Κάπως έτσι κι εμείς

Μέρα επετειακή που είναι, άλλα πράγματα θα έπρεπε να σκεφτόμαστε. Παίρνω όμως αφορμή από επιστολή στον σημερινό τύπο που αναφέρεται στις δυσλειτουργίες που προκύπτουν από την πρακτική εφαρμογή της ενοποίησης των ασφαλιστικών ταμείων (όχι από τη θεωρητική τους βάση—καιρός ήταν να απλοποιηθεί αυτός ο λαβύρινθος, ειδικά στον χώρο της ασφάλισης υγείας, τα έχουμε ξαναπεί αυτά) για να κάνω τη σύγκριση με το ταμείο συντάξεων του αγγλικού NHS, στο οποίο εργάσθηκα κάποια χρόνια. Σε πρόσφατο ερώτημά μου (ηλεκτρονικά, και με μόνο στοιχείο τον αριθμό ασφαλιστικού μητρώου) έλαβα γραπτή αναλυτική απάντηση ότι έχω δουλέψει τόσα χρόνια και τόσες μέρες, έχω καταβάλει τόσα συνολικά ασφάλιστρα, και ότι στα 60 μου θα πάρω (με τρέχουσες τιμές) τόση σύνταξη το χρόνο και τόσο εφάπαξ. Τόσο απλά.

Έχω μια αόριστη εντύπωση ότι εκεί το σύστημα ‘δουλεύει’ διότι βασίζεται σε μια δημόσια διοίκηση που δεν έχει σχέση με κόμματα, κυβερνήσεις, εκάστοτε υπουργούς και επικείμενες εκλογές, και που αποτελεί πεδίο όχι αντιπαράθεσης, αλλά συνεργασίας όλων για τη συνεχή λειτουργία και βελτίωσή του. Μήπως ονειρεύομαι;

ΠΑΟΚ και φρέσκια ανθοδέσμη

Οι αθλητικές εφημερίδες σήμερα φιλοξενούν φωτογραφίες ζεύγους νεονύμφων που από την εκκλησία πήγαν γραμμή στις κερκίδες του γηπέδου, με ένδυμα γάμου, για να μη χάσουν τη νικηφόρα εμφάνιση του ΠΑΟΚ. Ομολογώ ότι δεν διάβασα λεπτομέρειες, δηλ. αν η μετάβαση έγινε ‘κοινή συναινέσει’ ή αν ένας/μία από τους δυο ‘πάτησε πόδι’ στον άλλο (το θέλει και το έθιμο άλλωστε…). Ίσως και όλοι οι καλεσμένοι τους να βρίσκονταν εκεί, οπότε δεν είχε και νόημα να πάνε κάπου αλλού για να φάνε ή να χορέψουν. Καλή Τούμπα, παιδιά!

Χρήματα και δημιουργική σκέψη

Διάβασα με ενδιαφέρον το σημείωμα της Ξ. Κουναλάκη για το ‘Χρηματιστήριο της παιδείας’ (Καθημερινή, 25/10/2008). Σίγουρα και στην παιδεία, όπως και σε τόσους άλλους χώρους, το ‘δει δη χρημάτων’ του Δημοσθένη δεν έχει χάσει την επικαιρότητά του. Ωστόσο, νομίζω ότι θα πρέπει να κάνουμε μια σαφή διάκριση ανάμεσα σε σχολεία της Γερμανίας ή της Γαλλίας και της ημεδαπής. Σύμφωνα με την αρθρογράφο, «τα σχολεία αντιμετωπίζονται στη Γερμανία ως φυτώρια καινοτομίας, κρίσης και φαντασίας, στα οποία οι νέοι άνθρωποι μαθαίνουν να σκέπτονται δημιουργικά». Για τα δικά μας θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς το ίδιο; Όταν το πολιτικό σύστημα έχει θεσμικά καθιερώσει (αλλά και η εκπαιδευτική κοινότητα έχει ασμένως υιοθετήσει) την κατάργηση της δημιουργικής σκέψης από καθηγητές και μαθητές και την έχει αντικαταστήσει με τη συνδικαλιστική δραστηριότητα, την επαναστατική γυμναστική και την ψηφοθηρική σκοπιμότητα, τότε όσα λεφτά και να ρίξει το κράτος στην παιδεία και την έρευνα φοβούμαι ότι το μόνο που θα ενισχύσουν θα είναι οι δραστηριότητες αυτές, και σίγουρα όχι η δημιουργική σκέψη και κρίση.

