Φρέσκος καφές

Από τον καιρό που μάθαινα Γερμανικά η ακόλουθη ιστορία (που δεν έχει καμία σχέση με τυχόν επίκαιρες καταστάσεις).
     Μια φορά κι έναν καιρό ένα τραίνο πλησιάζει στα σύνορα Ελβετίας-Γερμανίας. Μέσα σ’ ένα κουπέ οι επιβάτες συζητούν για τον επικείμενο τελωνειακό έλεγχο, και καθένας λέει τι ‘λαθραίο’ έχει ψωνίσει: ένα ακριβό λικέρ ο ένας, μερικά πούρα ο άλλος, λίγο χαβιάρι ο τρίτος. Μια ηλικιωμένη κυρία εξομολογείται ότι αγόρασε 200 γραμμάρια φρέσκο καφέ ως δώρο για την κόρη της. Μπαίνει μέσα ο τελωνειακός, ρωτάει αν υπάρχει κάτι για δήλωση, όλοι αρνούνται, οπότε σηκώνει το κεφάλι ένας νεαρός που καθόταν αμίλητος δίπλα στο παράθυρο και λέει: «Η κυρία από εδώ έχει φρέσκο καφέ!» Η κυρία αγριοκοιτάζει τον νεαρό, δείχνει τον καφέ, πληρώνει τον ανάλογο δασμό, και το τραίνο συνεχίζει το ταξίδι του. Μόλις βγαίνουν από το σταθμό, η κυρία ξεσπάει: «Νεαρέ μου, τέτοια συμπεριφορά δεν περίμενα από έναν καθώς πρέπει κύριο!» Ο κύριος σηκώνεται, κατεβάζει τη βαλίτσα του, την ανοίγει, και αποκαλύπτει ότι είναι γεμάτη καφέ σε σακούλες του κιλού. «Κυρία μου, σας ζητώ συγγνώμη», της λέει. «Ολόκληρο το κουπέ μύριζε φρέσκο καφέ. Εγώ εμπορεύομαι το είδος, κι αν με έπιαναν θα έχανα μια περιουσία. Ο τελωνειακός ικανοποιήθηκε με τον δικό σας και δεν έψαξε περισσότερο. Επιτρέψτε μου λοιπόν να σας κάνω δώρο ένα κιλό καφέ ως αποζημίωση για το δασμό που πληρώσατε».

Διλήμματα

Επιτέλους, μάθαμε πού έγκειται το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας. Οι βουλευτές, λέει, που κατέλαβαν υπουργικές θέσεις δικαιούνται άλλο αυτοκίνητο ως βουλευτές και άλλο ως υπουργοί. Με σημερινή απόφαση όμως θα πρέπει να δηλώσουν ποιο από τα δυο επιθυμούν να διατηρήσουν.
     Όπως θα έλεγαν και οι αγγλοσάξωνες, ‘my heart bleeds for them’ (‘ματώνει η καρδιά μου’ για τους δύσμοιρους). Τι διλήμματα κι αυτά εν μέσω κρίσης! Να μη ξέρεις αν θα προτιμήσεις το βουλευτικό ή το υπουργικό ‘κάρο’. Αν κρατήσεις το πιο καλό, θα έχεις να αντιμετωπίσεις την αγανάκτηση του κόσμου, ενώ αν προτιμήσεις το ‘κατώτερο’, σίγουρα θα χαρακτηρισθείς ως λαϊκιστής. Μπρος γκρεμός και πίσω χαράδρα.  

Μεγάλο Απόδειπνο

Τι κάνει την Καθαρή Δευτέρα ξεχωριστή; Η τριήμερη αργία; Το φολκλόρ που τη συνδέει με χαρταετούς, μασκαράδες και γενικό ‘χαβαλέ’; Το ιδιαίτερο διαιτολόγιό της με λαγάνα, χαλβά, ελιές, φασολάδες και ό,τι άλλο επινοεί ως ‘νηστίσιμο’ η γαστριμαργική μας φαντασία; Ίσως διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους. Προσωπικά, κρατώ ως ιδιαίτερο στοιχείο το πρώτο Μεγάλο Απόδειπνο. Το περιεχόμενό του είναι, θα έλεγε κανείς, φάρμακο για κάθε είδους κρίση. Τα κείμενά του ένα κι ένα, από τον κατανυκτικό 4ο Ψαλμό (‘Εν τω επικαλείσθαι με εισήκουσάς μου, ο Θεός της δικαιοσύνης μου, εν θλίψει επλάτυνάς με’), το ‘Μεθ’ ημών ο Θεός’, την προσευχή του Μανασσή, το πρώτο μέρος του Μεγάλου Κανόνα, ως το ‘Κύριε των δυνάμεων’ και το ‘Πάντων προστατεύεις, αγαθή’. Τίποτε περιττό, όλα περιγράφουν το ίδιο θέμα: την απογοήτευση από τον εαυτό μας και τους άλλους ανθρώπους (όσο ισχυροί κι αν είναι) και τα ποικίλα κατασκευάσματά μας, την ελπίδα και την πίστη μας μόνο στον Δημιουργό. Απόλυτα επίκαιρο. Καλή Σαρακοστή! 

