Προσωπικά

Η παρακάτω επιστολή δημοσιεύθηκε σήμερα (31/5/2019) στην Καθημερινή με τον τίτλο ‘Η ποδοπάτηση του GDPR και οι εκλογές’. Επισημαίνει κάποια πράγματα που έχουν ευρύτερο ενδιαφέρον διότι δείχνουν ανάγλυφα πώς αντιλαμβάνονται τα προσωπικά δεδομένα εκείνοι που θα έπρεπε να τα προσέχουν περισσότερο.

Πριν από λίγες ημέρες (25 Μαΐου) έκλεισε ένας χρόνος εφαρμογής του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων, γνωστού και ως GDPR, τόσο στην Ελλάδα όσο και ευρύτερα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Πρόκειται για ένα προωθημένο κείμενο του ενωσιακού δικαίου, που φιλοδοξεί να διευρύνει σημαντικά την προστασία των προσωπικών δεδομένων, όπως έχει ήδη κατοχυρωθεί στη χώρα μας ιδίως από τον ν. 2472/1997 και τον ν. 3471/2006.
     Σε αυτό το πλαίσιο, πολύ πρόσφατα (Μάρτιος 2019) η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων εξέδωσε επικαιροποιημένες κατευθυντήριες οδηγίες για τη σύννομη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων με σκοπό την πολιτική επικοινωνία. Σε αυτές, μεταξύ άλλων, τονίζεται ότι για την πολιτική επικοινωνία με σύντομα γραπτά μηνύματα (SMS) απαιτείται κατά κανόνα η προηγούμενη συγκατάθεση του παραλήπτη αυτών ως προς την αποστολή τους.
     Σε πείσμα των ανωτέρω, κατά την πρόσφατη προεκλογική περίοδο έλαβα πλέον των 50 σύντομων γραπτών μηνυμάτων (SMS) πολιτικής επικοινωνίας από περισσότερους από 30 υποψηφίους, παρά το ότι:
     α)  Δεν τους γνωρίζω προσωπικά, τη συντριπτική πλειονότητα μάλιστα αυτών δεν γνωρίζω ούτε εξ ακοής.
     β) Ουδέποτε τους έδωσα τον τηλεφωνικό αριθμό μου.
     γ) Ουδέποτε συγκατατέθηκα ως προς αυτήν την επικοινωνία. Μέχρι και σήμερα αγνοώ μάλιστα πώς τα προσωπικά δεδομένα μου τέθηκαν στη διάθεσή τους. Πρόκειται για πρωτοφανή ποδοπάτηση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, που γεννάει μεγάλη θλίψη. Πολλώ δε μάλλον, όταν «αυτουργοί» της είναι πρόσωπα που ευαγγελίζονται ότι μπορούν να διορθώσουν τα κακώς κείμενα εντός και εκτός συνόρων.
     Αιμίλιος Κορωναίος, Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω.

     Ας συμπληρώσω κι εγώ ότι ανάμεσα στα ανάλογα μηνύματα που έλαβα υπήρχαν και δύο που με προσφωνούσαν με το μικρό μου όνομα. Προσπάθησα να θυμηθώ αν είχαμε συνυπάρξει ποτέ σε κάποιο σχολείο, φροντιστήριο, ομάδα, κατασκήνωση, χορωδία: μάταιος κόπος. Προφανώς το αξίωμα του υποψηφίου δίνει κάποιες ελευθερίες έκφρασης στους κατόχους του. Θα κρατήσω αυτά τα μηνύματα. Αν ποτέ διασταυρωθώ με τους αποστολείς, θα έχω το δικαίωμα να τους αποκαλέσω δημόσια «Γειά σου, κολλητέ!». Ίσως μάλιστα να συνοδεύσω το επιφώνημα και μ’ ένα εγκάρδιο χτύπημα στην πλάτη, για περισσότερη οικειότητα. Εκεί να δείτε γέλιο.

