Παρανάλωμα

Το βίντεο που καταγράφει η κάμερα είναι συγκλονιστικό. Ένα μοναχικό αυτοκίνητο είναι σταματημένο κανονικά σε πάρκινγκ της εθνικής οδού. Μεσολαβούν λίγα δευτερόλεπτα βαθείας σιγής. Και ξαφνικά ένα ξέφρενο άλλο αυτοκίνητο (μια Πόρσε, όπως μάθαμε αργότερα) φεύγει από τον δρόμο, μπαίνει στον χώρο του πάρκινγκ και καρφώνεται στο σταματημένο αυτοκίνητο. Ακολουθεί μια μπάλα φωτιάς σαν αυτές που αγαπά να μας δείχνει το Χόλυγουντ στις θεαματικές υπερπαραγωγές του. Μόνο που εδώ χάνονται σε μια στιγμή τέσσερεις άνθρωποι.
     Πολύ θα ήθελα να γράψω κάτι ψυχωφέλιμο με αφορμή την Καθαρή Δευτέρα και τη Μεγάλη Σαρακοστή που άρχισε σήμερα. Ωστόσο η εικόνα που κυριαρχεί στη σκέψη μου είναι του ανθρώπου που πιάνει το κεφάλι του απελπισμένος καθώς βλέπει να καίγονται μπροστά του η γυναίκα και το μικρό του παιδί στο απίστευτο αυτό τροχαίο συμβάν. Πώς θα ζήσει αυτός ο άνθρωπος από εδώ και πέρα; Τι είδους παρηγοριά να βρει για την δραματική αυτή εμπειρία; Ας μην προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε το γεγονός. Ήταν παλαβομάρα ή έπαθε κάτι ο οδηγός και έχασε τον έλεγχο; Ούτε η νεκροψία δεν μπορεί να βοηθήσει μετά από ένα τέτοιο ολοκαύτωμα. Μόνο ας θυμηθούμε για λίγο στις προσευχές μας τον τραγικό επιζώντα μιας τέτοιας συμφοράς. Θα μπορούσε να είναι... ο καθένας μας. Κι ας φέρνουμε στο νου μας τέτοιες εικόνες κάθε φορά που πιάνουμε το τιμόνι: καλύτερα να φοβόμαστε παρά να σκοτωνόμαστε.

Διαπλανητικά

Ας αφήσουμε για λίγο τα επίγεια. Μόλις πρόσφατα μάθαμε ότι οι αστρονόμοι ανακάλυψαν εφτά πλανήτες σε μέγεθος Γης να τριγυρίζουν ένα άστρο στον αστερισμό του Υδροχόου. Ο ενθουσιασμός αυξήθηκε όταν υποπτεύθηκαν ότι η θερμοκρασία τους πιθανώς ευνοεί την ύπαρξη νερού, και άρα την συντήρηση ζωής, όπως την ξέρουμε. Συμπέρασμα: μπορούμε να αρχίσουμε το ψάξιμο για εξωγήινους. Το γεγονός ότι το άστρο (που λέγεται Trappist-1) είναι μόνο 39 έτη φωτός μακριά από μας κάνει την αναζήτηση, μας λένε, ακόμη πιο εύκολη. Τι περιμένουμε λοιπόν;

     Για μια στιγμή! 39 έτη φωτός σημαίνουν ότι ένα σήμα που θα στείλουμε προς το άστρο αυτό θα χρειαστεί 78 χρόνια για να κάνει τη διαδρομή μετ’ επιστροφής. Συνεπώς η όποια ‘επικοινωνία’ με το άστρο αυτό θα γίνεται υπό τύπον σπασμένου τηλεφώνου, με ανταλλαγή πληροφοριών από γενιά σε μεθεπόμενη γενιά: αν κάνω εγώ την πρώτη ‘ερώτηση’, η ‘απάντηση’ θα φτάσει στα εγγόνια μου, και η επόμενη ‘απάντηση’ στα δικά τους εγγόνια. Πόσες γενιές χρειάζονται για να γίνει μια ολοκληρωμένη ανταλλαγή πληροφοριών; Έπειτα, ξεχνώντας προς στιγμήν τη σχέση δραχμής προς ευρώ, ας σκεφτούμε ότι ένα έτος φωτός ισοδυναμεί με 9,5 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα (πάνω-κάτω). Πόσο πρακτικό ενδιαφέρον μπορεί να έχει η όποια κατάσταση ζωής υπάρχει σ’ αυτή την τόσο κοντινή γειτονιά; 

     Είναι φανερό ότι μπροστά σε τόσο υψιπετείς και μακρόπνοες αναζητήσεις, η πρακτική απορία πόσο θα κοστίσει ένα τέτοιο εγχείρημα και αν τα σχετικά κονδύλια θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν κάπως καλύτερα επί του εδάφους ακούγεται πολύ πεζή.