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 29/11/2008]

…εμείς νομίζουμε ότι βρέχει

Κοντά στα πολλά ‘χαστούκια’ που έχει δεχθεί η χώρα μας τα τελευταία (πόσα;) χρόνια για μη συμμόρφωση με διάφορους νόμους, αποφάσεις, συμφωνίες κτλ. διεθνών οργάνων και οργανισμών όπου ανήκουμε, ήρθε και το πιο πρόσφατο, για τα ‘κολλέγια’. Δεν εξετάζουμε εδώ την ουσία του θέματος, διότι ίσως θα έπρεπε να το διευρύνουμε με την επώδυνη ερώτηση ‘Πόσο πλήρη εκπαίδευση παρέχουν τα εγχώρια ανώτατα ιδρύματα;’ (ας μη σπεύσουμε να απαντήσουμε για λογαριασμό μας—το σωστό θα ήταν να μας κρίνουν άλλοι, και να αποδεχθούμε την κριτική, θετική ή αρνητική). Μέχρι πότε όμως θα συνεχίζουμε να θεωρούμε όλους τους άλλους ‘κουτόφραγκους’ και να γράφουμε τις αποφάσεις τους στα νερά του Αιγαίου χωρίς συνέπειες; Θα μου πείτε, εδώ νόμοι ψηφίζονται από το κοινοβούλιο και μένουν στο ράφι επί χρόνια, μέχρι να τους ξεχάσουν αυτοί που τους έφτιαξαν, ή παραβιάζονται κατάφωρα και συστηματικά ακόμη και από επίσημα κόμματα, χωρίς ίχνος επιτίμησης από τα εντεταλμένα όργανα. Κι αν κάποια μέρα αρχίσουν να μας φτύνουν απ’ όλες τις κατευθύνσεις, εμείς θα εξακολουθούμε να νομίζουμε ότι βρέχει. Κι έχουμε τόση ανάγκη τη βροχή…

Πραγματική οικονομία

Επειδή πολύς λόγος γίνεται τις τελευταίες μέρες για την ‘πραγματική οικονομία’, εννοώντας αυτή που γίνεται χειροπιαστή απ’ όλους (τα ψιλά μας, ένα μάτσο χαρτονομίσματα, το περιεχόμενο του κουμπαρά, το κομπόδεμα κάτω από το στρώμα), καλό θα ήταν να χαρακτηρίσουμε την ‘άλλη’ οικονομία με διαφορετικό όνομα, για να ξεχωρίζουν. Θα πρότεινα τον όρο ‘εικονομία’ (εκ του 'εικονικός', βεβαίως-βεβαίως), μόνο που ακούγεται ίδιος και μπερδεύει τα πράγματα, εκτός τον αποδώσουμε με… ερασμιακή προφορά.

Όπως και να την ονομάσουμε, στην ουσία της μάλλον είναι αέρας φρέσκος. Ίσως και κοπανιστός.

Επιτροπές και αλήθεια

Μερικές σκόρπιες σκέψεις σχετικά με την ‘επιτροπολογία’ των τελευταίων ημερών:

Ορισμός παρμένος από την ιστοσελίδα www.quotationspage.com: ‘Επιτροπή: μια ομάδα ανθρώπων που μεμονωμένα δεν μπορούν να κάνουν τίποτε, αλλά ως ομάδα αποφασίζουν ότι τίποτε δεν μπορεί να γίνει’ (Fred Allen, Αμερικανός κωμικός, 1894-1956).

Τι ακριβώς μας ενόχλησε στην υπόθεση του Βατοπαιδίου; Η εκποίηση δημόσιας περιουσίας, θα μου πείτε. Ειλικρινά, πότε ως έλληνες πολίτες νοιαστήκαμε για τη δημόσια περιουσία όταν δεν είχαμε βλέψεις σ’ αυτήν; Θυμηθείτε τη χήνα του Χότζα (βλ. Σύνδρομο στέρησης, Φεβρουάριος 2008).