Έβερεστ

Κι άλλη φορά μας έχει δοθεί αφορμή να γράψουμε για το τραγικό τέλος ανθρώπων που επεχείρησαν να ανεβούν στις ψηλότερες κορφές του κόσμου υπό συνθήκες αντίξοες και έχασαν τη ζωή τους σε ένα εγχείρημα που, πέρα από προσωπική φιλοδοξία, δεν εξυπηρετεί κανένα άλλο σκοπό. Φέτος τα πράγματα έφθασαν στο αποκορύφωμά τους, καθώς έχουν σημειωθεί ήδη ένδεκα θάνατοι ορειβατών που ανέβηκαν στο Έβερεστ, οι περισσότεροι στην κατάβαση από τη ‘στέγη του κόσμου’. Οι ορειβάτες αποδίδουν τους θανάτους σε κακές καιρικές συνθήκες, απειρία κάποιων ορειβατών, και στην έκδοση υπερβολικά μεγάλου αριθμού αδειών ανάβασης από την κυβέρνηση του Νεπάλ (381 δόθηκαν φέτος), με αποτέλεσμα να σημειώνονται... ουρές για να φτάσουν στην τελική κορυφή, όπως δείχνουν σχετικές φωτογραφίες (σε μια συγκεκριμένη ημέρα ανέβηκαν στην κορυφή κάπου διακόσια άτομα, για δυο λεπτά εφήμερης δόξας και μερικές selfies). Εγώ ας θέσω ένα απλό και θεμελιώδες ερώτημα: καταρχήν τι δουλειά είχαν εκεί πάνω όλοι αυτοί; Αν κάποτε λέγαμε ότι η τρέλα δεν πάει στα βουνά, ίσως πρέπει να αναθεωρήσουμε τις απόψεις μας.

 

Ευρωεκλογές

Την επαύριο των χθεσινών πολλαπλών εκλογών (δηλ. σήμερα) μου έρχεται στο νου η φράση του προφήτη Ησαΐα: «Κύριος Σαβαώθ συνταράσσει τούς ἐνδόξους τῆς γῆς μετά ἰσχύος καί οἱ ὑψηλοί τῇ ὕβρει συντριβήσονται καί οἱ ὑψηλοί ταπεινωθήσονται» (Ἠσ. 10,33).

     Κανείς δεν θέλει ούτε πρέπει να είναι χαιρέκακος με την ήττα κάποιου, αλλά δεν μπορούμε να αγνοούμε και την πραγματικότητα. Αποδεικνύεται στην πράξη (αν τυχόν δεν το είχαμε συνειδητοποιήσει) ότι άλλο είναι να ‘μαγειρεύεις’ ψήφους εμπιστοσύνης από 150 συν-πλην 1-2 βουλευτές προσεταιρισμένους με κάθε τρόπο (ακόμη και με υπουργοποίηση), και άλλο να βλέπεις τα αμείλικτα ποσοστά σε πανελλαδικό επίπεδο να σε βάζουν δέκα μονάδες πίσω από τον πρώτο της σειράς. Όπως έλεγε το παλιό άσμα του Γιώργου Μαρίνου, ό,τι ανεβαίνει κατεβαίνει κι ό,τι φουσκώνει ξεφουσκώνει κιόλας (ή και σκάζει απότομα). Νόμος της φύσεως και της πολιτικής. Αυτό θα έπρεπε όλοι όσοι επιδιώκουν αξιώματα να το σκέφτονται πριν, κατά και μετά την εκλογή τους σ’ αυτά, ώστε να είναι πιο φειδωλοί στις υποσχέσεις τους, πιο μετριοπαθείς στους χαρακτηρισμούς τους, πιο διαλλακτικοί και συνεργάσιμοι με τους απέναντι, λιγότερο αλαζονικοί στην εν γένει συμπεριφορά τους, ώστε η κάθοδος ή η απότομη πτώση τους -- που οπωσδήποτε θα συμβεί κάποια στιγμή -- να μην είναι καταστροφική για τους ίδιους (και για όλους τους άλλους). Αν το σκέφτονται και οι ψηφοφόροι τους, ακόμη καλύτερα.

