Αναβαπτισμός

«Έχω δυο χρόνια να πάω στο χωριό», μας είπε προ ημερών η θεία. Η μακρά ανημπορία του θείου την κράτησε μακριά από την πατρίδα και από το σπίτι και το κτήμα όπου οι δυο τους είχαν περάσει τόσα καλοκαίρια (και άλλες εποχές) μακριά από την τύρβη και τον θόρυβο της πόλης. Δεν θέλαμε άλλο, και κανονίσαμε να πάμε μαζί. Και βέβαια δεν το μετανιώσαμε. Ο καιρός ήταν μαγιάτικος και βάλε (φέτος οι εποχές μας έρχονται κάπως... προκαταβολικά), η εξοχή ήταν στο φόρτε της με χρώματα, αρώματα και μελωδίες, και η διάθεση παραπάνω από καλή, κι έγινε καλύτερη. Το κτήμα και το σπίτι ήθελαν πολλή περιποίηση μετά τη μακρά απουσία, κάτι που θα ακολουθήσει τους επόμενους μήνες. Λίγο άβολο να μπαίνεις στην αυλή χωρίς να σε υποδέχεται ο θείος Γρηγόρης, να βλέπεις τα δέντρα που τόσα χρόνια φύτεψε και περιποιήθηκε σαν παιδιά του, τις ανθισμένες τριανταφυλλιές από τις οποίες μας έφερνε σε κάθε έξοδο λουλούδια, τους πάγκους του και τα εργαλεία του σε μακρά αχρηστία -- είχε περάσει πολλά χρόνια αναγκαστικής αργίας ο ίδιος. Όλα γύρω τον θυμίζουν. Καθόμαστε για μεσημεριανό στη βεράντα και σιωπηλά τον μνημονεύουμε.

     Μετά τη σχετική ανάπαυση ανηφορίζουμε στη Ραψάνη για το επόμενο στάδιο του προσκυνήματος. Το πατρικό της θείας, με ηλικία πάνω από ενάμισο αιώνα, είναι ακατοίκητο εδώ και μερικές δεκαετίες. Καιρός να το επισκεφθούμε, να δούμε τις φθορές του χρόνου, να προσκυνήσουμε στο δωμάτιο του Αγίου, εκεί όπου φυλασσόταν το λείψανο του Αγ. Γεωργίου του νεομάρτυρος της Ραψάνης, να κάνουμε ένα σύντομο νοερό ταξίδι σε παιδικά καλοκαίρια και μετέπειτα εκδρομές και επισκέψεις. Η αυλή έχει χορταριάσει, οι πέτρινες πλάκες δεν φαίνονται πλέον, οι συκιές έχουν πνίξει το δρόμο και έχουν γκρεμίσει τον φούρνο και το παλιό πλυσταριό, κλαδιά δέντρων μπαίνουν ακόμη κι από τα παράθυρα, τα βαγένια του υπογείου έχουν πενήντα χρόνια να δουν κρασί, αλλά η μυρωδιά του διαπνέει την ατμόσφαιρα. Το ίδιο και η αόριστη καπνιά στην κουζίνα από την πυροστιά της γιαγιάς Αρτεμούλας, που αναπαύεται μαζί με τον παππού Βασιλάκη στο κοιμητήριο, μερικές εκατοντάδες μέτρα πιο κάτω. Ο Θεός να τους έχει κοντά του όλους.

     Η μέρα είναι μεγάλη, χωράει και κάτι ακόμη. Κι έτσι, εκτός προγράμματος, κατηφορίζουμε στον χωματόδρομο για το απέναντι μοναστηράκι των Αγίων Θεοδώρων. Κάποτε πηγαίναμε με τα πόδια, τώρα εποχούμενοι. Το δάσος είναι μεγαλείο, η θέα του χωριού εξαιρετική καθώς το λούζει ο ήλιος. Ψυχή δεν υπάρχει γύρω. Φτάνουμε, μπαίνουμε, προσκυνούμε την μεγάλη σύναξη των αγίων που ιστορούνται στους τοίχους του με πεντακάθαρο μεταβυζαντινό τρόπο και ζωηρά χρώματα. Ο καλύτερος τρόπος για να κλείσουμε το προσκύνημα αυτό στο παρελθόν. Απρόσκλητο, αλλά κατά πάντα ευπρόσδεκτο, μου ήρθε στο μυαλό το σονέτο ’Εσπερινός’ του Γ. Δροσίνη που υπήρχε τότε στα σχολικά μας αναγνωστικά:

                                                 Στὸ ρημαγμένο παρακκλήσι
                                                 τῆς Ἄνοιξης τὸ θεῖο κοντύλι
                                                 εἰκόνες ἔχει ζωγραφίσει
                                                 μὲ τ' ἀγριολούλουδα τ' Ἀπρίλη.

                                                 Ὁ ἥλιος, γέρνοντας στὴ δύση,
                                                 μπροστὰ στοῦ ἱεροῦ τὴν πύλη
                                                 μπαίνει δειλὰ νὰ προσκυνήση
                                                 κι ἀνάφτει ὑπέρλαμπρο καντίλι.

                                                 Σκορπάει γλυκειὰ μοσκοβολιὰ
                                                 δάφνη στὸν τοῖχο ριζωμένη -
                                                 θυμίαμα ποὺ καίει ἡ Πίστις -

                                                 καὶ μιά χελιδονοφωλιά,
                                                 ψηλὰ στὸ νάρθηκα χτισμένη,
                                                 ψάλλει τὸ Δόξα ἐν Ὑψίστοις...  