Και τώρα καταφεύγουμε σε επιτροπές (κάποιου τύπου) για να μάθουμε τι ακριβώς συνέβη. Είναι δυνατόν μια επιτροπή να βγάλει στη φόρα την αλήθεια για τον εαυτό της; (ας θυμηθούμε, με χιουμοριστική ερμηνεία, την παλαιά αρχή του δικαίου ότι ‘ένοχος ένοχον ου ποιεί’ ή σε απλά κορακίστικα ‘κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει’). Πολλοί αρθρογράφοι ήδη έχουν καταγράψει τα ποικίλα σκάνδαλα τα οποία ΔΕΝ διαλευκάνθηκαν από ισάριθμες επιτροπές στα 34 χρόνια της τρέχουσας ελληνικής δημοκρατίας.

Το να είσαι ‘εκλεγμένος’ σ’ ένα δημοκρατικό κράτος δεν σε κάνει αλάθητο ούτε αυξάνει το κύρος σου—αλλά μεγιστοποιεί την ευθύνη σου απέναντι σ’ αυτούς που σε εξέλεξαν. Το μόνο που καταλάβαμε με απόλυτη σιγουριά αυτές τις μέρες είναι ότι οι ‘εκλεγμένοι’ της χώρας αυτής έχουν φροντίσει να ‘βγαίνουν λάδι’ σε κάθε περίπτωση. Με το νόμο, βέβαια.

Φιλελληνικό όραμα

Από τους πιο γνωστούς φιλέλληνες της σύγχρονης εποχής (ή πιο σωστά επίτιμος Έλληνας) είναι ο Patrick Leigh Fermor. Ταξιδευτής του παλιού καιρού, που πρωτοέφτασε στην Ελλάδα στη δεκαετία του 1930 διασχίζοντας οδικώς την Ευρώπη, γνώστης σε πλάτος και βάθος των τόπων, των ονομάτων, της γλώσσας, της ιστορίας και των εθίμων, και συμμέτοχος στην αντίσταση κατά του Άξονα στην Κρήτη, έζησε την χώρα μας και τους ανθρώπους της όσο λίγοι. Οι εμπειρίες του, όπως τις κατέγραψε στα βιβλία του ‘Μάνη’ και ‘Ρούμελη’, από την μεταπολεμική Ελλάδα, αποτελούν ανάγνωσμα πλούσιο σε αποκαλύψεις. Στη ‘Μάνη’, γραμμένη πριν 50 χρόνια, μετά από μια λεπτομερή και εμβριθή ανάλυση της βυζαντινής εικονογραφίας στο 15^ο κεφάλαιο, οραματίζεται ποια θα ήταν η εξέλιξη της τέχνης αυτής αν δεν είχε παρεμβληθεί η πρώτη άλωση της Πόλης από τους σταυροφόρους και στη συνέχεια η τουρκοκρατία, και καταλήγει (έκδοση Penguin, σελ. 241, απόδοση δική μου) γράφοντας ότι το όραμα αυτό:

«… αφήνει μια κατάθεση ελπίδας και πεποίθησης (που τη συμμερίζομαι βαθιά…) πως όταν επιτέλους […] λογάριαζα να πώ, επιτευχθεί πολιτική αρμονία—αλλά αυτό ίσως δεν είναι πιο πιθανό απ’ ό,τι ήταν στην αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο—όταν όλα αυτά συμβούν, νομίζω ότι η ανήσυχη, διεσπαρμένη και ατιθάσευτη αλλά άφθαρτη Ελληνική ιδιοφυΐα, απελευθερωμένη επιτέλους, θα δημιουργήσει κάτι που θα ξαφνιάσει και θα πλουτίσει ξανά τον κόσμο πέρα από κάθε φαντασία μας».

Ίσως αξίζει κάθε τόσο να βλέπουμε πώς ονειρεύονται κάποιοι άλλοι για μας, για να προβληματιζόμαστε και, αν μπορούμε, να διδασκόμαστε.

Ισότητα στον καρκίνο

Το σημείωμα δεν έχει σκοπό να κακολογήσει το ‘ασθενές’ φύλο (που μόνο ασθενές δεν είναι). Τις αρετές και τις ικανότητές του τις αναγνωρίζουμε, και παραδεχόμαστε ότι σε πολλά πράγματα οι γυναίκες μας ξεπερνούν (π.χ. σε μακροζωία). Φαίνεται όμως ότι δεν είναι ικανοποιημένες με την κατάσταση αυτή, και προσπαθούν να εξομοιωθούν με τους άνδρες. Έστω κι αν αυτό σημαίνει λιγότερα χρόνια ζωής. Πώς αλλιώς να εξηγήσω το ότι σε μια διέλευση ανάμεσα από τα ποικίλα καθιστικά ‘στέκια’ του κέντρου της πόλης μας σχεδόν δεν είδα γυναίκα που να μη καπνίζει; Σκέφτηκα να σταθώ και να τους κάνω ένα σύντομο ‘κήρυγμα’, με αφορμή τη Μαντώ (ψευδώνυμο) που με μόνο σύμπτωμα ένα βήχα μόλις δυο εβδομάδων βρέθηκε να έχει προχωρημένο καρκίνο στον πνεύμονα. Πάνω που αποφάσισε να διακόψει τη μακρά συνήθεια του καπνίσματος. Πριν πατήσει τα πενήντα.

