Ναυτία και έμετος

Ας ξεκινήσω με δυο ορισμούς. Ναυτία: η δυσάρεστη αίσθηση ότι το στομάχι μας θέλει να αδειάσει το περιεχόμενό του, ‘να γυρίσει ανάποδα’. Έμετος: το ακόμη πιο δυσάρεστο αποτέλεσμα της ναυτίας, τόσο σαν φυσική αίσθηση για τον πάσχοντα όσο και σαν ‘κοινωνική’ εκδήλωση (τι εικόνα δίνει στους γύρω). Κι ωστόσο, τόσο χρήσιμος για τον οργανισμό: είναι το πιο γρήγορο και αποτελεσματικό μέσο του σώματος για να απομακρύνει κάτι που το αισθάνεται ως εχθρικό, βλαπτικό, δυνητικά επικίνδυνο για τη ζωή. Είτε αυτό λέγεται τοξική ουσία ή αλλοιωμένη τροφή είτε απλώς υπερβολικό περιεχόμενο του στομάχου από κατάχρηση φαγητού ή ποτού, η άμεση αποβολή του θεωρείται επιτακτικά επιβεβλημένη. Εξάλλου η πρόκληση εμέτου χρησιμοποιείται ως θεραπευτικό μέσο σε τροφικές δηλητηριάσεις. Η ανακούφιση που αισθάνεται κανείς μετά την κένωση του στομάχου αποδεικνύει τη χρησιμότητα του όλου μηχανισμού.

     Γιατί αυτό το ιατρικό μάθημα; Διότι στην καθημερινή πράξη συχνά χαρακτηρίζουμε εμετική μια κατάσταση ή συμπεριφορά που προκαλεί αηδία και αποστροφή, που την απεχθανόμαστε όσο και το δυσάρεστο σύμπτωμα της ναυτίας. Κι εδώ, όπως και με τη λήψη τοξικών ουσιών, πρόκειται για αίσθηση δυσφορίας του κοινωνικού σώματος, που όμως δεν προστατεύει το σώμα παρά μόνο αν οδηγήσει τελικά στην απομάκρυνση του αιτίου ή την τροποποίηση-διακοπή της απεχθούς συμπεριφοράς που την προκάλεσε.

     Πρόχειρο παράδειγμα η χρονίζουσα ‘κρίση’ μεταξύ των πολιτικών κομμάτων του συστήματος για την υπόθεση Novartis. Τα νομικά τεχνάσματα και οι εκατέρωθεν αντιδράσεις και φραστικές επινοήσεις των δύο πλευρών προκαλούν αηδία στον μέσο πολίτη που διατηρεί ακόμη υγιή αντανακλαστικά αυτοπροστασίας. Τι σχέση έχει με το κράτος δικαίου όλη αυτή η συμπεριφορά; Η παροιμία μπορεί να λέει ότι «κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει», αλλά οι βουλευτές μπορούν κάλλιστα να βγάζουν τα μάτια των συναδέλφων τους. Ο Μαχάτμα Γκάντι όμως έλεγε ότι το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» έχει ως μόνο αποτέλεσμα να καταντήσουμε όλοι τυφλοί. Επειδή δεν εμπιστευόμαστε τους πολιτικούς ούτε καν να βγάλουν τα μάτια τους με σωστό τρόπο, γιατί δεν τους στέλνουμε όλους στη δικαιοσύνη, χωρίς κοινοβουλευτικές επιτροπές και αηδίες; Η κοινωνική ναυτία δεν ωφελεί σε τίποτε αν δεν οδηγήσει σε θεραπευτικό έμετο.