Φαγωμάρα

Περίεργες συνήθειες έχουμε εδώ στην Ελλάδα. Είμαστε έτοιμοι, ακόμη και μετά εκατό χρόνια, να έρθουμε στα χέρια για το αν ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν άγγελος ή δαίμονας, σωτήρας ή ολετήρας της Ελλάδος (επιφυλλίδα Χ. Γιανναρά Καθημερινή 12/2/17, επιστολή Α. Γεωργίου Καθημερινή 15/2/17). Και αγνοώντας – εσκεμμένα ή μυωπικά – ότι κανένας άνθρωπος δεν ενσαρκώνει το απόλυτο αγαθό ή το απόλυτο κακό. Ιδίως όταν κατέχει δημόσιο αξίωμα, ανάλογα με τις ευρύτερες περιστάσεις μπορεί να αναδεικνύονται περισσότερο τα θετικά ή τα αρνητικά στοιχεία του, ενώ το «τελευταίον εκβάν» συνήθως κρίνει «έκαστον των πριν υπαρξάντων», κατά τον Δημοσθένη. Αν π.χ. η Μικρασιατική εκστρατεία αντί για τραγωδία είχε αποβεί θρίαμβος, θα καθόμασταν ποτέ να θυμηθούμε τις αρνητικές πλευρές του Βενιζέλου ή του Κωνσταντίνου; Όπως όμως κατέληξαν τα πράγματα, αντί για την άθλια εθνική φαγωμάρα (πριν, κατά και μετά την καταστροφή), δεν μπορούμε να κρατήσουμε ακριβώς αυτό το δίδαγμα – τις ολέθριες συνέπειες της διχόνοιας – αφήνοντας τους νεκρούς να κοιμούνται στους τάφους τους; Φτάνει πια η μαζοχιστική αναμόχλευση μιας ιστορικής γάγγραινας που μόνο μια επικίνδυνη και ανόητη πόλωση συντηρεί. 

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

Μεταρρυθμίσεις

Στον απόηχο του χθεσινού Eurogroup οι ‘μεταρρυθμίσεις’ περνούν στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητος. Δεν έχουμε πάψει να τις ακούμε εδώ και χρόνια: εμείς λέμε ότι κάναμε πολλές, οι άλλοι μας λένε ότι έχουμε να κάνουμε ακόμη περισσότερες. Η αλήθεια είναι ότι δεν το θέμα δεν απασχόλησε τη σελίδα αυτή όσο θα έπρεπε. Ας αποκαταστήσουμε λοιπόν την τάξη.
     Μεταρρυθμίσεις υπάρχουν πολλών ειδών, αλλά δεν είναι όλες ίδιες, το ίδιο εύκολες και το ίδιο μετρήσιμες, Μεταρρύθμιση σημαίνει πρωτίστως αλλαγή τρόπων: Δουλεύω αλλιώς, πειθαρχώ σε κανόνες, σέβομαι τους νόμους και τους γύρω μου, αποφεύγω κωλυσιεργίες, μειώνω σπατάλες, δεν παρεμποδίζω τη λειτουργία του κράτους και τη ζωή των συμπολιτών μου, πολιτεύομαι κόσμια (σε όποια θέση κι αν βρίσκομαι), καταργώ αντιπαραγωγικές και άχρηστες δομές και θέσεις..., χρειάζονται περισσότερα παραδείγματα;
     Κι εδώ έρχεται και μας τα χαλάει η Φυσική, που έχει στα βιβλία της και τον νόμο της αδρανείας. Αυτός ο νόμος λέει ότι κάθε σώμα αντιδρά σε οποιαδήποτε προσπάθεια μεταβολής της κινητικής του κατάστασης. Θέλεις να μετακινήσεις κάτι; Χρειάζεται μια δύναμη, μια προσπάθεια για να υπερνικήσεις την αδράνεια. Θέλεις να σταματήσεις ένα κινητό; Πρέπει να εφαρμόσεις μια δύναμη πέδησης. Καλό και χρήσιμο το φαινόμενο στη φύση, έλα όμως που ισχύει εξίσου δραστικά και στα κοινωνικά φαινόμενα και τις απόπειρες μετασχηματισμού τους. Επιπλέον εκεί υπάρχουν και τα ‘κατακτημένα δικαιώματα’ και διάφορα προνόμια που έχουν παγιωθεί μέσα από έξεις και πρακτικές δεκαετιών, με κομματική ευλογία.
     Επειδή λοιπόν μεταρρυθμίσεις σαν τις παραπάνω απαιτούν ευρύτερη κοινωνική παιδεία και συναίνεση, ξεβολεύουν τον καλομαθημένο Έλληνα και γενικά προσκρούουν στην κοινωνική αδράνεια και αντίδραση, είναι προτιμώτερο να εμφανίζουμε και να αποδεχόμαστε ως ‘μεταρρυθμίσεις’ περικοπές μισθών και συντάξεων, μειώσεις αφορολογήτων, αλλαγές σε ασφαλιστικά και εργασιακά και καταργήσεις επιδομάτων. Εξάλλου, όλα αυτά μπορούν να μετρηθούν, κι εμείς θέλουμε να δείξουμε ότι τα νούμερα ευημερούν. Άλλωστε, όλα για ένα ποσοστό γίνονται: είτε είναι 'μέτρα' είτε πρωτογενή πλεονάσματα είτε εκλογές, εκείνο το επί τοις εκατό είναι που τελικά μετράει.

