Το δικαίωμα στην ανομία

Ως λαός έχουμε τόσο συνηθίσει στην περιφρόνηση, την μη τήρηση νόμων και κανόνων, που οι ντουλάπες μας έχουν γεμίσει με τα παλαιά υποδήματα όπου τους καταγράφουμε. Κάθε τόσο διεκδικούμε όχι μόνο να λάβουμε τα νόμιμα, αλλά και να γίνουν όλοι οι άλλοι υπηρέτες των δικών μας αναγκών, απαιτήσεων, συμφερόντων, και τσιμέντο να γίνει. Μέχρι και... εισβολές σε γειτονική χώρα είδαμε τις τελευταίες ημέρες στα πλαίσια των «αγροτικών κινητοποιήσεων», ενώ φτάσαμε να αναζητούμε αναφανδόν τρόπους εξαπάτησης των άλλων (π.χ. Ευρωπαϊκή Ένωση) προκειμένου να ικανοποιήσουμε μια ορισμένη πληθυσμιακή ομάδα.
Ο Ησίοδος έγραφε ότι στην εποχή του η Αιδώς (αυτό που λέμε νεοελληνικά «τσίπα») και η Νέμεσις (τιμωρία) είχαν πλέον φύγει από τον κόσμο των ανθρώπων. Τι θα έλεγε αν ζούσε σήμερα, που η νέα θεότης της Ελλάδος λέγεται Ανομία;
(Το σκίτσο είναι του Α. Πετρουλάκη από τη σημερινή Καθημερινή)

Μνήμη δικαίου

Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος άφησε τη σφραγίδα του στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Πέτρες πετούμε μόνο στα δέντρα που έχουν καρπό, κι αν κρίνουμε από τις ‘πέτρες’ που του πετάξαμε συλλογικά εν ζωή, τότε σίγουρα δεν ήταν άκαρπο δέντρο. Βρήκα χθες μια παλιά του ομιλία με θέμα ‘Οι δέκα Φαραωνικές Πληγές της Ελληνικής Παιδείας’, από την εποχή που ήταν Μητροπολίτης Δημητριάδος (στη σελίδα "http://www.xristodoulos.net "). Επειδή στα χρόνια που μεσολάβησαν δεν άλλαξαν (τουλάχιστον προς το καλύτερο) πολλά πράγματα, παραθέτω επιγραμματικά τις πληγές που επισημαίνει, αντί μνημοσύνου (ίσως βοηθήσουν και στον περίφημο εθνικό διάλογο των ημερών μας):

1. Η έλλειψη εθνικής εκπαιδευτικής στρατηγικής.
2. Η υποκατάσταση του Δασκάλου από τους διδάσκοντες.
3. Η κομματικοποίηση της εκπαίδευσης με τη συνακόλουθη αναξιοκρατία.
4. Η διατάραξη των σχέσεων δασκάλου και μαθητή.
5. Η διαλελυμένη οικογένεια.
6. Η αδυναμία ή η αδιαφορία σύνδεσης των μαθητών με τα στοιχεία της εθνικής, θρησκευτικής και πολιτισμικής μας παράδοσης.
7. Το γλωσσικό ζήτημα, που ταλανίζει επί δεκαετίες την εκπαίδευση.
8. Η απουσία οράματος, τόσο στους κυβερνώντες, όσο και στους διδάσκοντες και στα παιδιά.
9. Οι προχειρότητες και οι αυτοσχεδιασμοί στο χώρο της εκπαίδευσης με τις αλλεπάλληλες "εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις".
10. Τέλος η προσδοκία "μαγικών λύσεων" στο πρόβλημα της Παιδείας.

Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος κλείνει τον λόγο με τη γνώμη του ιερού Χρυσοστόμου: "Αρκεί εις άνθρωπος ζήλω πεπυρωμένος ολόκληρον διορθώσαι δήμον", και τους στίχους του Κωστή Παλαμά:

"Κι αν είναι πλήθος τ’ άσχημα,
κι αν είναι τ’ άδεια αφέντες,
φθάνει μια σκέψη, μια ψυχή,
φτάνεις εσύ, εγώ φτάνω.
Να δώσει νόημα στων πολλών την ύπαρξη
ΕΝΑΣ φτάνει".

