Νομοτέλεια

Ελλείψεις σε ουσιώδη φάρμακα, ακόμη και για καρκινοπαθείς ασθενείς, καταγγέλλουν τα Μέσα. Αναμενόμενο ήταν κι αυτό, και σίγουρα το φαινόμενο θα χειροτερέψει πριν αρχίσει να βελτιώνεται. Ωστόσο, για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, στο θέμα του φαρμάκου η πρό της κρίσης κατάσταση εδώ και πολλά χρόνια είχε ξεφύγει από κάθε όριο. Τυπικό παράδειγμα η ογκολογία (χωρίς να είναι το μόνο). Κάθε καινούργιο χημειοθεραπευτικό φάρμακο έπαιρνε αυτόματα ‘ένδειξη’ για κάθε είδους καρκίνο, ακόμη κι αν οι αρχικές του μελέτες είχαν γίνει μόνο σε συγκεκριμένα είδη όγκων. Αποτέλεσμα: νέα, εν πολλοίς αδοκίμαστα, αλλά πανάκριβα φάρμακα δίνονταν (συχνά σε συνδυασμούς) ως πρώτες επιλογές σε παθήσεις για τις οποίες υπήρχαν καθιερωμένα και αποτελεσματικά σχήματα θεραπείας με κόστος δεκάδες φορές μικρότερο. Όταν, σχεδόν μοιραία, τα καινούργια φάρμακα αποδεικνύονταν άχρηστα, τότε θυμόμασταν τα παλιά κλασικά και φθηνά σκευάσματα. Μόνο που σε πολλές περιπτώσεις ήταν ήδη αργά. Στο μεταξύ όμως ο λογαριασμός είχε πάει στο Ταμείο. Και τώρα το τελευταίο δεν μπορεί να πληρώσει ούτε για μια ασπιρίνη.
     Τελικά, ό,τι σπέρνουμε θερίζουμε. Δεν υπάρχει ενέργεια, ατομική ή συλλογική, σωστή ή λανθασμένη, που δεν θα τη βρούμε κάποια στιγμή μπροστά μας, με τις ανάλογες συνέπειες. Όπως το πλήγμα ενός σεισμού φέρνει στο φως τις τυχόν κακοτεχνίες των κτιρίων, έτσι και η κρίση φανερώνει όσα στοιβάξαμε στα θεμέλια της ζωής και της κοινωνίας μας, θετικά ή αρνητικά.

Φορολογική ισότητα

 [Σκίτσο του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή 30-5-2012]

Η Κριστίν Λαγκάρντ (εκείνη η ασπρομάλλα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ντε!) ξεσπάθωσε πρόσφατα εναντίον ημών των Ελλήνων πρόσφατα. Ν’ αρχίσουμε να πληρώνουμε τους φόρους μας, λέει. Καμία αντίρρηση. Μήπως θα πρέπει όμως να μας δώσει κι ένα πρακτικό παράδειγμα; Όπως μας πληροφορούν σήμερα οι εφημερίδες (π.χ. η Guardian), ως αξιωματούχος διεθνούς οργανισμού ο μισθός της δεν υπόκειται σε κανενός είδους φόρο, βάσει της συνθήκης της Βιέννης για τις διπλωματικές σχέσεις (1961). Τι ψιλά παίρνει η μαντάμ; Σύμφωνα με την εφημερίδα, ο μισθός της είναι  467.940 δολλάρια το χρόνο, με ένα επιπλέον ετήσιο επίδομα 83.760 δολλαρίων (φαντάζομαι για το κομμωτήριο), ενώ σύμφωνα με το συμβόλαιό της δικαιούται ετήσια αύξηση κάθε 1η Ιουνίου για τα πέντε χρόνια που αυτό διαρκεί. Όπως διαβάζουμε, το ‘πακέτο’ αυτό είναι μεγαλύτερο από του Προέδρου Ομπάμα, που πληρώνει και φόρους. Και οι δυο κανονικά και με το νόμο.

Χαμηλή νέφωση

Κάπως έτσι παρουσιάζεται η εικόνα της Ελλάδας σήμερα...

Και όμως, ακόμη και μέσα από την πιο πυκνή μαυρίλα, περνάει φως.

Όπως λένε οι Άγγλοι, 'every cloud has a silver lining'. 

Που θα πεί, κάθε σύννεφο έχει κι ένα ασημένιο σειρήτι.

Μετεωρολογικά

Επειδή πολλές ‘σοφές’ κουβέντες ακούμε τελευταία από διάφορους, και εν πολλοίς αρνούμαστε να αντικρίσουμε την δεινή πραγματικότητα, ας σκεφθούμε ένα απλό παράδειγμα. Ξεκινώ να φύγω από το σπίτι με φανελλάκι και σορτς ενώ έξω βρέχει καταρρακτωδώς, φυσάει βαρδάρης και η θερμοκρασία είναι κοντά στο μηδέν. «Δεν με ενδιαφέρει», απαντώ οργισμένα στις ανήσυχες ενστάσεις της γυναίκας μου ότι το δελτίο καιρού προβλέπει επιδείνωση, «δεν αναγνωρίζω την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία και καταγγέλλω μονομερώς το δελτίο καιρού διότι είναι παράνομο και επαχθές και περιορίζει τις προσωπικές μου ελευθερίες. Εγώ σήμερα κανόνισα να παίξω ποδόσφαιρο με την παρέα μου». Ακολουθεί ερώτηση κρίσεως. Όταν το βράδυ εισαχθώ στο νοσοκομείο με πνευμονία, ποιος θα φταίει: η ΕΜΥ, το δελτίο καιρού ή η γυναίκα μου που επέμενε να συμμορφωθώ με τις επιταγές του; Πάντως όχι εγώ, σε καμία περίπτωση!