Προκηρύξεις

Σε χθεσινή ψηφιακή αναζήτηση συναντώ έναν τίτλο: προκήρυξη 902 θέσεων γιατρών ΕΣΥ. Περισσότερο από περιέργεια παρά από άμεσο προσωπικό ενδιαφέρον και ανάγκη αναζητώ λεπτομέρειες, για να δω τι υπάρχει διαθέσιμο στην ειδικότητά μου. Και φθάνω σε χρήσιμες διαπιστώσεις.
     Πρώτα-πρώτα, πηγαίνοντας στην αντίστοιχη ιστοσελίδα του υπουργείου υγείας βλέπω ότι οι προκηρύξεις δεν είναι όλες νέες: για κάποιες οι προθεσμίες έχουν ήδη περάσει. Συνεπώς η εξαγγελία, όπως αναγράφεται, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Έπειτα, οι υπάρχουσες θέσεις εμφανίζονται μόνο κατά νοσοκομείο (π.χ. ΑΧΕΠΑ, Καρπενησίου, Αμφίσσης κτλ.) και όχι κατά ειδικότητα. Άρα ένας ενδιαφερόμενος πρέπει να ανοίξει χωριστά τις 41 επιμέρους προκηρύξεις για να βρει αν υπάρχει κάπου θέση στην ειδικότητα που τον αφορά. Όχι ιδιαίτερα φιλικό προς τον χρήστη το σύστημα. Τέλος, και κυριότερο, κάθε προκήρυξη γίνεται με βάση διαφορετικά «έχοντας υπόψη…», που κυμαίνονται (δειγματοληπτικά) από 10 (Νοσ. Παίδων Αγία Σοφία) μέχρι τον αριθμό-ρεκόρ 43 (Νοσ. Χαλκιδικής). Που σημαίνει ότι διαβάζοντας την προκήρυξη μέχρι να δεις τι είδους θέση είναι πρέπει να περάσεις από τα «σαράντα τελώνια» των ‘υπόψη’ με τις εκατοντάδες αριθμών και άλλων συνθηματικών (δυόμιση σελίδες). Η όποια όρεξη για δουλειά σου έχει κοπεί με το μαχαίρι. Πριν ακόμη αρχίσεις.
      Περνάμε στην ουσία. Ας υποθέσουμε ότι αποφασίζεις να προχωρήσεις και πηγαίνεις στα απαιτούμενα δικαιολογητικά. Δεκατρία τον αριθμό (κάποιοι αριθμοί αναφέρονται σε περισσότερα από ένα χαρτιά, που το καθένα έχει τις δικές του προϋποθέσεις). Πρακτικά θα πρέπει να αναστείλεις κάθε άλλη δραστηριότητα για μερικές μέρες (βάλε 1-2 εβδομάδες για σιγουριά) για να ασχοληθείς με τη χαρτούρα. Και όλα αυτά γιατί; Για μια εισαγωγική θέση σε βαθμό επιμελητή Β΄ (ανεξάρτητα από το αν η κενή θέση είναι εκείνη του διευθυντή), για την οποία θέση η προκήρυξη δεν παρέχει απολύτως καμία άλλη πληροφορία (είδος εργασίας, συγκεκριμένα καθήκοντα, αριθμός εφημεριών κτλ.).
     Για σύγκριση, αξίζει να δούμε κάποια στοιχεία από ένα άλλο Εθνικό Σύστημα Υγείας, το βρετανικό NHS, που υποτίθεται ότι αποτελεί μοντέλο οργάνωσης (παρά τις όποιες ελλείψεις του). Μια ματιά σε τρέχουσα προκήρυξη στην ειδικότητά μου δείχνει τα εξής. Ότι το νοσοκομείο θέλει να προσλάβει έναν πέμπτο πνευμονολόγο για να επεκτείνει τις υπηρεσίες του σε τομείς όπως διάμεσα νοσήματα, φυματίωση, λοιμώξεις, καρκίνος και επεμβατική βρογχοσκόπηση. Ότι το αντίστοιχο τμήμα διαθέτει εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό, εξωτερικά ιατρεία και 32 κλίνες νοσηλείας. Ότι έχει διασύνδεση με δυο πανεπιστημιακά νοσοκομεία και εκπαιδεύει ειδικευομένους. Ότι ο διοριζόμενος θα έχει γενικά παθολογικά καθήκοντα και θα εφημερεύει για τη γενική παθολογία κάθε 15 ημέρες. Ότι επιδοτεί οικονομικά τη μετακόμιση στην περιοχή για τον νέο γιατρό που θα προσλάβει. Και επιπλέον δίνει τη μισθολογική κλίμακα στην οποία θα ενταχθεί ο γιατρός, ανάλογα με τα χρόνια της προϋπηρεσίας του. Με άλλα λόγια, η προκήρυξη λέει όσα θέλει καταρχήν να ξέρει ένας υποψήφιος για να αποφασίσει αν τον ενδιαφέρει ή όχι η θέση, επιδιώκοντας να προσελκύσει ανθρώπους με τα ανάλογα προσόντα (εδώ δεν υπάρχουν «έχοντας υπόψη»). Εφόσον κάποιος καταλήξει στην επιλογή του, μπορεί να βρει τα δικαιολογητικά και τις λοιπές προϋποθέσεις σε ανάλογες σελίδες.
     Μετά από τα παραπάνω μπορεί κανείς να αναρωτηθεί: ποια από τις δυο προκηρύξεις παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον; Κι αν θέλει να πάει λίγο παραπέρα, γιατί άραγε τόσοι Έλληνες γιατροί προτιμούν το εξωτερικό για τη σταδιοδρομία τους;