Το σκέφτηκα, αλλά δεν το έκανα. Τι θα κέρδιζα; Μήπως θα με άκουγαν; Όσο ακούνε και όλους τους ειδικούς που κάθε τόσο λένε και γράφουν ότι στις ΗΠΑ ο καρκίνος του πνεύμονα έχει ξεπεράσει τον καρκίνο του μαστού ως αιτία θανάτου στις γυναίκες, στις οποίες είναι σε άνοδο, ενώ στους άνδρες είναι σε κάθοδο. Δυστυχώς ένα θλιβερό προνόμιο των ανδρών κατακτήθηκε από το ‘αντίπαλο στρατόπεδο’, στο όνομα μιας κακέκτυπης ισότητας. Για τις κοπέλες αυτές ο καρκίνος αποτελεί μια θεωρητική οντότητα, για μας τους γιατρούς μια καθημερινή επαγγελματική πραγματικότητα. Και δυστυχώς βλέπουμε πολλούς ασθενείς με καρκίνο, των οποίων τα παιδιά συνεχίζουν να καπνίζουν, παρόλο που ξέρουν την πιθανή γενετική τους προδιάθεση για τη νόσο; Τι άλλο πρέπει να κάνουμε για να τους πείσουμε;

Στο βιβλίο της Γένεσης, μετά την πτώση του Αδάμ, ο συγγραφέας παρουσιάζει τον Θεό να κάνει την πικρή διαπίστωση: ‘Ιδού Αδάμ γέγονεν ως εις εξ ημών’. Θέλησε δηλαδή να γίνει Θεός με τον δικό του τρόπο, και να το αποτέλεσμα. Ανάλογα θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει ότι ‘η γυνή θέλησε να γίνει ανήρ’ υιοθετώντας τις κακές συνήθειες του άλλου φύλου. Και χαρίζοντας σε μας την πίκρα να ανακαλύπτουμε ανίατους όγκους σε νέες γυναίκες.

Μαργαρίτα

Η Μαργαρίτα μας θωρεί ακίνητη, ανέκφραστη, πεντακάθαρη, περιποιημένη, προετοιμασμένη για την επίσκεψη του γιατρού: «Ποιος είπαμε πως θα έρθει σήμερα, Μαργαρίτα;» Η Μαργαρίτα έχει πάψει πλέον να χαμογελά και να ψελλίζει, κατά βούλησιν, αόριστα και ακατανόητα σχόλια: στα τρία χρόνια που την γνωρίζω η γεροντική άνοια έχει σιγά-σιγά προχωρήσει. Στα 86 η Μαργαρίτα είναι υγιέστατη: η ετήσια επίσκεψή μου έχει σχεδόν μόνο σκοπό το αντιγριπικό της εμβόλιο. Η Μαργαρίτα είναι ήσυχη, υπάκουη, συμμορφώνεται με το πρόγραμμα που της κανονίζει η στοργική φροντίδα των οικείων της. Όπως λέει η κόρη της, «Μας διδάσκει τόσα πολλά με τη σιωπηλή παρουσία της». Αν για τους ανήμπορους ανθρώπους η ποιότητα ζωής μετριέται με την ποιότητα της φροντίδας, η Μαργαρίτα πιάνει το άριστα. Και του χρόνου!

