηθήκαμε Έλληνες και είμαστε Έλληνες υπήκοοι και Ορθόδοξοι Χριστιανοί στο θρήσκευμα, και δεν ντρεπόμαστε να το δηλώνουμε επίσημα και υπεύθυνα. Όσοι νιώθουν ότι σε κάτι από αυτά υστερούν, ας το αντιμετωπίσουν ψύχραιμα, ως προσωπικό σύμπλεγμα μειονεξίας, και ας απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό. Υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία, μόνο που δεν επιβάλλεται με το ζόρι.

Διαφορετικές προσεγγίσεις

Η είδηση πέρασε μάλλον απαρατήρητη παρ’ ημίν. Μαθαίνουμε λοιπόν ότι στην Κύπρο το Υπουργείο Παιδείας και οι εκπαιδευτικές οργανώσεις (δασκάλων και καθηγητών) δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην ευπρεπή εμφάνιση των μαθητών και μαθητριών. Έτσι ειδική επιτροπή όλων αυτών των φορέων κάθησε το καλοκαίρι και μελέτησε και αναθεώρησε τους κανονισμούς λειτουργίας των σχολείων (υπάρχουν και τέτοιοι), βάζοντας λεπτομερείς σχετικούς κανόνες. Αντιγράφω από σχετικό δημοσίευμα: «Η εμφάνιση των μαθητών/τριών στα σχολεία τονίστηκε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των συσκέψεων από τις δύο πλευρές (Υπουργείο Παιδείας και εκπαιδευτικούς) και συμφωνήθηκε ότι αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη μαθητική ιδιότητα των παιδιών και πρέπει να στηρίζεται στην καλαισθησία. Μαθητές και μαθήτριες θα πρέπει να παρουσιάζονται στο σχολείο χωρίς υπερβολές».

     Η απόφαση της επιτροπής προσδιορίζει επακριβώς τι αποτελεί υπερβολή. Έτσι ως υπερβολές θεωρούνται για τους μαθητές τα πολύ μακριά ή βαμμένα μαλλιά, το ιδιόρρυθμο κούρεμα, η κοτσίδα, το εμφανές αξύριστο πρόσωπο, τα γένια ή το υπογένειο, τα σκουλαρίκια, τα βραχιόλια, οι διακοσμητικές καδένες και αλυσίδες, τα χαμηλόμεσα παντελόνια και άλλα παρόμοια. Για τις μαθήτριες, η ιδιόρρυθμη κόμμωση (βαμμένα ή φουντωτά μαλλιά ή εξεζητημένες ανταύγειες), το μακιγιαρισμένο πρόσωπο, τα βαμμένα χείλη, οι ψεύτικες βλεφαρίδες, το χαμηλόμεσο παντελόνι ή η κοντή φούστα και τα μακριά ή βαμμένα νύχια. Οι μαθήτριες μπορούν να φέρουν δακτυλίδια (αλλά όχι πολλά ή φανταχτερά) ή βραχιόλια (σε λελογισμένο αριθμό), τα παραδοσιακά σκουλαρίκια και φουλάρια που να ταιριάζουν με τις αποχρώσεις της στολής. Γενικά, τόσο οι μαθητές όσο και οι μαθήτριες θα πρέπει να αποφεύγουν το προκλητικό ντύσιμο και επιλογές που δεν συνάδουν με τη μαθητική ιδιότητα και την ευπρεπή εμφάνιση.

     Η απόφαση ακόμη προσδιορίζει τη στολή του σχολείου, που επιτρέπει το τζην παντελόνι αλλά μόνο σκούρου μπλε χρώματος και όχι ξεβαμμένο, χωρίς τρύπες, σχισίματα, γραμμένα συνθήματα ή άλλα παράταιρα στοιχεία. Και ακόμη, απαγορεύει τη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών, τηλεφώνων, τάμπλετ και φωτογραφικών μηχανών, που θα πρέπει να απενεργοποιούνται και να κλειδώνονται από το σχολείο σε ειδικά ερμάρια για όλη τη διάρκεια των μαθημάτων και των διαλειμμάτων. Αν κάποιος συλληφθεί να έχει τέτοια συσκευή σε ώρες που δεν επιτρέπεται, αυτή θα κατάσχεται και θα παραδίδεται στο τέλος του μαθήματος όχι στον ίδιο αλλά στον κηδεμόνα του.