Ασχολίαστα

Με τι να πρωτοασχοληθεί κανείς στις μέρες μας; Με την απεργία πείνας ενός κατά συρροήν δολοφόνου; Γιατί πρέπει εκβιαστικά να απασχολήσει την ανώτατη βαθμίδα της δικαιοσύνης η ζωή ενός ανθρώπου που δεν σεβάσθηκε ένδεκα ανθρώπινες ζωές; Μήπως ο διακοσμητικός ζήλος των οπαδών του, που ανέλαβαν τον δωρεάν και αυθαίρετο ελαιοχρωματισμό του κοινοβουλίου; Μήπως άραγε η ‘αυστηρότητα’ (κατά συγκατάβασιν ο όρος) με την οποία η υπουργός προστασίας του πολίτη μίλησε στην αστυνομία για να πράξει το καθήκον της; Σε άλλο επίπεδο, μήπως η νέα ομολογία του ΔΝΤ για τις γκάφες που διέπραξε στη διαχείριση του ελληνικού ζητήματος και η αδυναμία σύμπαντος του ελληνικού πολιτικού συστήματος να εγκαλέσει με μια φωνή το διεθνές αυτό όργανο που με τόση άνεση περνάει θηλειές στο λαιμό των κρατών; Μήπως τα ‘μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης’ που χτίζει η γείτων καθημερινά τόσο με λεκτικές δηλώσεις όσο και στην πράξη; Μήπως...;
     Επειδή «ἐπιλείψει με διηγούμενον ὁ χρόνος» για όλα αυτά τα όχι ασήμαντα (άλλωστε κατά καιρούς τα έχουμε σχολιάσει με άλλες ευκαιρίες), σταματώ σε κάτι πιο πρόσφατο και της ώρας, λόγω επικειμένων εκλογών. Η κυβέρνηση αυξάνει κατά μερικές χιλιάδες τις θέσεις φοίτησης στα ΑΕΙ/ΤΕΙ (τα δυο αρκτικόλεξα έχουν μπερδευτεί πλέον), ανεβάζοντας έτσι τον αριθμό των μελλοντικών ποιοτικών ανέργων στη χώρα. Διαβάζω ότι «ένα ΤΕΙ στη Ζάκυνθο, στο οποίο το 2017 είχαν εγγραφεί μόλις 9 φοιτητές –σε σύνολο 120 εισακτέων– όχι μόνον αναγορεύεται σε πανεπιστήμιο, αλλά οι θέσεις του σχεδόν διπλασιάζονται, φτάνοντας τις 230». Μπορεί κανείς να φαντασθεί ποιος θα είναι ο βαθμός εισαγωγής στο εν λόγω ίδρυμα («Σπεύσατε, σπεύσατε!»). Το γεγονός ότι μια τέτοια εξαγγελία γίνεται μόλις τρεις μέρες πριν από τις κάλπες είναι βέβαια απολύτως τυχαίο: μια αριστερή κυβέρνηση δεν καταφεύγει ποτέ σε τέτοια φτηνά προεκλογικά τεχνάσματα--πώς σας πέρασε κάτι τέτοιο από το νου σας;

     [Σημ. Δείτε κι ΕΔΩ].