Όλα στο φως;

Τί το θέλετε τόσο φως; Καλά κοιμόμαστε και δεν βλέπουμε το σκοτάδι γύρω μας. Μόνο κατάθλιψη μας προκαλεί. Μήπως δεν το ξέρουμε ότι έξω είναι νύχτα; Δεν χρειάζεται να μας το θυμίζετε απ’ όλα τα πρωτοσέλιδα, όλα τα κανάλια, όλα τα πρωινάδικα. Υπάρχει κανείς που δεν γνωρίζει (ή δεν υποπτεύεται, καλώς ή κακώς) ότι η όποια εκάστοτε εξουσία φροντίζει πρωτίστως την υγεία της τσέπης της, μέσα από τις όποιες ‘ευκαιρίες’ της δίνει το σύστημα και η θέση της; Πολλά ακούμε για υπουργούς, μοναστήρια, ανταλλάξιμες εκτάσεις, καπέλωμα της δικαιοσύνης, διαπλοκές, μίζα, και πάει λέγοντας. Ειλικρινά, αποφασίσαμε όλοι οι υπόλοιποι να γίνουμε πιο ευσυνείδητοι και έντιμοι πολίτες βλέποντας το χάλι ή το κατάντημα κάποιων—όποιων— άλλων; Ή απλώς ενισχύουμε την παγιωμένη μας πεποίθηση ότι ‘έτσι κάνουν όλοι’ (από τη γνωστή όπερα του Μότσαρτ) και μαθαίνουμε καινούργια ‘κόλπα’ και θεσμικές μεθόδους αυτο- και αλληλο-εξαπάτησης, χάρη στο ‘άπλετο φως’ που πέφτει στις υποθέσεις της επικαιρότητας; Το πολύ φως δεν φωτίζει τίποτε, μόνο στραβώνει εμάς τους υπόλοιπους.

Επειδή πολλά αγιογραφικά ρητά κυκλοφορούν στα Μέσα τις μέρες μας, μπορούμε να θυμηθούμε τον Δαβίδ, που τόσους αιώνες προ Χριστού έγραψε το ‘Μη πεποίθατε επ’ άρχοντας, επί υιούς ανθρώπων, οις ουκ έστι σωτηρία’. Κι ακόμη να αναρωτηθούμε γιατί ο Χριστός διακήρυξε ότι ‘Ου δύνασθε Θεώ δουλεύειν και μαμωνά’, βάζοντας το κυνήγι του πλούτου (και όχι κάποια άλλη κακία ή αμαρτία) στη θέση της αποκλειστικής αφοσίωσης που αρμόζει στο Θεό. Ίσως μέσα στις δυο αυτές φράσεις χωράει όλη η τρέχουσα επικαιρότητα, από τη Βιστωνίδα μέχρι το κραχ των παγκοσμίων τραπεζών. Λοιπόν, ‘ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω’.

Παύλος Μελάς (1870-1904)

Θα ήταν ντροπή να περάσει και η σημερινή μέρα χωρίς μια αναφορά—τόσο επίκαιρη στις μέρες μας—στον πρωτεργάτη του Μακεδονικού Αγώνα που σαν χτες, πριν 104 χρόνια, πληγώθηκε θανάσιμα υπερασπιζόμενος την ελληνικότητα της γης στην οποία γεννηθήκαμε και ζούμε, και της οποίας το όνομα εγκαταλείψαμε τόσα χρόνια στην αυθαίρετη ‘χρησικτησία’ των βορείων γειτόνων μας. Έχοντας όλα τα προσόντα και την κοινωνική αίγλη να παραμείνει ο ‘πλούσιος και διάσημος’ αξιωματικός Παύλος Μελάς της πρωτεύουσας, των σαλονιών και των δεξιώσεων, προτίμησε να τα ανταλλάξει όλα αυτά με την κάπα του αντάρτη Μίκη Ζέζα στα βουνά και τα χωριά της Δυτικής Μακεδονίας, για να κρατήσει άσβεστη την ιδέα της ελευθερίας. Αν δεν έχουμε το ηθικό ανάστημα να του μοιάσουμε, τουλάχιστον ας μη ξεχνούμε το όνομα και την προσφορά του, ιδίως όταν ‘διαβουλευόμαστε’ για την εκάστοτε ‘πρόταση’ του ειδικού διαμεσολαβητή. Είπαμε άραγε ποτέ σ’ αυτόν τον κύριο ποιος ήταν ο Παύλος Μελάς;

Park and Ride

Το κυκλοφοριακό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όλες οι μεγάλες πόλεις (αλλά και οι μικρότερες) δεν μας είναι βέβαια άγνωστο. Πολλές συζητήσεις γίνονται (συνήθως για να γίνονται), πολλά μέτρα και λύσεις προτείνονται, καθένας θεωρεί πώς η δική του είναι καλύτερη (άρα δεν υπάρχει περίπτωση να συμφωνήσουμε και να πράξουμε). Επιθυμώ κι εγώ να καταθέσω τη δική μου πρόταση, από την εμπειρία των τακτικών επισκέψεών μου στην Αγγλία.