 

 

Προβλέψεις

Κάποιος από τους παλαιότερους αναγνώστες του ιστολογίου μπορεί να με εγκαλέσει για επανάληψη. Δεν θα επικαλεσθώ τη μητέρα της μαθήσεως, αλλά θα καλυφθώ πίσω από τη δικαιολογία ότι, εφόσον η ιστορία συνεχίζει να επαναλαμβάνεται (τι κακιά συνήθεια κι αυτή...), ιδίως στις αρνητικές της στιγμές, αναγκαστικά και κάποια σχόλια θα ακούγονται λίγο ‘χτεσινά’. Ας προχωρήσω.
     Λοιπόν, αν μια μέρα αρχίσω να αναγγέλλω δημόσια και προς κάθε κατεύθυνση ότι π.χ. θεραπεύω τον καρκίνο ή όποια άλλη ανίατη νόσο, η επιστημονική κοινότητα θα έχει κάθε δικαίωμα να με ’κράξει’, κατά το κοινώς λεγόμενο. Το ίδιο, σε μικρότερη κλίμακα, κινδυνεύω να πάθω αν υποσχεθώ σε ασθενή μου με σοβαρό πρόβλημα ότι εγώ σε κάθε περίπτωση θα τον κάνω καλά. Πολλοί έμπειροι γιατροί προτιμούν να δίνουν συγκρατημένες προγνώσεις και υποσχέσεις σε δύσκολες καταστάσεις. Ο πρώτος που θα χαρεί αν τα πράγματα πάνε καλύτερα θα είναι ο ίδιος ο γιατρός, έστω κι αν οι προβλέψεις του ήταν δυσοίωνες. Αντίθετα, αν τη δική του άμετρη αισιοδοξία ακολουθήσει επιδείνωση ή θάνατος του αρρώστου, η ντροπή θα είναι όλη δική του, με όλα τα συνακόλουθά της.
     Εδώ και πολύ καιρό ακούμε εξαγγελίες για ’καθαρή έξοδο’ της χώρας από τα μνημόνια τον Αύγουστο, και ουαί και αλίμονο σε όποιον δεν συμφωνεί με την επίσημη αυτή εκδοχή. Επειδή τέτοια μεγαλόστομα χαμπέρια (συγγνώμη για το... οθωμανικό) έχουμε ακούσει πολλές φορές (τελευταία το 2014), ας αφήσουμε να δείξει το μέλλον την αλήθεια του ρήματος. Αν τα πάμε καλά ως χώρα -- κάτι που όλοι ευχόμαστε -- πιστεύω ότι αυτό δεν θα περάσει απαρατήρητο. Το ίδιο και χειρότερο ισχύει και στην τυχόν αντίθετη περίπτωση. Τι νόημα έχουν οι καθημερινές φραστικές μονομαχίες που γεμίζουν τα δελτία ειδήσεων μέχρις αηδίας;
     Αναγνωρίζω βέβαια ότι ζητάω κάτι εξ ορισμού αδύνατο: από τους πολιτικούς να μη μιλάνε και να μην κάνουν δηλώσεις. Σταματώ λοιπόν, περιμένοντας το θαύμα.  

Ρωμέικα πράγματα

Διαβάσαμε χθες ότι υπέβαλε την παραίτησή του από τη θέση του προέδρου του νεοσύστατου Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού ο Δρ. Σταμάτης Κριμιζής, καθηγητής Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς και ερευνητής της NASA, σχεδόν έναν μήνα μετά τον ορισμό του ΔΣ του Οργανισμού.
     Ο διεθνούς φήμης Έλληνας επιστήμονας παραιτήθηκε καταγγέλλοντας υπουργικές αποφάσεις που «πρακτικά ακύρωσαν τον λόγο ύπαρξης του ΕΛΔΟ, καθιστώντας τον μια μη αξιόπιστη γραφειοκρατική δομή που θα μπορούσε να γίνει υποχείριο οποιουδήποτε πολιτικού προϊστάμενου». Όπως γράφει καθαρά, χωρίς περιστροφές και υπονοούμενα, στη μακρά επιστολή της παραίτησής του, «όταν η αποκλειστική διοίκηση γίνεται από κάποια Γενική Γραμματεία και από προεπιλεγμένους κρατικούς υπαλλήλους, χωρίς καμιά εμπειρία σε διαστημικά προγράμματα, η προσπάθεια καθίσταται εξαρχής προβληματική, καθοριστικά αδιαφανής, χωρίς ιδιαίτερη εμπιστοσύνη για την επιτυχή υλοποίηση ενός τέτοιου πολύπλοκου έργου».
     Και ποια ήταν η κυβερνητική αντίδραση; «Προκαλεί, βεβαίως, έκπληξη η ταχύτητα με την οποία πρόλαβε, εντός τεσσάρων εβδομάδων, να αξιολογήσει και να κρίνει αμετάκλητα την προσπάθεια της χώρας να σχεδιάσει και να υλοποιήσει μία συντονισμένη εθνική στρατηγική στον τομέα του Διαστήματος». Λες και χρειάζεται χρόνια ένας έμπειρος επιστήμονας για να καταλάβει πότε πάνε να τον ‘καπελώσουν’ πολιτικά...

Μποξ

Το αποκαλούμενο ‘προσφυγικό πρόβλημα’ καλά κρατεί και κατά τα φαινόμενα θα συνεχίσει να ζέει στο ορατό μέλλον. Χρησιμοποιώ τα εισαγωγικά διότι η πολιτική ορθότης επιβάλλει να μη θίγουμε κατά το δυνατόν τις βαθύτερες αιτίες που το δημιούργησαν και το διαιωνίζουν: προκλητές συγκρούσεις εμφύλιες και διακρατικές, οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα, αμοιβαία βαρβαρότητα και κυνισμό, με ή χωρίς ‘γάντια’. Από τα πολλά σχετικά δημοσιεύματα μένω σ’ αυτό του Σταύρου Τζίμα (Καθημερινή 24/4). Εν συντομία, περιγράφει την τρέχουσα κατάσταση στον Έβρο, όπου οι ροές ανθρώπων προς τη Βουλγαρία ελέγχονται αυστηρά λόγω των καλών διπλωματικών σχέσεων με την Τουρκία, ενώ εκείνες προς τα Ελληνικά σύνορα είναι κατευθυνόμενες και επευλογούμενες από την Υψηλή Πύλη. Με άλλα λόγια, παίζεται ένα διπλωματικό ‘σκάκι’ (ή μποξ) με εκατοντάδες και χιλιάδες ξερριζωμένους ανθρώπους ως πιόνια ή κομπάρσους. Το ερώτημα λοιπόν διατυπώνεται απλά ως εξής: Πώς μπορείς να κερδίσεις σ’ ένα τέτοιο ‘παιχνίδι’ όταν εσύ παίζεις με τους κανόνες του στοιχειώδους ανθρωπισμού και η άλλη πλευρά με εκείνους του ωμού συμφέροντος, όταν εσύ μετράς ψυχές και ο άλλος ‘πρόβατα’; Όταν μπαίνεις στο διεθνές ρινγκ στρέφοντας χριστιανικά το άλλο μάγουλο στον ‘πυγμάχο’ που σε γρονθοκοπεί αλύπητα και υπολογισμένα, δεχόμενος μάλιστα και το χειροκρότημα του φιλοθεάμονος κοινού, τι πιθανότητες έχεις να κερδίσεις τον αγώνα;
     Ιδού: έθεσα το ερώτημα σε απλά ελληνικά. Απάντηση δεν έχω, ούτε σ’ αυτή τη γλώσσα.