Maurice André (1933-2012)

Αναδιφώντας τις διαδικτυακές εφημερίδες σήμερα ξεχωρίζω από την πεζή επικαιρότητα την ‘παράπλευρη’ είδηση ότι πέθανε ο Μωρίς Αντρέ, για πολλούς ο μεγαλύτερος κλασικός τρομπετίστας που αναδείχθηκε ποτέ. Δεν χρειάζεται να γράψω πολλά γι’ αυτόν, πέρα από το ότι εργάσθηκε ως ανθρακωρύχος πριν αναδειχθεί σε δεξιοτέχνη του αγαπημένου του οργάνου. Κι εδώ έρχεται να συμπληρώσει τα δικά μου κενά η ‘δισκοθήκη’ του YouTube. Αναζητείστε τον εκεί, και ό,τι και να ακούσετε από την τρομπέτα του θα σας αποζημιώσει. Μια μικρή δική μου επιλογή:

• Κοντσέρτο για τρομπέτα του Haydn       
• Κοντσέρτο για τρομπέτα του Telemann   
• Το κλασικό τσιγγάνικο ‘Hora staccato’   
• Το μαγευτικό κοντσέρτο για τρομπέτα του Albinoni    
• και το πασίγνωστο Adagio του ίδιου (με μια δόση αυτοσχεδιασμού, είναι αλήθεια).    

Αφεντικά στον τόπο μας;

Διαβάστε και κρίνετε μόνοι σας. Πριν μερικά χρόνια, επιστρέφοντας μεσάνυχτα από μια επίσκεψη στην Αθήνα, βρεθήκαμε με το αυτοκίνητο σε κάποιο δρόμο πίσω από γνωστή μεγάλη πρεσβεία, όπου καταλήγουν συχνά οι ποικίλες πορείες διαμαρτυρίας. Ερημιά παντού. Ξαφνικά, εμφανίζονται δυο τροχονόμοι που σταματούν την κίνηση πενήντα μέτρα ένθεν και ένθεν της πίσω εισόδου της πρεσβείας και μας κάνουν σήμα να περιμένουμε να εισέλθει το μαύρο όχημα στην αυλή και να κλείσει η πόρτα, ώστε να μας επιτραπεί να συνεχίσουμε την πορεία μας. Πάλι καλά που δεν μας ζήτησαν να βγούμε από το αυτοκίνητο και να βάλουμε εδαφιαία μετάνοια στους επιβαίνοντες. Είμαστε σίγουροι ότι η Ελλάδα μας ανήκει; 

Δυο λέξεις

Άκουσα την ιστορία από πρώτο χέρι, και την καταγράφω. Μια νέα γυναίκα ζούσε με την πεθερά της, που ήταν επιθετική και δύσκολη, στα πλαίσια μιας χρόνιας ανοϊκής κατάστασης. Μια μέρα η ηλικιωμένη πεθερά, που η ομιλία της ήταν από πολύ καιρό συγκεχυμένη και ακατανόητη, φώναξε κοντά της τη νύφη της και, εντελώς απροσδόκητα, της είπε ολοκάθαρα και ψιθυριστά, σαν μυστικό: «Σ’ αγαπώ πολύ, και σ’ ευχαριστώ για όσα έκανες για μένα!». Μετά την εκμυστήρευση αυτή ξαναγύρισε στον συνηθισμένο ακατάληπτο λόγο της, και το ίδιο βράδυ πέθανε ειρηνικά στον ύπνο της. Η νέα γυναίκα διηγιόταν την ιστορία με συγκίνηση. Δυο λέξεις που σφράγισαν και επικύρωσαν μια ζωή. Ένα μικρό θαύμα.

Όνομα και πράμα

Είναι παλιά και δοκιμασμένη πολιτική συνταγή: όταν κάτι (π.χ. μια υπηρεσία) δεν δουλεύει σωστά, αντί να αναθεωρήσουμε τον τρόπο λειτουργίας του, αλλάζουμε το όνομά του. Το επικοινωνιακό κέρδος δεν είναι καθόλου αμελητέο, όσο για την ουσία--μεταξύ μας--ποιος νοιάζεται; Έτσι, τα διάφορα υπουργεία περνούν από διάφορα ονόματα που εξυπηρετούν τις εκάστοτε ανάγκες του φαίνεσθαι. Επειδή το Δημόσιας Τάξης έγινε Προστασίας του Πολίτη, ξαφνικά αποκτήσαμε προστασία; (την τάξη την είχαμε χαμένη ούτως ή άλλως). Ή μήπως από τότε που διαθέτουμε Υπουργείο Πολιτισμού γίναμε πλέον πολιτισμένοι;
     Με βάση την αρχή αυτή, η λύση στο Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χρηματοπιστωτικό πρόβλημα ίσως είναι απλή: αλλαγή ενός ονόματος. Αν αύριο το πρωί το Ευρώ μετονομαζόταν σε Δραχμή, χωρίς καμία άλλη μεταβολή, το κέρδος θα ήταν διπλό. Η Ελλάδα θα είχε επιστρέψει... στη δραχμή, ενώ η Ευρώπη θα είχε ένα νέο νόμισμα. Νέο; Όχι βέβαια! Οι εντυπώσεις όμως μετράνε. Άλλωστε, η ‘οικονομία’ είναι πρωτίστως ψυχολογία.   