Οι λέξεις και η σημασία τους

Επειδή πολύς λόγος γίνεται κάθε τόσο για κάποιες λέξεις (π.χ. παιδεία, διάλογος, δημοκρατία, θεσμοί, νομιμότητα, οικονομία, διαφάνεια, δικαιοσύνη, αμεροληψία κτλ.) που νομίζαμε ότι ξέρουμε τι σημαίνουν, αλλά τις ακούμε κάθε τόσο να χρησιμοποιούνται με τελείως διαφορετικές έννοιες, συνήθως από μεγαλόσχημα πρόσωπα, ας καταφύγουμε σε μια ‘αυθεντία’, τον αυγόσχημο Humpty Dumpty, που λέει στην Αλίκη (εκείνη της ‘Χώρας των Θαυμάτων’ του Λιούις Κάρολ) στο βιβλίο ‘Through the Looking Glass’ τα παρακάτω βαρυσήμαντα (απόδοση και υπογραμμίσεις δικές μου):

«Όταν χρησιμοποιώ μια λέξη,» είπε ο Χάμπτι Ντάμπτι με μάλλον περιφρονητικό ύφος, «αυτή σημαίνει αυτό που διαλέγω εγώ να σημαίνει—τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο.»
«Το θέμα είναι,» είπε η Αλίκη, «αν μπορείς να κάνεις τις λέξεις να σημαίνουν διαφορετικά πράγματα.»
«Το θέμα είναι,» είπε ο Χάμπτι Ντάμπτι, «ποιος θα είναι το αφεντικό—αυτό είναι όλο.»

Ξεκάθαρος πολιτικός λόγος

Αίνιγμα:
Η έκφραση του τίτλου όπως χρησιμοποιείται στην Ελληνική πραγματικότητα αποτελεί:
- Όνειρο θερινής νυκτός;
- Σχήμα οξύμωρο;
- Το τελευταίο ανέκδοτο;
Δεκτές και άλλες απαντήσεις!

Μονή Σαγματά, Βοιωτία

Τη αυτή ημέρα, μνήμη του οσίου πατρός ημών Κλήμεντος του εν τω Σαγματίω όρει ασκήσαντος.

Η Μονή Σαγματά (12ος αιώνας), όπως είναι σήμερα.

Κατηφορίζοντας προς τη σπηλιά του Οσίου, στην απόκρημνη πρόσοψη του όρους.

Από το Σαγμάτιον όρος έχει κανείς εντυπωσιακή θέα του κάμπου της Βοιωτίας με τη λίμνη Υλίκη στο βάθος. Ο ηγούμενος της Μονής, π. Νεκτάριος Αντωνόπουλος, είναι ο βιογράφος του Αγ. Λουκά, επισκόπου Συμφερουπόλεως του χειρουργού, για τον οποίο γράψαμε παλαιότερα. Η Μονή φιλοξενεί το λείψανό του, καθώς και μια σημαντική έκθεση αφιερωμένη στη ζωή του, με πολλά κειμήλια και φωτογραφίες. Αξίζει οπωσδήποτε μια επίσκεψη.

Ασπόνδυλη υποκρισία

Όσοι πιστεύαμε ακόμη στην αντικειμενικότητα του BBC έχουμε μια «λαμπρή» ευκαιρία να αναθεωρήσουμε τη γνώμη μας. Τις τελευταίες μέρες λοιπόν το περιώνυμο ραδιοτηλεοπτικό ίδρυμα της Βρετανίας αρνείται να μεταδώσει έκκληση για ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα, με το αιτιολογικό ότι θέλει «να αποφύγει τον κίνδυνο μείωσης της εμπιστοσύνης του κοινού για την αμεροληψία του στην κάλυψη μιας είδησης» (!), όπως είπε η σχετική ανακοίνωση. Κλασικό υπόδειγμα πολιτικής ορθότητας και βρετανικής υποκρισίας. Ήδη πολλοί άγγλοι δήλωσαν μέσω των ιστοσελίδων των εφημερίδων (π.χ. Guardian, Times) και του ίδιου του BBC ότι ακυρώνουν τη συνδρομή τους στο BBC για να στείλουν τα χρήματα σε οργανώσεις αρωγής για την Παλαιστίνη. Τα πραγματικά καυστικά σχόλιά τους αξίζει να διαβαστούν, για να δει κανείς πώς λειτουργεί η δημοκρατία σε άλλο επίπεδο, με πολιτισμένη αλλά σταθερή έκφραση της γνώμης ενός κοινού που νοιάζεται για τα κοινά. Και όχι μόνο στο εσωτερικό της χώρας.