Επιδόσεις

Πανάξιος! Το χρυσό μετάλλιο κατέκτησε ο Λευθέρης Κοσμίδης στις ασκήσεις εδάφους στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ενόργανης Γυμναστικής στο Μονπελιέ. Μπράβο του, και σε άλλα με υγεία, μια και ακολουθούν σήμερα ο Βλάσης Μάρας στον τελικό του μονόζυγου, ο Βασίλης Τσολακίδης στον τελικό του δίζυγου και ο Λευτέρης Πετρούνιας στους κρίκους. Καλή επιτυχία σε όλους!

Σκάκι και ρουλέτα

Δυο τελείως διαφορετικά παιχνίδια, που προσιδιάζουν σε διαφορετικούς τύπους ανθρώπων. Συλλογιστικό το ένα, με σχεδιασμό, στρατηγική, ικανότητα πρόβλεψης κινήσεων και πρόνοιας για αντίστοιχες αντικινήσεις, αξιοποιεί τόσο τους στρατιώτες όσο και τους αξιωματικούς, τους πύργους και τη βασίλισσα. Παρορμητικό το άλλο, δεν αφήνει περιθώρια πρόβλεψης, τα παίζει όλα στο γύρισμα της μπίλιας, δεν λογαριάζει καν τις πιθανότητες αποτυχίας (που στατιστικά είναι περισσότερες από εκείνες της επιτυχίας). Συντηρητικό θα ονόμαζε κανείς το πρώτο, τυχοδιωκτικό το δεύτερο.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τον τρόπο σκέψης και ενέργειας των ανθρώπων. Κάποιοι μελετούν τις κινήσεις τους, προσπαθούν να υπολογίσουν τις ενδεχόμενες συνέπειές τους, δεν βιάζονται, αποφεύγουν τα αδικαιολόγητα ρίσκα. Άλλοι κινούνται ορμέμφυτα, υπό το κράτος των συναισθημάτων της στιγμής, διακινδυνεύοντας να χάσουν πολύ περισσότερα απ’ όσα κατέχουν. Δικαιολογίες πάντα υπάρχουν, και μόνο η τελική έκβαση δικαιώνει ή καταδικάζει τις παράτολμες κινήσεις. Όλοι έχουμε κάποιες στιγμές ενεργήσει με τρόπους που σύντομα μετανιώσαμε. Μπορεί ακόμη να αλλάξαμε γνώμη και για ρίσκα που δεν πήραμε, βλέποντας στη συνέχεια το αποτέλεσμα.

        Παραφράζοντας τον Εκκλησιαστή, θα έλεγε κανείς ότι υπάρχει καιρός για άμυνα και καιρός για επίθεση, καιρός για τόλμη και καιρός για σωφροσύνη. Σοφία είναι η ικανότητα να διακρίνει κανείς τον ‘καιρόν’, και να τον αξιοποιεί ανάλογα. Ωστόσο, μια ακόμη σκέψη: όταν οι απέναντί σου παίζουν σκάκι, μπορείς να μπλοφάρεις με κινήσεις τύπου ρουλέτας ή πόκερ;

Ιστορική μνήμη

Η γνωστή υπέρμαχος της θεωρίας του... συνωστισμού της Σμύρνης Μαρία Ρεπούση, πρόσφατα εκλεγμένη στο πιο βραχύβιο ελληνικό Κοινοβούλιο της ιστορίας, αποχώρησε επιδεικτικά από την ολομέλεια της Βουλής όταν ο Πρόεδρος Βύρων Πολύδωρας ζήτησε από το σώμα να τηρήσει ενός λεπτού σιγή στη μνήμη της γενοκτονίας του Πόντου που γιορτάσθηκε χθες σε όλη την Ελλάδα, επικαλούμενη μάλιστα την ‘ιστορική αλήθεια που πρέπει επιτέλους να μάθει το έθνος’. Ευτυχώς δηλαδή που αυτή και οι όμοιοί της έχουν κάνει τα πάντα για να μας ξεστραβώσουν!

     Κατά παρέκκλιση από την συνήθη πρακτική το σχόλιο κατονομάζει τα πρόσωπα όχι για να ξύνει πληγές ούτε από φιλέκδικη διάθεση. Απλώς καλό είναι να γνωρίζουμε τι μυαλά κουβαλάνε, σε όλα τα θέματα, αυτοί που επιδιώκουν την ψήφο μας, που εύκολα τη δίνουμε με βάση τα επιλεγμένα ωραία λόγια και συνθήματα που αραδιάζουν οι διάφοροι ‘αρχηγοί’.

     Για την ιστορία του πράγματος, στο YouTube μπορεί κανείς να αναζητήσει τη γενοκτονία του Πόντου (υπάρχει άφθονο υλικό). Το βίντεο με την καταστροφή της Σμύρνης βρίσκεται ΕΔΩ. Για να θυμόμαστε.