Εκεί λοιπόν πολλές πόλεις (π.χ. Οξφόρδη, Καίμπριτζ, Exeter κ.α.), κυρίως αυτές που συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό επισκεπτών για λόγους εκπαιδευτικούς, τουριστικούς, εμπορικούς και άλλους, έχουν καθιερώσει το σύστημα που φέρει το όνομα του τίτλου. Σε απλά ελληνικά, σημαίνει ‘αφήνω το αυτοκίνητο και παίρνω το λεωφορείο’. Κάθε είσοδος της αντίστοιχης πόλης έχει ένα μεγάλο πάρκινγκ (η ύπαρξη του οποίου γνωστοποιείται στον επισκέπτη μερικά χιλιόμετρα νωρίτερα), όπου μπορεί να αφήσει το αυτοκίνητό του, συνήθως δωρεάν, και να μπει στην πόλη με λεωφορείο που ξεκινάει έξω από το πάρκινγκ και οδηγεί απευθείας στο κέντρο της πόλης. Αν κρίνω από τις εκατοντάδες των αυτοκινήτων που είδα το καλοκαίρι στο πάρκινγκ του Exeter, το μέτρο έχει απόλυτη επιτυχία. Εξυπηρετεί κυρίως τους επισκέπτες, που συχνά περιφέρονται άσκοπα σε μιαν άγνωστη πόλη μέχρι να βρουν τον προορισμό τους, αλλά και όσους μένουν στα περίχωρα και θέλουν να αποφύγουν την ταλαιπωρία της αστικής οδήγησης, που συνεπάγεται κόστος, εκνευρισμό, αλλά και επιβάρυνση της ατμόσφαιρας. Φτάνοντας για πρώτη φορά στην πόλη, αφήσαμε το αυτοκίνητο, βγάλαμε φθηνό εισιτήριο με επιστροφή στο λεωφορείο, και τριγυρίσαμε με άνεση το ιστορικό κέντρο και την αγορά της πόλης, χωρίς την έγνοια του χρόνου στάθμευσης, που δεν μας κόστισε τίποτε.

Δύσκολο θα ήταν να δούμε κάτι τέτοιο και στα μέρη μας; Λίγη καλή θέληση χρειάζεται, και πολλή και συστηματική προσπάθεια ενημέρωσης του κόσμου. Πριν φτάσουμε στην ανάγκη να βάζουμε διόδια εισόδου για την πόλη, όπως στο Λονδίνο.

[Οι φωτογραφίες είναι από τον αγγλικανικό καθεδρικό ναό του Exeter, που φιλοξενεί και την εικόνα της Παναγίας, φτιαγμένη από Άγγλο αγιογράφο.]

Το προνόμιο του πένθους

Το ζευγάρι που μπήκε στο ιατρείο είχε άθροισμα ηλικιών πάνω από 150 χρόνια. Μαύρη γραβάτα ο κύριος, κανένα άλλο χρώμα η κυρία. Η όψη τους, σοβαρή όπως την ήξερα πάντα, εδώ και τρία χρόνια, δεν πρόδινε κάτι διαφορετικό. Γνωρίζοντας τον κρυφό πόνο (μια κόρη με προχωρημένο καρκίνο) από συνάδελφο που τους ξέρει πιο καλά, φαντάστηκα την αιτία. Μετά τις καλησπέρες ο κύριος μου έδειξε βουβά τη γραβάτα. «Η κόρη σας;» ρώτησα. Το κεφάλι έγνεψε καταφατικά, τα μάτια μόλις που θάμπωσαν, χωρίς να βουρκώσουν. Η μητέρα (αυτός ο ρόλος δεν τελειώνει με τον θάνατο του παιδιού), πιο εκδηλωτική, άφησε τα δάκρυα να κυλήσουν ανεμπόδιστα. Είπαμε τα τυπικά. Μου έδειξαν κάποια αποτελέσματα. Δεν είχα ζητήσει εγώ τις εξετάσεις αίματος: μόνοι τους τις είχαν κάνει, ίσως σαν δικαιολογία για να μιλήσουν στο γιατρό, ίσως σαν μια απόπειρα τήρησης μιας γνωστής ‘ρουτίνας’, λες και δεν είχε αλλάξει τίποτε. Λες και δεν είχε ‘αντιστραφεί’ η φυσική τάξη, αφήνοντάς δυο γέροντες γονείς μ’ ένα βίαιο κενό στην κοινή καρδιά τους. Τι προνόμιο κι αυτό στη δουλειά μας, να μας κάνουν οι άνθρωποι κοινωνούς του πένθους τους…