Δημόσιαι ιλαρίαι

Αν θυμούμαι καλά, με τον όρο αυτό περιέγραφαν οι Βυζαντινοί διάφορες δημόσιες εορτές και πανηγύρεις. Η εποχή μας, κοντά σε όλες τις άλλες ιδιαιτερότητές της, μας παρέχει πολλές νέες ευκαιρίες για πάνδημους εορτασμούς. Μάλιστα, μετά και την πιο πρόσφατη οικονομική ‘επιτυχία’ της χώρας, θα πρέπει να δημιουργηθεί μια χωριστή κατηγορία, με την επωνυμία Οικονομικές Εορτές ή Διασώσεις. Ήδη έχουμε (αν δεν κάνω λάθος στο μέτρημα) έτοιμες τις τέσσερεις πρώτες (Μάιος 2010, Ιούλιος 2011, Οκτώβριος 2011, Φεβρουάριος 2012), αλλά μη νομίζετε ότι θα περιορισθούμε σ’ αυτές. Δεν θα πρέπει βέβαια να ξεχάσουμε την ιστορική Επέτειο της Εξαγγελίας του Καστελορίζου (23 Απριλίου 2010). Οι ακριβείς οδηγίες για τον εορτασμό κάθε μιας από τις επετείους αυτές θα περιλαμβάνονται σε ειδικό εγχειρίδιο που θα εκδοθεί προσεχώς από το Υπουργείο Πολιτισμού (αν βρεθεί το αντίστοιχο κονδύλι). Εξάλλου, φαντάζομαι ότι σύντομα θα αρχίσουν να ετοιμάζονται οι σχετικές πινακίδες για τα βαφτίσια των δρόμων με νέες πρωτότυπες ονομασίες, όπως Οδός Μνημονίου (1 ή 2), Λεωφόρος Εφαρμοστικού Νόμου, Πλατεία Κουρέματος (με τα σχετικά καταστήματα πέριξ) ή επί το ρεαλιστικότερον PSI-Platz. Ποιος είπε ότι η κρίση δεν δίνει ευκαιρίες για ανάπτυξη;   

Αρχαία Ολυμπία

Είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ την Αρχαία Ολυμπία μερικά χρόνια πριν παραδοθεί στις φλόγες το 2007. Δυστυχώς ξαναήρθε στο προσκήνιο της επικαιρότητας με την πρόσφατη ληστεία, που τα Μέσα φρόντισαν να μας περιγράψουν με κάθε αστυνομική λεπτομέρεια. Η απορία μου: σε μια χώρα που βρίθει από αρχαιότητες έχουμε πολύ περισσότερους δημοσιογράφους από αρχαιοφύλακες. Γιατί λοιπόν οι ιδιωτικοί όμιλοι της δήθεν ενημέρωσης δεν αναλαμβάνουν υπό την αιγίδα τους από έναν αρχαιολογικό χώρο, να τον στελεχώσουν με προσωπικό (ακόμη και από πλεονάζοντες δημοσιογράφους), να τον φρουρούν και να τον προσφέρουν στο κοινό από το πρωί ως το βράδυ (και όχι με ωράριο δημόσιας υπηρεσίας), έστω και με συμβολικό κέρδος; Αντί να αναλάβουν το έργο αυτό τελικά κάποιοι ξένοι, μήπως θα πρέπει να σκεφθούμε κι εδώ ελληνικά; Ή μήπως το «σκέφτομαι ελληνικά» έχει καταντήσει πλέον οξύμωρο σχήμα;

Προσκλητήριο

Βρέθηκα προχθές σε μια ιδιαίτερη εκδήλωση του Ιατρικού Συλλόγου. Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος ο σύλλογός μας τίμησε, λιτά και χωρίς τυμπανοκρουσίες, τους ιατρούς-μέλη του που αποχωρούσαν από την ενεργό άσκηση της ιατρικής. «Τι θέλεις εσύ εδώ;» με ρωτούσαν γνωστοί και φίλοι μεγαλύτερης ηλικίας. «Να δω πώς περίπου θα είμαι όταν φτάσω στη σύνταξη», τους απαντούσα μισοαστεία. Το ενδιαφέρον μου ήταν ‘δημοσιογραφικό’: ως υπεύθυνος ύλης του περιοδικού του συλλόγου ήθελα να ζήσω τη διαδικασία, που θα περιγραφεί στη συνέχεια στις σελίδες του. Ο ονομαστικός κατάλογος περιελάμβανε τέως προέδρους του συλλόγου, παλαιούς καθηγητές και διευθυντές μου, συναδέλφους ποικίλων ειδικοτήτων που γνώριζα και είχα συνεργασθεί μαζί τους, άλλους που τους ήξερα κατ’ όνομα, και βέβαια πολλούς άλλους τελείως αγνώστους μου. Μερικοί δεν εμφανίσθηκαν στο προσκλητήριο: κάποιοι γνωρίζω ότι έχουν προβλήματα υγείας. Όλοι είχαν περάσει πάνω-κάτω από τα ίδια θρανία, τα ίδια εργαστήρια και κλινικές, τις ίδιες εφημερίες, τις ίδιες ή παρόμοιες αγωνίες και λαχτάρες των σπουδών, της σταδιοδρομίας, της επιστημονικής και επαγγελματικής εξέλιξης, καθένας με τον δικό του τρόπο, καθένας σε διαφορετικό πόστο. Όλοι «τον αγώνα ηγωνίσαντο, τον δρόμον τετελέκασιν». Τι απόκειται στον καθένα; Ανθρωπίνως, το καλό όνομα και η εκτίμηση των ασθενών τους. Για τα υπόλοιπα, ο Θεός γνωρίζει. Είθε να είναι όλοι τους καλά, γιατί αυτό είναι το μόνο που ελπίζει πλέον κάθε συνταξιούχος.

