Ονόματα

«What’s in a name? That which we call a rose

By any other name would smell as sweet».

Η γνωστή (στους αγγλομαθείς τουλάχιστον) γνώμη της σαιξπηρικής Ιουλιέτας είναι ότι ένα όνομα δεν έχει κάτι το ιδιαίτερο, μια και αυτό που ονομάζουμε τριαντάφυλλο θα μύριζε το ίδιο γλυκά και με οποιοδήποτε άλλο όνομα. Ωστόσο ο π. Virghil Gheorghiu έγραφε ότι το όνομα δίνεται για την αιωνιότητα. Ας μείνουμε στην Ορθόδοξη αυτή άποψη, και πριν εκπνεύσει ο μήνας ας καταγράψουμε τις ονοματοδοσίες του Απριλίου. Προχθές η οκταήμερη εγγονή έλαβε το όνομα Δανάη Δέσποινα, ενώ την επομένη ο νεαρός ανιψιός Παναγιώτης έγινε πλέον μοναχός Σεβαστιανός, σε μια ιδιαίτερα κατανυκτική ακολουθία κατά την Αγιορειτική τάξη. Ελπίζουμε και ευχόμαστε να τιμήσει κατά πάντα το όνομα και την τάξη του. Για την εγγονή θα ευχηθούμε στα βαφτίσια...  

Ατάκτως ερριμμένα

 [Σκίτσο του Α. Πετρουλάκη, Καθημερινή 26-4-2013]

 

Απ’ όλα έχει ο μπαχτσές--συγγνώμη, το πολυνομοσχέδιο που κατατέθηκε σήμερα και θα πρέπει να περάσει κατεπειγόντως από τη Βουλή την Κυριακή των Βαΐων, γιατί αλλιώς κοψίδια (= δόσεις) γιοκ απ’ την ΕΟΚ! Κι έρχεται και Πάσχα, και θα ξεμείνουμε κι από σφαχτά, κι αντί για οβελία θα αποζητούμε τον οβολό των πιστωτών μας για να βάλουμε κάτι στο πιάτο. Φόροι, ληξιπρόθεσμες οφειλές, δημόσιοι υπάλληλοι, ωράριο καταστημάτων, κλειστά επαγγέλματα, έμεινε τίποτε; Λίθοι, πλίνθοι, κέραμοι, και φως στην άκρη του τούνελ, που το βλέπει μόνο η κυβέρνηση, προφανώς με τα μάτια της πίστης. Μάλλον σε λάθος τούνελ κοιτάζουν.

Διλήμματα

Περιστασιακά μεταφράζω ιατρικά πιστοποιητικά από και προς τα αγγλικά, για ανθρώπους που έρχονται από άλλες χώρες ή αναζητούν θεραπευτικές διεξόδους εκτός συνόρων για απελπιστικές καταστάσεις. Τις προάλλες λοιπόν ήρθε στα χέρια μου μια σειρά χαρτιών για έναν ασθενή που τυχαίνει να βρίσκεται υπό την φροντίδα μου. Εκείνος δεν το ξέρει, μια και η εργασία αυτή γίνεται μέσω μεταφραστικού γραφείου που ζητεί τη βοήθειά μου όταν χρειάζεται. Εγώ όμως συμβαίνει να γνωρίζω ότι είναι κυριολεκτικά στα τελευταία του, και δεν έχει ανθρωπίνως καμία δυνατότητα να γίνει καλά: τα χαρτιά του δεν θα προλάβουν καν να φθάσουν σε κάποιο ιατρικό κέντρο της αλλοδαπής. Δικαιούμαι να το αποκαλύψω στους δικούς του, που προσπαθούν να ‘πιαστούν από τα μαλλιά τους’ κατά το κοινώς λεγόμενο, κόβοντάς τους έτσι την όποια ελπίδα διατηρούν ακόμη; Φοβούμαι ότι η έκβαση των πραγμάτων θα αποδείξει το μάταιο της προσπάθειας, άσχετα από τη δική μου επιλογή. Ωστόσο, το δίλημμα παραμένει... 

 
     Υστερόγραφο. Ο ασθενής απεβίωσε τα ξημερώματα της επόμενης μέρας που είχα αποστείλει μεταφρασμένα τα χαρτιά του. Ο Θεός δίνει λύσεις ακόμη και στα πιο μεγάλα αδιέξοδα, αρκεί εμείς να Του αφήνουμε περιθώριο.