Διαγνώσεις

Διαβάζω τακτικά τα άρθρα του Α. Δρυμιώτη στην κυριακάτικη Καθημερινή. Συνήθως καταπιάνονται με θέματα της ελληνικής πραγματικότητος όπου διαφαίνεται η περιφρόνηση προς την κοινή λογική που χαρακτηρίζει τη δημόσια διοίκηση αλλά και την κοινωνία μας εν γένει (αλήθεια, πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν διδασκόμασταν κοινή λογική σαν υποχρεωτικό μάθημα στο σχολείο...).

     Διάβασα λοιπόν προ καιρού ότι εδώ και αρκετά χρόνια είναι σε εκκρεμότητα ένα πρόγραμμα ονόματι Σύζευξις ΙΙ (έχει να κάνει με τον εκσυγχρονισμό των τηλεπικοινωνιών των δημοσίων υπηρεσιών), που δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί διότι αντιδρούν τα διάφορα κόμματα, για ποικίλους λόγους. Μπορείτε να δείτε το άρθρο για να πάρετε μια ιδέα για το πώς (δεν) λειτουργούν τα πράγματα στην ωραία μας Ελλάδα. Κοντά στα άλλα θα πληροφορηθείτε ότι μέσα σε δύο μήνες νοσοκομείο της χώρας πλήρωσε για τηλεφωνήματα σε μέντιουμ το ποσό που αντιστοιχεί σε 452 χαμένες ώρες εργασίας, δείγμα των ποικίλων σπαταλών που γίνονται στο δημόσιο, αλλά δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

     Ωστόσο, έκανα μια δική μου σκέψη. Νοσοκομείο είναι αυτό, δύσκολες καταστάσεις αντιμετωπίζει. Όταν αποτυγχάνουν τα άλλα διαγνωστικά μέσα, οι άνθρωποί του ίσως να καταφεύγουν και σε... εναλλακτικές λύσεις. Τι άλλο να κάνουν; Τα δάχτυλά τους θα μυρίσουν;

Ιδέες και λέξεις

Ο Richard Asher ήταν Άγγλος ιατροφιλόσοφος (και συγχρόνως οξυδερκής κλινικός γιατρός) που άφησε ως παρακαταθήκη στη βιβλιογραφία μια σειρά από ευφυή δοκίμια πάνω στην άσκηση και τη γλώσσα της ιατρικής, αλλά και σε διάφορες πλάνες που κυκλοφορούσαν στην εποχή του (πέθανε σε ηλικία 57 ετών το 1969). Το γράψιμό του διακρίνεται για το διάχυτο χιούμορ, την κομψή χρήση της γλώσσας και την κοινή λογική που το διαπνέει. Αντιγράφω μια φράση του που έχει ευρύτερη εφαρμογή, ιδίως στον δημόσιο λόγο: 

     «Με τη βοήθεια αφηρημένων όρων είναι εύκολο να παρατάξουμε ένα τέτοιο προπέτασμα λέξεων μπροστά από τις σκέψεις μας, ώστε να είναι εξαιρετικά δύσκολο να δει κανείς αν υπάρχει κάποια ιδέα από πίσω τους, και είναι εξίσου εύκολο να πάρουμε μια μικρή ιδέα και να την τυλίξουμε μ’ ένα τόσο λαμπρό γλωσσικό μανδύα που να στραβώνει τους αδαείς και να τους κάνει να μας χειροκροτούν».   

     Συμφωνείτε ή διαφωνείτε;

Εξομολόγηση

Eδώ και δέκα χρόνια το ιστολόγιο ‘ΓορΓά παρεστιΓμένα’ ασχολείται με όλα τα θέματα. Όλα; Πολύ αλαζονικό ακούγεται. Διαλέγω αυτά που μου κινούν το ενδιαφέρον από την τρέχουσα πραγματικότητα, τα ερεθίσματα που αυτή μου παρέχει, τις σκέψεις και τις ανησυχίες που μου γεννά. Αφήνω στην άκρη πολύ περισσότερα που είτε αγνοώ, είτε δεν με ενδιαφέρουν, είτε επιλέγω να τα προσπεράσω ασχολίαστα. Στις εσκεμμένες αυτές εξαιρέσεις ανήκουν και τα διοικητικά, δογματικά και κανονικά ζητήματα της Εκκλησίας μας. Δεν με ενδιαφέρουν άραγε; «Ο Θεὸς οἶδεν». Ωστόσο υπάρχουν τόσες και τόσες ιστοσελίδες που ασχολούνται αναλυτικά μ’ αυτά, που μια επιπλέον αναφορά δεν θα προσθέσει απολύτως τίποτε. Αντίθετα, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο αυτά που θα γράψει κανείς να χρησιμοποιηθούν ως επιχειρήματα για τη μία ή την άλλη θέση και να κάνουν κακό μάλλον παρά καλό. Κι έτσι, «μὴ ἔχων σιγῆς κρεῖττόν τι λέγειν» προτιμώ την σιγή. Το ίδιο κάνω και με σχόλια που άπτονται των θεμάτων αυτών. Δανειζόμενος τη γνώμη του Γαλλίωνος, του ανθυπάτου της Αχαΐας την εποχή του Αποστόλου Παύλου, «κριτὴς τούτων οὐ βούλομαι εἶναι». Ελπίζω στην κατανόηση των αναγνωστών για τη στάση αυτή.