Προς Αλαμανούς επιστολή

Σημ. Δεν συμφωνώ πάντα ούτε με το ύφος ούτε με το περιεχόμενο των γραφομένων του Παντελή Μπουκάλα. Ωστόσο, το σημερινό του σημείωμα στην Καθημερινή είναι ιδιαίτερα δηκτικό. Διαβάστε το στη συνέχεια. [Για όσους δεν κατέχουν τη γλώσσα του Γκαίτε, ‘Γιαβόλ’ σημαίνει ‘Μάλιστα’].

Μα όχι, Σεβαστή Δέσποινα. Ουδείς λόγος υπάρχει να ανησυχεί η εξοχότης σας. Η επιστολή είναι έτοιμη. Και ακριβώς όπως τη ζητήσατε. Αργήσαμε λίγο επειδή έπρεπε να υπογράψουν δέκα εκατομμύρια άνθρωποι, από τεσσάρων ετών και πάνω, όπως διατάξατε. Και την υπέγραψαν. Διά περιφοράς. Κεκυρωμένα αντίγραφα της επιστολής κυκλοφόρησαν σε νηπιαγωγεία και δημοτικά (έχετε απόλυτο δίκιο, το κακό πρέπει να χτυπιέται στη φύτρα του), σε γυμνάσια και λύκεια, γήπεδα και λαϊκές, καφενεία και καφετέριες (ναι, ναι, εκεί ξεπετιούνται όλα τα ζιζάνια), σε σπα και χιονοδρομικά κέντρα, νοσοκομεία και φυλακές, στρατώνες και εκκλησίες, για να μοιραστεί μαζί με τη «Φωνή του Κυρίου», καταλαβαίνετε.

    Βρέθηκαν βέβαια και κάποιοι δύστροποι - άλλος έσκιζε το αντίγραφο, άλλος έσπαγε το στυλό, άλλος αντί για «Γιαβόλ» που του ζητούσαμε να γράψει, πέταγε κάτι για διαβόλους και φασκέλωνε προς όλες τις κατευθύνσεις. Αλλά ήταν λίγοι, πολύ λίγοι. Και ανάξιοι λόγου. Μη χολοσκάτε λοιπόν. Όλοι οι υπόλοιποι έβαλαν φαρδιά πλατιά την υπογραφή τους, μαζί με το αφιμί τους, για να τους τσεκάρετε. Σύμφωνα με το πρότυπο που μας στείλατε, στο κάτω μισό της μονοσέλιδης επιστολής είναι ένα μεγαλογράμματο «Γιαβόλ», ως εκ προοιμίου αποδοχή των όρων σας, όποιοι και να ’ναι. Το έγραψε ο καθένας μόνος του, ώστε και να εξοικειωθεί με την άρχουσα γλώσσα και με την κίνηση του χεριού του να γραφτεί βαθύτερα μέσα του η Εντολή. Ένα προβληματάκι με τα νήπια λύθηκε γρήγορα. Αρκετά πια με την αντιαυταρχική εκπαίδευση που διέλυσε τον δυτικό πολιτισμό μαζί μ’ αυτήν την αστεία υπόθεση που μερικοί, πιο νήπιοι κι από τα νήπια, συνεχίζουν να τη λένε δημοκρατία, ντεμοκρατί, ντιμόκρασι, καλά κρασιά. Η μόνη πρωτοβουλία που πήραμε, και ελπίζουμε να μας συγχωρέσετε, ήταν να τιμήσουμε με ειδικό Δίπλωμα Πειθηνιότητας όσους έγραψαν γερμανιστί το «Γιαβόλ» τους, οι μισοί τους πολιτευτές, οι άλλοι τραπεζίτες.
    Το πάνω μισό της επιστολής το αφήσαμε κενό. Σαν λευκή επιταγή. Όπως ακριβώς μας το ζητήσατε. Για να γράψετε εκεί τις προσταγές σας. Μα όχι. Δεν έχουμε κανέναν λόγο να ανησυχούμε ότι θα θελήσετε κάτι υπερβολικό. Γιάβολε! Εταίροι και σύμμαχοι δεν είμαστε; Ε, είναι υποχρέωσή μας να σας εμπιστευόμαστε. Μια υποχρέωση 120 δισ. ευρώ. Προς το παρόν.