Γλωσσικά

Να και κάτι ξεχωριστό που βρήκα προχθές στον Observer. Η Roxana Quispe Collantes στο Περού έγραψε ιστορία με το να γράψει και να παρουσιάσει τη διδακτορική της διατριβή στη γλώσσα Quechua, τη γλώσσα των Ίνκας, που ακόμη μιλιέται από εκατομμύρια ιθαγενείς στις Άνδεις. Η διατριβή έχει θέμα την περουβιανή και λατινοαμερικανική ποίηση, και ειδικά την ποίηση στη γλώσσα Quechua, που είναι η μητρική της Roxana, και παρουσιάσθηκε στο πανεπιστήμιο San Marcos της Λίμα, που είναι το αρχαιότερο στην Αμερικανική ήπειρο (468 ετών), παίρνοντας βαθμό άριστα. Το Περού συμμετέχει στην προσπάθεια των Ηνωμένων Εθνών για τη διάσωση-αναβίωση 2680 τοπικών γλωσσών στον κόσμο, 21 από τις οποίες είναι εγχώριες στο Περού. Όπως διαβάζω, στη γλώσσα αυτή έχει μεταφρασθεί η Αγία Γραφή, καθώς και άλλα έργα όπως ο 'Δον Κιχώτης' του Θερβάντες, ενώ το 2016 η κρατική τηλεόραση άρχισε να μεταδίδει δελτία ειδήσεων στην Quechua αλλά και σε άλλες δυο τοπικές γλώσσες. Η ιστορία θυμίζει την προσπάθεια για αναβίωση της Ουαλικής γλώσσας (που επί αιώνες είχε παραγκωνισθεί υπό την πίεση της Αγγλικής κυβέρνησης, με τιμωρίες για όσους τη χρησιμοποιούσαν, ενώ σήμερα έχει καθεστώς επίσημης γλώσσας έστω κι αν δεν τη μιλούν όλοι οι Ουαλοί). Οπωσδήποτε αξίζει έπαινος στην κυρία αυτή για την επιμονή της σε ένα εγχείρημα που κάθε άλλο παρά εύκολο θα ήταν. Κι ας αποτελέσει ένα μάθημα για όσους με ευκολία καταργούν, κουτσουρεύουν ή ασελγούν με κάθε τρόπο πάνω στη γλώσσα μας.

Δούρειος ίππος

Κάποια σκίτσα είναι τόσο εύγλωττα και έξυπνα, που περιττεύει κάθε σχολιασμός. Βρήκα το παρακάτω σε σχόλιο αναγνώστη στην ηλεκτρονική Καθημερινή, δεν γνωρίζω όμως την αρχική προέλευσή του.

[Μετάφραση (αν χρειάζεται): 

"Μπορώ να κοιτάξω μέσα;" ρωτάει ο πορτιέρης τον αλλοδαπό που σέρνει το άλογο 

με την ονομασία 'Πρόσφυγες'. "Ρατσιστή!" του φωνάζει εκείνος]

Υπομνήσεις

Πώς ήρθαν οι περιστάσεις και η εβδομάδα που έκλεισε χθες ξεκίνησε με κηδεία την περασμένη Κυριακή και έληξε πάλι με εξόδιο ακολουθία χθες, ανήμερα του Πολιούχου μας Αγίου Δημητρίου. Άνδρας ο πρώτος, γυναίκα η δεύτερη, τελείως διαφορετικές ηλικίες και διαγνώσεις, παρόμοια η δύσκολη πορεία προς το τέλος ως κατάληξη επωδύνων νόσων, με υπομονή, καρτερία και προσευχή από τους ίδιους και τις οικογένειές τους. «Δια παθημάτων τελείωσις» κατά τον Απ. Παύλο. Απανωτές υπομνήσεις για το μόνο βέβαιο γεγονός της ζωής μας πάνω στη γη και το αβέβαιο του χρόνου και των συνθηκών του. Κάποιος (δεν θυμάμαι ποιος) έχει γράψει ότι δεν μπορείς να ζήσεις Χριστιανικά: μπορείς μόνο να πεθάνεις Χριστιανικά. Κάναμε τέτοιες σκέψεις ξανακούγοντας την μοναδική σε φιλοσοφία ποίηση του Αγ. Ιωάννη του Δαμασκηνού: ακόμη κι αν δεν μας είχε αφήσει κανένα άλλο έργο ο μεγάλος ασκητής της μονής του Αγ. Σάββα, τα νεκρώσιμα ιδιόμελά του θα τον κατέτασσαν στην πρώτη γραμμή των δογματικών ποιητών θεολόγων. Κι αν όλοι οι άνθρωποι, και ιδίως αυτοί που ηγεμονεύουν έθνη, που εξουσιάζουν λαούς, που αποφασίζουν πολέμους και οικονομικές παρεμβάσεις και οικολογικές καταστροφές, είχαν την ευκαιρία να μελετήσουν σε βάθος την Ορθόδοξη νεκρώσιμη ακολουθία, πολλά από τα δεινά που μαστίζουν την ανθρωπότητα θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Η ‘μνήμη θανάτου’ δεν είναι νοσηρή έμμονη ενασχόληση με το τέλος της ζωής όπως νομίζουν κάποιοι, αλλά υψίστη φιλοσοφία που αποτρέπει από μάταιες και  κυρίως αμαρτωλές πράξεις και ενέργειες. «Μιμνήσκου τα έσχατά σου, καί εις τόν αιώνα ουχ αμαρτήσεις» έλεγε ο σοφός Σειράχ (7:36). Αν θέλουμε, ας το προσέξουμε.