Τρακτέρ και τεθωρακισμένα

Ας είμαστε ειλικρινείς: όποια δουλειά κι αν κάνουμε, όσο άνετη κι αν είναι, όσα λεφτά κι αν μας αποδίδει, δεν τρεφόμαστε μ’ αυτά. Μπορεί να τα ‘τρώμε’ αλόγιστα, αλλά δεν αποτελούν αυτά την ‘βρώσιν και την πόσιν’. Με τα λόγια του Δαβίδ, 'άρτος καρδίαν ανθρώπου στηρίζει', κι αυτός ο άρτος (και τα συναφή προϊόντα) προέρχονται από κάποιο χωράφι. Χωρίς την αγροτική τάξη και τη σκληρή εργασία της, ούτε πτυχία μπορούμε να τρώμε, ούτε ομόλογα, ούτε παροχή υπηρεσιών. Αυτός είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο χρειάζεται υπεύθυνη, σοβαρή, διαρκής και δίκαια θεσμική και οικονομική αντιμετώπιση της μεγάλης αγροτικής οικογένειας.
Από την άλλη μεριά όμως, καμιά, μα καμιά κοινωνική τάξη και ομάδα δεν μπορεί να συμπεριφέρεται μέσα στη χώρα ως στρατός κατοχής, με αυθαίρετες και εκβιαστικές τακτικές κατά του υπολοίπου συνόλου. Ας μη θεωρηθεί ακραίο το παράδειγμα, αλλά αν μια μέρα τα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων, θεωρώντας ότι δεν αμείβονται ικανοποιητικά οι υπηρεσίες τους, αποφάσιζαν να κλείσουν τους εθνικούς δρόμους με τα στρατιωτικά οχήματα, τεθωρακισμένα και μη, πώς θα φαινόταν στον υπόλοιπο κόσμο μια τέτοια κίνηση; Τι διαφέρουν τα τρακτέρ από τα τανκς ή τα οχήματα μεταφοράς προσωπικού; Στο κάτω-κάτω, και τα μεν και τα δε είναι αγορασμένα κυρίως με δημόσιο χρήμα. Ο κοινωνικός εκβιασμός, είτε πεζός είτε μηχανοκίνητος, δεν μπορεί να αποτελεί μέσο διεκδίκησης.

[Δημοσιεύθηκε, δυστυχώς κουτσουρεμένη, στην Καθημερινή, 28/1/2009]

Απαγωγή live

Δεδομένο (και εντέχνως καλλιεργημένο) το ενδιαφέρον των Μέσων και του φιλοθεάμονος κοινού για αστυνομικές υποθέσεις όπως η πρόσφατη—αισίου τέλους—απαγωγή εφοπλιστού ή η προηγηθείσα τρομοκρατική επίθεση κατά αστυνομικών και η λαλίστατη προκήρυξη που την ακολούθησε. Τέτοιες υποθέσεις δίνουν τροφή για δημοσιογραφική και τηλεοπτική απασχόληση πολλών προσώπων και για πλοκή ποικίλων σεναρίων από επίδοξους διαδόχους του Νίκου Φώσκολου. Κατανοητό μέχρι ένα σημείο το ενδιαφέρον—άλλωστε ο κόσμος βαριέται να βλέπει συνεχώς ψευδοσήριαλ, το ‘reality’ (ή ‘ρε αλήτη’, όπως προσφυώς το έλεγε παλιά στο ραδιόφωνο ο Χρ. Μιχαηλίδης) είναι πιο μοδάτο. Ωστόσο, η διεξοδική παρουσίαση και ο σχολιασμός των (αληθινών ή υποθετικών, δεν έχει σημασία) κινήσεων των διωκτικών αρχών (σε ποιους χώρους ερευνούν, ποια ενδεχόμενα εξετάζουν, αν παρακολουθούν ή όχι συγκεκριμένα πρόσωπα) αντιβαίνει σε κάθε στοιχειώδη λογική. Είναι δυνατόν να δεχθούμε ότι μπορεί οποιαδήποτε αστυνομία να εργασθεί αποτελεσματικά έχοντας πίσω της τις κάμερες και τους ανθρώπους του ‘αστυνομικού ρεπορτάζ’ και δίνοντας συνεντεύξεις τύπου για το τι προτίθεται να κάνει ως επόμενο βήμα;