     Δεν έχω δει αντιδράσεις ή σχόλια των δικών μας εκπαιδευτικών οργανώσεων στην είδηση, αλλά μπορώ να φαντασθώ ότι κάποιοι εγχώριοι συνδικαλιστές θα βγάζουν σπυράκια και μόνο στο άκουσμα των λέξεων ‘στολή’ και ‘κανονισμός σχολείου’ και ‘κηδεμόνας’. Γιατί, διαβάζοντας την αναλυτική αυτή απόφαση, μένω με την αίσθηση ότι κάπως αλλιώς αντιμετωπίζουν, κράτος και εκπαιδευτικοί, το ζήτημα ‘Παιδεία’ στη μεγαλόνησο;

Φωτεινή

Άκουσα σήμερα δυο φορές την ίδια κουβέντα, με διαφορά μισής ώρας: «Χάσαμε τη γιατρό μας». Δυο γυναίκες, από διαφορετικές πόλεις της Μακεδονίας, μου εξέφρασαν τα ίδια συναισθήματα ευγνωμοσύνης, εκτίμησης και αγάπης για τη Φωτεινή, που έφυγε από τον ορατό κόσμο πριν μια εβδομάδα. Συμφοιτήτριά μου, σε άλλη ειδικότητα, με την οποία περιστασιακά συνεργαζόμασταν. Εδώ και χρόνια αντιμετώπιζε την κακοήθη νόσο με μοναδική καρτερία και αποδοχή του θελήματος του Θεού, εργαζόμενη μέχρι το τέλος όσο της επέτρεπαν οι δυνάμεις της και οι απαιτήσεις της θεραπείας. Πληροφορήθηκα εκ των υστέρων την εκδημία της. Όπως και τόσοι από τους αρρώστους μας, «δια παθημάτων ετελειώθη». Και ακούγοντας τα λόγια των πρώην ασθενών της, αναλογίσθηκα, όχι για πρώτη φορά: Τι μπορούμε ως γιατροί να αφήσουμε πίσω μας παρά μόνο την αγαθή ανάμνηση κάποιων ανθρώπων ότι βρεθήκαμε δίπλα τους όταν μας χρειάσθηκαν; Η ίαση – απαλλαγή από τη νόσο – δεν είναι δικό μας κατόρθωμα. Η ‘θεραπεία’ όμως, με την αρχαία της έννοια ως υπηρεσία/διακονία, η ανακούφιση και η συμπαράσταση στον πάσχοντα είναι καθήκον και υποχρέωση και δυνατότητά μας. Η Φωτεινή άφησε αυτό το καλό όνομα στα χείλη, στη σκέψη και την καρδιά των ασθενών της. Καλόν Παράδεισο να έχει!  