Ρίσκο

Πριν αρκετά χρόνια ένας Άγγλος γιατρός δημοσίευσε μια προσωπική εμπειρία σε μεγάλο επιστημονικό περιοδικό. Περιληπτικά και από μνήμης, έλεγε τα εξής: «Είμαι 51 ετών, απόλυτα υγιής, δεν έχω καπνίσει ποτέ ούτε έχω άλλους παράγοντες κινδύνου (υπέρταση, διαβήτη, χοληστερίνη κτλ.), αθλούμαι τακτικά χωρίς πρόβλημα και δεν έχω ανάλογο οικογενειακό ιστορικό. Την περασμένη εβδομάδα έπαθα αιφνίδια ένα παροδικό ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, η πιθανότητα του οποίου, με βάση τα καλά μου στοιχεία, ήταν κάτω από ένα στα χίλια. Ας υποθέσουμε ότι έδινα μια τέτοια καλή προεγχειρητική πρόγνωση σε έναν ασθενή μου, και στη συνέχεια εκείνος πάθαινε το εγκεφαλικό επεισόδιο την ώρα του χειρουργείου. Πόσο εύκολα θα μπορούσε να αποδεχθεί ότι το αρνητικό ‘λαχείο’ έτυχε σ’ αυτόν, χωρίς να ευθύνεται κανείς άλλος για το συμβάν;»
      Ξαναθυμήθηκα το δημοσίευμα αυτό μετά από ένα ιατρικό συμβούλιο σχετικά με ασθενή με σοβαρό καρδιοπνευμονικό πρόβλημα. Η συζήτηση είχε να κάνει με το αν θα έπρεπε να επιχειρηθεί μια συγκεκριμένη επέμβαση, με σημαντικό κίνδυνο θανάτου κατά τη διάρκεια της επέμβασης και χωρίς εγγυήσεις ότι η επιτυχία της θα βελτίωνε συνολικά την δυσοίωνη πρόγνωση. Η δυσκολία της απόφασης ήταν δεδομένη, έστω κι αν κανείς θεωρούσε ότι ο ασθενής χωρίς την παρέμβαση είχε μια πολύ χαμηλή ποιότητα ζωής και πολύ βραχύ προσδόκιμο επιβίωσης. Ενδέχεται κάποιος μαθηματικά να υποστηρίξει ότι οποιαδήποτε εξέλιξη είναι καλύτερη από την τρέχουσα κατάσταση. Ο κίνδυνος δεν είναι καθόλου ασήμαντος, αλλά χωρίς παράτολμες αποφάσεις δεν προχωρεί ούτε η επιστήμη ούτε ο κόσμος εν γένει. Αν τα πράγματα πάνε καλά, όλοι θα είναι ευχαριστημένοι και θα καταγράψουν το γεγονός ως επιτυχία. Ωστόσο κανένας γιατρός, και φυσικά κανένας συγγενής, δεν θέλει να πεθάνει δικό του άρρωστος σε ώρα ιατρικής πράξης. Ακόμη κι αν δεν συμβεί αυτό το πιο δύσκολο σενάριο, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να μην αλλάξει κάτι στην πορεία της νόσου, και να βρεθεί κανείς εκεί που ήταν και πριν, έχοντας δαπανήσει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό και έχοντας προσθέσει ένα καθόλου αμελητέο στρες στα στεφανιαία αγγεία όλων των εμπλεκομένων. Η ματαιοπονία είναι μια ιδιαίτερα ύπουλη επιπλοκή στην εποχή των μεγάλων ιατρικών επιτευγμάτων.
      Τελικά, ποιος είπε ότι η λήψη αποφάσεων ζωής και θανάτου είναι απλή υπόθεση; Ιδίως όταν βασίζεται μόνο σε ανθρώπινα δεδομένα.
      Ευτυχώς που υπάρχουν και οι φύλακες Άγγελοι...

     Υστερόγραφο: Η απόφαση πάρθηκε, η επέμβαση έγινε, το αποτέλεσμα ήταν καλό. Δόξα τω Θεώ!