Διαβολιές

Έχω ξαναγράψει (αν δεν κάνω λάθος, δυο φορές) τη ρήση του Ισοκράτη προς τον Δημόνικο: ‘Ευλαβού τας διαβολάς καν ψευδείς ώσιν. Οι γαρ πολλοί την μεν αλήθειαν αγνοούσι, προς δε την δόξαν αποβλέπουσι’. Όπου ‘διαβολή’ διαβάστε διαρροή, διάδοση, φλυαρία, κουτσομπολιό. Καθημερινό ψωμοτύρι των Μέσων, δεν άφησε και τη σημερινή μέρα νηστική: η Μέρκελ, λέει, εισηγήθηκε στον δικό μας Παπούλια να κάνουμε δημοψήφισμα για ευρώ ή δραχμή, ή κάτι παρόμοιο. Η μια πλευρά διαψεύδει την άλλη, σε δουλειά να βρισκόμαστε, ποιόν να πιστέψεις; Λάδι στη φωτιά, ή νερό στο μύλο της τρέχουσας πολιτικής πραγματικότητας. Ας σκεφθούμε μόνο ότι στα νέα ελληνικά μιλάμε για ‘διαβολιές’. Από την ίδια ρίζα βγαίνουν κι αυτές, από τον ‘αρχέκακον όφιν τον πλανώντα την οικουμένην όλην’. Τον πατέρα του ψεύδους.

Κακοκαιρία

Με αφορμή την επιδείνωση του καιρού που άρχισε σήμερα θυμήθηκα το ακόλουθο λαϊκό απόφθεγμα, που είχα ακούσει προ καιρού:

‘Στων αμαρτωλών τη χώρα το μαγιάπριλο χιονίζει’

Τα συμπεράσματα δικά σας.

Απλά πράγματα

Παρακολουθώ αυτές τις μέρες πολλές τηλεοπτικές συζητήσεις, αναλύσεις, ερμηνείες και παρερμηνείες των όσων έγιναν και οιωνοσκοπίες για εκείνα που μέλλεται να γίνουν. Καθένας που παίρνει το λόγο, από διάφορες πλευρές του φάσματος, συνήθως αρχίζει την αγόρευσή του με μια από τις φράσεις: «Να πω κάτι απλό», «Να το κάνω τελείως σαφές», «Τα πράγματα είναι ξεκάθαρα». Ομολογώ ότι τόση αραδιασμένη απλότητα, σαφήνεια και καθαρότητα λόγου είχα πολύ καιρό να ακούσω. Αλλά τότε γιατί τα νοήματα είναι τόσο μπερδεμένα ώστε να προσπαθούμε ματαίως να διακρίνουμε τη λεπτή διαφορά ανάμεσα σε απαγκίστρωση και αποδέσμευση, σε καταγγελία και απόρριψη, σε παράταση και επιμήκυνση, σε κυβέρνηση ‘ειδικού σκοπού’ και ‘ειδικής εντολής’ και άλλα συναφή; Γιατί έννοιες που ακούγονται ως συνώνυμες από τους ακροατές παρουσιάζονται ως τελείως αντίθετες από τους ρήτορες; Φαίνεται τελικά ότι η πολιτική βδελύσσεται την απλότητα, όσο κι αν την επικαλείται για λόγους επικοινωνίας.

     Ένα μόνο με ικανοποιεί: ότι τουλάχιστον με την παρούσα επιλογή υπηρεσιακού πρωθυπουργού εν όψει εκλογών θα γελάσει ο κάθε πικραμένος.

Αδιέξοδα

Οδεύουμε λοιπόν προς εκλογάς, και πάλι. Πιστοί στην δημοκρατική παράδοση που λέει ότι όλα μας τα διλήμματα τα θέτουμε στην κάλπη, ξαναστήνουμε τα ‘κουτιά’, και ό,τι ήθελε προκύψει. Και πιστοί στην αρχή του ‘κάθε φέτος και καλύτερα’, στην τελευταία πράξη του εκλογικού θεάτρου που μόλις ζήσαμε ξεπεράσαμε εαυτούς σε ευρηματικότητα, σε κωλυσιεργία, σε σκιαμαχίες επί της διαδικασίας, σε ‘στύλωμα των ποδιών’, σε ‘μουλάρωμα’ και σε κάθε άλλη συναφή ζωική συμπεριφορά. Με αποκορύφωμα το βλακώδες πινγκ-πονγκ του non-paper: αν αυτό δεν αποτελεί το λεγόμενο ρεζίλι των σκυλιών, τότε δεν ξέρω τι άλλο μπορούμε να προτείνουμε για τον τίτλο. ‘Των οικιών ημών εμπιμπραμένων’ εμείς γαυγίζουμε, ή γκαρίζουμε.

Χαρακτηριστικό της τρέχουσας κατάστασης είναι ότι και οι δυο επιλογές συνδέονται με απειλές. Αν μείνουμε μέσα στο ευρώ, θα χάνουμε χρήματα βάσει μνημονίου, με νέα μέτρα να μας περιμένουν σε κάθε γωνία του δρόμου, ενώ επισείεται από πολλούς και το ενδεχόμενο εγκατάστασης ‘Γερμανικής’ διακυβέρνησης (μεταξύ μας, δεν ξέρω αν αυτό θα είναι αναγκαστικά μειονέκτημα). Αν βρεθούμε εκτός του ευρώ, εγείρεται το φάσμα μιας έξωθεν επιβουλής από τους εξ ανατολών ηλίου γείτονές μας, ενώ θα διαθέτουμε ως ‘κερασάκι’ στην τούρτα μια κυβέρνηση που από στρατό θα γνωρίζει μόνο τους αντιρρησίες συνείδησης. Με άλλα λόγια, μπρος γκρεμός και πίσω… ΣΥΡΙγμός.