Δευτεροβάθμια

Όσο ιστορική ομάδα κι αν είναι η ΑΕΚ, ο υποβιβασμός της δεν μου προκαλεί καμιά ιδιαίτερη στενοχώρια. Εδώ και αρκετά χρόνια πιστεύω ότι όλες οι ομάδες (ειδικά οι ιστορικές και "μεγάλες", όπως θα λέγαμε... "κόμματα εξουσίας") μπορούν πραγματικά να ωφεληθούν από μια διέλευση από τη δεύτερη εθνική κατηγορία, που θα τους επιτρέψει να αυτοσκοπηθούν και να βάλουν τα του οίκου τους σε τάξη (και να διαλύσουν ή να μαντρώσουν τους αποκαλουμένους "οργανωμένους οπαδούς"). Μάλιστα, όταν θα δω με το καλό στην θέση αυτή και Παναθηναϊκό και Ολυμπιακό, θα αρχίσω να πιστεύω στην ανεξαρτησία της αθλητικής δικαιοσύνης. Μέχρι τότε όμως θα μείνω σε ένα σημείο. Η έφεση της ΑΕΚ κατά της πρωτόδικης υποβιβαστικής απόφασης εκδικάζεται μέσα σε λίγες μέρες. Οι δευτεροβάθμιες επιτροπές για τους εκατοντάδες παραβάτες δημοσίους υπαλλήλους γιατί καθυστερούν επί χρόνια, με αποτέλεσμα τώρα να ψάχνουμε άρον-άρον να τους κρίνουμε και να τους απολύσουμε;

Άρνηση

Κάθε τόσο κάποιος ‘επώνυμος’ (επιστήμονας, συγγραφέας, ηθοποιός, τέλος πάντων... ‘κάποιος’) βγάζει μια διακήρυξη για την μη ύπαρξη του Θεού. Η μόδα δεν άφησε απ’ έξω και τον γνωστό φυσικό Στήβεν Χώκινγκ που, όπως διαβάζω, δήλωσε ότι «η Μεγάλη Έκρηξη [το λεγόμενο Big Bang] δεν χρειαζόταν τον Θεό» [ΕΔΩ]. Έχω ξαναγράψει ότι μου φαίνεται παράδοξο και παράλογο να αγωνίζεται κάποιος να αποδείξει ότι κάτι που δεν πιστεύει δεν υπάρχει. Για παράδειγμα, ξεκινώντας ο Κολόμβος να διαπλεύσει τον ωκεανό πίστευε ότι κάπου (οπουδήποτε) θα φτάσει. Αν ήταν εκ των προτέρων πεπεισμένος ότι δεν επρόκειτο να φτάσει πουθενά, πιθανώτατα δεν θα ξεκινούσε το εγχείρημα. Ας αφήσουμε όμως αυτή τη σκέψη, και ας αναλογισθούμε ότι, παρά τα εξελιγμένα επιστημονικά μέσα που διαθέτουμε, η προσπάθεια ημών των ανθρώπων να ερμηνεύσουμε το Σύμπαν και τη δημιουργία του μοιάζει μ' εκείνη που θα έκανε κάποιος να αναλύσει π.χ. το φως χρησιμοποιώντας σφυρί και σκαρπέλο.

     Γιατί τελικά κάποιος αρνείται να πιστέψει; Από εγωισμό; Από αδυναμία να δεχθεί όρια στην (ψευδ)αίσθηση της παντογνωσίας και παντοδυναμίας του; Ή μήπως από τον ενδόμυχο φόβο μπροστά στην ευθύνη που θα του ζητηθεί αν διαπιστώσει ότι υπάρχει Κάποιος Άλλος; Ίσως η τελευταία εξήγηση να είναι η πιο πιθανή: η προσωπική σχέση δημιουργεί ευθύνες και υποχρεώσεις--αυτό που ονομάζουμε ηθικό νόμο. Απέναντι σε απρόσωπες, μηχανιστικές ‘ανώτερες δυνάμεις’ ή ‘φυσικούς νόμους’ δεν έχουμε καμιά ηθική υποχρέωση, πέρα από τον φόβο για τις μηχανιστικές τους συνέπειες (αν αψηφήσω τον νόμο της βαρύτητος, θα γίνω κομμάτια). Ο ηθικός νόμος δεν έχει τέτοιες άμεσες συνέπειες, γι’ αυτό και η τήρησή του είναι υπόθεση προσωπικής επιλογής και σεβασμού προς Αυτόν που τον έγραψε στις καρδιές των ανθρώπων. Αν δεν αποδεχόμαστε τον νόμο αυτό, αποτελεί τυπική συμπεριφορά απώθησης να υποστηρίζουμε ότι δεν υπάρχει ο Δημιουργός του, ώστε να μη φέρουμε ευθύνη. Όπως νομίζουμε.

Χαμένα και...

Διαβάζω αυτές τις μέρες (και απολαμβάνω...) ένα βιβλίο που βρήκα τυχαία στο Διαδίκτυο με τον τίτλο ‘Found in Translation’, στο οποίο δυο επαγγελματίες της μετάφρασης και της διερμηνείας περιγράφουν, με πολλά ενδιαφέροντα παραδείγματα, τη σημασία που έχει η μετάφραση (και τα προβλήματα που δημιουργεί) σε χίλιους δυο τομείς στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, από την πολιτική και τον κινηματογράφο μέχρι τον αθλητισμό, την όπερα, το εμπόριο, τη διαφήμιση, την ιατρική, και βάλε. Ο τίτλος του βιβλίου είναι λογοπαίγνιο πάνω στον τίτλο της γνωστής ταινίας ‘Lost in Translation’, που εύκολα μεταφράζεται ως ‘Χαμένοι στη Μετάφραση’. Όμως πώς στην ευχή θα αποδώσεις το αντίθετο του ‘χαμένα’ στα νέα ελληνικά; Όποια επιλογή κι αν κάνεις, δεν ακούγεται φυσική στη ‘γλώσσα που δεν γνωρίζει σύνορα’, όπως θέλουμε να καυχιόμαστε. Έτσι η απλή ονομασία ‘Lost and Found’ που συναντούμε στα τμήματα απολεσθέντων αντικειμένων σε αεροδρόμια και άλλους διεθνείς χώρους θα πρέπει να μεταφρασθεί με εκφράσεις όπως ‘Απολεσθέντα και ευρεθέντα’ ή ‘Απολωλότα και ευρημένα’. Χρησιμοποιεί άραγε κανείς τις μετοχές αυτές, εκτός από την πρώτη; ‘Χαμένα και βρεμένα’ μήπως (προσοχή: όχι ‘βρεγμένα’); Δεκτές και άλλες εισηγήσεις.