Μνημεία

Προ ημερών έγινε πρωτοσέλιδο στον ελληνικό τύπο ότι το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αρνήθηκε τη χορήγηση άδειας για γύρισμα σκηνών τηλεοπτικής σειράς του BBC στον αρχαιολογικό χώρο του Σουνίου. Κατόπιν ωριμοτέρας σκέψεως και σχετικών ενεργειών η απόφαση αναθεωρήθηκε, η άδεια δόθηκε, όλα έγιναν μέσα σε μια μέρα, κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα.

     Χθες βράδυ, σε μια υπηρεσιακή επίσκεψη στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, βρέθηκα μπροστά στο θέαμα της φωτογραφίας: ένα γιγάντιο ‘πανώ’ κρεμασμένο στο άνοιγμα της αψίδας του Γαλερίου (κοινώς Καμάρα) με κάποιο ‘αριστερό’ σύνθημα από αυτά της μόδας (κάτι ‘ενάντια στην ποινικοποίηση των αγώνων των μεταναστών’). Ας μην ασχοληθούμε εδώ με το περιεχόμενο. Σημασία έχει ότι ο τρόπος ανάρτησής του έδειχνε (χωρίς να χρειάζονται άλλα αποδεικτικά μέσα) ότι κάποιοι σκαρφάλωσαν πάνω στο μνημείο (μέρα; νύχτα; Κύριος οίδε) και κρέμασαν το τσόλι τους εκεί. Απορία: κανείς δεν τους είδε; Κανείς δεν κατέγραψε το περιστατικό; Κι αν υποθέσουμε ότι πράγματι η ενέργεια πέρασε απαρατήρητη και παρήλθε το αυτόφωρο, κανείς αρμόδιος (π.χ. η Εφορία Αρχαιοτήτων – εκεί κοντά εδρεύει, στη Ροτόντα) δεν συγκινήθηκε ώστε να ζητήσει την άμεση απομάκρυνσή του;

     Φαντάζομαι όμως ότι για να γίνει κάτι τέτοιο θα έπρεπε να συγκληθεί κάποιο συμβούλιο, να ληφθεί απόφαση, να παραγγείλουν γερανό, να εγκριθεί το ανάλογο κονδύλι, να… να… Τεχνικό το θέμα, βλέπετε. Χώρια που κάποια μέλη ίσως να έχουν αντιρρήσεις για ιδεολογικούς λόγους. Επιπλέον, θα σημειωθούν αντιδράσεις ‘κοινωνικά ευαίσθητων’ φορέων και πολιτικών χώρων, πού να μπλέξουμε τώρα με όλους αυτούς; (πετούν και μπογιές, σπάζουν και τζάμια…).  Ας ασχοληθούμε με κάτι πιο απλό όπως τα γυρίσματα του BBC. Εκεί τουλάχιστον έχουμε να κάνουμε με πολιτισμένους ανθρώπους.

Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας

Είναι ένα από εκείνα τα ευχάριστα ιντερμέδια που συχνά ευχόμαστε να ήταν περισσότερα στη δουλειά μας. Ο τίτλος του θεατρικού έργου του Ντύρενματ ταιριάζει σαν γάντι στην περίσταση. Η κυρία πλησιάζει τα ενενήντα, αλλά έχει όψη και παράστημα αριστοκρατικό, είναι καλοντυμένη και καλοχτενισμένη, και τελείως καλά για την ηλικία της. Δεν έχει ενοχλήματα, ωστόσο οι εξετάσεις (αχ αυτές οι εργαστηριακές εξετάσεις! -- γιατί τις κάνουμε στα καλά καθούμενα;) κάτι έδειξαν, ο γιατρός της και τα παιδιά της ανησύχησαν, έφτασαν στην αξονική, το ένα έφερε το άλλο και την γηραιά κυρία σε μένα, μια και βρέθηκε μια συλλογή υγρού γύρω από τον πνεύμονα. Της εξηγώ τη διαδικασία της διαγνωστικής παρακέντησης (αν ήταν δική μου ασθενής, ίσως να την άφηνα στην ησυχία της), της υπόσχομαι ότι δεν θα πονέσει, δέχεται. Κάνω την τοπική αναισθησία, βρίσκω το υγρό με την βοήθεια των υπερήχων, της πιάνω την ψιλοκουβέντα ενώ βάζω τη βελόνα. Η αφήγησή της γοητευτική. Μου διηγείται πώς εργαζόταν στο παλιό Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ), μου λέει ότι τότε δεν υπήρχαν μαγνητόφωνα και ότι το ‘Θέατρο της Δευτέρας’ (μακρινό ξεχασμένο άκουσμα, συχνά οικογενειακό, στη γυμνασιακή ηλικία) μεταδιδόταν ζωντανά. Μου λέει για τα τρικ που χρησιμοποιούσαν για τα διάφορα ηχητικά εφέ (βότσαλα σε χαρτοκούτι για τον καλπασμό του αλόγου, το τρίψιμο μιας ζελατίνας που παριστούσε το τριζοβόλημα της φωτιάς). Αναπολεί πώς ηχογράφησαν το κοντάκιο των Χριστουγέννων του Ρωμανού του Μελωδού (‘Η παρθένος σήμερον’) με τον χορό των ψαλτών του Αγ. Δημητρίου υπό τον αείμνηστο Χρύσανθο Θεοδοσόπουλο («Πέθανε νωρίς αυτός!») και με απαγγελία της ίδιας, στην παλιά Οθωμανική Τράπεζα, στην Τσιμισκή, απέναντι από το βιβλιοπωλείο του Μόλχο. Οι αναμνήσεις διαδέχονται η μία την άλλη, με μια διαύγεια εκπληκτική. «Γιατί δεν τα γράφετε αυτά;» τη ρωτάω. «Δεν τα ξέρουν οι νεότεροι». Τελειώνουμε την παρακέντηση χωρίς να το καταλάβουμε, με την αίσθηση ότι ανοίξαμε ένα μικρό παράθυρο στο μαγικό παρελθόν, εκεί που κρύβεται η ιστορία τόσων μικρών και μεγάλων πραγμάτων γύρω μας. Θα θέλαμε να μείνουμε κι άλλο στη ‘χώρα των θαυμάτων’, αλλά ο χρόνος πιέζει. Δίνουμε ραντεβού να ξαναβρεθούμε, της επαναλαμβάνω την πρόταση να γράψει κάτι, να μη χαθούν οι μνήμες και οι εικόνες που τόσα σήμαιναν κάποτε και είναι τελείως άγνωστες σήμερα. Au revoir!   