Στην εποχή του αειμνήστου σιδηρού παραπετάσματος κυκλοφορούσε τα ακόλουθο ανέκδοτο. Σε κάποιο σοβιετικό πανεπιστήμιο ένα φοιτητής ρωτάει τον καθηγητή ποια είναι η διαφορά καπιταλισμού και κομμουνισμού. «Καπιταλισμός είναι η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο», απαντά ο καθηγητής. «Κομμουνισμός είναι ακριβώς το αντίθετο». Σήμερα γνωρίζουμε ότι κοινός τόπος και των δύο είναι η εκμετάλλευση.

Και μια απορία. Όταν καίγεται μια περιοχή (βλέπε Ηλεία το 2007), την κηρύσσουμε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Όταν πλημμυρίζει ο Έβρος, το ίδιο. Σε κάθε θεομηνία επικαλούμαστε τις έκτακτες συνθήκες και εφαρμόζουμε τα ανάλογα μέτρα. Τι ακριβώς πρέπει να συμβεί για να κηρύξουμε ολόκληρη τη χώρα σε ανάλογη κατάσταση; Μήπως όμως το ‘έκτακτο’ του πράγματος αναφέρεται κυρίως στις αποζημιώσεις, που τώρα εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να πληρωθούν; 

Ευαρέστηση

Λέγεται για τον ‘Βασιλιά Ήλιο’ Λουδοβίκο ΙΔ΄ (τον αυθεντικό, όχι τους γενόσημους που τον ακολούθησαν) ότι σε κάθε διάταγμά του πρόσθετε στο τέλος τη φράση ‘Car tel est mon bon plaisir’ (= διότι αυτή είναι η ευαρέστησή μου). Κάτι τέτοιο θυμίζουν οι όροι τους οποίους θέτει καθένα από τα κόμματα προκειμένου να συμμετάσχει σε κυβέρνηση. 
     Εφόσον ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε ψήφους ικανές να τον κάνουν αξιωματική αντιπολίτευση, ας αποδεχθεί επιτέλους τον θεσμικό αυτό ρόλο, που είναι εξίσου απαραίτητος σε μια δημοκρατία με εκείνον της κυβέρνησης. Κι ας αποφασίσουν οι (όποιοι) υπόλοιποι να συμπήξουν κυβέρνηση (το πώς θα τη βαφτίσουν ουδόλως μας ενδιαφέρει) που να διαχειρισθεί στοιχειωδώς τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής, της άμυνας, των δημοσίων οικονομικών και τόσα άλλα που περιμένουν υπομονετικά την ‘ευαρέστηση’ των πολιτικών μας ανδρών. Μέχρι πότε;

Ακυβερνησία

Τον περασμένο Νοέμβριο ως χώρα ‘βγάλαμε ιλαρά’ μέχρι να σχηματίσουμε κυβέρνηση για να διαχειρισθεί τα του μνημονίου. Ήδη διατρέχουμε τη δεύτερη περίοδο ακυβερνησίας μέσα σε ένα εξάμηνο και μάλιστα μετά από εκλογές, με άγνωστη ακόμη την έκβαση. Στο μεταξύ οι πάντες αναλίσκονται στο να ερμηνεύουν τα αποτελέσματα της κάλπης κατά το δοκούν, και μιλούν για χαμένες ευκαιρίες της Αριστεράς και άλλα θλιβερά φαινόμενα. Επειδή πολλές φορές και διάφοροι έχουν παρομοιάσει την κατάσταση της χώρας με τον ‘Τιτανικό’, ας το επιχειρήσω κι εγώ. Φοβούμαι λοιπόν ότι, ενώ το σκάφος ήδη βυθίζεται, οι πολιτικοί μας άνδρες μοιάζουν να παίζουν τον ρόλο του πλοιάρχου στην πρέφα, ελπίζοντας να πιάσουν μεν καλό χαρτί (για να φανούν κερδισμένοι), αλλά να μη τους ζητηθεί να κρατήσουν το τιμόνι. Γι’ αυτό και αλλάζουν τους όρους που ο καθένας θέτει για να κυβερνήσει ή να συγκυβερνήσει. Ενώ έξω τα ‘παγόβουνα’ συνεχίζουν τη δουλειά τους.

      Και δυο σκέψεις για την περίφημη ‘λαϊκή ετυμηγορία’: Πόσο ορθή μπορεί να είναι μια ψήφος που σε μεγάλο ποσοστό κατευθύνεται από οργή, θυμό, αγανάκτηση, διάθεση τιμωρίας ή εκδίκησης ή όποιο άλλο αρνητικό συναίσθημα; Θυμίζει την ‘τσατίλα’ των μικρών παιδιών που, θυμώνοντας για κάποιο λόγο, αρχίζουν και σπάζουν τα παιχνίδια τους. Κερδίζουν κάτι μ’ αυτό; Απλώς εκτονώνουν τον εσωτερικό τους κόσμο. Αν μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί να γίνει κατανοητή ως αντίδραση ανωριμότητας ενός μικρού παιδιού που ψυχικά ακόμη αναπτύσσεται, σίγουρα δεν μπορεί να δικαιολογηθεί ως υπεύθυνη στάση ενηλίκων ανθρώπων μπροστά σε μια εξαιρετικά δύσκολη εθνική κατάσταση. Πολύ περισσότερο δεν μπορεί να δικαιολογηθεί η υποκίνησή της από πολιτικές μερίδες που επιδιώκουν—υποτίθεται—να μετάσχουν στην κυβέρνηση της χώρας. Φοβούμαι ότι, παρά τα ‘μετά διαρρήξεως των ιματίων’ λεγόμενα, ως λαός δεν είμαστε ακόμη πολιτικά ώριμοι. Όπως έλεγε ο Τσώρτσιλ, "το ισχυρότερο επιχείρημα εναντίον της δημοκρατίας είναι μια 5λεπτη συζήτηση με έναν μέσο ψηφοφόρο".