Πόλωση

Όρος που έχει εισέλθει κατά κόρον στο λεξιλόγιο της δημόσιας ζωής της χώρας. Τι σημαίνει; Ας το δούμε με αθλητικούς όρους. Να πιάνουμε τα δυο άκρα ενός σχοινιού και να τραβούμε ο καθένας προς το μέρος του, παίζοντας την αρχαία διελκυστίνδα; Ως ένα βαθμό μας θυμίζει την σύγχρονη εικόνα. Ας προσπαθήσουμε να φτάσουμε λίγο πιο κοντά. Έχουμε δει, τουλάχιστον στην τηλεόραση, αγώνες πυγμαχίας. Οι δυο αντίπαλοι ξεκινούν από διαγώνια αντίθετες γωνίες του τετράγωνου ρινγκ και η κάθε προσέγγιση μεταξύ τους γίνεται με σκοπό όχι κάποια συνεννόηση ή ανταλλαγή απόψεων για εύρεση κοινού τόπου, αλλά την επίτευξη πληγμάτων, την κακοποίηση (έστω με κανόνες) του άλλου μέχρι το τελικό ‘νοκ-άουτ’. Σας λέει κάτι περισσότερο η εικόνα αυτή;
     Ας μεταφερθούμε στην καθημερινή πολιτική πρακτική. Κάθε τόσο ακούμε δημόσια πρόσωπα να μιλούν για διαβούλευση, για την ανάγκη «να καθήσουμε γύρω από ένα τραπέζι», για εύρεση «κοινής συνισταμένης» (περιττός πλεονασμός, αφού η γεωμετρική συνισταμένη είναι εξ ορισμού κοινή). Όμως όλες αυτές οι εκφράσεις ακούγονται τελείως κούφιες όταν φθάνουν στην υλοποίησή τους. Η διαβούλευση, είτε σε επίπεδο κοινωνικών εταίρων, είτε σε επιτροπές, είτε στην ανώτερη πολιτική αρένα που κατ’ ευφημισμόν αποκαλείται κοινοβούλιο (παλαιός γυμνασιάρχης το ήθελε να γράφεται με ύψιλον), θυμίζει περισσότερο τους πυγμάχους που προαναφέραμε και σχεδόν καθόλου συνομιλητές που επιδιώκουν να τα βρουν μεταξύ τους. Και όπως η αθλητική πυγμαχία έχει και τα ‘παραπαίδια’ της, τους παράνομους αγώνες όπου επιτρέπονται τα αντιαθλητικά ‘πλήγματα κάτω από τη ζώνη’, έτσι και η πολιτική πυγμαχία συχνά εκφυλίζεται στο ‘στημένο’ σόου που ακούει στο όνομα ‘κατς’, όπου αστέρες με ‘άγρια’ ονόματα όπως Τίγρης ή Δράκος χτυπιούνται τάχα μεταξύ τους με θεαματικές ψευδολαβές και αεροπλανικά κόλπα υπό τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα του κοινού. Διότι, ακριβώς όπως στο τελευταίο αυτό ‘άθλημα’, άμεσος σκοπός είναι η δημιουργία εντυπώσεων («τον κόλλησε στον τοίχο», «τον λιάνισε», «τον πέταξε στο καναβάτσο») και όχι η παραγωγή έργου ουσίας με ευεργετικά αποτελέσματα για όλους.