Φορολογία και Σύνταγμα

Εν όψει του επικειμένου ανοίγματος του συστήματος υποβολής των φορολογικών δηλώσεων, οι αρμόδιοι φρόντισαν να μας ενημερώσουν ότι το ‘χτίσιμο’ του αφορολογήτου θα γίνει μόνο με πληρωμές που έγιναν με πλαστικό χρήμα, ενώ οι χάρτινες αποδείξεις όχι μόνο δεν θα ληφθούν υπόψη, αλλά θα επισύρουν και ‘πρόστιμο’. Με άλλα λόγια, τζάμπα τις γράφουν όσοι τις γράφουν και ανώφελα τις ζητούν όσοι το κάνουν. Αυτό το μήνυμα δεν εκπέμπεται προς τους πολίτες;

     Επειδή, απ’ όσο ξέρω, το φυσικό χρήμα δεν έχει ακόμη καταργηθεί στη χώρα μας και επειδή οι συναλλαγές που γίνονται μ’ αυτό και οι αντίστοιχες αποδείξεις που εκδίδονται εξακολουθούν να είναι νόμιμες, η φορολογική ισότητα θα υπαγόρευε την ισότιμη αντιμετώπιση όλων των παραστατικών για όλους ανεξαιρέτως τους φορολογουμένους. Με δεδομένη την αγάπη που τρέφει η κυβέρνηση για τη συνταγματική ορθότητα, αναρωτιέμαι τι γνώμη θα είχε για το θέμα αυτό το Συμβούλιο της Επικρατείας. 

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

Αυτοθυσία

Ας αποτίσουμε ελάχιστο φόρο τιμής στον πιλότο του Μιράζ Γιώργο Μπαλταδώρο που έπεσε χθες έξω από τη Σκύρο ενώ επέστρεφε από αναχαίτιση τουρκικών αεροσκαφών. Ας σκεφθούμε για λίγο αυτόν και όλους τους ανθρώπους που καθημερινά καλούνται να εκτελούν τέτοιες αποστολές, βρέχει χιονίζει (Μοίρα Παντός Καιρού ονομάζεται η μονάδα τους, όχι χωρίς λόγο). Κι ας αναλογισθούμε ότι η ‘κακιά στιγμή’ που όλοι απευχόμαστε τις μέρες αυτές δεν είναι μόνο το να καταρρίψεις ηθελημένα – ίσως και εν βρασμώ ψυχής – ένα αντίπαλο αεροσκάφος σε αερομαχία, αλλά και να σκοτωθείς στην προσπάθεια αποτροπής μιας εντελώς αναίτιας πρόκλησης. Δεν είναι κρίμα να χάνεται ένας νέος άνθρωπος μόνο και μόνο επειδή κάποιοι θέλουν να πουλάνε μαγκιά;  Αυτό το επιχείρημα ας θέσουμε χωρίς διπλωματικές περιστροφές στους γείτονές μας, κι αφού – κατά το δημώδες άσμα – «στοιχειώσαμε άνθρωπο», ας «στεριώσει το γιοφύρι» μιας αμοιβαίας κατανόησης χωρίς υπερπτήσεις και άλλες παρόμοιες ενέργειες. Μόνο έτσι η θυσία του πιλότου μας δεν θα πάει χαμένη.

Νίκες

Η Τουρκία, καλώς ή κακώς, βρίσκεται στο προσκήνιο της επικαιρότητας τις μέρες αυτές. Με αφορμή την τρέχουσα φραστική (μέχρι στιγμής) αψιμαχία των δυο υπερδυνάμεων για το Συριακό ζήτημα, ο Τούρκος πρωθυπουργός Γιλντιρίμ κάλεσε χθες Αμερική και Ρωσία να σταματήσουν να «τσακώνονται σαν νταήδες στον δρόμο». Σωστή η παρατήρηση και εύστοχη η παρομοίωση, μόνο που ακούγεται τουλάχιστον ως ανέκδοτο από έναν άνθρωπο που η χώρα του δείχνει ίδια και απαράλλαχτη συμπεριφορά προς τη δική μας κατεύθυνση. Όταν λέμε ότι κάποιος έχει απλωμένο το ζωνάρι του για καυγά, αυτήν ακριβώς την τακτική περιγράφουμε, που ασκούσαν οι παλιοί μάγκες (άλλως λεγόμενοι ’κουτσαβάκηδες’). Αλλά 'ανθρώπων έκαστος πήρας δύο φέρει'.
     Η επικαιρότητα όμως μας επιφυλάσσει και θετικές εκπλήξεις. Έτσι η ομάδα βόλεϊ γυναικών του Ολυμπιακού κατέκτησε χθες το Challenge Cup μέσα στην Προύσα, νικώντας κατά κράτος την τουρκική ομάδα και ανατρέποντας την αρχική νίκη της δεύτερης στον Πειραιά. Τέτοιες νίκες θέλουμε, που δεν αφήνουν πίσω τους θύματα, ερείπια και πόνο, όποιος κι αν είναι τελικά εκείνος που ανεβαίνει στο βάθρο. Μπράβο τους, και σ’ ανώτερα!  