Αναμνήσεις

Είμαι αρκετά ‘παλιός’ ώστε να θυμάμαι τους Olympians στη μουσική σκηνή της Ελλάδας, ‘όταν πηγαίναμε μαζί σχολείο’. Έτσι, με δεδομένη την τρέχουσα επικαιρότητα του ονόματος, αναζήτησα στο γνωστό ηλεκτρονικό ‘ψαχτήρι’ τον ‘Αλέξη’, και τον παραθέτω για να τον γνωρίσουν και οι επόμενες γενιές.

Στα μαθητικά σου τα βιβλία
πίσω από τις λέξεις έρχεται ο Αλέξης,
και σε πιάνει μια μελαγχολία,
κλείσε, κοριτσάκι, τα βιβλία.

Κάθισε στο πιάνο σου λιγάκι
μα για ποιον να παίξεις, έφυγε ο Αλέξης
όπως το ξανθό καλοκαιράκι,
κλείσε και το πιάνο, κοριτσάκι.

Αύριο η γιορτή σου ξημερώνει,
ό,τι κι αν διαλέξεις λείπει ο Αλέξης,
κι ήρθε στην καρδούλα σου το χιόνι,
κλείσε, κοριτσάκι, το μπαλκόνι.

Ο Αλέξης στη νεανική φαντασία του κοριτσιού ήρθε και έφυγε όπως το ξανθό καλοκαιράκι. Και όπως αναγράφεται συνήθως στα μυθιστορήματα φαντασίας, κάθε σχέση προς πραγματικά πρόσωπα, καταστάσεις ή γεγονότα είναι εντελώς τυχαία και συμπτωματική.

Το βάθος των περιστάσεων

Ακούμε κάθε τόσο (και ιδίως στις μέρες μας) ότι οι βουλευτές ή ο λαός ή όποιο άλλο συλλογικό όργανο (ή και μεμονωμένο πρόσωπο) θα πρέπει ‘να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων’, εννοώντας δηλ. ότι θα πρέπει να ανταποκριθεί υπεύθυνα και αποτελεσματικά σε κάποια δύσκολη κατάσταση που έχει προκύψει [υποπτεύομαι ότι η φράση έχει μεταφρασθεί από το αγγλικό ‘rise to the occasion’ που σημαίνει ακριβώς το ίδιο]. Με δεδομένο το βάραθρο στο οποίο βρίσκεται η χώρα αυτή τη χρονική περίοδο, υποθέτω ότι οι ικανότητες που απαιτούνται είναι μάλλον καταδυτικές ή σπηλαιολογικές παρά πτητικές ή αναρριχητικές.

Το δίδαγμα της αποχής

Παρακολουθώντας τα ποσοστά να διαμορφώνονται σταδιακά δίπλα στα κομματικά λογότυπα το βράδυ της Κυριακής και τα ξημερώματα της Δευτέρας ήταν πολύ εύκολο να αγνοήσουμε τους απόντες. Με βάση λοιπόν τα επίσημα αποτελέσματα (από την ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών), στο 34,9% έφθασε το ποσοστό της αποχής από τις εκλογές, μεγαλύτερο από κάθε άλλη φορά. Στο σύνολο των 9.949.401 εγγεγραμμένων ψηφοφόρων αυτό μεταφράζεται σε 3.472.341 άτομα. Με άλλα λόγια, το ένα τρίτο των πολιτών της χώρας δήλωσε δια της σιωπής του αμέτοχο στις εξελίξεις που θα επηρεάσουν την κοινή πορεία όλων μας προς το μέλλον.

Θα ήταν ματαιοπονία να προσπαθήσει κανείς να μαντέψει προς ποια πλευρά θα έγερνε το αποτέλεσμα αν οι μισοί τουλάχιστον από τους απόντες είχαν ψηφίσει. Ίσως αυτός να ήταν κι ένας σημαντικός λόγος για την αποχή: η ανημπορία επιλογής ανάμεσα στην προτεινόμενη Σκύλλα και τη διαβλεπόμενη Χάρυβδη. Σίγουρα όμως ένας τέτοιος αριθμός θα μπορούσε να ανατρέψει άρδην την εικόνα που σήμερα δίνουν τα αποτελέσματα, προς κάθε δυνατή κατεύθυνση. Ίσως και να έκανε πιο εύκολο τον σχηματισμό κυβέρνησης (κάποιου είδους), κάτι που σήμερα δείχνει να είναι σχεδόν ακατόρθωτο.