Διεθνείς αδικίες

Ο νέο-οθωμανός σουλτάνος γείτονας φωτογραφίσθηκε πρόσφατα μπροστά σε χάρτη της λεγόμενης ‘Γαλάζιας πατρίδας’ (της Τουρκίας με τον μισό θαλάσσιο χώρο γύρω της – Αιγαίο, Εύξεινο Πόντο, Ανατολική Μεσόγειο -- ως διεκδικούμενη περιοχή). Πέραν των ελληνικών αρχών και Μέσων, δεν ξέρω αν ενοχλήθηκε κανείς άλλος στον κόσμο για την προκλητική αυτή χειρονομία.
     Ας υποθέσουμε ότι γινόταν το αντίθετο: ότι δηλ. ένας Έλληνας πρωθυπουργός ή πρόεδρος κρεμούσε πίσω του σε επίσημη εκδήλωση έναν χάρτη με τη μισή Αλβανία, τα Σκόπια, την Ανατολική Ρωμυλία και την Ανατολική Θράκη στα χρώματα της Ελλάδος. Ποιες θα ήταν οι διεθνείς αντιδράσεις; (Πριν χρόνια, όταν βρισκόμουν στην Αγγλία και είχε γίνει κάποια συζήτηση για καταπιεζόμενες ελληνικές μειονότητες σε γειτονικές χώρες, ένας άγγλος δημοσιογράφος είχε σχολιάσει δημόσια: «Πολύ αχόρταγη αυτή η μικρή χώρα», εννοώντας βέβαια ότι η Ελλάδα είχε εδαφικές βλέψεις στις χώρες αυτές).
     Αναρωτιέμαι λοιπόν αν οι λεγόμενοι διεθνείς φορείς, παγκόσμιοι οργανισμοί, τέλος πάντων κάποιοι με κύρος, παρατηρούν και καταγράφουν τις κάθε είδους δημόσιες αυθαιρεσίες μεμονωμένων κρατών και ηγετών σε θέματα διεθνούς δικαίου. Τέτοιες καταγραφές και επισημάνσεις θα μπορούσαν να συνοδεύονται από προειδοποιήσεις για απομόνωση και αποκλεισμό των υπαιτίων χωρών από την παγκόσμια σκηνή. Αλλά βέβαια ξέρω ότι ονειρεύομαι: οι πρώτοι που θα αντιδρούσαν σε μια τέτοια δράση θα ήταν οι ‘κυρίαρχοι του παιχνιδιού’, τα μέλη του λεγομένου συμβουλίου ασφαλείας και οι ευνοούμενές τους χώρες, που συχνά στρεβλώνουν το δίκαιο κατά το δοκούν, ή απλώς αγνοούν τις αποφάσεις όλων των θεσμών, ακόμη και του Διεθνούς Δικαστηρίου.
     Το συμπέρασμα είναι ότι η έκφραση ‘διεθνές δίκαιο’ είναι απλώς ένα οξύμωρο σχήμα. Με απλά λόγια, τα δικαιώματα του κάθε ‘μικρού’ φτάνουν το πολύ μέχρι εκεί που αρχίζουν τα συμφέροντα του κάθε ‘μεγάλου’. Γι’ αυτό και ο Ψαλμωδός, χιλιάδες χρόνια πριν, συμβούλευε: «Μὴ πεποίθατε ἐπ᾿ ἄρχοντας, ἐπὶ υἱοὺς ἀνθρώπων, οἷς οὐκ ἔστι σωτηρία… Μακάριος οὗ ὁ Θεὸς Ἰακὼβ βοηθὸς αὐτοῦ, ἡ ἐλπὶς αὐτοῦ ἐπὶ Κύριον τὸν Θεὸν αὐτοῦ… τὸν φυλάσσοντα ἀλήθειαν εἰς τὸν αἰῶνα, ποιοῦντα κρῖμα τοῖς ἀδικουμένοις… ὀρφανὸν καὶ χήραν ἀναλήψεται καὶ ὁδὸν ἁμαρτωλῶν ἀφανιεῖ». 
     ΣΗΜ. Δείτε και το ενημερωτικό άρθρο του Άγγελου Συρίγου ΕΔΩ.