Ο σακάτης

[Του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή 15/2/2012]

Πάνε δεκαετίες από τότε που ως μαθητής διάβασα το ‘Νησί των θησαυρών’ του Ρ. Λ. Στήβενσον. Οι αναγνώστες του θα θυμούνται τον Λόνγκ Τζων Σίλβερ, τον πειρατή με το ξυλοπόδαρο, το άκουσμα του οποίου προκαλούσε τον τρόμο στους υπόλοιπους, λόγω της σκληρότητάς του. Πού τον θυμήθηκα; Όχι βέβαια για να τον προτείνω για προστάτη ή για έμβλημα των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Απλώς κάθε φορά που βλέπω εκείνον τον Γερμανό υπουργό στην αναπηρική καρέκλα να κουνάει απειλητικά το δάχτυλο στους γύρω του μου φαίνεται σαν να ακούω το τακ-τακ του ξυλοπόδαρου πάνω στις πλάκες του δαπέδου...

Η φίλη μας η Θεοδώρα

Και πάλι φιλοξενώ ευχαρίστως έναν αποχαιρετισμό της φίλης αναγνώστριας Α.Σ. προς την κοινή μας φίλη Θεοδώρα, που αποχαιρετίσαμε χθες. Οι υπομνήσεις του τέλους καθημερινές--πόσο μας προβληματίζουν άραγε;

   Γνωριστήκαμε στη διάρκεια ενός ταξιδιού στα Ιεροσόλυμα, μέσω μιας κοινής καλής φίλης. Αν και είχαμε περάσει προ πολλού την ηλικία που ξεκινούν οι φιλίες μιας ζωής, όπως τις λένε, από την αρχή δέσαμε. Ταξιδέψαμε σε πολλά μέρη μαζί. Είχα την ευκαιρία να την δω  οικοδέσποινα στην Ελάνη, στο Περτούλι και στην  Φθιώτιδα, την γενέθλια γη της, αλλά και συνταξιδιώτισα σε πολλά κοινά ταξίδια. Πάντοτε ήταν ήρεμη, χωρίς εξάρσεις, ευγενής και χαμηλών τόνων. Από χαρακτήρος δεν εξωτερικευόταν εύκολα, χρειαζόταν τον χρόνο της για να εκδηλωθεί, όταν όμως το έκανε αποκάλυπτε κάποια ιδιαίτερα γνωρίσματα: είχε έμφυτη εγκράτεια, ταπείνωση και ολιγάρκεια, επικεντρωνόταν στα ουσιώδη, δεν υπήρξε κενόδοξο άτομο, δεν την ενδιέφεραν καθόλου οι κοσμικότητες, νοιαζόταν ιδιαίτερα  τους συγγενείς της, του στενότερου αλλά και του ευρύτερου κύκλου, και αν είχες την τύχη να ανήκεις στις φίλες της αισθανόσουν την διακριτική της φροντίδα. Όλα τα καλά της χαρακτηριστικά ενισχύθηκαν με την πίστη που προϋπήρχε βέβαια, αλλά ενδυναμώθηκε από την μαθητεία στον Πνευματικό μας, που κατά θεία οικονομία τον γνώρισε λίγα χρόνια πριν την δοκιμασία της υγείας της.