Το πλήρωμα του χρόνου

Σίγουρα οι αρνητικές γνώμες που σταχυολόγησε το ΒΗΜΑ (Τρίτη 20/1/2009, σελ. Α2) για τον απελθόντα πρόεδρο των ΗΠΑ δεν ήταν οι μόνες, ούτε και περιορίζονταν στο εξωτερικό της υπερδύναμης. Κριτικές ακούστηκαν και γράφτηκαν πολλές, ακόμη και για τον τρόπο με τον οποίο επανεκλέχθηκε. Παρόλα αυτά κανένας αμερικανός πολιτικός σε όλη την προηγούμενη τετραετία δεν διανοήθηκε να ζητήσει πρόωρη προσφυγή στις κάλπες για αλλαγή προέδρου. Όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου, ο αμερικανικός λαός έδειξε την έξοδο στον αποτυχημένο πρόεδρο (και στο κόμμα του)--όχι νωρίτερα. Μήπως εδώ κρύβεται ένα δίδαγμα για τους παροικούντες την χώρα που αυτάρεσκα ονομάζεται «κοιτίδα της δημοκρατίας»;

[Δημοσιεύθηκε στο ΒΗΜΑ 22/1/2009]

Στη θέση του χαλίφη...

Απαιτείται αλαζονική αυτοπεποίθηση--ή παντελής έλλειψη επαφής με την πραγματικότητα--για να ονειρεύεται και να επιθυμεί κανείς πρόωρες εκλογές εν μέσω της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης που γνώρισε η ιστορία. Κάθε εχέφρων άνθρωπος θα απευχόταν να βρίσκεται σε θέση ευθύνης για τη λήψη δραστικών (και πιθανότατα επώδυνων) αποφάσεων για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Η πιο λογική αντίδραση θα ήταν κάποιο είδος διακομματικής ή υπερκομματικής συγκυβέρνησης που θα είχε ως στόχο την εξομάλυνση της οικονομικής κατάστασης ώστε οι συνέπειές της να είναι όσο το δυνατόν πιο υποφερτές. Αλλά, εδώ είναι Ελλάδα: άλλα πολιτικά ήθη, άλλες προτεραιότητες. Προκειμένου να πάρουμε το 'χαλιφάτο' στα χέρια μας, "και ποτάμια θα σας φέρουμε"! Από εκεί και πέρα, "γαία πυρί μιχθήτω".

Τίποτε δεν αλλάζει;

Φυλλομετρώντας το αρχείο βρίσκω μια επιστολή κάποιου αναγνώστη προς τους 'Times' του Λονδίνου, με ημερομηνία 31/3/1999, γραμμένη με αφορμή την κρίση στην πρώην Γιουγκοσλαβία και τους βομβαρδισμούς της Σερβίας από το ΝΑΤΟ. Το σύντομο κείμενο: "Δεν είναι απερίγραπτα καταθλιπτικό ότι στα πρόθυρα της τρίτης χιλιετίας, ακόμη καταφεύγουμε στις μεθόδους της πρώτης για να επιλύσουμε πολιτικά προβλήματα με τη δύναμη των όπλων; Μόνο η καταστροφική μας ικανότητα φαίνεται να έχει αναπτυχθεί σημαντικά στον χρόνο που μεσολάβησε". Οι τόποι και οι πρωταγωνιστές αλλάζουν, η αγριότητα και η βία δυστυχώς επιμένουν. Και ο κυνισμός επιτείνεται.