     Φυσικά και δεν είναι όλα έτσι. Φυσικά και γίνεται και πολιτικό έργο. Όμως οι εντυπώσεις είναι αυτές που κυριαρχούν στην πρώτη γραμμή της δημοσιότητας, με την ενθουσιώδη σύμπραξη των μέσων ενημέρωσης, που βέβαια τρέφονται από τις συγκρούσεις και όχι από τη συνεργασία, και γι’ αυτό φροντίζουν να προβάλλουν και να συντηρούν το κλίμα της «οξύτατης αντιπαράθεσης» με τους «ιδιαίτερα βαρείς χαρακτηρισμούς». Άλλωστε αυτά αναδεικνύουν ως πολιτικές δήθεν προσωπικότητες, σε κάθε κομματικό χώρο, άτομα με μέτριο δείκτη ευφυΐας που διαθέτουν γλώσσα πεζοδρομίου και δεν διστάζουν να τη χρησιμοποιούν από το πιο επίσημο βήμα του κράτους εναντίον αλλήλων. Διαμορφώνοντας έτσι κοινωνικά ήθη ανάλογα με εκείνα που διέπουν τους οργανωμένους οπαδούς των ποδοσφαιρικών ομάδων που κάθε τόσο δυσφημίζουν διεθνώς τη χώρα μας.
     Για να μη μείνουμε όμως στο αρνητικό θέαμα, ας δούμε και μια πνευματική ‘πόλωση’. Μεταφέρω από μνήμης μια ιστορία που είχα διαβάσει πολύ παλιά στο Γεροντικό ή κάποιο ανάλογο βιβλίο. Ήταν κάποτε δυο ασκητές που ζούσαν πάρα πολλά χρόνια μαζί σε κάποια έρημο, χωρίς να έχουν αλλάξει ούτε μια πικρή κουβέντα μεταξύ τους. Επειδή άκουσαν ότι οι άνθρωποι στον κόσμο τσακώνονται εύκολα και καυγαδίζουν για το παραμικρό, κάτι που ήταν σ’ αυτούς παντελώς άγνωστο, θέλησαν να το δοκιμάσουν. Έβαλαν λοιπόν ανάμεσά τους ένα πήλινο σκεύος και λέει ο ένας στον άλλο με απαιτητικό ύφος: «Αυτό είναι δικό μου πλέον!» Η αντίδραση του άλλου: «Νά ’ναι ευλογημένο!». Κι έτσι τελείωσε ο δοκιμαστικός ’καυγάς’ των δύο αδελφών (και δεν βγήκε είδηση για τα δελτία...).
     Πρόταση: Ας βάλουμε στη θέση των μοναχών δυο σύγχρονους ανθρώπους, όποιας κοινωνικής ή επαγγελματικής τάξης. Και ας προσπαθήσουμε να φαντασθούμε  την έκβαση ενός ανάλογου εγχειρήματος.