     Είμασταν στην εκκλησία στο Πανόραμα σε μια αγρυπνία, αν θυμάμαι καλά, πριν από οχτώ περίπου χρόνια, όταν με πλησίασες και μου είπες: «Βγαίνω έξω, δεν αισθάνομαι καλά. Αν δεις να αργώ, βγες να με βρεις».  Ήταν μια συνηθισμένη αδιαθεσία εκείνη, η οποία αποτέλεσε όμως την αφορμή για περαιτέρω εξετάσεις που αποκάλυψαν το πρόβλημα στους πνεύμονες. Από την εκκλησία λοιπόν έγινε γνωστό το πρόβλημα, με την βοήθεια της εκκλησίας το αντιμετώπισες. Από την αρχή ήσουν ενήμερη.  Από τότε συνέβησαν  πολλά. Η στάση σου, δεν θα το δεχόσουν αν στο έλεγα, μου θύμιζε τον Βερίτη: Σαν έρθει ο πόνος να σε βρει να τον δεχθείς παλικαρίσια. Στάσου λεβέντης σαν τη δρυ τη λαμπαδόκορμη, την ίσια. Βλέπαμε τα πράγματα χρόνο με τον χρόνο  να δυσκολεύουν, αλλά και την δική σου εσωτερική δύναμη να ενισχύεται. Πολύτιμη η συμπαράσταση του συζύγου και των παιδιών, ανεκτίμητη η καθοδήγηση του πνευματικού σου πατέρα. Συμμετείχες σε όλα, λατρευτικές συνάξεις και ομιλίες, όπως και πριν. Συμμετείχες και στις χαρές των φίλων, σαν να ήταν δικές σου, πράγμα όχι πάντα τόσο αυτονόητο· νοιαζόσουν και συμβούλευες. Εκεί ο θαυμασμός και η αγάπη μας μεγάλωσε. Οι εκδρομές βέβαια σιγά σιγά περιορίσθηκαν, όμως απέμειναν οι μικρές εξορμήσεις στα γύρω μοναστήρια. Μεσολάβησαν αρκετά ταξίδια για το πρόβλημα της υγείας και κύκλοι θεραπειών με διάφορα επακόλουθα. Δεν σε άκουσα να γογγύζεις, και αυτό δεν είναι σχήμα λόγου. Σε άκουσα μόνο να κάνεις διαπιστώσεις: «Αυτό πονάει λίγο, αλλά εντάξει». Δώρο δικό Σου ‘ναι κι ο πόνος δώρο δικό Σου απ’ τ’ ακριβά δεν λέει και ο ποιητής, Θεοδώρα μου; Μέσο καθημερινής μας σχεδόν επικοινωνίας παρέμεινε σιγά σιγά  αποκλειστικά το τηλέφωνο. Σου μετέφερα όσα συγκρατούσα από τις ομιλίες του Πατρός και σου διηγιόμουν μικρά περιστατικά της καθημερινότητάς μας· χαιρόμουν να σε  ακούω να γελάς. Μου έλεγες ότι διαβάζεις το βιβλίο του Ιώβ και κάνεις και την αγαπημένη σου «ευχούλα». Τα πράγματα δυσκόλευαν, και εσύ μας αποχαιρετούσες με τον τρόπο σου: τον Ιανουάριο μας κάλεσες στο σπίτι σου για την ονομαστική γιορτή του Γιάννη· μας δέχθηκες καθισμένη στην πολυθρόνα σου και ήθελες με κάθε τρόπο να μας περιποιηθείς. Ήσουν χαρούμενη, γιατί στην οικογένεια έμπαινε νέο μέλος. Αρχές Φεβρουαρίου έπρεπε να ταξιδέψω στο εξωτερικό. Δυό μέρες πριν την αναχώρηση μού τηλεφώνησες· συνήθιζες να μου εύχεσαι  πάντα, όμως αυτή τη φορά ξαφνιάστηκα· τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Την συνομιλία μας θα την θυμάμαι πάντα. «Κανονικά θα έπρεπε να σου τηλεφωνήσω αύριο, αλλά δεν ξέρω πώς θα είμαι. Σας εύχομαι από τώρα καλό ταξίδι. Αυτή είναι η τελευταία φορά που μιλάμε. Από εδώ και πέρα θα μιλάμε με την σκέψη», είπες, και ο τόνος της φωνής ήταν εξόχως νηφάλιος.  Έτσι και έγινε. Την εβδομάδα που μεσολάβησε στο εξωτερικό μάθαινα τα νέα, και δεν ήταν ευχάριστα. Επέστρεψα το Σάββατο και την Κυριακή 12 Φεβρουαρίου σε είδα για λίγο.  Είχες κλειστά τα μάτια και δεν μιλούσες πια· σου μίλησα, μου έσφιξες το χέρι, να μου δείξεις ότι με κατάλαβες. Σε δύο τρεις ώρες έφυγες έτοιμη, με την ευχούλα όχι στα χείλη, αλλά στην καρδιά. Στη συνέχεια όλα έγιναν όπως θα τα επιθυμούσες. Οι αγαπημένοι σου όλοι παρόντες: ο σύζυγός σου, ο Γιάννης που σου παραστάθηκε και σε ενίσχυε όλα αυτά τα χρόνια, τα παιδιά σου, η νέα νύφη σου αλλά και ο πνευματικός σου και οι ιερείς από το Πανόραμα, η γερόντισσα και οι αδελφές·  στο ψαλτήρι και ο γιατρός σου· παρόντες οι φίλοι σας και οι συνάδελφοι του συζύγου· ακόμη και πολλοί συγγενείς από το Μαρτίνο και την Μαλεσίνα σε τίμησαν με την παρουσία τους. Πέρα από την πολύτιμη φιλία όλων αυτών των ετών, κρατούμε την αίσθηση μιας ψυχής που έδωσε τον αγώνα της αθόρυβα, με αταλάντευτη πίστη, θάρρος, αγώνα εσωτερικό, μέτρο και αξιοπρέπεια, που χωρίς να το συνειδητοποιεί μας δίδαξε με την στάση της.

     Στον παράδεισο πρύμα, Θεοδώρα μου!

    

‘Εις εαυτόν ελθών’

Πριν σχεδόν ακριβώς ένα χρόνο γράφαμε εδώ για την Άσωτη Χώρα. Είναι τραγικά συμβολικό το γεγονός ότι η μέρα που οδηγούμαστε στην ολοκλήρωση της εθνικής υποτέλειας είναι η αυριανή Κυριακή του Ασώτου. Για να μη χαθούμε όμως στην άρνηση, θα πρέπει να αναλογισθούμε ότι ο Άσωτος ‘ήλθεν εις εαυτόν’ όταν είχε φθάσει στα έσχατα, όταν είχε χάσει τα πάντα, και τελικά σώθηκε. Ας μη γράφουμε πάλι τα ίδια. Ας ρίξουμε μόνο μια προσεκτική ματιά στο πρώτο τροπάριο του Εσπερινού, που με μια ‘αγροτική’ εικόνα (σίγουρα πολύ οικεία σε αναγνώστες παλαιοτέρων εποχών) ζωγραφίζει χαρακτηριστικά την καθοδική πορεία και στη συνέχεια την επίγνωση του κάθε αποστάτη υιού:

‘Εις αναμάρτητον χώραν και ζωηράν επιστεύθην γεωσπορήσας την αμαρτίαν^. τη δρεπάνη εθέρισα τους στάχυας της αμελείας, και δραγμάτων εστοίβασα πράξεών μου τας θημωνίας, ας και κατέστρωσα ουχ άλωνι της μετανοίας. Αλλ’ αιτώ σε τον προαιώνιον γεωργόν ημών Θεόν^. τω ανέμω της σης φιλευσπλαγχνίας απολίκμισον το άχυρον των έργων μου, και σιτάρχησον τη ψυχή μου την άφεσιν, εις την ουράνιόν σου συγκλείων με αποθήκην και σώσον με.’