Η τακτική του διαβόλου

"Είδον εγώ τας παγίδας του διαβόλου ηπλωμένας εν τη γη", έλεγε ο Άγιος Αντώνιος που εορτάζει σήμερα. Κάποτε λεγόταν ότι η μεγαλύτερη πονηριά του διαβόλου είναι να μας πείσει ότι δεν υπάρχει. Σήμερα μάλλον ισχύει το αντίθετο: ο διάβολος πιστεύει ότι η καλύτερη τακτική είναι η εξοικείωση μαζί του, να συνηθίσουμε να τον βλέπουμε τόσο που να είναι αθέατος, να μη ξεχωρίζει από το καθημερινό. Τις προάλλες η ΕΤ1 (που συντηρείται από τα χρήματα όλων μας--ακόμη και οι ναοί πληρώνουν εισφορά υπέρ ΕΡΤ) διαφήμιζε σήριαλ με τίτλο 'Φαντάσματα', η πρωταγωνίστρια του οποίου ισχυριζόταν ότι επικοινωνεί με τους νεκρούς. Προσεχώς στον καρνάβαλο θα δούμε πάλι ποικίλα 'διαβολάκια' να κυκλοφορούν στους δρόμους. Ο Απόστολος Παύλος κάτι ήξερε όταν έγραφε στον Τιμόθεο ότι κάποια μέρα οι άνθρωποι "από μεν της αληθείας την ακοήν αποστρέψουσιν, επί δε τους μύθους εκτραπήσονται". Όχι μόνο προς τους μύθους, αλλά και προς κάθε είδους δόλωμα, με το αγκίστρι που κρύβει μέσα του.

Patrick McGoohan (1928-2009)

Διάβασα στο Διαδίκτυο ότι πέθανε πριν μερικές μέρες ο Patrick McGoohan, όνομα που ίσως δεν λέει πολλά στους νεότερους. Για μας τους λίγο πιο μεγάλους έγινε γνωστός στα πρώτα βήματα της ελληνικής τηλεόρασης με τα σήριαλ 'Danger Man' και 'The Prisoner'. Το δεύτερο ιδίως είχε αποκτήσει το λεγόμενο 'cult status' στη δεκαετία του 1960 (ειδικά με το σλόγκαν "Δεν είμαι αριθμός--είμαι ελεύθερος άνθρωπος!"), αν και προσωπικά το έβρισκα δυσνόητο για την ηλικία μου. Αντίθετα, ο 'Ριψοκίνδυνος', όπως τον μετέφραζαν στα ελληνικά, Τζων Ντρέηκ πρόσφερε 'καθαρή' περιπέτεια κι έναν πρωταγωνιστή που (όπως έγραφε η νεκρολογία του στη Guardian) επέμενε να μην οπλοφορεί και να μην αποπλανά γυναίκες (για τον ίδιο λόγο ο McGoohan απέρριψε το ρόλο του Τζαίημς Μποντ στον 'Δρα Νο' το 1962).
Ιρλανδός και καθολικός, ο McGoohan είχε την ίδια σύζυγο επί 57 χρόνια (από τα 23 του). Όπως έγραψε ένας αναγνώστης στην ηλεκτρονική σελίδα της παραπάνω εφημερίδας, "ήταν άνθρωπος με υψηλά ηθικά στάνταρ, που αρνιόταν να παίξει σε κάτι που θα ντρεπόταν αν το έβλεπαν τα παιδιά του". Πόσοι από τους σημερινούς ηθοποιούς θα μπορούσαν να ισχυρισθούν το ίδιο;