Παράνοια

Αντιγράφω το παρακάτω εύγλωττο παράδειγμα από το χθεσινό άρθρο του Στ. Κασιμάτη με τίτλο ‘Δεν μπορούμε, δεν θέλουμε ή δεν γίνεται;’ [Καθημερινή]:
     «Σε αγροτικό νομό της χώρας, η περιφέρεια προκήρυξε άδειες πωλητή αγροτικών προϊόντων σε λαϊκές αγορές. Αγρότης ο οποίος ήθελε να αυξήσει το εισόδημά του υπέβαλε τη σχετική αίτηση. Του είπαν, όμως, ότι για να πάρει την άδεια, πρέπει να πάψει να είναι (τυπικά έστω) αγρότης, διότι οι άνεργοι προηγούνται –πρώτος παραλογισμός: γιατί να προηγούνται οι άνεργοι και όχι αυτοί που θέλουν να δουλέψουν; Για να πάψει ο αγρότης της ιστορίας μας να είναι τυπικά αγρότης, ώστε να μπορεί να πουλάει νόμιμα στον δρόμο αυτά που παράγει η οικογένειά του, έπρεπε να διαγραφεί από τα μητρώα των αγροτών –δεύτερος παραλογισμός: πώς για το κράτος μπορείς συγχρόνως να είσαι και να μην είσαι. Για να λάβει τη σχετική βεβαίωση από τον ΟΑΕΔ, όμως, του είπαν να περιμένει επτά μήνες, επειδή δεν υπάρχει προσωπικό –τρίτος παραλογισμός: έλλειψη προσωπικού για αντιπαραγωγικές διαδικασίες. Και ο τελικός παραλογισμός της υπόθεσης ήταν ότι το χρονικό περιθώριο της περιφέρειας για τις άδειες ήταν οι 10 μέρες. Ο άνθρωπος έδρασε με τον πατροπαράδοτο τρόπο: βρήκε το πρόσωπο με τις άκρες, εκείνος μίλησε, ο αρμόδιος είχε κατανόηση και έτσι έκανε δεκτή μια υπεύθυνη δήλωση του αγρότη μέχρι να σταλεί το επίσημο έγγραφο από τον ΟΑΕΔ.»
     Κι ύστερα λένε πως για όλα φταίνε τα μνημόνια...

Τάμα

Τρικυμία στο ελληνικό κρατίδιο και πάλι -- σάμπως πρώτη φορά είναι; Ο λόγος όμως αυτή τη φορά είναι... πνευματικός. Δεκαέξι βουλευτές της μείζονος αντιπολιτεύσεως μαζί με δυο ανεξάρτητους (με μικρό α) έλληνες κατέθεσαν ερώτημα για την ανέγερση του ‘Τάματος του Έθνους’, του ναού του Σωτήρος Χριστού, που υπάρχει στα χαρτιά από το 1829, μετά την απελευθέρωση. Ο Τύπος στο σύνολό του έκανε πάρτι διακωμωδώντας το ζήτημα και συνδέοντάς το (αναπόφευκτα) με την χούντα, κι έτσι ο αρχηγός της ΝΔ τράβηξε τα αυτιά των βουλευτών και τους είπε να αφήσουν στην άκρη τέτοιες πρωτοβουλίες, σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς. Να πώς τα σοβαρά θέματα γίνονται αντικείμενο χλεύης, αν και βρέθηκαν και κάποιοι που σημείωσαν ότι αν η συζήτηση γινόταν για ανέγερση κανενός τζαμιού θα είχε ίσως καλύτερη τύχη.    