      Μπορούμε να βγάλουμε κάποιο δίδαγμα από το εύρημα αυτό; Θα προτείνω δύο. Πρώτον, ότι το ποσοστό του κάθε κόμματος που προέκυψε από τις προχθεσινές εκλογές δεν είναι πραγματικό, αλλά εικονικό. Που σημαίνει ότι αν οι έγκυρες ψήφοι ανάγονταν στην πραγματική δύναμη του εκλογικού σώματος, τα ποσοστά θα ήταν πολύ μικρότερα, και ενδεχομένως να άφηναν απ’ έξω και άλλα κόμματα. Και δεύτερον, με βάση το προηγούμενο, όσοι δεν επιθυμούν να δουν τους υμνητές του Χίτλερ και των ‘λοιπών δημοκρατικών δυνάμεων’ στα έδρανα του κοινοβουλίου ας κάνουν τον κόπο να πάνε να ψηφίσουν την επόμενη φορά, που κατά τα φαινόμενα δεν θα αργήσει και πολύ. 

Η επόμενη μέρα

Θυμήθηκα, και αναζήτησα στο YouTube, το τραγουδάκι που έλεγε πριν 35 χρόνια (μεταπολιτευτικό κι αυτό, βλέπετε) η Ελένη Βιτάλη:

"Χωρίς δεκάρα τι θα μαγειρεύω, Μανωλιό μου,
με αγάπη ποιος περνάει όταν πεινάει;"

Καλή η οργή, καλή η τιμωρία, καλή η αγανάκτηση, η άρση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τα παλαιάς κοπής και νοοτροπίας κόμματα που πορεύονται προς το χρονοντούλαπο της ιστορίας (θυμάστε ποιος το είχε επινοήσει;). Όμως άλλο πράγμα είναι να σχεδιάζω επί χάρτου μια ανάβαση στις Άλπεις, χωρίς να τις έχω δει ποτέ μου, κι άλλο να μου δίνουν τα ορειβατικά μπαστούνια και να μου λένε: "Να το βουνό!". Κάπου εδώ βρισκόμαστε τώρα. Λοιπόν;
     Ας πάψουμε τα ψέματα κι ας πούμε μιαν αλήθεια, έλεγε ένα άλλο παιδικό άσμα. Εντός και εκτός Ελλάδος. Δεν είναι λάθος, θα έλεγα αντίθετα ότι δείχνει πολιτική ωριμότητα, να αναγνωρίσει κανείς δημόσια ότι η πολιτική που προσυπέγραψε (εκούσια ή αναγκαστικά) τον Οκτώβριο του 2011 προσκρούει στο βράχο της λαϊκής ετυμηγορίας (αυτό δεν θα είχε κάνει και ο ΓΑΠ αν το πυροτεχνικό δημοψήφισμά του είχε γίνει πραγματικότητα; λέμε τώρα...). Με το δεδομένο αυτό οι υπεύθυνοι πολιτικοί (Αντώνης, Βαγγέλης, Αλέξης και όποιος άλλος) σχηματίζουν ένα κοινό μέτωπο, πηγαίνουν στην Τρόικα και λένε: "Αλλάξτε πρόγραμμα, και βλέπουμε". Ρεαλιστικά όμως, με τα πόδια στο έδαφος κι όχι με τα μυαλά στα σύννεφα. Η μεταρρύθμιση έχει κόστος, όπως και η χημειοθεραπεία στον καρκίνο. Το ζητούμενο δεν είναι να εφαρμοσθεί κατά γράμμα η θεραπεία, αλλά να επιβιώσει ο ασθενής. Έλα όμως που οι δανειστές φαίνεται πως δεν θέλουν να γειάνουν τον άρρωστο, αλλά να του πάρουν τα περιουσιακά του στοιχεία, μετά θάνατον. Μπορούν στο σημείο αυτό οι πολιτικοί μας να τραβήξουν την περιβόητη κόκκινη γραμμή; Για να το δούμε.  

Από το φαιδρό στο σοβαρό

Παραθέτω ένα επίκαιρο και ιδιαίτερα ευφυές κείμενο που έστειλαν χθες. Δυστυχώς δεν γνωρίζω την πατρότητά του. Αν κανείς μπορεί να μας παραπέμψει στο πρωτότυπο, ευπρόσδεκτος. Πόσα κόμματα μπορείτε να αναγνωρίσετε διαβάζοντάς το;

Την Κυριακή 6 Μαΐου, ο ήλιος θα ανατείλει πράσινος, φέρνοντας τη χρυσή αυγή και ο λαός, οι ανεξάρτητοι Έλληνες θα προβούν σε μια κοινωνική συμφωνία, ώστε να αρχίσει στη χώρα δημιουργία ξανά. Στην πρωτεύουσα, ένα παναθηναϊκό κίνημα θα ιδρύσει το δημοβούλιο των πολιτών, στο δρόμο που χάραξαν οι τυραννοκτόνοι, και θα επεκταθεί σε όλη την επικράτεια μέσα από την περιφερειακή αστική ανάπτυξη. Η δημοκρατική συμμαχία που θα δημιουργηθεί, θα γιγαντωθεί σε ένα ενιαίο παλλαϊκό μέτωπο, το οποίο με καθαρή φωνή, χωρίς κκεδισμό, θα πει ένα βροντερό «όχι, δεν πληρώνω» στους πειρατές που λυμαίνονται το κράτος, κουρεύοντας σύρριζα τα χρέη, εγκαινιάζοντας με την ανταρσία αυτή, μια νέα περίοδο εθνικής αντίστασης, δημοκρατικής αναγέννησης και ανασυγκρότησης. 'Ολοι οι φίλοι του ανθρώπου εκεί, σε μια ένωση δημοκρατική, αριστερά και δεξιά, κεντρώοι, φιλελεύθεροι, οικολόγοι, με δράση ανανεωτική, θα πουν «πάμε» με τρόπο εργατικό και επαναστατικό, για να αποκαταστήσουν την εθνική ενότητα, ελπίδα και αξιοπρέπεια, οδηγώντας την Ελλάδα σε μια νέα δημοκρατία, ως άξιοι συνεχιστές του Καποδίστρια.