Παιδεία από μηδενική βάση

Μια και ο νέος Υπουργός Παιδείας πρότεινε διάλογο ‘από μηδενική βάση’, και επειδή κανείς δεν προσδιόρισε αυτή τη μηδενική βάση, φοβούμαι ότι θα αρχίσουμε να ανακαλύπτουμε και πάλι τον τροχό. Δεν είμαι εκπαιδευτικός, αλλά απόφοιτος του Ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος σε όλες του τις βαθμίδες (19 χρόνια). Επίσης, δεν είμαι πολιτικός, συνδικαλιστής ή συνήγορος οποιασδήποτε κομματικής ή άλλης γραμμής. Τέλος, είμαι Έλληνας φορολογούμενος και πληρώνω τόσο τις ποικίλες κρατικές επιλογές όσο και τους βανδαλισμούς που υφίστανται σε τακτά χρονικά διαστήματα τα ελληνικά σχολεία. Με τις ιδιότητες αυτές θα ήθελα να κάνω μερικές επισημάνσεις που ίσως συντελέσουν στο διάλογο.

· Εξ ορισμού: οι μαθητές μαθαίνουν και οι διδάσκοντες διδάσκουν (το αντίστροφο είναι λογικά άτοπο).

· Εξ ορισμού: οι διδασκόμενοι δεν γνωρίζουν τι θα πρέπει να διδαχθούν (αλλιώς δεν θα ήταν διδασκόμενοι), άρα δεν είναι σε θέση να υπαγορεύσουν ούτε το περιεχόμενο των μαθημάτων τους, ούτε τον τρόπο αξιολόγησής τους, ούτε το ποιος θα τα διδάξει.

· Ωστόσο οι διδασκόμενοι πρέπει να συμμετέχουν στη διαδικασία με μαθησιακό ενδιαφέρον και με δημιουργική κριτική (feedback) προς τους διδάσκοντες ως προς την ποιότητα της διδασκαλίας.

· Οι διδάσκοντες πρέπει να γνωρίζουν τι θα διδάξουν (το αντικείμενο), πώς θα το διδάξουν (την μέθοδο) και πώς θα αξιολογήσουν την απόδοση της διδασκαλίας τους στους μαθητές.

· Η διδασκαλία χρειάζεται σχεδιασμό, εκτέλεση και κριτικό έλεγχο (audit) ως προς την αποτελεσματικότητά της, για να βελτιώνεται συνεχώς.

· Η παιδεία είναι δυνητικά για όλους, δεν είναι όμως όλοι ικανοί ή άξιοι να ‘παιδευθούν’ σε όλα τα επίπεδα.

· Υπάρχει μια παρανόηση ως προς την ‘υποχρεωτική εκπαίδευση’. Κατά τη γνώμη μου η ‘υποχρέωση’ της Πολιτείας έγκειται στο να ‘παιδεύσει’ κάθε μαθητή για ορισμένο αριθμό ετών, και όχι να τον φθάσει αναγκαστικά σε κάποια βαθμίδα γνώσης ή να του δώσει ένα τίτλο σπουδών ανεξάρτητα από τις γνωστικές του δυνατότητες και το ενδιαφέρον του για τα μαθήματα. Αν στα έτη αυτά ο δεδομένος μαθητής καταφέρει να τελειώσει μόνο το Δημοτικό ή φθάσει να ολοκληρώσει και το Γυμνάσιο, αυτό πρέπει να είναι το μέτρο της απόδοσής του, που θα καθορίσει και την περαιτέρω πορεία του.

· Η βασική παιδεία είναι υποχρεωτική, και επομένως παρέχεται σε όλους, ανεξάρτητα από επίδοση. Η περαιτέρω εκπαίδευση είναι προαιρετική, οπότε κατ’ ανάγκην πρέπει να παρέχεται με διάκριση ως προς τις μαθησιακές και αντιληπτικές δυνατότητες, αλλά και το ενεργό ενδιαφέρον του εκπαιδευομένου. Η αξιολόγηση κατά την βασική εκπαίδευση χρειάζεται ακριβώς για να διακρίνει αυτούς που μπορούν να συνεχίσουν με καλές προοπτικές.

· Η φοίτηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν μπορεί να αποτελεί επ’ αόριστον αυτοσκοπό ούτε πολιτικό τέχνασμα για τη φαινομενική μείωση της ανεργίας.