     Δεν ξέρω αν τα πράγματα θα ήταν όντως έτσι. Αυτό που ξέρω είναι ότι το ‘τάμα’ δεν είναι αστεία υπόθεση ούτε παιχνιδάκι. Είναι υπόσχεση στον Θεό, που βέβαια δεν θα πρέπει να συνδέεται με σκοπιμότητες, ψηφοθηρίες, υστεροβουλία, πολιτική ορθότητα ή άλλα τερτίπια. Ο Δαβίδ συμβουλεύει στον 49ο Ψαλμό:  «Θῦσον τῷ Θεῷ θυσίαν αἰνέσεως καὶ ἀπόδος τῷ Ὑψίστῳ τὰς εὐχάς σου· καὶ ἐπικάλεσαί με ἐν ἡμέρᾳ θλίψεώς σου, καὶ ἐξελοῦμαί σε, καὶ δοξάσεις με». ‘Ευχαί’ είναι τα τάματα: αν τα αποδώσουμε, τότε θα μας γλιτώσει και ο Θεός εν ημέρα θλίψεώς μας λέει ο Ψαλμωδός. Τόσο απλά, αν βέβαια τα κάνουμε όπως πρέπει. Πράγμα που δεν το βλέπω. Καλή συνέχεια λοιπόν.

Αποχρώσεις ξύλου

Ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Άγγελος Συρίγος ξυλοκοπήθηκε προχθές από κάποια καλόπαιδα που ‘διακοσμούσαν’ τους τοίχους της σχολής με σπρέι. Από το κυβερνών κόμμα ακούσαμε ως αντίδραση την ευπρεπή και κόσμια δήλωση ότι «τέτοιες ενέργειες δεν έχουν καμία θέση ούτε στα πανεπιστήμια ούτε πουθενά». Παράλληλα, τις μέρες αυτές παρακολουθούμε το σήριαλ της δίκης της ‘Χρυσής Αυγής’, με ανάδειξη διαφόρων απανθρώπων εκδηλώσεών της, που μετά βδελυγμίας καταδικάζονται από όλο τον πολιτικό κόσμο. Προφανώς υπάρχουν πολιτικές διαβαθμίσεις στην αποκήρυξη και καταδίκη εγκληματικών πράξεων.
     Ερώτηση κρίσεως: Αν σε ξυλοκοπήσει χρυσαυγίτης, είναι πιο τραυματικό το ξύλο που τρως από εκείνο που σου επιδαψιλεύει ένας αφισοκολλητής ή ‘δρομοκαλλιτέχνης’ άλλης ιδεολογίας; Τι διαφέρουν οι πρώτοι ένοχοι από τους δεύτερους; Έχουμε συνηθίσει να ακούμε για ‘αυγό του φιδιού’, με αναφορά στον αναδυόμενο νεοναζισμό. Στην πράξη, αν θρέψουμε το κτήνος μέσα μας, με ό,τι χρώμα κι αν το βάψουμε εξωτερικά (χρυσό, μαύρο, κόκκινο της φωτιάς, σωμόν με πράσινες βούλες και πορτοκαλί ρίγες…), πάντα κτήνος θα είναι.

Ευθύνη

Άκουσα για ελεύθερο επαγγελματία, από κλάδο καλά αμειβόμενο για τις πολύπλοκες αλλά τόσο αναγκαίες υπηρεσίες που προσφέρει, ότι εισπράττει από το κράτος επίδομα θέρμανσης. Πόσο εισόδημα δηλώνει άραγε; Μήπως θα πρέπει να γραφτεί και για ΕΚΑΣ ο άνθρωπος; Το πράγμα θα είχε την αστεία του πλευρά αν δεν ήταν επικίνδυνα σοβαρό, τόσο για την αναίδεια του προσώπου όσο και για την έλλειψη ελεγκτικών μηχανισμών που θα εξέταζαν στοιχειωδώς -- δεν νομίζω ότι χρειάζεται... ηλεκτρονικό μικροσκόπιο -- τα περιουσιακά του στοιχεία όταν υπέβαλε την αντίστοιχη αίτηση.
   Σημειώνω το περιστατικό -- που το άκουσα από αξιόπιστη πηγή -- ως δείγμα του κατά πόσον υπάρχει κοινωνική συνείδηση στη χώρα μας. Κοινωνική συνείδηση (και αντίστοιχη ευθύνη) σημαίνει ότι βλέπω πέρα από τη μύτη μου, την τσέπη μου, τη δουλειά μου, το όποιο συμφέρον μου. Βλέπω και λαμβάνω υπόψη την ατμόσφαιρα της κοινωνίας στην οποία ζω, σέβομαι το κοινό όπως και το προσωπικό, αποδέχομαι την αρρώστια (με την ευρύτερη έννοια του όρου) του σώματος και συμπάσχω μαζί του. Δυστυχώς όλα αυτά εν πολλοίς μας είναι άγνωστα.
     Γράφοντας για άλλο θέμα (τους βανδαλισμούς των μέσων μεταφοράς) στη χθεσινή ‘Καθημερινή’ ο Τ. Θεοδωρόπουλος καταλήγει: «Μήπως, αντί για τις έμφυλες ταυτότητες, θα ήτο καλόν να ανοίξει ένας δημόσιος διάλογος για το πώς τα σχολεία μας δεν διδάσκουν κοινωνική πειθαρχία στα παιδιά μας;». Διευρύνοντας το θέμα, μήπως κάποια στιγμή θα έπρεπε όλη η ελληνική κοινωνία, μηδέ των κεφαλών εξαιρουμένων, να «μάθει γράμματα», δηλ. να διδαχθεί συστηματικά να λειτουργεί ως υπεύθυνο σύνολο; Άλλωστε, το φαινόμενο που σημείωσα παραπάνω είναι μια από τις αιτίες της κακοδαιμονίας μας.