Καλώς ήρθε!

Κόσμος πήγε αυτή την εβδομάδα... Ο γηραιός και σεβάσμιος φίλος π. John Moir στο Εδιμβούργο, ο παλαιός μας γείτονας Γιώργος (προστάτης και τροφοδότης των αδεσπότων της πατρικής μας γειτονιάς), ο ασθενής μου Σωτήρης (νεότερος, και με δύσκολη αρρώστια), έλαβαν την πρόσκληση για έξοδο από τη ζωή αυτή. Σήμερα όμως είχαμε επιτέλους και άφιξη: μετά την Αλίκη, και η μεγαλύτερη ανιψιά η Μακρίνα μας χάρισε τη δική της κόρη. Δεύτερο δισέγγονο για τους γονείς μας, χαρά εις το τετράγωνο για όλη την οικογένεια! Δόξα τω Θεώ, με χέρια και με πόδια, όπως έλεγε ένας αγιορείτης.

Δουλεμπόριο

‘Φράουλες και αίμα’ θα μπορούσε να είναι ο τίτλος της σημερινής μέρας μετά τα δραματικά γεγονότα της Μανωλάδας στην Πελοπόννησο, που παρομοιάσθηκε με τον Αμερικανικό Νότο την εποχή της δουλείας. Ξένοι μετανάστες, που εργάζονταν στην καλλιέργεια της φράουλας για πενταροδεκάρες, δέχθηκαν, αντί για τους μισθούς πολλών μηνών εργασίας που περίμεναν, τα πυρά των όπλων των επιστατών τους. Τραγικό και να το ακούει κανείς, ακόμη πιο τραγικό να το ζει. Σύμπτωμα και αυτό μιας γενικότερης σηπτικής κατάστασης, όπου η ανθρώπινη ζωή έχει ευτελισθεί σε αντικείμενο εκμετάλλευσης. Από τα πιο αρχαία εγκλήματα η δουλική εργασία, καταδικάζεται τόσο στην Παλαιά Διαθήκη, όσο και στην Καινή, από τον Αδελφόθεο Ιάκωβο που μιλάει καυστικά για ‘τον μισθόν των εργατών τον απεστερημένον’. Είκοσι αιώνες μετά, βαδίζουμε προς τα πίσω. Υπάρχει περίπτωση να μην πληρώσουμε τα δεινά που επισωρεύουμε ως κοινωνία και ως άτομα στους συνανθρώπους μας;

Ιώβεια πάθη

Από το ποιητικό και πνευματικό θησαυροφυλάκιο του Μεγάλου Κανόνα που ψάλαμε σήμερα επιλέγω το παρακάτω τροπάριο της δ΄ Ωδής, που αναφέρεται στον βιβλικό Ιώβ, αλλά αρμόζει απόλυτα και σε άλλους συγχρόνους ομοιοπαθείς του:
     ‘Βασίλειον την αξίαν, διάδημα και πορφύραν ημφιεσμένος, πολυκτήμων άνθρωπος και δίκαιος, πλούτω επιβρίθων και βοσκήμασιν, εξαίφνης τον πλούτον, την δόξαν, την βασιλείαν πτωχεύσας απεκείρατο’.
     Επειδή πολλά βλέπουμε και ακούμε στις μέρες μας, και οι ανατροπές στις συνθήκες ζωής είναι καθημερινό φαινόμενο, το ερώτημα του Αγίου Ανδρέα στο επόμενο τροπάριο είναι ιδιαίτερα επίκαιρο:
     ‘Ει δίκαιος ήν εκείνος και άμεμπτος παρά πάντας, και ουκ απέδρα τα του πλάνου ένεδρα και σκάμματα, συ φιλαμαρτήμων ούσα, τάλαινα ψυχή, τι ποιήσεις εάν τι των αδοκήτων συμβή επενεχθήναι σοι;’