Βίζα και κατανάλωση

Καλώς ή κακώς (ανάλογα με την οπτική γωνία του καθενός) η μόνη ‘υπερδύναμη’ του πλανήτη εξακολουθεί να απαιτεί από τους έλληνες πολίτες να βγάζουν βίζα (με ουκ ολίγη ταλαιπωρία) προκειμένου να την επισκεφθούν. Δικαίωμά της βέβαια. Ωστόσο δεν φαίνεται να έχει ανάλογες αξιώσεις από τα εκατομμύρια των ελλήνων καταναλωτών που δίνουν τα ‘περισσευούμενα’ ευρώ τους για αγορά ή χρήση ποικίλων προϊόντων ‘αμερικανικής κατασκευής και προελεύσεως’ (όπως λέγαμε για τον οπλισμό μας στο στρατό).

Ίσως λοιπόν είναι καιρός καθένας μας να αναθεωρήσει τη φιλοσοφία της ζωής του και να συνειδητοποιήσει τους μικρούς και μεγάλους τρόπους με τους οποίους η μόνη υπερδύναμη του πλανήτη μας έχει κάνει πελάτες διαρκείας. Τι ποτά (‘μαλακά’ και ‘σκληρά’) πίνουμε, τι φαγητά τρώμε, τι τσιγάρα καπνίζουμε (προς ζημίαν μας); Από πού προέρχονται τα επώνυμα ρούχα (τζην, αθλητικά κ.α.) που φοράμε εμείς και τα παιδιά μας; Ποια είναι η προέλευση των ταινιών, των σήριαλ, των κόμικς και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών που μας ‘ψυχαγωγούν’; Πού πηγαίνουν τα χρήματα που ξοδεύουμε καθημερινά σε όλα αυτά και σε άλλα πάμπολλα καταναλωτικά προϊόντα; Μήπως, εμμέσως πλην σαφώς, μετατρέπονται σε ‘έξυπνα όπλα’; Γιατί δεν δείχνουμε στους ‘φίλους’ μας ότι μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τα απόβλητά τους; Επιτέλους ας σταματήσουμε να ξελιγωνόμαστε μπροστά στα ξυλοκέρατα που μας ταΐζουν καθημερινά, και που μας έχουν κάνει τόσο εξαρτημένους που δεν μπορούμε να φαντασθούμε τη ζωή μας χωρίς αυτά.

Και ειδικότερα για μας τους γιατρούς: πολλοί έλληνες είμαστε μέλη αμερικανικών επιστημονικών εταιρειών και συνδρομητές σε αντίστοιχα περιοδικά. Ας σταματήσουμε να συρρέουμε στα παγκόσμια συνέδριά τους κι ας διακόψουμε τις συνδρομές μας, γράφοντας και εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους το κάνουμε. Ούτε εμείς ούτε η επιστήμη θα ζημιωθούμε από μια τέτοια τακτική, που θα μειώσει και την επιβάρυνση της ατμόσφαιρας από το διοξείδιο του άνθρακα μερικών πτήσεων.

Τα παραπάνω δεν πρέπει να ερμηνευθούν ως ξέσπασμα αντιαμερικανισμού. Αποτελούν ανταπόδοση ευγενικής χειρονομίας προς μια φίλη και σύμμαχο χώρα, στην είσοδο της οποίας εξακολουθεί να υποδέχεται τους επισκέπτες το άγαλμα της Ελευθερίας. Μόνο που οι ελευθερίες της τελευταίας έχουν περιορισθεί στην εποχή μας.