Βόμβα

Πολλή συζήτηση προκάλεσε και μεγάλη δημοσιότητα πήρε εδώ και μέρες η μεγάλη επιχείρηση εξουδετέρωσης μιας αγγλικής βόμβας 250 λιβρών του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου στη Δυτική Θεσσαλονίκη. Αναλυτικός σχεδιασμός, προγραμματισμένη εκκένωση κάπου 75 χιλιάδων κατοίκων σε ακτίνα 2 χιλιομέτρων, συγκοινωνιακές ρυθμίσεις σε λεωφορεία και τραίνα, ακόμη και τροποποίηση στο ωράριο της Κυριακάτικης Θ. Λειτουργίας των τοπικών ναών, γενικά μια τεράστια προετοιμασία για να απαλλαγούμε με ασφάλεια από ένα επικίνδυνο λείψανο εβδομήντα ετών που ήρθε τυχαία στο φως. Κι έπειτα; Σιγή βαθεία. Όλα έγιναν αθόρυβα, χωρίς «να κάνει μπαμ» όπως θα ήθελε το παλαιό άσμα. Όχι, φαντάζομαι, χωρίς το ανάλογο άγχος από την πλευρά των υπευθύνων, αλλά χωρίς  -- δόξα τω Θεώ! – τον πάταγο και την καταστροφή που θα προκαλούσε ένα δυστύχημα, μια λάθος κίνηση. Σε σημείο που κάποιοι να πουν: «Πολύ κακό για το τίποτε». Σκεφθήτε μια τυχόν έκρηξη τι πηχυαίους τίτλους θα συνεπαγόταν, πόσο θα γούρλωναν τα μάτια των τηλεπαρουσιαστών!
     Από ανθρώπινη πλευρά φαντάζει βέβαια οξύμωρο να γίνεται τόσος προκαταβολικός θόρυβος για να επιτευχθεί ένα τόσο αθόρυβο αποτέλεσμα. Και όμως, κρύβει ένα δίδαγμα. Επιτυχία; Συχνά αθόρυβη και σιωπηρή, αποτέλεσμα ακριβώς της καλής προετοιμασίας. Αποτυχία; Θορυβώδης, εντυπωσιακή – με τα κριτήρια του Χόλυγουντ – καταστροφική, συχνά προϊόν προχειροδουλειάς. Ας μη ζητούμε τη φασαρία. Θόρυβος και βροντή και αντάρα και ‘θέαμα’ σημαίνει για κάποιους (εμάς ή άλλους, δεν έχει σημασία) καταστροφή. Αντί για «το πυρ και τον συσσεισμόν» καλύτερα «φωνή αύρας λεπτής». Ευλογημένη ησυχία, που τόσο λίγο την εκτιμούμε.