Εκβιασμοί

Πριν πολλά χρόνια συνάδελφος που έκανε την ειδικότητά του σε πανεπιστημιακό νοσοκομείο της ημεδαπής περιέγραφε πώς οι μεγάλοι χειρουργοί αποσπούσαν ’φακελάκια’ από τους ασθενείς που περίμεναν να χειρουργηθούν. Όταν κανένας φουκαράς διαμαρτυρόταν λέγοντας: «Μα πού να τα βρω τόσα λεφτά;», του υπεδείκνυαν χωρίς πολλές περιστροφές: «Κανένα χωραφάκι για πούλημα δεν έχεις;» Πάνω στην ανάγκη του ο ασθενής πουλούσε και χωράφι, και ποιός ξέρει τί άλλο.            

     Κάπως έτσι ακούγονται οι απαιτήσεις των δανειστών μας. «Κόψτε συντάξεις, μειώστε μισθούς, κλείστε υπηρεσίες, απολύστε κόσμο, μειώστε τις φαρμακευτικές, στρατιωτικές και άλλες δαπάνες», και ούτω καθεξής. Και οι μεν οικονομικοί εκβιαστές μπορούν να εισηγούνται ό,τι τους καπνίσει. Οι δικοί μας υπεύθυνοι τί απαντούν; Γιατί οι ‘κόκκινες γραμμές’ έχουν ξεβάψει τόσο που δεν διακρίνονται; Γιατί η ‘εθνική υπερηφάνια’ έχει καταντήσει κενό γράμμα; Γιατί βλέπει κανείς σε κάθε ‘διαπραγμάτευση’ μια παθητική ενδοτικότητα που συνοδεύεται από μια στάνταρ δικαιολογία απέναντι στον λαό: «Υπάρχουν και χειρότερα»; Συχνά και εύκολα κατηγορούμε τον ασθενή που δεν καταγγέλλει τον εκβιασμό στις αρχές αλλά δέχεται να πληρώσει το ‘φακελάκι’. Τότε τί πρέπει να κάνουμε με όσους αποδέχονται να αποδεκατίσουν οικονομικά ολόκληρο τον ελληνικό λαό και δεν απορρίπτουν ως απαράδεκτα τα δήθεν θεραπευτικά οικονομικά μέτρα που προτείνουν οι χορτάτοι της Ευρώπης;    

Μια παραβολή

[Του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή 5/2/2012]

Φαντασθείτε έναν άνθρωπο σοβαρά άρρωστο με πολύ υψηλό πυρετό που πηγαίνει σε μεγάλο νοσοκομείο για να βρει την υγεία του και να μπορέσει να ξαναδουλέψει. Εκεί του κάνουν εξετάσεις, του βρίσκουν αυξημένα λευκά αιμοσφαίρια και καθίζηση και άλλες παθολογικές τιμές, και του υπόσχονται μεγάλες δόσεις αντιβιοτικού, υπό ορισμένους όρους όμως: να κόψει τα χέρια και τα πόδια του, και να δωρίσει τα νεφρά και τα πνευμόνια του στο νοσοκομείο για κάθε νόμιμη χρήση και αξιοποίηση. «Μα πώς θα δουλέψω χωρίς χέρια και πόδια;» απορεί ο ασθενής. «Αυτό είναι άσχετο με το πρόβλημά σου», απαντούν οι γιατροί, «ούτως ή άλλως με τον πυρετό που έχεις δεν δουλεύεις. Με το αντιβιοτικό που θα πάρεις μόνο από μας (μη τύχει και πας πουθενά αλλού!) θα πέσει ο πυρετός σου και θα γυρίσουν στο κανονικό οι τιμές των εργαστηριακών σου εξετάσεων». «Μα, χωρίς νεφρά και πνευμόνια θα πεθάνω!» ενίσταται και πάλι ο άρρωστος. «Όχι δα, θα εξακολουθείς να υπάρχεις σε μόνιμη φυτική κατάσταση!» λένε οι γιατροί, τρίβοντας τα χέρια διότι θα έχουν εξασφαλίσει τα ζωτικά όργανα, όπως και την συνεχή κατανάλωση του αντιβιοτικού που οι ίδιοι παράγουν. Και προσθέτουν: «Για να είμαστε εντάξει και με τη δεοντολογία, υπόγραψε εδώ, εσύ και οι συγγενείς σου, ότι συμφωνείς να υποβληθείς στη θεραπεία που σου προσφέρουμε, χωρίς παρεκκλίσεις».
    Αν πιστεύετε ότι η παραπάνω παραβολή έχει κάποια ομοιότητα ή αντιστοιχία με πραγματικές καταστάσεις, τότε η φαντασία σας δεν έχει όρια.