Ευθύνη τρόμου

Με αφορμή τις χθεσινές βομβιστικές επιθέσεις στον Μαραθώνιο της Βοστώνης, μου ήρθε στο νου το ευαγγελικό: ‘Όταν λέγωσιν ειρήνη και ασφάλεια, τότε αιφνίδιος αυτοίς εφίσταται όλεθρος’. Αυτό που ονομάζουμε τρομοκρατία έχει έμφυτα όλα τα στοιχεία του κακού: είναι τυφλό, αδιάκριτο, ύπουλο και κακόβουλο. Πέρα από τον θόρυβο και τον συνοδό τρόμο (που κι αυτός είναι τυφλός και καχύποπτος), έχει άλλο στρατηγικό σκοπό; Το κράτος του τρόμου είναι αρκετό για να αποδιοργανώσει μια ‘ειρηνική’ και ‘ασφαλή’ κοινωνία για πολλά χρόνια. Αυτή φαίνεται να είναι συνήθως η υποκείμενη επιδίωξη του κάθε τρομοκράτη, ό,τι χρώμα μαντήλι κι αν φοράει στο λαιμό ή το μέτωπό του. Δεν ξέρουμε ποιος θα ‘αναλάβει την ευθύνη’ για το χθεσινό τραγικό συμβάν. Αν όμως αποτέλεσμα της ενέργειάς του αυτής είναι ένας μακροχρόνιος πόλεμος με εκατοντάδες και χιλιάδες ‘παράπλευρα’ θύματα (βλέπε Αφγανιστάν), αυτός δεν θα φέρει καμία ευθύνη γι’ αυτό; Στον πολυσύνθετο και ‘εν γενική συγχύσει διατελούντα’ κόσμο μας, η έννοια της ευθύνης είναι πολύ ασαφής.

Αδαμιαίος θρήνος

Η Παλαιά Διαθήκη δεν μας αναφέρει αν και πώς θρήνησαν οι Πρωτόπλαστοι για τον φόνο του Άβελ από τον Κάιν. Ο μακαριστός Γέρων Σωφρόνιος συχνά γράφει στα έργα του για τον θρήνο του για τα δεινά όλης της ανθρωπότητος, και ιδιαίτερα για τους πολέμους και τις κάθε είδους ανθρωποκτονίες. Τι θα έλεγε άραγε σήμερα, διαβάζοντας ότι στην Αγγλία τρεις έφηβοι 14-17 ετών καταδικάσθηκαν σε πολυετείς ποινές φυλάκισης διότι σκότωσαν με κλωτσιές έναν μεθυσμένο άστεγο 53 ετών έξω από ένα σούπερ μάρκετ στο Λίβερπουλ, έτσι ‘για πλάκα’; [ΕΔΩ] Βλέποντας τις φωτογραφίες των τριών αγοριών σκέφτεται κανείς ότι θα μπορούσαν να είναι τα παιδιά του ή τα ανίψια του. Δυστυχώς η ανάδειξη της α-νόητης (mindless) βίας, σε συνδυασμό με τον θεσμοθετημένο αλκοολισμό και την ενδοοικογενειακή κακοποίηση, έχουν κάνει τέτοια φαινόμενα στην αγγλική κοινωνία σχεδόν συνηθισμένα. Σε σημείο που να μη θρηνεί κανείς πλέον. Κι αυτό είναι το χειρότερο...  

Νέα ήθη

Άλλο είναι να λες ότι μια αρρώστια έχει γενικά τόσο τοις εκατό θνητότητα, και άλλο να πρέπει να επιλέξεις ποιοί συγκεκριμένοι άρρωστοι θα πεθάνουν.

     Άλλο είναι να κάνεις αριθμητικούς υπολογισμούς επί χάρτου (τόσες χιλιάδες πρέπει να απολυθούν), και άλλο να πρέπει να καταρτίσεις λίστες με συγκεκριμένα ονόματα.

     Άλλο είναι να λες ότι υπάρχουν επίορκοι και τεμπέληδες δημόσιοι υπάλληλοι, και άλλο να πρέπει να τους κατονομάσεις.

     Και βέβαια, άλλο είναι να εργάζεσαι ευσυνείδητα και με αξιοπρέπεια και να εξυπηρετείς τους συμπολίτες σου σε όποια υπηρεσία βρίσκεσαι, και τελείως άλλο να χρησιμοποιείς το Δημόσιο ως βιτρίνα για αδήλωτες ελευθεροεπαγγελματικές δραστηριότητες και για παρασιτική διαβίωση, με την ευλογία κάποιου κομματικού μηχανισμού.

     Έλα όμως που μέχρι τώρα η ‘στεγανή ομπρέλα’ του Δημοσίου κάλυπτε χλωρά και ξερά, δικαίους και αδίκους. Οποιαδήποτε κατακραυγή κατά κακού υπαλλήλου συναντούσε την σθεναρή αντίδραση των συνδικαλιστών, που συνήθως αξιοποιούσαν το Δημόσιο για την προσωπική τους ανέλιξη. Οποιαδήποτε σκέψη (ούτε καν προσπάθεια) για αξιολόγηση έβρισκε αντίθετους τους ex officio ‘τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας’, που προτιμούσαν να μπαίνουν όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι στον ίδιο παρονομαστή, ώστε οι επιλογές να βασίζονται σε εξωυπηρεσιακά κριτήρια.