Αλβιώνος αναμνήσεις

Μια τυχαία αναφορά της γυναίκας μου μ’ έκανε να θυμηθώ ότι χθες έκλεισαν ακριβώς τριάντα χρόνια από τη μέρα που πάτησα για πρώτη φορά το πόδι μου στην Αγγλία, ενώ σαν σήμερα είδα το πρώτο μου αγγλικό νοσοκομείο. Αξίζει να γράψω δυο κουβέντες, εις ανάμνησιν.
    Βρέθηκα στην Αγγλία εντελώς απρογραμμάτιστα. Ήμουν σε περίοδο αναμονής για να συνεχίσω ειδικότητα στο Θεαγένειο μετά από δυο χρόνια στο νοσοκομείο Άγιος Παύλος -- η σειρά μου θα ερχόταν μετά 18 μήνες. Αναπάντεχα δέχθηκα ένα πρωινό τηλεφώνημα από τον παλιό μου συμφοιτητή Θ.Π., που τον είχα χάσει για πάνω από ένα χρόνο. Μου είπε ότι δούλευε σε αγγλικό νοσοκομείο και ότι το εξάμηνο άρχιζε με μια θέση ειδικευομένου κενή (ο υποψήφιος δεν είχε περάσει τις πτυχιακές του εξετάσεις). Ο αντίστοιχος διευθυντής ενδιαφερόταν να πάρει κάποιον από την Ελλάδα (ο φίλος μου είχε ήδη έξι μήνες εκεί) και, αν ήθελα, μπορούσα να του μιλήσω στο τηλέφωνο. Μέχρι τότε δεν είχα σκεφθεί καθόλου την Αγγλία: είχα ήδη περάσει τις Αμερικανικές εξετάσεις και υπολόγιζα ίσως μια μέρα να πάω εκεί.
     Μετά τις σχετικές διαβουλεύσεις, μέσα σε μια εβδομάδα έπαιρνα το αεροπλάνο για το Μάντσεστερ μέσω Ζυρίχης. Φθάνοντας εκεί μας πληροφόρησαν ότι το προσωπικό του αεροδρομίου είχε απεργία. Έτσι μας αποβίβασαν στο Λίβερπουλ και μας μετέφεραν με πούλμαν στο αεροδρόμιο του Μάντσεστερ. Μέσα στο αεροπλάνο πήρα τις πρώτες πληροφορίες μου για την Αγγλία από τον διπλανό μου. Μάλιστα μου έδωσε δυο κέρματα των 10 πεννών για να μπορέσω να τηλεφωνήσω στον Θ.Π. για οδηγίες πώς να πάω στο σπίτι του (με ταξί, ήταν αρκετά μακριά και έφτασα σχεδόν μεσάνυχτα). Η σύζυγος του φίλου μου, συμφοιτήτριά μας κι εκείνη, εφημέρευε, κι εκείνος μου έκανε μια μακροσκελή ενημέρωση για τις δυσκολίες της ιατρικής στην Αγγλία, με αποτέλεσμα να περάσω τη νύχτα σκεφτόμενος την... επιστροφή (ευτυχώς δεν πραγματοποίησα τις σκέψεις μου).
     Την επομένη πήγαμε πρωί πρωί στο Leigh Infirmary όπου γνώρισα τον David Lewis, τον πρώτο μου διευθυντή. Μετά από δυο μέρες παρουσίας με την ιδιότητα του παρατηρητή, κι αφού είδε ότι τα αγγλικά μου ήταν κατανοητά, μου πρότεινε να αναλάβω τη θέση. Χρειάσθηκε να πάω στο Λονδίνο για να τακτοποιήσω την άδεια παραμονής (ακόμη η Ελλάδα ήταν εκτός ΕΕ) και εργασίας, κάτι που έγινε αυθημερόν, χάρη στα τραίνα (έχω ξαναγράψει γι’ αυτό: ομολογώ ότι σήμερα θα μου φαινόταν βουνό, ενώ τότε φαίνεται ότι Κάποιος με καθοδηγούσε σε μέρη που δεν είχα βρεθεί ποτέ πριν). Μέσα σε μια εβδομάδα από την πρώτη άφιξη έπιανα επίσημα δουλειά, και τα υπόλοιπα είναι ιστορία, όπως λένε. Ίσως πρέπει να γράψω κι άλλα μια μέρα, πριν τα ξεχάσω.

 Το πρώτο μας σπίτι (στο Astley Hospital), χτισμένο το 1650

 Τα τρία παράθυρα πάνω δεξιά ήταν τα δικά μας

 Εξωτερικές απόψεις του πρώτου νοσοκομείου

 Και ο μακρύς εσωτερικός διάδρομος, το καθημερινό μας 'γυμναστήριο'.