Ερωτήσεις

Ακούμε κάθε τόσο αρρώστους να μας λένε: «Να κάνω μια ανόητη ερώτηση». Η απάντηση βέβαια είναι ότι δεν υπάρχουν ανόητες ερωτήσεις (από τη μεριά των ασθενών, που δεν είναι ειδικοί), υπάρχουν όμως απαντήσεις ανόητες, ακόμη και από υποτιθέμενους ειδικούς, που δημιουργούν αμφιβολία, ανησυχία, σύγχυση. Σε άλλους χώρους όμως (π.χ. στη δημόσια ζωή) συχνά οι ερωτήσεις ξεφεύγουν από τα όρια της λογικής. Έτσι ακούω στο ραδιόφωνο δημοσιογράφο να ρωτάει υποψήφιο ευρωβουλευτή: «Στις πόσες μονάδες διαφοράς θα πρέπει ο πρωθυπουργός να προκηρύξει εκλογές;», και ακολουθεί σειρά ‘διευκρινιστικών’ ερωτήσεων στο ίδιο θέμα: «Αν η διαφορά είναι μικρότερη; Αν είναι θετική ή αρνητική; Αν…;» Και το παιχνίδι της ‘κολοκυθιάς’ συνεχίζεται, με κάθε επιπλέον ερώτηση να προσθέτει μονάδες ανοησίας στη συζήτηση. Διότι συχνά τέτοιες ερωτήσεις παρασύρουν και τον συνομιλητή αν δεν κόψει εγκαίρως το νήμα.

     Νομίζω ότι μετά από τόσα χρόνια ξέρουμε τι μπορούμε να περιμένουμε από την τρέχουσα κυβέρνηση. Μας έχει δείξει με το παραπάνω τι είναι ικανή να πράξει. Εισήγαγε και καθιέρωσε διεθνώς το πολιτικό άθλημα kolotoumba (μια αναζήτηση του όρου στο Google αποδίδει κάπου 344.000 αποτελέσματα). Και μόνο το γεγονός ότι αποσπά εύσημα από όλους σχεδόν τους κάποτε απεχθείς αντιπάλους της πρέπει να μας κάνει επιφυλακτικούς για το ποια συμφέροντα τελικά υπηρετεί. Ωστόσο, οι επανειλημμένες ερωτήσεις του παραπάνω στυλ δεν συμβάλλουν ουσιαστικά στην απομάκρυνσή της από την εξουσία. Αυτό που θα έχει καθοριστική σημασία θα είναι η ελάχιστη δυνατή αποχή από τις επικείμενες εκλογικές διαδικασίες. Το μόνο μήνυμα που καταλαβαίνουν οι πολιτικοί είναι αυτό που βγαίνει από την κάλπη. Αρκεί η κάθε ψήφος να είναι προϊόν ώριμης σκέψης για το κοινό καλό και όχι αποτέλεσμα τυφλής κομματικής εξάρτησης ή αυταπάτης.

Τα οπιοειδή του λαού

Δεν έχω δει ποτέ μου την τηλεοπτική υπερπαραγωγή Game of Thrones. Από διαβάσματα στον Τύπο και τα άλλα Μέσα ξέρω ότι πρόκειται για μια πανάκριβη ιστορία μυθοπλαστικής φαντασίας με ιδιαίτερα βίαιο και συχνά ανήθικο περιεχόμενο, που τελειώνει τις μέρες αυτές μετά από οκτώ σαιζόν στις οθόνες του κόσμου. Διάβασα και κάποια στατιστικά στοιχεία που λένε ότι το τελευταίο της επεισόδιο «θα ζημιώσει την αμερικανική οικονομία με εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια καθώς υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 10 εκατομμύρια Αμερικανοί δεν θα δουλέψουν για να δουν το επικό φινάλε της σειράς». Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η αμερικανική οικονομία έχει χάσει συνολικά κάπου 3,3 δισ. δολάρια λόγω μειωμένης παραγωγικότητας των εργαζομένων, που είτε φεύγουν από τη δουλειά για να παρακολουθήσουν τη σειρά είτε χάνουν την ώρα τους συζητώντας τις τελευταίες εξελίξεις ή γράφοντας σχετικά σχόλια στο Διαδίκτυο. Κι αυτά μόνο στην Αμερική: υπάρχει και ο υπόλοιπος κόσμος, που δεν υπολείπεται σε δίψα για τηλεθέαση. Χωρίς να υπολογίσουμε και άλλες σειρές με ανάλογα οικονομικά δεδομένα. Πού να μείνει καιρός για την περιρρέουσα πραγματικότητα;