Παιδειακές αρρώστιες

«Κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας», λέει ένας από τους πιο γνωστούς αφορισμούς από τον ‘Άμλετ’ του Σαίξπηρ. Για πολλά ‘σάπια’ θα μπορούσε κανείς να μιλήσει στο νέο ελληνικό κράτος, ανεξαρτήτως πολιτεύματος. Ένα από αυτά οπωσδήποτε είναι και το ‘σύστημα’ (εσκεμμένα τα εισαγωγικά) εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση. Μας έχει απασχολήσει κατά καιρούς, όπως απασχολεί και τόσους άλλους, ειδικούς και μη. Με αφορμή την πρόσφατη αναγγελία των αποτελεσμάτων των φετινών πανελληνίων εξετάσεων ξαναβγαίνει στην επικαιρότητα, προσθέτοντας μια ακόμη νότα απογοήτευσης στη σύγχρονη εμπειρία.
     Αντιγράφω από την χθεσινή Καθημερινή: «Απόφοιτοι Γενικών Λυκείων εισήχθησαν με 16 στη σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ και άλλοι με 7,5 στις Σέρρες, μαθηματικοί του 15 (στην Αθήνα) και του 7 (στη Σάμο), διοικητικοί επιστήμονες και τεχνολόγοι του 18 (στο Οικονομικό Παν. Αθηνών) και του 4,5 (στην Κοζάνη)! Παράλληλα, παιδιά τα οποία στα 16 τους αποφάσισαν να ακολουθήσουν την επαγγελματική εκπαίδευση εισήχθησαν τελικά σε πανεπιστημιακά τμήματα με θολό γνωστικό αντικείμενο, όπως το Περιφερειακής και Διασυνοριακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στην Κοζάνη, όπου ο τελευταίος εισαχθείς είχε μέσο όρο μικρότερο της μονάδας (εισήχθη με 840 μονάδες, δηλαδή με μέσο βαθμό που αντιστοιχεί στο 0,8)».
     Το δημοσίευμα παραθέτει και πολλά άλλα στοιχεία που δείχνουν το αλαλούμ (δεν υπάρχει πιο κατάλληλος ελληνικός όρος) που έχουν δημιουργήσει οι εκάστοτε μαθητευόμενοι μάγοι που κάθισαν στην καθέδρα του υπουργείου παιδείας, με επιστέγασμα τη σειρά των υπουργών της τελευταίας τετραετίας, στη διάρκεια της οποίας κυριάρχησε η αριστερή ιδεολογική απέχθεια προς την αριστεία, προς το καλύτερο, προς τη (θετική) διάκριση εν ονόματι της (ταξικής) ισοπέδωσης. Αποτέλεσμα είναι αυτά που διαβάζουμε σε δημοσιεύματα συμπερασμάτων όπως το παραπάνω. Εκτός από τα ποικίλα διαδικαστικά θέματα που δημιουργούνται (π.χ. μεταγραφές σε – υποτίθεται – ισοδύναμα τμήματα, αλλά με χαώδεις διαφορές στη βαθμολογία), αναρωτιέται κανείς πώς αισθάνονται οι διδάσκοντες σε σχολές όπου βλέπουν να εισάγονται οι έσχατοι της βαθμολογίας (και μάλιστα χωρίς να τις έχουν επιλέξει: πόσο τους ενδιαφέρει άραγε το σχετικό γνωστικό αντικείμενο;). Το πτυχίο που θα δώσουν όλες αυτές οι σχολές θα έχει το ίδιο εκπαιδευτικό και επαγγελματικό αντίκρυσμα; Και πόση εμπιστοσύνη θα μπορούμε να έχουμε στους αντίστοιχους πτυχιούχους;
     Βέβαια θα μπορούσε κανείς να επισημάνει ότι εκτός από φοιτητές υπάρχουν και καθηγητές πολλών ταχυτήτων (μερικοί που χρησιμοποιούν συνήθως την ‘όπισθεν’ έχουν διαπρέψει κυρίως ως υπουργοί). Και αυτοί αντιμετωπίζονται ισότιμα (!) από τους συναδέλφους τους και την Πολιτεία, αφού η αξιολόγηση είναι κακή λέξη για όλους. Ίσως γι’ αυτό πολλοί Έλληνες επιστήμονες επιλέγουν ως ακαδημαϊκή λύση το εξωτερικό. Εκεί που είναι το μέλλον της Ελλάδας, όπως εύστοχα σχολίαζε πριν πολλά χρόνια ο γνωστός σκιτσογράφος ΚΥΡ.

"Το ελληνικόν εστι"

Το τρέχον έτος 2019 εισέρχεται σήμερα στην ‘τρίτη ηλικία’ του, και ήδη έχουν αρχίσει να εξαγγέλλονται επετειακοί εορτασμοί για τα διακόσια χρόνια από την Επανάσταση του 1821 που σηματοδότησε την αρχή της νεώτερης ιστορίας μας. Μαζί με τις εξαγγελίες ήρθαν και οι σχετικοί σχολιασμοί για ‘νέο αφήγημα’ ή ‘brand name’ του Ελληνισμού, για απαλλαγή από ‘μύθους’ (με δηκτικές αναφορές στην Αγία Λαύρα και το κρυφό σχολειό) και άλλα συναφή θέματα. Ίσως είναι κατάλληλη η στιγμή (αλλά και πότε δεν είναι;) για να αναλογισθούμε και να κωδικοποιήσουμε τα στοιχεία που συγκροτούν την  εθνική μας ταυτότητα. Οι σκέψεις που ακολουθούν είναι προσωπικές: δεν διεκδικούν κανένα αλάθητο, αλλά ούτε και αποτελούν την τελευταία λέξη πάνω στο θέμα. Άλλωστε, η έννοια της αυτεπίγνωσης είναι ρευστή, δυναμική, εξελίσσεται και διαρκεί όσο και η ζωή του καθενός μας.