[Απεστάλη στην Καθημερινή 7/2/2012]

Τοπίο στην ομίχλη

Ομίχλη χθες στην πόλη, και το σκηνικό θύμιζε σε πολλές μεριές τις μουντές λήψεις του πρόσφατα χαμένου Θ. Αγγελόπουλου. Κάπως καθάρισε προς το απόγευμα, αλλά μέσα στην ατμόσφαιρα αυτή αποχαιρετίσαμε τον κυρ-Γιάννη, παλιό ασθενή μου που είχε εξαντλήσει τα περιθώρια της βιολογικής αντοχής του. Νιώθαμε ιδιαίτερα φίλοι από τον καιρό που του είπα ότι ο μακαρίτης ο παππούς μου ήταν κοντοχωριανός του. Δυστυχώς το κάταγμα του ισχίου από πέσιμο στο σπίτι απέδειξε το αληθές της λαϊκής ρήσης για τους γέροντες. Μόνο μου παράπονο από τους ψάλτες των κοιμητηρίων: γιατί επιμένουν να ακρωτηριάζουν τόσο βάναυσα την μοναδική σε ποίηση και φιλοσοφία εξόδιο ακολουθία; Με δυο στίχους μόνο από κάθε στάση του Αμώμου και με τα μισά νεκρώσιμα ιδιόμελα, τί είδους ακολουθία είναι αυτή;

Παλίμψηστοι τόποι

Παρακολουθώντας σήμερα σε επανάληψη μια τηλεοπτική εκπομπή της ΕΤ1 για τον αρχαιολογικό χώρο του Μαραθώνα άκουσα την έκφραση αυτή από μια αρχαιολόγο. Περιγράφει μεταφορικά τόπους που κατά καιρούς άλλαξαν χρήση (π.χ. σε χώρο που αρχικά υπήρχε αρχαίος ναός αργότερα χτίστηκε κάποια Χριστιανική εκκλησία). Μου άρεσε ως έκφραση: όπως είναι γνωστό, τα παλίμψηστα ήταν περγαμηνές που είχαν ξαναχρησιμοποιηθεί αφού ξύστηκε πρώτα η παλαιότερη γραφή που υπήρχε επάνω τους. Ένα είδος ανακύκλωσης για μια ακριβή γραφική ύλη. Κάπως έτσι και με τους τόπους.

Φόβος

Στη σημερινή Καθημερινή τόσο ο Μπ. Παπαδημητρίου όσο και η Μ. Κατσουνάκη σχολιάζουν αρνητικά την πρόσφατη επιστολή του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου προς τον πρωθυπουργό σχετικά με την δεινή οικονομική κατάσταση του ελληνικού λαού (ο πρώτος μάλιστα τον αναφέρει ως «επίσκοπο Αθηνών»), ως δήθεν πολιτική παρέμβαση «ανθρώπου που θέλει να ισχυροποιήσει τη θέση του» και άλλα τέτοια δημοσιογραφικά, και λέγοντας ότι δεν του απομένει παρά να χρησιμοποιήσει την «απειλή του αφορισμού». Απορία: Ένας επίσκοπος (και μάλιστα ο πρώτος τη τάξει στην Ελληνική εκκλησία) δεν είναι υπεύθυνος πολίτης του κράτους; Δεν δικαιούται να εκφράσει την ανησυχία και την κριτική του για τα τεκταινόμενα; Ακόμη περισσότερο, λόγω του αξιώματός του, δεν έχει υποχρέωση να στηλιτεύει τα κακώς γινόμενα και όσα (όπως ο καθένας μας υποπτεύεται) εξυφαίνονται πίσω από τις πλάτες του λαού και εις βάρος της πατρίδας του; Μόνο τον Ιερό Χρυσόστομο ή τον Άγ. Αμβρόσιο Μεδιολάνων να θυμηθούμε, αρκεί. Κι αν έρθουμε ακόμη πιο κοντά στην εποχή μας, ο μακαριστός Χριστόδουλος θα είχε ήδη κατεβάσει όλο το λαό στις πλατείες, σε καταλυτική αντιμνημονιακή διαμαρτυρία. Και ίσως αυτό είναι που φοβούνται περισσότερο από καθετί άλλο οι πειθήνιοι συνήγοροι των δανειακών συμβάσεων. 

Αφύπνιση

Ο ηλικιωμένος άρρωστος ξυπνούσε αργά από την ενδοφλέβια ‘μέθη’ που του είχαμε δώσει για τη βρογχοσκόπηση. Η εξέταση είχε τελειώσει, και τον παρακινούσαμε λεκτικά: «Άνοιξε τα μάτια σου, κύριε Γιώργο!». Η μισοκοιμισμένη απάντηση του κυρ-Γιώργη τελείως απροσδόκητη: «Ου φοβηθήσομαι από μυριάδων λαού των κύκλω συνεπιτιθεμένων μοι...». Στέκεται λίγο. «Ανάστα, Κύριε, σώσον με ο Θεός μου», τον ενθαρρύνω. «Ότι σύ επάταξας πάντας τους εχθραίνοντάς μοι ματαίως, οδόντας αμαρτωλών συνέτριψας», συνεχίζει ο ασθενής τον ψαλμό. Ήταν το πιο πρωτότυπο ξύπνημα από βρογχοσκόπηση που είχα ζήσει ποτέ.

Διόδια

Από τότε που... λεφτά υπήρχαν, μειώνονται και τα διόδια. Δυο σύγχρονα ανέκδοτα που με τη βραχύτητά τους έγραψαν ιστορία στον ανεξάντλητο χώρο του χιούμορ.