Αλήθεια

Κάποτε, ζώντας μέσα σε μια ατμόσφαιρα παιδιάστικης απλότητας και ‘ἐν ἀφελότητι καρδίας’, βλέπαμε τον κόσμο σε χτυπητό άσπρο και μαύρο. Ή μάλλον, η ‘δική μας’ πλευρά ήταν πάντα ζωγραφισμένη με ωραία πολύχρωμα ιμάτια, σαν εκείνο που ο πατριάρχης Ιακώβ δώρισε στον αγαπημένο του γιο τον Ιωσήφ, ενώ οι ‘άλλοι’ ήταν μαύροι, κάρβουνα, χωρίς χαρά, χαμόγελο ή χρώμα. Τα ονόματα των δυο πλευρών δεν είχαν σημασία: η διάκριση ήταν το ζητούμενο, η χτυπητή διαφορά που δεν σου άφηνε ενδοιασμούς και αμφιβολίες για το τι θα προτιμήσεις.
     Μεγαλώνοντας, και περνώντας από ποικίλες περιπέτειες και εμπειρίες, δικές μας και όλων των άλλων, έπεφταν σιγά-σιγά τα λέπια από τα μάτια μας. Αρχίσαμε να βλέπουμε όχι μόνο τα χρώματα, αλλά και τους παραμορφωτικούς καθρέπτες και τους φακούς και τα πρίσματα, μέσα από τα οποία αυτά δημιουργούνταν. Και αντιληφθήκαμε, στην αρχή με έκπληξη και στη συνέχεια με τρόμο που κατέληξε στον κυνισμό, ότι το ‘χρώμα’ και το ‘μαύρο’ είναι και τα δυο φτιαχτά, ότι δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματικότητα, και ότι εξαρτώνται αποκλειστικά από την οπτική μας γωνία και τα Μέσα (με κεφαλαίο Μ) που τη φωτίζουν.
     Κι έτσι ακούμε για εγκλήματα που διαπράχθηκαν και η μόνη υγιής αντίδραση μοιάζει να είναι η αμφιβολία για το αν έγιναν όπως περιγράφονται και ποιοι πραγματικά ήταν οι δράστες. Και ακούμε για ενέργειες που σχεδιάζονται ως αντίδραση στα εγκλήματα, και φοβόμαστε τη ‘θεραπεία’ περισσότερο από την αρρώστια, αφού η πείρα μας έχει διδάξει ότι αυτές οι ‘χειρουργικές’ επιδιορθώσεις μόνο καταστροφές αφήνουν πίσω τους. Κι ακόμη, πόσες φορές δεν μάθαμε εκ των υστέρων ότι οι δήθεν πληροφορίες ήταν ελλιπείς, ανακριβείς ή και σκόπιμα παραπειστικές, για να ντύσουν απλώς με περίβλημα νομιμότητας μια στρατιωτική επιχείρηση που είχε συγκεκριμένους στόχους οικονομικούς, γεωπολιτικούς, ή και απλώς φιλόδοξα εγωιστικούς; 
     Ο μακαρίτης Umberto Eco περιέγραψε πολύ χαρακτηριστικά την κατάσταση αυτή στο βιβλίο του ‘Εφευρίσκοντας τον εχθρό’: «Το να έχουμε έναν εχθρό είναι σημαντικό όχι μόνο για να ορίζουμε την ταυτότητά μας, αλλά για να υπάρχει ένα εμπόδιο απέναντι στο οποίο θα μετρήσουμε το σύστημα των αξιών μας, και στην προσπάθεια να το υπερνικήσουμε να αποδείξουμε την αξία μας. Έτσι, όταν δεν υπάρχει εχθρός, πρέπει να τον εφεύρουμε». Ας προσέξουμε ότι δεν απαιτείται το δικό μας σύστημα αξιών να είναι καλύτερο από το άλλο: το ζητούμενο είναι ποιος θα έχει το πάνω χέρι.        
     Όχι, ο κόσμος μας δεν διοικείται από αγγέλους, ούτε και περιμένουμε συμπεριφορές αγίων από σπιθαμιαία ηθικά αναστήματα. Ο Ιπποκράτης δίδασκε στην αντιμετώπιση των νόσων να επιδιώκουμε να ωφελούμε ή τουλάχιστον να μη βλάπτουμε. Οι αντιδράσεις που εξαγγέλλονται στο τραγικό μέτωπο της Συρίας δεν αναμένεται να ωφελήσουν κανέναν και σίγουρα θα επιφέρουν σοβαρές βλάβες και καταστροφές. Αλλά τι είναι ωφέλεια και τι βλάβη; Με τα κατάλληλα επικοινωνιακά ‘γυαλιά’ μπορείς ακόμη και τον σατανά να τον δεις να ‘μετασχηματίζεται εἰς ἄγγελον φωτός’ και τους διακόνους του ‘ὡς διακόνους δικαιοσύνης, ὧν τὸ τέλος ἔσται κατὰ τὰ ἔργα αὐτῶν’. Το ερώτημα του Πιλάτου προς τον Ιησού που ακούσαμε το εσπέρας της Μεγάλης Πέμπτης («Τί ἐστιν ἀλήθεια;») ως προς τα ανθρώπινα πράγματα παραμένει αναπάντητο. Ο Θεός να μας ελεήσει όλους.
     Υστερόγραφο. Κι ένα ακόμη απόσπασμα από το ίδιο δοκίμιο του Eco: «Οι άνθρωποι που γίνονται εχθροί μας συχνά δεν είναι εκείνοι που άμεσα μας απειλούν [...] αλλά εκείνοι που κάποιος έχει συμφέρον να παραστήσει ως πραγματική απειλή ακόμη κι όταν δεν είναι».

 

Το πάχος μου...

Μέχρι τώρα ξέραμε ότι το αυξημένο σωματικό βάρος έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Τώρα φαίνεται ότι οι συνέπειες αυτές επεκτείνονται και σε άλλους τομείς της δημόσιας ζωής. Στην Ολλανδία γίνεται κάθε χρόνο μια αναμνηστική εκδήλωση για την εκτέλεση εκατοντάδων μαχητών της αντίστασης κατά των Ναζί, όπου λαμβάνουν μέρος πολλοί εθελοντές. Ωστόσο φέτος αποφασίσθηκε όσοι είναι υπέρβαροι να μην περιληφθούν στην τιμητική φρουρά της εκδήλωσης διότι χαλούν τη γενική εικόνα και «τα τσιτωμένα κουμπιά στις στολές αποσπούν την προσοχή των τηλεθεατών», όπως είπαν οι διοργανωτές. Η απόφαση πήρε ευρύτερες κοινωνικές διαστάσεις. Από τη μία εκφράσθηκαν παράπονα για την εμφάνιση των ‘ευσώμων’, από την άλλη οι ‘σωματώδεις’ αντέδρασαν με κατηγορίες για διακρίσεις εις βάρος τους. Βάσανα που έχει ο κόσμος... 