Αναπάντητα

Μια και συζητείται αυτές τις μέρες το νομοσχέδιο για την παροχή ασύλου σε πρόσφυγες και μετανάστες, ας επαναλάβω μια χιλιοδιατυπωμένη απορία. Όλοι αυτοί που μετακομίζουν ανά τον κόσμο γιατί ακολουθούν μία και μοναδική κατεύθυνση; Υπάρχει ολόκληρη η Ρωσία και τα επιμέρους κράτη που προέκυψαν από τη διάλυση της (αλήστου μνήμης) Σοβιετίας, υπάρχει η αραβική χερσόνησος (περιοχές όπου επικρατούσα ή και αποκλειστική θρησκεία είναι το Ισλάμ). Γιατί λοιπόν, παρόλα αυτά, οι ‘ροές’ οδεύουν πάντα προς τη Δύση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται; Και αν, όπως επιμένουν να τονίζουν οι αριστεροί ‘αλληλέγγυοι’, για όλο το φαινόμενο ευθύνονται οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, τι στην ευχή γυρεύουν οι πρόσφυγες και μετανάστες στις χώρες των ιμπεριαλιστών;
     Άλλη, επίσης κοινή απορία. Κάποτε η μετανάστευση ήταν ατομική ή οικογενειακή υπόθεση: έκανες αίτηση στη χώρα που ήθελες να εγκατασταθείς και έπαιρνες την αντίστοιχη επίσημη απάντηση, θετική ή αρνητική, μετά από ανάλογο έλεγχο. Όταν η μετανάστευση γίνεται με τη μορφή ανεξέλεγκτου πλήθους ανθρώπων προς μια ενδιάμεση χώρα, και μάλιστα με τρόπο εκβιαστικό («Εμείς όλοι θέλουμε να πάμε στη Γερμανία ή στη Σουηδία»), αριθμητικά ισοδυναμεί με εισβολή. Είναι δυνατόν το πλήθος αυτό να έχει απαίτηση για επ’ αόριστον φιλοξενία με τους όρους που θέτουν οι ίδιοι ή οι αυτόκλητοι συνήγοροί τους (ΜΗΚΥΟ), με δωρεάν τροφή, στέγη, ύδρευση, αποχέτευση, περίθαλψη, εκπαίδευση και ό,τι άλλο, όταν πολλές από αυτές τις παροχές το κράτος δεν μπορεί να τις εξασφαλίσει ούτε στους αυτόχθονες κατοίκους του; Μπορούμε να περιφρονήσουμε τις αντιρρήσεις των τοπικών κοινοτήτων στη μαζική εγκατάσταση ξένων; Και μπορούμε, εν ονόματι της αλληλεγγύης και του σεβασμού της πολιτισμικής ταυτότητας των άλλων, να δεχθούμε χωρίς αντίδραση την αλλοίωση της δικής μας εθνικής πολιτισμικής ταυτότητας και παράδοσης;
     Φυσικά τα παραπάνω δεν είναι προτάσεις για λύση. Ωστόσο, πιστεύω ότι αποτελούν ενδόμυχα ερωτήματα μεγάλου αριθμού ανθρώπων, ακόμη και υπευθύνων, που δια τον φόβον της πολιτικής ορθότητος διστάζουν να τα διατυπώσουν δημόσια. Όμως το μεταναστευτικό, όπως και η πολιτική ορθότητα, είναι ένα μπαλόνι που διογκώνεται συνεχώς, και είτε σκάζει μόνο του από την αυξανόμενη εσωτερική πίεση είτε συναντά κάποια στιγμή την αιχμηρή ‘καρφίτσα’ της υπόλοιπης πραγματικότητος, αληθινής και όχι εικονικής. Σε κάθε περίπτωση με τα προβλεπόμενα δυσάρεστα αποτελέσματα. 