     Και τώρα ακούγονται πλέον επιτακτικά κάποιες λέξεις άγνωστες. Αξιολόγηση, κρίσεις, απολύσεις, κινητικότητα. Θα αναγκαστούμε να δουλεύουμε και τις ώρες εργασίας--άκουσον, άκουσον! Γίνονται τέτοια πράγματα;

Η κραυγή της καρδιάς

«Γιατρέ, όλα μου τα χρόνια βουτούσα συνέχεια στη θάλασσα. Τώρα μπορώ;»

     Ηλικία: 78 ετών. Καρδιακή λειτουργία: κάτω από 30% του φυσιολογικού. Σύμπτωμα: μόνιμη δύσπνοια, ακόμη και στη σύντομη βάδιση σε ομαλό έδαφος. Και μια λεπτομέρεια: η ερώτηση υποβάλλεται στα τέλη Μαρτίου... Κατά το κοινώς λεγόμενο, η καρδιά του το λέει, αλλά μάλλον δεν το αντέχει πλέον. Δυστυχώς η βιολογική ηλικία δεν συμβαδίζει μ’ αυτό που νιώθει ο ίδιος ο ασθενής. Όχι χωρίς κάποια λύπη, είμαι υποχρεωμένος να του συστήσω να πει ‘όχι’ στη φωνή της καρδιάς του.

Σιδηρά Κυρία

Έζησα στη Βρετανία τα τελευταία χρόνια της επικυριαρχίας (δεν χωρεί άλλη λέξη...) της μακαρίτισσας πλέον (εδώ και δυο μέρες) Μάργκαρετ Θάτσερ. Αν ήθελα να περιγράψω την προσωπική μου ανάμνηση, θα έλεγα ότι ενδιαφερόταν πρωτίστως για το διεθνές γόητρο της χώρας (π.χ. κάνοντας μια επιτυχημένη στρατιωτική επιχείρηση στα νησιά Φώκλαντ, τελευταίο προπύργιο της Βρετανικής αυτοκρατορίας) παρά για το βιοτικό επίπεδο των υπηκόων της, που δεν βρήκαν και πολλές καλές κουβέντες να πουν για την εκδημία της. Δάμασε τους ανθρωκωρύχους μετά από ενός έτους απεργία, αλλά με τί κόστος; Να κλείσουν όλα τα ανθρακωρυχεία της Βρετανίας, που τώρα καίει εισαγόμενο κάρβουνο ενώ όλο το νησί είναι κυριολεκτικά χτισμένο πάνω στο ορυκτό αυτό (φαντάζεστε να έπρεπε να εισάγουμε... ηλιοφάνεια στην Ελλάδα;). Όπως και να έχει το πράγμα, τώρα η τέως ‘σιδηρά κυρία’ πέρασε από την κρίση της ιστορίας στο δρόμο προς την τελική Κρίση, όπου ‘προσωποληψία ουκ έστιν’. Ακόμη και τα πιο ‘βαρέα μέταλλα’ έχουν ημερομηνία λήξεως. 

Δωρεάν συμβουλή

Ο παρακάτω τίτλος, δανεικός από τον blogger Κλαζομένιο, είναι «όλα τα λεφτά». Αφιερώνεται σε όλους τους φανατικούς θεατές των ανατολίτικων σήριαλ, ως φιλική... ιατρική υπόδειξη:

'Το πολύ το σουλεϊμάνι...

κάνει το παιδί χαϊβάνι!'

Επιθεώρηση

Τα πρόσφατα έργα και οι ημέρες της προανακριτικής επιτροπής της Βουλής για τη λίστα Λαγκάρντ και τους ποικίλους ‘ληστές’ της είναι γνωστά στους παροικούντες την Ελλάδα και δεν χρειάζεται να απαριθμηθούν. Τα τελευταία μάλιστα επεισόδια της σειράς προκάλεσαν μια γενναία δόση ναυτίας σε όσους Έλληνες διατηρούν ακόμη υγιές το πεπτικό τους σύστημα. Η ελάχιστη ποινή για το ‘θέαμα’ αυτό θα πρέπει να είναι η στέρηση των μελών της επιτροπής από κάθε είδους αποζημίωση για τις συνεδριάσεις της, ώστε να ικανοποιηθεί στοιχειωδώς το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Αν κάποιοι θέλουν να αποκομίσουν οικονομικά οφέλη από την υπόθεση, ας πάνε να παίξουν σε κάποιο θέατρο. Με εισιτήριο, και μόνο για όσους ενδιαφέρονται.

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

 [Του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή 7-4-2013]

[Του Α. Πετρουλάκη, Καθημερινή 31-3-2013]

'Είπεν άφρων...'