Καννίβαλοι

Σύμφωνα με αναφορά της Διεθνούς Αμνηστίας, σε μέχρι 13.000 υπολογίζονται οι αντίπαλοι του Άσαντ που έχουν απαγχονισθεί μυστικά στη φυλακή Σαϊντνάγια, όπου πολλές χιλιάδες άλλοι βασανίζονται με εντελώς απάνθρωπα μέσα. Και να σκεφθεί κανείς ότι όλο το μακελειό στη Συρία, με ενεργό συμμετοχή και των Δυτικών δυνάμεων, γίνεται για να μείνει ο Άσαντ στην εξουσία...
    Διάβασα ακόμη μόλις χθες ότι στη Ρωσία ο Αντρέι Ζούκωφ κατάφερε ολομόναχος και μετά από επίμονη έρευνα είκοσι ετών στα σχετικά αρχεία να αναγνωρίσει και να κατονομάσει όλους τους πράκτορες της NKVD (της μυστικής αστυνομίας του Στάλιν), που στη δεκαετία του 1930 οργάνωσε και εκτέλεσε τις δολοφονίες επτακοσίων χιλιάδων ανθρώπων σε μαζικές εκκαθαρίσεις.
     Τα παραπάνω είναι δυο μόνο δείγματα καθεστωτικής βαρβαρότητος, η οποία δεν έλειψε ποτέ από τη γνωστή ανθρώπινη ιστορία. Μικρή σημασία έχουν τα (όποια) δήθεν ιδεολογικά κίνητρα: τα μέσα είναι εξίσου απάνθρωπα και βάναυσα είτε μιλούμε για στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Νταχάου είτε για γκουλάγκ στη Σιβηρία, είτε για τη φυλακή Λουμπιάνκα της Μόσχας ή τη Σαϊντνάγια της Δαμασκού. Και οι τελικές εκατόμβες των θυμάτων, γνωστών και αγνώστων, βάζουν τη σφραγίδα τους στο ποιόν των ανθρώπων που επινοούν, διατάζουν, πραγματοποιούν και ανέχονται τέτοιου είδους εγκλήματα κατά των συνανθρώπων τους.
     Με ποιο τελικό σκοπό; Κερδίζει ο τύραννος ζωή ή οτιδήποτε άλλο πίνοντας κυριολεκτικά τόννους αιμάτων; Κάποτε υπήρχε στην τηλεόραση ένα σήριαλ επιστημονικής φαντασίας με τον τίτλο «Ο αθάνατος» με θέμα έναν άνθρωπο που το αίμα του είχε ιδιαίτερες θεραπευτικές ιδιότητες και τον κυνηγούσαν κάποιοι για να το χρησιμοποιήσουν ως ελιξήριο μακροζωίας. Φαντασία βέβαια, αλλά απεικόνιζε μια νοοτροπία. Αυτό που κέρδισαν οι ανά τους αιώνες τύραννοι, όποιο όνομα και σημαία κι αν έφεραν, ήταν η κόλαση, την οποία τόσο αγάπησαν και δημιούργησαν στη ζωή τους. Κι ένα στιγματισμένο όνομα, που δυστυχώς δεν φαίνεται να παραδειγμάτισε τις επόμενες γενιές.

Μνήμες θανάτων

Το τηλεφώνημα έρχεται από το μοναστήρι ‘το προς πρωί πρωί’, πάνω στο ξύρισμα. Η αδελφή Άννα εκοιμήθη. Αναμενόμενο, μια και τα προβλήματα της προχωρημένης ηλικίας (92 ετών) είχαν φθάσει σε κρίσιμο σημείο. Είχαμε συνεργασθεί παλιά, πριν προχωρήσει στη μοναστική ζωή, όταν ήταν έφορος στη Χριστιανική Φοιτητική Ένωση (στο Β΄ τμήμα) κι εγώ είχα τη θέση του γραμματέα (στο Α΄ τμήμα): άνθρωπος ‘πράος και ησύχιος’, πάντα προσηνής, ευγενική και ανοικτή σε γόνιμο διάλογο. Πριν λίγες μέρες την είχα δει τελευταία φορά για κάποιο αναπνευστικό πρόβλημα, που παροδικά ξεπεράσθηκε, για να επανέλθει. Θα πρέπει να την αποχαιρετίσω και ιατρικά. Έτσι κάνω μια γρήγορη επίσκεψη στη μονή, όπου τελείται η πρωινή Θεία Λειτουργία, για να συμπληρώσω το απαραίτητο πιστοποιητικό, την τυπική ‘άδεια εξόδου’ από τον παρόντα κόσμο με τη γραφειοκρατία του. Η συνέχεια αργότερα.
     Το πρωινό περιλαμβάνει και προγραμματισμένη οδοντιατρική εργασία. Μια και πρόκειται για κάτι εξειδικευμένο, βρίσκομαι σε νέο ιατρείο. «Δείτε σύμπτωση», μου λέει η οδοντίατρος, «ακριβώς σαν σήμερα πέθανε ο πατέρας μου, που τον βλέπατε στην κλινική: μας είχατε πάρει τότε στο γραφείο και μας είπατε ότι δεν θα πήγαινε πολύ». Έχουν περάσει μερικά χρόνια, δεν θυμόμουν τη συνάντηση αυτή. Τέτοιες αναδρομές στο παρελθόν έχουν μια γεύση χαρμολύπης: τα γεγονότα μπορεί να ήταν δύσκολα, αλλά όταν η αναφορά τους από τους οικείους γίνεται με τρόπο αγαπητικό, αφήνει μια αίσθηση ικανοποίησης, όχι εγωιστικής, αλλά καθαρά ανθρώπινης.
     Η εργασία τελειώνει, ευτυχώς με καλό αποτέλεσμα, και πηγαίνω στην κλινική. Δεν έχω προγραμματισμένη εργασία, αλλά μου ζητούν να δω έναν ασθενή. Το όνομα δεν μου είναι άγνωστο. Κι εδώ υπάρχει μια κόρη: πριν ένα χρόνο νοσήλευα τη μητέρα της (ήδη μακαρίτισσα) με καρκίνο στον πνεύμονα, τώρα έχει τον πατέρα της με την ίδια αρρώστια. Μυρίζει καπνό, και της το λέω. «Το είχα κόψει και το ξανάρχισα», μου λέει με κάποια ντροπή. Πόσο μπορεί κανείς να κρατάει τον ‘δήμιο’ της οικογένειας στα χέρια του;
     Επάνοδος στο μοναστήρι για την ιδιαίτερη εξόδιο ακολουθία εις μοναχούς. Κόσμος αρκετός, η ατμόσφαιρα κατανυκτική, η συμπροσευχή γύρω από τον τάφο υποβλητική, βοηθάει και ο καθαρός ουρανός και η μαλακή μέρα. Θυμάμαι ένα γνωμικό που διάβασα κάποτε: «Όταν ήρθες στον κόσμο, εσύ έκλαιγες και όλοι οι άλλοι γελούσαν. Είθε όταν θα φεύγεις από τον κόσμο να χαμογελάς, έστω κι αν όλοι οι άλλοι γύρω σου θα κλαίνε». Εδώ δεν υπάρχουν κλάματα, και το πρόσωπο της αδελφής Άννας έχει εκείνο το ελάχιστο ίχνος σοβαρού μειδιάματος που γνωρίζαμε πάντα στην έκφρασή της. «Και στα δικά μας!» εύχεται ένας από τους πατέρες. Αμήν. 