     Με την αφορμή αυτή θυμήθηκα μια ιστορία από τα σχολικά μου χρόνια. Τον καιρό εκείνο το τηλεοπτικό γεγονός στην ελληνική επικράτεια ήταν ο Άγνωστος Πόλεμος (πόσοι τον θυμάστε, αλήθεια;). Η μετάδοσή του άρχιζε στις 8 μ.μ., έλα όμως που εκείνη την ώρα τελείωνε το φροντιστήριο των Αγγλικών. Μια συμμαθήτριά μας λοιπόν ζητούσε από τον καθηγητή κάθε Τρίτη βράδυ να φεύγει δέκα λεπτά νωρίτερα για να βρίσκεται στο σπίτι εγκαίρως για την έναρξη του επεισοδίου. Τότε μου φαινόταν αστείο, αλλά με τα χρόνια διαπίστωσα ότι η εικονική πραγματικότητα είναι πανδημική αρρώστια και επιπολάζει ιδιαίτερα στις λεγόμενες πολιτισμένες χώρες. Και όπως όλα τα χρόνια νοσήματα, έχει και σοβαρό οικονομικό κόστος.

Απολύτως

Παρακολουθώντας τα διεθνή Μέσα κάθε τόσο σταματώ σε άρθρα, ειδήσεις, σχόλια, που με βάζουν σε σκέψεις για τη λογική του σύγχρονου κόσμου, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από διάφορες πτυχές της ζωής.

     Πρόσφατο παράδειγμα ο γνωστός δημοσιογράφος και ακτιβιστής Georges Monbiot, που σε άρθρο του για την υπεραλίευση των θαλασσών (που απειλεί με καταστροφή τον ενάλιο κόσμο του πλανήτη) προτείνει να πάψουμε όλοι να τρώμε ψάρια. Ένα πρόβλημα, μία αιτία, μία λύση. Ακραίο το αίτημα, αλλά αυτό είναι. Από την άλλη, οι χορτοφάγοι εντοπίζουν την αιτία όλων των δεινών του ανθρώπου στην κρεοφαγία. Τέρμα το κρέας, λύθηκαν τα προβλήματα. Κι αν νιώθετε ανακούφιση ότι τουλάχιστον έμειναν τα χόρτα να τρώμε και κάτι, μην ανησυχείτε. Κάποια ομάδα θα βρεθεί να μας τα απαγορεύσει κι αυτά.

     Το ίδιο γίνεται και με κάθε είδους ‘εναλλακτικές’ ή μη συμβατικές θεραπευτικές μεθόδους. Αν πιστέψουμε τους υπερμάχους τους, τα πάντα μπορούν να θεραπευθούν με το Α ή το Β μαντζούνι, τεχνική, κατασκεύασμα (ό,τι όνομα κι αν φέρει), ενώ η συμβατική ιατρική (φάρμακα, εμβόλια κτλ.) προκαλεί όλα τα δεινά της ανθρωπότητος. Κι αν κανείς επικαλεσθεί την επιστήμη και τις υπάρχουσες συγκριτικές μελέτες και τις στατιστικές, αντιμετωπίζεται ως μειωμένης αντιλήψεως ή φανατικός: όλες αυτές οι θαυματουργικές ‘μέθοδοι’ είναι υπεράνω τέτοιων ‘απλοϊκών’ εκτιμήσεων.