Ανεξάρτητα από το αστείο του πράγματος, μπορούμε να το δούμε και από άλλη πλευρά. Αν κάποιο πρωί (ας πούμε αύριο) οι διάφορες πλευρές που εκπροσωπούνται στο κείμενο και στα ψηφοδέλτια των σημερινών εκλογών συμφωνήσουν ότι όσα μας ενώνουν ως Έλληνες είναι πολύ περισσότερα από όσα τεχνητά μας χωρίζουν και αποφασίσουν να δείξουν ΕΝΑ πρόσωπο και ΕΝΑ μέτωπο προς κάθε κατεύθυνση, εντός και εκτός συνόρων, υπάρχει τίποτε που δεν μπορούμε ως λαός να κατορθώσουμε;

Και κάτι άλλο. Κυριακή του Παραλύτου σήμερα, και ο συμβολισμός ταιριάζει ιδιαίτερα στη σημερινή κατάσταση της χώρας μας. «Άνθρωπον ουκ έχω», παραπονέθηκε ο παράλυτος του Ευαγγελίου στον Χριστό: το ίδιο θα λέγαμε κι εμείς, ότι δεν έχουμε τον κατάλληλο άνθρωπο-ηγέτη. Κι Εκείνος απαντά στον παράλυτο και σε όλους τους παραλελυμένους, όπως πολύ ωραία λέγει ένας ύμνος: «Δια σε άνθρωπος γέγονα, δια σε σάρκα περιβέβλημαι, και λέγεις άνθρωπον ουκ έχω;». Ας το σκεφθούμε λιγάκι…

Κυνισμός και ουτοπία

«Τι θα ψηφίσουμε μεθαύριο στις εκλογές;»

     Δεν νομίζω ότι υπάρχει σήμερα σκεπτόμενος άνθρωπος στην Ελλάδα που να μη στάθηκε προβληματισμένος, έστω και στιγμιαία, απέναντι στο ερώτημα αυτό. Παλιές αντιλήψεις και τακτικές του τύπου «Αυτούς ψήφιζα πάντα!» έχουν σε μεγάλο βαθμό αναθεωρηθεί κριτικά, έστω κι αν τελικά αυτοί που τις πρεσβεύουν καταλήγουν και πάλι στην αρχική τους απόφαση [Για την τακτική αυτή έγραφε προχθές κάποιος αναγνώστης της βρετανικής Guardian ότι οι Έλληνες που ξαναψηφίζουν ΝΔ/ΠΑΣΟΚ επιβεβαιώνουν τον ορισμό που έδωσε ο Αϊνστάιν για την τρέλλα: ‘Είναι το να κάνεις ξανά και ξανά τα ίδια και να περιμένεις διαφορετικά αποτελέσματα’]. Τώρα τα κριτήρια της ψήφου περιλαμβάνουν, εκτός από την κομματική λογική, και την οργή, τη διαμαρτυρία, τη διάθεση τιμωρίας, τον φόβο, αλλά και την ‘ανάγκη που γίνεται φιλοτιμία’ ή ακόμη και το ‘μη χείρον’.

Ανέκαθεν στην Ελλάδα είχαμε ‘συντηρητικούς’ και ‘προοδευτικούς’, μόνο που δεν χρησιμοποιούσαν αυτά τα ονόματα και βέβαια δεν έλεγαν αλήθεια όταν κατέτασσαν τον εαυτό τους και τους άλλους σε κάποια από τις δυο κατηγορίες. Σήμερα τους λέμε σχηματικά ‘μνημονιακούς’ και ‘αντιμνημονιακούς’. Οι πρώτοι (τα μέχρι τώρα λεγόμενα κόμματα εξουσίας) έχουν πιο σαφή ταυτότητα και διακρίνονται εύκολα, άρα όποιος θέλει να τους επιλέξει ή να τους αποφύγει μπορεί να το πράξει χωρίς δυσκολία. Οι δεύτεροι δυστυχώς είναι τόσο πολλοί και ετερόκλιτοι, που δυσχεραίνουν την επιλογή, και βέβαια ακυρώνουν αμοιβαία τις πιθανότητές τους να πάρουν κάποιο σημαντικό ποσοστό από το προϊόν της κάλπης.