‘Στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία και οικονομία, η Ελλάδα χάνει διαρκώς έδαφος. Ένας από τους λόγους είναι τα θρησκευτικά. Καλύτερα τα παιδιά να έκαναν αθλητισμό, επιχειρηματικότητα ή ξυλοκατασκευές παρά θρησκευτικά. Θεός δεν υπάρχει και δεν πρέπει να είμαστε υποχρεωμένοι να διαιωνίζουμε την εξουσία μιας κάστας παπάδων και θεολόγων που θέλουν να κρατήσουν τη χώρα και τα παιδιά μας υποανάπτυκτα, στενόμυαλα και αφελή. Είναι ντροπή για τους πολίτες να υποχρεώνονται να παρακολουθούν εκπροσώπους ενός ανύπαρκτου "θεού" που αν όντως υπήρχε δεν θα διέφερε σε τίποτα από τους γενοκτόνους, βιαστές και δολοφόνους της Ιστορίας.’
     ‘... στην 3η χιλιετία και ακόμα αυτή η -αδιόρατη από μερικά χιλιόμετρα ύψος - γωνιά του πλανήτη ζει στο δικό της σύμπαν!!’
     Οι ανατριχιαστικά μεγαλόστομες και γεμάτες αυτοπεποίθηση αυτές δηλώσεις αποτελούν σχόλια σε άρθρο της Καθημερινής με τίτλο ‘11η εντολή στα Θρησκευτικά’ (4/4/2013) που αναφέρεται στη δυνατότητα ή όχι της απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών για όσους μαθητές θέλουν, χωρίς να δίνουν καμιά εξήγηση. Προφανώς οι σχολιαστές έχουν κατοχυρωμένη την αθανασία: μόνο αν είσαι 100% σίγουρος ότι δεν θα πεθάνεις (ή δεν θα ξεκουτιάνεις...) αύριο το πρωί, χωρίς καμία εξήγηση, μπορείς να κάνεις τέτοιες διακηρύξεις περί Θεού και Σύμπαντος. Άλλωστε, από το ύφος τους γίνεται σαφές ότι πρόκειται για ανώτερα όντα, που έχουν ξεπεράσει προ πολλού τέτοιες βασικές έννοιες. Κρίμα... 

Αστική διαδρομή

Μια μέρα αλλιώτικη από τις άλλες. Μια έκτακτη υποχρέωση στο κέντρο της πόλης δίνει την ευκαιρία για έξοδο από τα συνήθη. Και τι ευκαιρία! Ο καιρός είναι πρόωρα ανοιξιάτικος, μ’ έναν ήλιο που σβήνει τις συννεφιές των προηγουμένων ημερών και μας ανοίγει την καρδιά. Κι έτσι, έχοντας τελειώσει το τυπικό μέρος της εργασίας μου, βρίσκομαι μεσημέρι στην Πλατεία Αριστοτέλους, μαζί με πλήθη κόσμου, που απολαμβάνουν το ουράνιο δώρο της ζέστης και του φωτός. Εκτός από τον ήλιο υπάρχουν και άλλες αισθητικές απολαύσεις. Τίποτε δεν μένει ανικανοποίητο. Η οσμή του φρέσκου τσουρεκιού στα περίχωρα του ‘Τερκενλή’ έχει γίνει σήμα κατατεθέν της Πλατείας. Σε μια γωνιά το μάτι μου παίρνει ένα ‘ζωντανό άγαλμα’, από εκείνα που βλέπαμε άλλοτε μόνο σε ταξίδια, στη Φλωρεντία και τη Βαρκελώνη: στην τελευταία είδα κι έναν Έλληνα να αναπαριστά τον μυθικό Άτλαντα, με τη γη στους ώμους--η φωτογραφία του παρακάτω). Βαδίζοντας για τη στάση του λεωφορείου ακούω ακκορντεόν και τραγούδι: «Μικρούλα μου κοπέλα, έλα, έλα, έλα!». Όραση, όσφρηση, ακοή, γεύση (ο καφές που ήπια προ ολίγου), όσο για την αφή, θα έρθει και η σειρά της. Έχοντας λίγο χρόνο στη διάθεσή μου περνώ από τον ‘Ιανό’ για να φυλλομετρήσω κάποια βιβλία. Αμέτρητα, κάθε μεγέθους, σχήματος, χρώματος και περιεχομένου, μπορούν να σε κρατήσουν με τις ώρες εκεί (κάτι που γινόταν παλαιότερα). Διαλέγω δυο και αναρωτιέμαι, όπως πάντα, πόσο σύντομα θα μετανιώσω για τις επιλογές μου. Για το ένα είχα διαβάσει κριτική, αλλά βέβαια τα κριτήρια του καθενός είναι διαφορετικά. Ξαναβγαίνω στον ήλιο: σμήνη από περιστέρια χαριεντίζονται κι αυτά στη θαλπωρή. Το ρολόι και η αίσθηση του κενού στο στομάχι υπαγορεύουν επιστροφή. Νοερά ρίχνω κορώνα-γράμματα ανάμεσα σε ταξί και λεωφορείο, μαζοχιστικά επιλέγω το δεύτερο. Η αφή που λέγαμε παραπάνω μεταφράζεται σε γενική συμπίεση, μια και ένα μεγάλο μέρος του πλήθους έχει προφανώς την ίδια ιδέα με μένα. Η Μητροπόλεως παρουσιάζει οικείο θέαμα. Αυτοκίνητα σε αναμονή περιορίζουν κάθε τόσο την κίνηση σε μια λωρίδα. Εδώ κι εκεί μια βιτρίνα κλειστή, δεν πρόλαβε την περίοδο των εκπτώσεων--όχι ότι θα κέρδιζε κάτι ιδιαίτερο. Η ζέστη ανεβαίνει, κάποιοι δυσφορούν και επιχειρούν εις μάτην να ανοίξουν τα παράθυρα. Θα είναι υπερβολή να ζητήσει κανείς από τον οδηγό κλιματισμό (νωρίς είναι ακόμη...). Στο Κρατικό Θέατρο μια αφίσα αναγγέλλει τον ‘Μικρό Ήρωα’, μια ανάμνηση από τις σχολικές μας μέρες. Το ανακαινισμένο γυαλιστερό γυμναστήριο της ΧΑΝΘ δεν θυμίζει σχεδόν σε τίποτε τα πανεπιστημιακά χρόνια, όταν πηγαίναμε πρωί πρωί να τρέξουμε στο ανοιχτό στίβο και να παίξουμε μπάσκετ. Το στρίμωγμα συνεχίζεται. Η ηλεκτρονική αναγγελία (‘Παρακαλούμε να δέχεστε τον έλεγχο μόνο από τον οδηγό και τους ελεγκτές που φέρουν ειδική ταυτότητα’) ακούγεται κάπως σαν ανέκδοτο: ποιος θα κάνει έλεγχο μέσα στην... κονσέρβα; Πριν καλά-καλά το σκεφτώ, βλέπω μια κοντόσωμη κοπέλα με την ταυτότητα στο πέτο να ζητάει εισιτήριο από έναν νεαρό δίπλα μου. «Δεν πρόλαβα να βγάλω», απαντά εκείνος. «Τι δεν πρόλαβες, αγάπη μου;» τον ρωτάει εκείνη καλοσυνάτα. Άκου ‘αγάπη μου’! Έτσι γίνεται ο έλεγχος; Στην πίσω πόρτα ο αντίστοιχος διάλογος γίνεται σε τελείως άλλο ύφος και οδηγεί σε διαπληκτισμό. Πρέπει όμως να κατεβώ, κι έτσι χάνω τη συνέχεια. Βαδίζω νωχελικά προς το σπίτι, η ζέστη δεν θέλει βιασύνη. Τα δάχτυλά μου έχουν κάνει σπασμό από το κράτημα της σακούλας με τα βιβλία--βλέπεις μέσα στο λεωφορείο δεν μπορούσα να αλλάζω χέρια. Ακόμη λίγο και φτάσαμε. Λίγη ανάπαυση υπό σκιάν. Καλή ήταν και η μικρή αυτή απόδραση μέσα στον πραγματικό κόσμο. Ώρα να φεύγουμε πάλι ‘εις τα ίδια’.