Κάθοδος και Ανάσταση

«Ἄνω σε ἐν θρόνῳ, καὶ κάτω ἐν τάφῳ τὰ ὑπερκόσμια καὶ ὑποχθόνια κατανοοῦντα, Σωτήρ μου, ἐδονεῖτο τῇ νεκρώσει σου· ὑπὲρ νοῦν ὡράθης γάρ, νεκρὸς ζωαρχικώτατος».

     ‘Με το σώμα και με τη Θεότητα μπήκε στον τάφο ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, διότι η Θεότητα ενώθηκε σε ακραίο βαθμό με την σάρκα. Συνυπήρχε και με τον ληστή στον Παράδεισο, και υπήρχε και στον άδη με την θεωμένη του ψυχή, και με τον Πατέρα και το Πνεύμα υπερφυσικά συνέδρευε ως Θεός απερίγραπτος. Ήταν παντού παρών, χωρίς να πάθει τίποτε η Θεότητα στον τάφο, όπως δεν έπαθε και στον σταυρό. Και το σώμα του Κυρίου υπέστη φθορά, δηλαδή χωρισμό ψυχής και σώματος, αλλά όχι διαφθορά, δηλαδή τέλειο αφανισμό σαρκός και μελών’ [Συναξάρι Μ. Σαββάτου].

     «Ὁ ᾍδης Λόγε συναντήσας σοι, ἐπικράνθη, βροτὸν ὁρῶν τεθεωμένον, κατάστικτον τοῖς μώλωψι καὶ πανσθενουργόν...».

     Χριστὸς γὰρ ἐγερθείς ἐκ νεκρῶν ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων ἐγένετο. Αὐτῷ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Ληστεία

Μια και το φαινόμενο είναι της μόδας, ας θυμηθούμε, μέρα που είναι σήμερα, εκείνον τον ‘συσταυρωθέντα’ της πρώτης Μεγάλης Παρασκευής που με δυο λέξεις παραβίασε τις πύλες του Παραδείσου:

     Κύριε, ὁ τὸν Λῃστὴν συνοδοιπόρον λαβών, τὸν ἐν αἵματι χεῖρας μολύναντα,

καὶ ἡμᾶς σὺν αὐτῷ καταρίθμησον, ὡς ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος.

     Μικρὰν φωνὴν ἀφῆκεν ὁ Λῃστὴς ἐν τῷ σταυρῷ, μεγάλην πίστιν εὗρε,

μιᾷ ῥοπῇ ἐσώθη, καὶ πρῶτος Παραδείσου, πύλας ἀνοίξας εἰσῆλθεν.

Ὁ αὐτοῦ τὴν μετάνοιαν προσδεξάμενος, Κύριε δόξα σοι.

Κεκλεισμένας ἤνοιξε τῆς Ἐδὲμ πύλας,

Βαλὼν ὁ Λῃστὴς κλεῖδα τό, Μνήσθητί μου.

Λέξεις

«Τι διαβάζεις, κύριέ μου;» ρωτάει ο Πολώνιος τον Άμλετ στο γνωστό σαιξπηρικό δράμα. «Λέξεις, λέξεις, λέξεις» είναι η απάντηση του Δανού πρίγκιπα, που είναι η προσωποποίηση του δισταγμού στο θέατρο. Οι λέξεις είναι ψηφίδες που απαρτίζουν το απέραντο καθημερινό μωσαϊκό της παγκόσμιας επικοινωνίας. Σε διάφορες γλώσσες, με ποικίλη μουσική απήχηση, αποτελούν υλικό ενασχόλησης πολλών και διαφόρων ειδικών ως προς την καταγωγή, την προέλευση, το νόημα και τις λεπτές αποχρώσεις τους. Υποτίθεται ότι σημαίνουν κάτι που γίνεται αμοιβαία αντιληπτό από τις δυο ή περισσότερες πλευρές που προσπαθούν να κατανοήσουν καθεμία τη θέση της άλλης.
     Είναι όμως πράγματι έτσι; Ας πάρουμε δυο-τρεις κοινές λέξεις, από αυτές που δεν αφήνουν πολλά περιθώρια παρερμηνείας: φιλία, συμμαχία, συνεργασία. Ας τις δούμε στη σύγχρονη πράξη. Εμείς και οι απέναντι γείτονες είμαστε σύμμαχοι (στο ΝΑΤΟ). Τόσο στενοί σύμμαχοι, που είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή (τουλάχιστον από τη μία πλευρά) να βγάλουμε τα μάτια μας. Η ελληνοτουρκική φιλία είναι παραδοσιακή καραμέλα των πολιτικών εκατέρωθεν του Αιγαίου, αλλά μην τύχει και πατήσει κανένας φαντάρος λίγο μέσα από τη γραμμή, τον περιμένουν οι φυλακές της Αδριανούπολης. Όσο για τη συνεργασία, η απέναντι πλευρά αγοράζει αεροπλάνα F-35 από τις ΗΠΑ (σύμμαχος κι αυτή στο ΝΑΤΟ) αλλά και πυραύλους S400 από τη Ρωσία (που μόνο ως σύμμαχος δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί). Αν κάναμε εμείς τέτοιες κινήσεις, θα είχαμε ακούσει τα εξ αμάξης από συμμάχους και φίλους και συνεργάτες . Τώρα η αντίδραση των ΗΠΑ σ’ αυτή την παραγγελία είναι ότι τα ρωσικά όπλα «δεν θα είναι συμβατά με τα αμερικάνικα». Όπως θα λέγαμε ότι καφέ παπούτσια δεν πάνε με μαύρο κοστούμι. Τόσο αυστηρά.
     Τα παραδείγματα θα μπορούσαν να πληθύνουν, αλλά νομίζω ότι η κεντρική ιδέα είναι σαφής. Οι λέξεις μπορούν να χρησιμοποιούνται ως σκιάχτρα για να διώχνουν αγριοπούλια ή ως φύλλα συκής για να κρύβουν γυμνές και άχαρες έννοιες, ή και την πλήρη απουσία νοήματος, να είναι ‘κενά ρήματα’. Ή και ως ευφημιστικά συνώνυμα της μίας και βασικής γεωπολιτικής έννοιας του συμφέροντος, που αποτελεί την υφέρπουσα κινητήρια δύναμη σε όλο αυτό το παγκόσμιο σκάκι. Ανέκαθεν, και εις το διηνεκές.