Κυνικά σκεπτόμενος, θα έλεγα ότι όποιο κι αν είναι το εκλογικό αποτέλεσμα, εφόσον οι σχετικές υπογραφές έχουν πέσει, στην καλύτερη περίπτωση οι δανειστές μας θα μας τυλίξουν ‘σε μια κόλλα χαρτί’ (αν μάλιστα βγει βολική γι’ αυτούς κυβέρνηση), ενώ σε αντίθετο ενδεχόμενο υπάρχουν και τα λεγόμενα ‘θερμά επεισόδια’ ή άλλα μέσα εκβιαστικής πίεσης (με ή χωρίς το γάντι) ώστε να μη τολμήσουμε να αποκλίνουμε από τα συμφωνημένα. Από την άλλη, μια γενικευμένη ψήφος διαμαρτυρίας με το αποτέλεσμά της θα δώσει στους υπόλοιπους Ευρωπαίους το μήνυμα ότι «δεν αποδεχόμαστε τον βιασμό με ευχαρίστηση όταν αυτός είναι αναπόφευκτος» (Bob Knight) (αν βέβαια η ψήφος μεταφρασθεί σωστά στα αποτελέσματα, διότι ακόμη και φόβοι για νοθεία εκφράζονται). Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα μπορούσε να αποτελέσει έναυσμα για μια ακόμη πιο ευρεία αντίδραση σε ευρωπαϊκό χώρο, αλλά αυτό είναι μάλλον ουτοπικό ονειροπόλημα.

Έτσι, οι ‘μνημονιακοί’ ψηφοφόροι θα καταλήξουν να ψηφίσουν ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, υπακούοντας στη λογική των ‘σταθερών κυβερνήσεων’. Θα τους δώσω ένα κάποιο δίκιο, μια και δεν διαβλέπω σημαντική ικανότητα διαχείρισης της κρίσης σε κάποιο από τα μικρά κόμματα του ‘αντιπάλου δέους’. Οι ‘αντιμνημονιακοί’ θα αποτολμήσουν το άλμα στο άγνωστο, με την ελπίδα του καλύτερου, όπως οι μετανάστες που συνήθως δεν ξέρουν τι τους περιμένει εκεί που θα πάνε, ονειρεύονται όμως ότι θα είναι κάτι καλύτερο από αυτό που εγκαταλείπουν πίσω τους. Κι αυτοί δίκιο έχουν, όπως θα έλεγε ο Νασρεντίν Χότζας, έστω κι αν συχνά η πραγματικότητα τους απογοητεύει. Αλλά βέβαια, δεν φεύγει κανείς π.χ. από το Αφγανιστάν για να πάει στο Σουδάν ή σε κάποια άλλη εμπόλεμη ζώνη. Που σημαίνει ότι τα ‘άκρα’ (οι φασισμοί, χρυσόμαυροι και κόκκινοι) δεν αποτελούν λύση ή επιλογή ούτε προς τη συντήρηση ούτε προς την πρόοδο.

Αυτό που απογοητεύει είναι ότι σε μεγάλο βαθμό δεν φαίνεται να διδασκόμαστε τίποτε από το τρέχον χάος. Ένα κομμάτι της κρίσης έχει να κάνει με τις εσωτερικές εθνικές αδυναμίες μας και με τον τρόπο σκέψης μας (απεμπόληση των παραδοσιακών αξιών, προχειρότητα, ανευθυνότητα, ασυνεννοησία, διχόνοια, πελατειακή λογική, νεοπλουτισμό, χυδαιότητα, σπατάλη, ιδιοτέλεια κτλ). Εδώ θα έπρεπε να επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας και να σκεφθούμε τι μπορούμε να βελτιώσουμε και ποιες πρακτικές θα πρέπει να αποκηρύξουμε για να γίνουμε καλύτεροι και πιο αξιόπιστοι και προς τους έξω, αλλά και για να αποκομίσουμε ένα ουσιαστικό όφελος από την όλη κακή κατάσταση. Δυστυχώς συνεχίζουμε να πολιτευόμαστε (πολιτικοί και πολίτες) λες και δεν τρέχει τίποτε, και ότι όλα είναι ‘business as usual’. Καλά μας μυαλά λοιπόν! 

Έτσι, επιστρέφοντας στο αρχικό ερώτημα, δεν θα σας πω τι να ψηφίσετε, ούτε και θα σας κατακρίνω γι’ αυτό που τελικά θα επιλέξετε, εκτός κι αν πιάσετε τα άκρα. Σε κάθε περίπτωση, όποιο κι αν είναι το τελικό αποτέλεσμα, κρατώ αυτό που έγραψε ως συμβουλή και υποθήκη ο Προφήτης Δαβίδ στους Ψαλμούς: ‘Μη πεποίθατε επ’ άρχοντας, επί υιούς ανθρώπων, οις ουκ έστι σωτηρία’. Ισχύει και σήμερα όπως πριν από τρεις χιλιάδες χρόνια.

Υποκρισία

Ανέκαθεν ήταν πιο εύκολο να ρίχνεις τον λίθο του αναθέματος στο βολικό θύμα, την οροθετική γυναίκα που βρέθηκε στο πεζοδρόμιο Κύριος οίδε υπό ποιες συνθήκες, σχεδόν πάντα ως αποτέλεσμα κάποιας εγκληματικής ενέργειας και σχεδόν πάντα υπό ανδρική πίεση. Ξαφνικά ανακαλύπτουμε ότι κυκλοφορούν γυναίκες φορείς του AIDS στους δρόμους και σπεύδουμε να προστατεύσουμε… τους ‘αθώους’ πελάτες που ικανοποίησαν τις ορέξεις τους όπως ήθελαν και τώρα σκέφτονται τους εαυτούς τους και (ίσως) τις συζύγους τους. Και πώς τους προστατεύουμε; Εκθέτοντας σε δημόσιο ‘λιθοβολισμό’ τα θύματα. Εύγε μας!