     Ποιοί θεωρούνται  Έλληνες; Αν θέσουμε σε διάφορους ανθρώπους το ερώτημα, θα αποκομίσουμε ποικίλες απαντήσεις, όπως: Όσοι κατοικούν ή γεννήθηκαν στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, που τα όριά της αυξομειώνονται με τους αιώνες. Όσοι έχουν ελληνικές προγονικές καταβολές, έστω κι αν ζουν στις τέσσερεις γωνίες του πλανήτη. Όσοι «έτυχον της ημετέρας παιδείας», ανεξάρτητα από φυλετική καταγωγή.  Όσοι «κλείνουν στην καρδιά τους την Ελλάδα» (ωσαύτως). Όσοι μιλούν την ελληνική γλώσσα και είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Και ούτω καθεξής.

     Το ωραίο είναι ότι όλες οι απαντήσεις θα είναι λίγο-πολύ ορθές. Όπως στην ινδική ιστορία με τους τυφλούς που ψηλαφούν έναν ελέφαντα και τον περιγράφουν ανάλογα με το αν πιάνουν πόδι, αυτί, προβοσκίδα ή χαυλιόδοντα, έτσι και η κάθε περιγραφή απεικονίζει μια πτυχή του ελληνισμού, αλλά όχι την πλήρη εικόνα. Όπως θα έλεγε στον καθένα ο θρυλικός Νασρεντίν Χότζας, «κι εσύ δίκιο έχεις».

     Μπορούμε να βρούμε κοινό παρονομαστή ανάμεσα στις διάφορες αυτές οπτικές; Πιθανώς δεν θα συμφωνήσουμε ποτέ σε όλα τα γνωρίσματα, με πιθανή εξαίρεση την κοινή γλώσσα. Κάποιοι θα εισαγάγουν σε αντιδιαστολή και την έννοια του ‘γένους’ και του ‘Ρωμιού’, με όλες τις διαφορές (πραγματικές ή φαντασιακές) που αυτή συνεπάγεται [βλ. Το ακριβώς της Δύσης και το περίπου της Ανατολής]. Οποιαδήποτε προσπάθεια τυποποίησης σε ένα (οποιοδήποτε) καλούπι θα χαρακτηρισθεί από κάποια πλευρά ως εθνικισμός, άρα ως κάτι απορριπτέο. Για να μην εκτεθούμε σ’ αυτόν τον κίνδυνο, ίσως είναι ασφαλέστερο, αλλά και πιο εποικοδομητικό, να δούμε τι ΔΕΝ είναι ελληνικό (ή τέλος πάντων δεν θα έπρεπε να είναι).

     Δεν είναι λοιπόν Ελληνισμός η περιφρονητική απαξίωση κάθε άλλης φυλής/γλώσσας/ πολιτισμού. Άλλο είναι η επίγνωση του δικού μας παρελθόντος, όχι ως αφορμή καύχησης αλλά ως ένα πρότυπο που καλούμαστε να έχουμε ως στόχο και μέτρο σύγκρισης, και τελείως άλλο η απόρριψη όλων των άλλων («πας μη Έλλην βάρβαρος»).

     Παρόμοια, δεν είναι Ελληνισμός ούτε προσφέρει κάτι στην ελληνική εικόνα η ανάδειξη φανταστικών ιστοριών και ετυμολογιών για ξένες λέξεις ή η ερμηνεία της μνηστηροφονίας στην Οδύσσεια με τάχα φιλοσοφικούς όρους, που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και, κατά το βιβλικό χωρίο, «ο λόγος αυτών ως γάγγραινα νομήν έχει».

     Δεν είναι Ελληνισμός η δουλοπρεπής αντιγραφή ξένων προτύπων ή η άκριτη αποδοχή τρόπων ζωής, ηθών και εθίμων, χωρίς προσεκτική αξιολόγηση και διαμόρφωση. Αυτό σημαίνει πρακτικά να μη νιώθουμε ‘κομπλεξικοί’ για όσα έχουμε δικά μας, ούτε για τη γλώσσα μας, ούτε για την πίστη μας, ούτε για την ιστορία μας. Με τις καλές και τις κακές τους στιγμές (και ποιος λαός δεν έχει κι απ’ τις δύο;). Με τους θρύλους και τα έπη μας. Εδώ θα μπορούσε να εντάξει κανείς όλες τις συμβολικές ημερομηνίες και γεγονότα που θυμόμαστε και εορτάζουμε. Έτσι, οι ‘αλλεργικού τύπου’ αντιδράσεις κάποιων στην ημερομηνία της 25ης Μαρτίου ή την τοποθεσία της Αγίας Λαύρας ως αφετηρίας της Επανάστασης ουσιαστικά είναι αντιπαλότητα προς την Εκκλησία και τον συμβολισμό του Ευαγγελισμού για την παλινόρθωση του σκλαβωμένου Ελληνισμού. Πολύ περισσότερη σημασία έχει να σκεφθούμε πού οδηγήσαμε την επανάσταση μετά τον πρώτο της χρόνο και για ποιους λόγους. Διακόσια χρόνια μετά, τα διδάγματα από τις εμφύλιες έριδες της εποχής εκείνης έχουν περάσει απαρατήρητα, με αποτέλεσμα στην περίοδο αυτή να ζήσουμε τον ένα μεγάλο Διχασμό μετά τον άλλο.