Προτεραιότητες

Εν όψει της αυριανής άφιξης (ακόμη μίας) της Τρόικας ακούμε και διαβάζουμε απανωτά σενάρια και συσκέψεις και διαρροές και ‘κορώνα-γράμματα’ για το ποιες θα είναι οι τελικές αποφάσεις για τα επώδυνα μέτρα (μετά από τόσο κοσκίνισμα, κάποια στιγμή θα πρέπει να ζυμώσουμε κιόλας...), ποιοι θα τις ψηφίσουν, ποια στάση θα κρατήσει η κάθε συνιστώσα της κυβέρνησης, και τι μερίδιο του πολιτικού κόστους θα επωμισθεί το κάθε κόμμα. Αυτή είναι η μεγάλη σκασίλα μας; Τόσο έχουν καταλάβει αυτοί που μας κυβερνούν (ή που επιδιώκουν να κυβερνήσουν); Αν οι όποιες κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις εξακολουθούν να λαμβάνονται με πρώτο και βασικό κριτήριο το αν θα ζημιώσουν το Α ή το Β κόμμα, μπορούμε να παραγγείλουμε τα κόλλυβα της χώρας, χωρίς καθυστέρηση.

Πάνω και κάτω

Πόσες ανατροπές μπορεί να ζήσει κανείς μέσα στην ίδια μέρα;
     Πρωινό με πολλή δουλειά στην κλινική, όπως γίνεται συνήθως μετά από μια ή περισσότερες μέρες αργίας. Βάζω μια επιτυχημένη (όπως δείχνει) παροχέτευση σε άρρωστο με μεγάλη κακοήθη συλλογή υγρού. Άμεσο αποτέλεσμα, γρήγορη ανακούφιση, ελπίζω να την κάνω μόνιμη αύριο...
   Επισκέπτομαι ένα μεγάλο νοσοκομείο μετά από πρόσκληση παλαιού φίλου πανεπιστημιακού, για να δώσω γνώμη για συγκεκριμένους ασθενείς. Από τη μια αισθάνομαι για λίγο την ικανοποίηση που προσφέρει η κοινωνία με συναδέλφους και η ανταλλαγή απόψεων, ευκαιρία για μάθηση και αναθέρμανση γνώσεων. Από την άλλη, ο χαοτικός τρόπος λειτουργίας, οι πολλές και διάφορες ευθύνες, οι συνθήκες του ‘δημόσιου’ χώρου με όλα όσα αυτός συνεπάγεται, με βάζει σε σκέψεις... Μπράβο σε όσους τα καταφέρνουν να κρατούν το κεφάλι ψηλά σε τέτοιες καταστάσεις και να προσφέρουν σε όσους έχουν ανάγκη!
     Η κίνηση στο ιατρείο επίσης αυξημένη. Όσο κι αν ευχόμαστε να έχουν όλοι την υγειά τους, οι αρρώστιες, μικρές και μεγαλύτερες, συνεχίζουν να υπάρχουν και να παιδεύουν τους ασθενείς και μας, καθέναν από άλλη γωνιά... Κάπου στα μισά μου τηλεφωνεί μια κυρία που είχα δει την περασμένη εβδομάδα. Δεν θα μπορέσει να μου φέρει την ακτινογραφία που ζήτησα, διότι σήμερα πέθανε ο άνδρας της. Τι μπορεί να πει κανείς; «Ουκ οίδαμεν τί τέξεται η επιούσα...». Με δική της πρωτοβουλία μου διαβάζει το πόρισμα από το τηλέφωνο: δεν ακούγεται ιδιαίτερα ενθαρρυντικό, το αντίθετο μάλιστα. Της ζητώ να έρθει από κοντά με πρώτη ευκαιρία.
     Ξαναχτυπάει το τηλέφωνο. Από την κλινική. Η παροχέτευση που έβαλα δεν φαίνεται να λειτουργεί--μήπως έφυγε από τη θέση της; Υπόσχομαι να περάσω να την δω μόλις τελειώσω. Συνεχίζουμε.
     Με την διευθέτηση του αρχείου πάει σχεδόν δέκα όταν καταφέρνω να βρεθώ στην κλινική. Η ‘επιτυχημένη’ παροχέτευσή μου δεν δουλεύει διότι, απλούστατα, απουσιάζει! Βρίσκω το καθετηράκι κάπου ανάμεσα στα σεντόνια του αρρώστου. Δίνω τις αναγκαίες εξηγήσεις, και αφήνω τα υπόλοιπα για αύριο. Η ψυχική μου διάθεση δεν είναι για βραδινές επεμβάσεις.
     Η κάθαρση έρχεται, απροσδόκητα, μέσα από ένα ηλεκτρονικό μήνυμα ανάμεσα στα πολλά που φτάνουν κάθε μέρα, εν πολλοίς άχρηστα και ανούσια. ‘Συγχαρητήρια! (όχι, δεν κέρδισα τον πρώτο λαχνό της Microsoft με το εκατομμύριο δολάρια) Το άρθρο σας έχει δημοσιευθεί στο British Medical Journal’. Δεν είναι εργασία για το βραβείο Νόμπελ, αλλά μια απλή επιστολή που είχα γράψει ως σχόλιο σε πρόσφατο άρθρο. Με ξαναγυρίζει στον παλιό καιρό, όταν συνήθιζα να γράφω συχνά στο περιοδικό για ποικίλα θέματα. Σε απλά αγγλικά, «BMJ, you’ve made my day!”.

‘Βιβλιοπωλείον της Εστίας’

Από τα κλασικά ονόματα στο χώρο του παραδοσιακού βιβλιοπωλείου (υπήρχε από το 1885), από προχθες ανήκει πλέον στην ιστορία [βλ. ΕΔΩ και ΕΔΩ]. Σημείο των καιρών κι αυτό, με πολλές και σύνθετες αιτίες, πέρα από την ‘τετριμμένη’ της οικονομικής κρίσης. Αλλαγή στις αναγνωστικές (αλλά και αγοραστικές) συνήθειες του κοινού, πληθωρισμός βιβλιοπωλείων και εκδοτικών οίκων, τουλάχιστον στα μεγάλα αστικά κέντα, πληθωρισμός βιβλίων (συχνά με θύμα την ποιότητα του περιεχομένου), διάδοση των ηλεκτρονικών μέσων εις βάρος των εντύπων..., αυτά τα λίγα, έτσι σαν πρόχειρες σκέψεις. Ομολογώ ότι έχω πάψει από καιρό να μπαίνω στα βιβλιοπωλεία και να πολυψάχνω στα ράφια, αφενός λόγω έλλειψης χρόνου (το ψάξιμο είναι εθιστικό και δεν έχει ώρα λήξης) και αφετέρου διότι ο εθισμός οδηγεί στην απληστία, και οι αδιάβαστοι τόμοι συσσωρεύονται στα ράφια. Ωστόσο η απώλεια ενός ποιοτικού βιβλιοπωλείου δεν είναι ένα γεγονός που πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους. Να ευχηθούμε κι εδώ ‘πάλι με χρόνους με καιρούς...’;

Φάρσα

Κάποια στιγμή αυτού του πραγματικά ανοιξιάτικου πρωινού μου ήρθε στο νου ο παλιός στίχος του Γιάννη Καραλή:

‘Να ’τανε, Θεέ μου, καλύτερα φάρσα,

αχ, να ’τανε Πρωταπριλιά.’

Στα καθ’ ημάς, να αποδεικνυόταν πόσο ψεύτικη είναι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της σκοπιμότητας, του πολιτικού υποκριτικού καθωσπρεπισμού, του υπόπτου συμφέροντος και της διαρκούς προσχηματικής συγκάλυψης, και να βλέπαμε κάποια στιγμή εαυτούς και αλλήλους όπως πραγματικά είμαστε, χωρίς φτιασίδια και ψιμμύθια, με διάθεση να αλλάξουμε όσα περνούν από το χέρι μας, χωρίς καταναγκασμό, επειδή έτσι είναι το σωστό. Τι ωραία φάρσα θα ήταν αυτή…