Ηλίθιοι

Μετά τη χθεσινή εκ του συστάδην μάχη στη Βουλή (με αμφίστομα λεκτικά ξίφη, σιγά τα αίματα δηλαδή...) νομίζω ότι ως Έλληνες είμαστε απόλυτα νομιμοποιημένοι να χρησιμοποιούμε την πρωθυπουργική γλώσσα χωρίς φόβο και πάθος. Έτσι ακούσαμε για «χρήσιμη ηλιθιότητα», μια έκφραση που πιστεύω ότι θα ‘φορεθεί’ πολύ στο προσεχές μέλλον, αφού περιγράφει κάπως 'στρογγυλεμένα' μια πολύ διαδεδομένη πολιτική αρετή, που δεν περιορίζεται από χρώματα και ιδεολογίες. Εξάλλου, ο επιθετικός προσδιορισμός υποδηλώνει ότι υπάρχει και «άχρηστη ηλιθιότητα», που νομίζω ότι κι αυτή δεν λείπει από την εγχώρια πραγματικότητα, ακόμη και στις υψηλότερες βαθμίδες. Κρίμα μόνο που το επίθετο 'ηλίθιος' (ιδιαίτερα χορταστικό, γεμίζει το στόμα σου να το λες) ‘κάηκε’ από τους μεταφραστές του Ντοστογιέφσκι, που το χρησιμοποίησαν για να αποδώσουν στα ελληνικά τον άκακο, άδολο και «πτωχόν τω πνεύματι» (με την ευαγγελική έννοια) πρίγκιπα Μίσκιν του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα.Προφανώς υπάρχουν ηλίθιοι και ηλίθιοι.

Αντιδιαστολή

Δυο τρέχουσες ειδήσεις συγκράτησα για σκέψη, που αντικατοπτρίζουν τις δυο πλευρές του ελληνικού ζητήματος. Η μία: Η Γερμανία κατέγραψε τον περασμένο χρόνο πρωτογενές πλεόνασμα σχεδόν 300 δισεκατομμύρια ευρώ (ολόκληρο το ελληνικό χρέος) πιάνοντας την πρώτη θέση παγκόσμια σε κέρδη. Κατά τα άλλα, τυχόν ελάφρυνση του χρέους της Ελλάδας θα ζημιώσει τους πολίτες της, όπως ισχυρίζεται ο κύριος Σόιμπλε. Εύλογα γεννάται το ερώτημα: πόσα από τα δισεκατομμύρια αυτά ωφέλησαν άμεσα τον μέσο Γερμανό πολίτη;
     Η άλλη: Οι Έλληνες αγρότες παρατάσσουν τα τρακτέρ στους κόμβους των εθνικών οδών και κλείνουν δρόμους και σύνορα. Παλιά μας τέχνη κόσκινο. Όταν δεν υπάρχουν δουλειές, ψάχνουμε και βρίσκουμε, με μόνο σκοπό και αποτέλεσμα να ταλαιπωρούμε τον υπόλοιπο κόσμο και να αμαυρώνουμε διεθνώς την εικόνα του κράτους μας, σε μια εποχή που αντιμετωπίζουμε τόσα προβλήματα (με τελευταίο ‘κερασάκι’ τις τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο). Αν η συμπεριφορά των Γερμανών προς την Ελλάδα είναι έκφραση ακραίου κυνισμού, εκείνη των Ελλήνων προς τη χώρα και τους συμπολίτες τους πώς μπορεί να χαρακτηρισθεί;