     Δεν είναι Ελληνισμός η ξενομανία και ξενοδουλεία, η καλλιέργεια αγγλοφίλων, ρωσοφίλων, κινεζοφίλων, αμερικανοφίλων, Ευρωπαϊκών ή αντι-ευρωπαϊκών κομμάτων ή ιδεολογιών (δεν χρειάζεται να φέρουν το όνομα, το περιεχόμενο μετράει). Ελληνισμός είναι το καλώς νοούμενο ‘εθνικό συμφέρον’ που να μη βλάπτει κανέναν απρόκλητα.

     Δεν είναι Ελληνισμός η κάθε λογής μαγκιά, το νταηλίκι, το «έτσι μ’ αρέσει», το «ξέρεις ποιος είμαι εγώ;», το «τί είπες ρε...;» [ο σχετικός προσδιορισμός παραλείπεται ως ευκόλως εννοούμενος] και τα τούτοις όμοια. Δεν είναι Ελληνισμός η κουτοπονηριά, η κρυψίνοια, η προχειρότητα, η αδιαφορία, η κολακεία και το ‘γλείψιμο’ των ισχυρών, η συνεχής αντιπαλότητα με τους άλλους. Αντίθετα, Ελληνισμός είναι ειλικρίνεια, ευθύτητα, ευαισθησία, φιλότιμο, παρρησία, ευθυκρισία, ενδιαφέρον για τα κοινά, ανάληψη πρωτοβουλιών αλλά και ευθυνών, διάθεση για συνεννόηση και κατανόηση.

     Ελληνισμός σημαίνει αξιοκρατία και όχι ευνοιοκρατία. Τάξη και όχι χάος. Πειθαρχία και όχι ασυδοσία. Φιλοκαλία και όχι ‘κιτσαριό’. Ευτέλεια και όχι πολυτέλεια. Λιτότητα και όχι χλιδή βίου. Αυτάρκεια και όχι απληστία. Νηφαλιότητα και όχι παρορμητισμό. «Χαίρειν μετά χαιρόντων» και όχι ζήλεια και φθόνο για τη χαρά, το καλό, την επιτυχία του γείτονα. Μπορεί κανείς να απαριθμήσει και πολλά ακόμη ζεύγη αντιθέσεων.

     Μπορούμε σε κάθε μας επιλογή να «αποστυγούμεν το πονηρόν» και να «κολλώμεθα τω αγαθώ»; Μπορούμε να είμαστε μέλισσες που συλλέγουν το νέκταρ από κάθε λουλούδι, χωρίς όμως να παύουν να είναι μέλισσες; Να είμαστε Έλληνες στη ρίζα, χωρίς να ζούμε αποκομμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και χωρίς να συσχηματιζόμαστε και να πολτοποιούμαστε μέσα του. Δεν χρειάζεται π.χ. να γίνουμε Ευρωπαίοι Έλληνες: μπορούμε κάλλιστα να είμαστε Έλληνες πολίτες της Ευρώπης και του κόσμου ολόκληρου. Όχι με υπεροψία, αλλά με παρρησία και αυθεντικότητα. Ώστε να πείθουμε και να αναγκάζουμε (με την καλύτερη έννοια του όρου) τους άλλους να μας δέχονται ως γνήσιους Έλληνες.

     Οπωσδήποτε δεν εξαντλείται ένα τόσο μεγάλο θέμα σε λίγες λέξεις. Σίγουρα κάποια στιγμή θα επανέλθουμε, προσθέτοντας λογισμούς και προβληματισμούς, είτε ως διαπιστώσεις είτε ως ευχές, πάντως ως συμβολή στη συλλογική μας πρόοδο και προκοπή, για όσα ακόμη χρόνια μας επιφυλάσσει ο Θεός και η ιστορία. 

     Καλή (εκκλησιαστική) χρονιά!