Αλήθειες

Εισέπραξα χθες ένα ασυνήθιστο σχόλιο από ασθενή: «Γιατρέ, άλλοι ζητούν περισσότερα και λένε λιγότερα», εννοώντας ότι χρεώνουν ακριβά τις επισκέψεις τους αλλά δεν προσφέρουν επαρκή πληροφόρηση, όσα δηλ. θέλει και δικαιούται να μάθει ο άρρωστος. Είχε προηγηθεί μια συζήτηση ‘δύσκολη’: η διάγνωση του καρκίνου ήταν σχεδόν βέβαιη με βάση τα κλινικά σημεία και την ακτινολογική εικόνα, απλώς οι βιοψίες δεν έδιναν ξεκάθαρο αποτέλεσμα και χρειαζόταν περαιτέρω έρευνα. Ευτυχώς μιλούσαμε ανοιχτά. Με τα χρόνια διαπιστώνω ότι η δουλειά μας στον τομέα αυτό έχει γίνει πιο εύκολη: οι άρρωστοι τολμούν και μιλούν για τον καρκίνο χωρίς περιφράσεις και ευφημισμούς και υπεκφυγές, σε βαθμό που ήταν αδιανόητος πριν μερικές δεκαετίες. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι περιττή η δική μας ευαισθησία απέναντι στους ίδιους και στο όλο θέμα. Μπορεί να λείπει το υπερβολικό άγχος της συγκάλυψης που κυριαρχούσε κάποτε, αλλά η αλήθεια πρέπει να προσφέρεται σαν φάρμακο και όχι σαν ‘φαρμάκι’, στη σωστή δόση, στον κατάλληλο χρόνο, με τον ανάλογο τρόπο, με τη διάκριση και την ενσυναίσθηση (= μπαίνοντας στη θέση του αρρώστου) που αρμόζει σε μια αναγγελία που ανατρέπει τη ζωή των άλλων.

     Γυρίζοντας στον δικό μου ασθενή, του είπα: «Αν χρέωνα ανάλογα με τα όσα λέω, θα ήμουν πολύ πλούσιος». Γελάσαμε και οι δύο, μια φυσική εκτόνωση μιας φορτισμένης κατάστασης. Η πολυδάπανη ιατρική δεν είναι απαραίτητα και η καλύτερη.

Φαιδρότητες

Είδηση της ημέρας θα την έλεγε κανείς, μια και ξεφεύγει από τα συνηθισμένα [ΕΔΩ και ΕΔΩ]. Δυο γυναίκες υπάλληλοι του Υπουργείου Πολιτισμού ανέφεραν στην αστυνομία ότι ανήλικοι παρακολουθούσαν (ενώ δεν επιτρεπόταν με βάση τον χαρακτηρισμό της) την ταινία ‘Τζόκερ’ σε κινηματογράφους της Αθήνας. Αποτέλεσμα ήταν να απομακρυνθούν κάμποσοι ανήλικοι από τους εν λόγω κινηματογράφους. Περαιτέρω αποτέλεσμα; Να κινηθούν υπηρεσιακές διώξεις σε βάρος των δυο γυναικών με βάση τον δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα… για ποιο λόγο; Επειδή κατήγγειλαν μια παρανομία και ζήτησαν να εφαρμοσθεί ο νόμος; Κι αν έκαναν τις ίδιες καταγγελίες χωρίς υπαλληλική ιδιότητα, θα ασκούσε το κράτος ποινική δίωξη σε βάρος τους;

     Όπως αναμενόταν, το γεγονός έσπευσαν να καταδικάσουν οι προοδευτικοί κάθε απόχρωσης, ενώ οι δημοσιογράφοι βρήκαν το βολικό επιχείρημα: εδώ οι ανήλικοι βλέπουν οτιδήποτε στον υπολογιστή ή το κινητό τους, ο κινηματογράφος μας πείραξε; Με τη λογική αυτή, τι νόημα έχουν οι διάφοροι ‘ηλικιακοί’ χαρακτηρισμοί των ταινιών και των τηλεοπτικών προγραμμάτων; Αφήστε τα όλα ξέφραγα, και ό,τι θέλει ας γίνει. Και μη ζητάτε από υπαλλήλους, δασκάλους, αστυνομικούς και άλλους δημόσιους λειτουργούς ή και απλούς πολίτες να κάνουν το καθήκον τους: εκείνοι θα βρεθούν μπλεγμένοι σε κάθε περίπτωση.

     Αυτά συμβαίνουν στη λεγομένη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας, όπου ακόμη και το επίσημο κράτος φαίνεται να ενεργεί υπό την επήρεια του φόβου μην τυχόν χαρακτηρισθεί αναχρονιστικό, καθυστερημένο, και τέλος πάντων μη προοδευτικό. Με τις υγείες μας.