     Άλλο παράδειγμα. Τον τελευταίο χρόνο εμφανίσθηκε διεθνώς το κίνημα #MeToo, που περιλαμβάνει γυναίκες που καταγγέλλουν σεξουαλική παρενόχληση στον κοινωνικό και εργασιακό τους χώρο, ιδίως από επώνυμα πρόσωπα (σκηνοθέτες, ηθοποιούς, τραγουδιστές, πολιτικούς, στελέχη επιχειρήσεων κτλ.). Δεν θα μείνουμε εδώ σε λεπτομέρειες για το κίνημα (ίσως το κάνουμε άλλη φορά): καλό είναι επιτέλους να καταπολεμηθεί η υπάρχουσα τάση κακόβουλης εκμετάλλευσης από τους ισχυρότερους προς τα ασθενέστερα μέλη. Ωστόσο, έτυχε να διαβάσω δημοσίευμα, σύμφωνα με το οποίο το κίνημα προτείνει ακόμη και την απαγόρευση της… χειραψίας στους εργασιακούς χώρους στα πλαίσια της καμπάνιας για καταπολέμηση της παρενόχλησης. Χωρίς καμιά διάθεση ευτελισμού του θέματος, να θυμηθούμε την παροιμία ότι «όποιος καεί στο χυλό φυσάει και το γιαούρτι»;

     Πού θέλω να φτάσω; Στο ότι για κάθε ζήτημα που ανακύπτει υπάρχει μια τάση απολυτοποίησης, λες και ανακαλύψαμε τη μία και μοναδική αιτία όλων των κακών. Πονάει το χέρι; Ας κόψουμε το χέρι, και για σιγουριά ας το κόψουμε από τον ώμο ώστε να μη ξαναπονέσει. Αν στην προσπάθεια να εξαλείψουμε την κατάχρηση καταργούμε και την συνήθη χρήση (π.χ. στο φαγητό) ή την αθώα και χωρίς καμιά άλλη σκοπιμότητα συμβατική κοινωνική επαφή, τότε κάπου έχουμε χάσει τη μπάλα της κοινής λογικής. Κλασικό το παράδειγμα με τα παιδιά: ανάμεσα στην παιδαγωγική τιμωρία και την κακοποίηση υπάρχει τεράστια διαφορά. Κανένας μας δεν έπαθε τίποτε από την πρώτη, που ήταν ο κανόνας της ανατροφής μας μέχρι πριν μερικές δεκαετίες. Τις συνέπειες από την κατάργησή της τις ζούμε στον κοινωνικό μας περίγυρο, και δεν χρειάζεται πτυχίο κοινωνιολογίας για να το διαπιστώσει κανείς. Αν διστάζουμε να δώσουμε ένα χαστούκι εκεί που χρειάζεται, κι αν δεν υπάρχει ο φόβος της τιμωρίας στις ηλικίες που διαμορφώνεται ο χαρακτήρας, αλλά αντίθετα είναι δεδομένη η αθωωτική συνηγορία της μαμάς και του μπαμπά απέναντι στον ‘κακό’ δάσκαλο, τότε τα σημερινά παιδιά θα βρεθούν αύριο να παίζουν ξύλο με την αστυνομία.

     Για να ξαναγυρίσουμε στο θέμα μας. Τα μεγάλα προβλήματα του κόσμου σπάνια έχουν μία και μοναδική αιτία, και το απόλυτο (είτε ως αιτία είτε ως λύση) είναι πρακτικά… εντελώς σχετικό, αν όχι ανύπαρκτο. Οι συνθήκες που τα διαμορφώνουν είναι πολυπαραγοντικές και σύνθετες, και συχνά δεν μπορούμε να επικαλούμαστε τα ίδια αίτια και τις ίδιες συνταγές για όλες τις περιοχές του κόσμου. Είτε έχουν να κάνουν με ανθρώπους είτε με το φυσικό περιβάλλον γύρω μας, ο πρώτος κανόνας θα πρέπει να είναι ο σεβασμός του κάθε ανθρωπίνου προσώπου και η λογική χρήση όλων των φυσικών πόρων. Όχι η απόλυτη εκμετάλλευση (των ανθρώπων ή της φύσης) ή η αλόγιστη καταστροφή για μεγιστοποίηση του κέρδους. Αν νιώσουμε ότι όλοι είμαστε ομοιοπαθείς συνάνθρωποι και οικονόμοι-διαχειριστές του κόσμου και όχι ιδιοκτήτες του, η συμπεριφορά μας θα αλλάξει ουσιαστικά. Πόσοι όμως αποφασίζουν να αποποιηθούν την… ιδιοκτησία τους;