Ιώβ

Μια από τις πιο δραματικές και διδακτικές ιστορίες της Παλαιάς Διαθήκης είναι εκείνη του Ιώβ, τμήματα της οποίας διαβάζονται στους εσπερινούς της Μεγάλης Εβδομάδας. Σήμερα, Μεγάλη Τρίτη, ακούμε τις συγκλονιστικές φράσεις με τις οποίες ο Ιώβ δέχεται το άκουσμα των ειδήσεων για την ολοκληρωτική καταστροφή της μεγάλης περιουσίας του και τον θάνατο των δέκα παιδιών του:
     «Αὐτὸς γυμνὸς ἐξῆλθον ἐκ κοιλίας μητρός μου, γυμνὸς καὶ ἀπελεύσομαι ἐκεῖ· ὁ Κύριος ἔδωκεν, ὁ Κύριος ἀφείλετο· ὡς τῷ Κυρίῳ ἔδοξεν, οὕτω καὶ ἐγένετο· εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον εἰς τοὺς αἰῶνας».
     Δεν ξέρω αν μπορεί να βρεθεί πιο φιλοσοφημένη απάντηση στην τραγωδία. Και λίγο αργότερα, όταν η γυναίκα του Ιώβ θα τον παρακινεί να πεί έναν λόγο κατά του Θεού κι ας πεθάνει, θα την επιπλήξει αυστηρά, παρά την αρρώστια και τις πληγές του, λέγοντας: «ἵνα τί ὥσπερ μία τῶν ἀφρόνων γυναικῶν ἐλάλησας οὕτως; εἰ τὰ ἀγαθὰ ἐδεξάμεθα ἐκ χειρὸς Κυρίου, τὰ κακὰ οὐχ ὑποίσομεν;»
     Μια και ζούμε σε εποχή που τα διάφορα δεινά (δικά μας και των άλλων, παρελθόντα, παρόντα και προσδοκώμενα, πραγματικά και υποθετικά) αποτελούν διαρκές θέμα συζήτησης σε όλα τα Μέσα, καλό είναι να θυμόμαστε τα λόγια του Ιώβ σαν αντίδοτο στο περιρρέον δηλητήριο της κατάθλιψης.

...Νεράκι

Η πρόσφατη σοβαρή βλάβη που προκάλεσε προβλήματα επί μέρες στην υδροδότησης της μεγάλης μας πόλης μας έδωσε μια μικρή γεύση για το τι σημαίνει το νερό για τον άνθρωπο. Εδώ που τα λέμε, η αντικατάσταση ενός τμήματος αγωγού μήκους 6 μέτρων και διαμέτρου 1,60 δεν είναι ακριβώς το ίδιο με την αλλαγή μιας βρύσης από τον υδραυλικό της γειτονιάς μας. Από έναν τέτοιο σωλήνα περνούν τόννοι νερού ανά δευτερόλεπτο, και οι διακλαδώσεις του επηρεάζουν αντίστοιχα μεγάλο μέρος του δικτύου (κάτι σα να ‘αλλάζεις’ την αορτή που τροφοδοτεί όλο το σώμα με αίμα, κάτι που γίνεται μόνο με μακρά επέμβαση υπό εξωσωματική κυκλοφορία). Συνεπώς δεν ήταν δυνατό η επισκευή να γίνει μέσα σε μερικές ώρες, και όσοι πιστεύουν ότι κάνοντας αγωγές στην ΕΥΑΘ θα λύσουν το πρόβλημά τους μάλλον ζουν σε άλλο κόσμο. Οι ζημιές είναι ζημιές, κακά τα ψέματα, αλλά μαγικά ραβδιά που θεραπεύουν κάθε κοινωνική νόσο και καταστροφή δεν έχουν εφευρεθεί ακόμη.
     Ωστόσο, ας δούμε το πράγμα αλλιώς. Ας σκεφθούμε πόσο μεγάλη Ευλογία (δεν υπάρχει πιο κατάλληλη λέξη) είναι να έχεις νερό τρεχούμενο, καθαρό, σε ποσότητα, ανά πάσα στιγμή, μέρα και νύχτα, μέσα στο σπίτι σου. Πριν μερικές δεκαετίες ακόμη και στην Ελλάδα αυτό δεν ήταν αυτονόητο (λίγο παλιότερα υπήρχε και το επάγγελμα του νερουλά). Ας συγκρίνουμε την εικόνα αυτή με άλλες από πιο εξωτικά μέρη, όπου το νερό μεταφέρεται πάνω στους ώμους ή τα κεφάλια γυναικών και παιδιών από μεγάλες αποστάσεις. Ας αναλογισθούμε ότι εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πίνουν νερό κακής ποιότητας από λάκκους, πηγάδια ή δεξαμενές που περιμένουν βροχή για να γεμίσουν. Κι ας βάλουμε για λίγο τον εαυτό μας στη θέση ανθρώπων που το δίκτυο της ύδρευσής τους καταστρέφεται ή μολύνεται από βομβαρδισμούς και άλλες ανθρωπογενείς ‘χειρουργικές’ επεμβάσεις. Οι επιδημίες είναι η άμεση συνέπεια μιας τέτοιας καταστροφής. Έχοντας κάνει όλες αυτές τις απλές σκέψεις, ας μη θεωρούμε ως δεδομένο αγαθό και ‘δικαίωμα’ το καθαρό τρεχούμενο νερό, αλλά ως δώρο του Θεού για το οποίο πρέπει καθημερινά να είμαστε ευγνώμονες και να μη το σπαταλούμε αλόγιστα. Πριν φτάσουμε να πούμε το νερό...