Έχει ο καιρός γυρίσματα

Δεν πάνε δα και πολλοί μήνες που οι ποικίλοι σοφοί και μάγοι περί τα οικονομικά προέβλεπαν ότι ο μαύρος χρυσός θα ξεπεράσει τα 150 ή και τα 200 (και βάλε…) δολάρια το βαρέλι. Δώστου λοιπόν ‘βουβό κλάμα’ στις βενζιναντλίες καθώς βλέπαμε τα ευρώ να ξεπερνούν όλο και περισσότερο τον αριθμό των λίτρων που έρρεαν στο ρεζερβουάρ. Τώρα που έπεσε κάτω από τα 80 δολάρια, τι λένε άραγε οι χρησμοί;

Αλήθεια και Μέσα Ενημέρωσης

‘Καπέλο 3.452 ευρώ θα κληθεί να πληρώσει το 2009 η μέση οικογένεια’, μας ενημερώνει σημερινή εφημερίδα, αναλύοντας στη συνέχεια τις ποικίλες επιβαρύνσεις που μας περιμένουν. Δεν μας λέει βέβαια τίποτε άγνωστο: απλώς ‘παίζει’ το θέμα του κόστους ζωής μια και δεν έχει τίποτε άλλο πιο ‘επίκαιρο’, κάνοντας συγχρόνως και την προσφιλή της ‘αντιπολίτευση’. Και μια και παίζει στη χώρα που εφεύρε το ‘τζάμπα όλα’, βρίσκει αντίκρισμα. Ή έτσι νομίζει.

Παραφράζοντας τη γνωστή επιγραφή από τον τάφο του Καζαντζάκη, θα μπορούσε κανείς να μονολογήσει: ‘Δεν πιστεύω καμιά εφημερίδα (ή άλλο Μέσο), δεν ελπίζω σε καμιά εφημερίδα (ή άλλο Μέσο), είμαι λεύτερος’.

Δημοσκοπήσεις και δημοκοπία

‘Μισή μονάδα προηγείται το ΠΑΣΟΚ της ΝΔ’. ‘Στη μιάμιση μονάδα η διαφορά της ΝΔ από το ΠΑΣΟΚ’. Και τα δυο συμπεράσματα την ίδια μέρα. Αν γίνονταν κάθε μέρα εκλογές με βάση τις δημοσκοπήσεις, δεν θα προλάβαινε καν να ορκιστεί η αντίστοιχη κυβέρνηση (δεν θα ξέραμε καν ποιος είναι πρώτος). Η αρρώστια έχει δυστυχώς βρει πρόσφορο έδαφος και δεν λέει να υποχωρήσει. Τα διάφορα ‘ποσοστά’ καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των ‘Δελτίων’, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν άλλες ειδήσεις (κι αν υπάρχουν, ποιος περιμένει να τις ακούσει;). Διάφοροι φλύαροι ‘ραδιολόγοι’ ερμηνεύουν κατά το δοκούν τα αποτελέσματα: αν είναι ευνοϊκά για τον ομιλούντα, αποδεικνύουν ‘στροφή του εκλογικού σώματος’. Αν είναι δυσμενή, πρόκειται για ‘στιγμιαία καταγραφή’ που δεν θα ‘μετρήσει’ στις κάλπες. Η φρασεολογία θυμίζει το χρηματιστήριο: τη ‘μεγάλη άνοδο’ ακολουθούν ‘διορθωτικές κινήσεις’, ενώ η ‘ελεύθερη πτώση’ συνοδεύεται από ‘ανάκαμψη’.

Η τραμπάλα των γκάλοπ δεν είναι δημοκρατία. Αντίθετα, αν λάβει κανείς υπόψη ότι το Σύνταγμα προβλέπει εκλογές κάθε τέσσερα χρόνια, τότε το να εξωθούμε τεχνητά την κοινή γνώμη σε αίτημα για εκλογές κάθε εβδομάδα αποτελεί αντισυνταγματική ενέργεια, αν όχι και στάση. Είναι βέβαια κι αυτός ένας τρόπος να αποφεύγουμε την παραγωγή χρησίμου έργου. Πού να προλάβουμε;

Καινούργια αρχή

Με την εκπνοή του Σεπτεμβρίου έκλεισε ένας χρόνος από την έναρξη του ιστολογίου αυτού. Έτσι η αρχή του Οκτωβρίου, χωρίς να είναι ούτε κοσμική ούτε εκκλησιαστική πρωτοχρονιά, οριοθετεί μια νέα ‘σαιζόν’. Πρόθεσή μου είναι, Θεού θέλοντος, τα κείμενα που γέμισαν τις σελίδες αυτές να εκδοθούν σε βιβλίο (νεότερα εν καιρώ, εφόσον πραγματωθεί το όνειρο). Προς το παρόν, γυρίζουμε σελίδα, και καλή αρχή!