· Η παιδεία πρέπει να παρέχεται δωρεάν, όχι όμως αδιάκριτα. Ο δωρεάν χαρακτήρας της παιδείας δεν είναι χωρίς αντάλλαγμα: η παιδεία δεν είναι ‘δώρο’, αλλά ‘επένδυση’ της πολιτείας, η οποία προσδοκά κέρδος υπό την μορφή καταρτισμένων και ικανών στελεχών για τις αυριανές της λειτουργίες.

· Η παιδεία είναι μια δαπανηρή υπόθεση, που δεν μπορεί να αποτελεί ερασιτεχνική ενασχόληση ή παιχνίδι για κανένα, μικρό ή μεγάλο, διδάσκοντα ή διδασκόμενο, μεμονωμένο άτομο ή συλλογικό ή κρατικό φορέα.

· Επειδή ακριβώς είναι ακριβή, η παιδεία πρέπει να παρέχεται με ανάληψη υποχρέωσης από τον εκπαιδευόμενο και τον νόμιμο κηδεμόνα του (συμβόλαιο παιδείας;) ότι αποδέχεται τους όρους παροχής της παιδείας και αναλαμβάνει νομική και οικονομική ευθύνη απέναντι στο σχολείο για οποιαδήποτε φθορά.

· Αντίστοιχη ευθύνη πρέπει να υπέχουν όλοι όσοι με οποιοδήποτε τρόπο παρακωλύουν την εκπαιδευτική διαδικασία (μεμονωμένα άτομα, σύλλογοι μαθητών, καθηγητών και γονέων, κόμματα ή άλλοι φορείς, ακόμη και κρατικές υπηρεσίες που μπορεί να ολιγωρούν π.χ. σε παράδοση βιβλίων).

· Η παιδεία χρειάζεται διαφορετικούς στόχους σε κάθε βαθμίδα (βασική, προπαρασκευαστική, επαγγελματική, ανώτατη). Η είσοδος σε κάθε βαθμίδα βασίζεται σε ορισμένα κριτήρια (ανάλογα με τους στόχους) και προϋποθέτει κατανόηση και αποδοχή των στόχων αυτών από τον εκπαιδευόμενο και τον νόμιμο κηδεμόνα του.

· Πολύς λόγος γίνεται για την ‘παραπαιδεία’ των φροντιστηρίων. Θα ήθελα να υποβάλω το αφελές και μάλλον ρητορικό ερώτημα αν είναι γνωστό το ποσοστό των λειτουργών της δημόσιας εκπαίδευσης που παράλληλα με τη δημόσια θέση τους ασκούν και το πάρεργο του φροντιστή. Κάθε τόσο ακούμε σχόλια για γιατρούς του ΕΣΥ που παραβιάζουν την αποκλειστική τους απασχόληση κάνοντας παράνομα ελεύθερο επάγγελμα. Αν οι άνθρωποι αυτοί δημιουργούν ένα καθεστώς ‘σύγκρουσης (ή διαπλοκής) συμφερόντων’ ανάμεσα στη δημόσια και την ιδιωτική τους εργασία, νομίζω ότι το ίδιο ισχύει και για τους εκπαιδευτικούς. Συνεπώς, αντί για τις καθημερινές διαμαρτυρίες των συνδικαλιστών για την παραπαιδεία, θα προτιμούσα να άκουγα μια επίσημη και υπεύθυνη τοποθέτηση πάνω στο αν επιτρέπεται η ετεροαπασχόληση στους εκπαιδευτικούς ή θα πρέπει και αυτοί να γίνουν ‘πλήρους και αποκλειστικής’, όπως οι γιατροί του ΕΣΥ. Κάθε διαφορετική θέση μπορεί να θεωρηθεί ως υπεκφυγή.

· Είναι στοιχειώδες δικαίωμα των ανωτάτων σχολών να καθορίζουν μόνες και χωρίς επηρεασμό από πολιτικές ή εκλογικές σκοπιμότητες τον αριθμό των φοιτητών που μπορούν να ασκήσουν επαρκώς, καθώς και τα κριτήρια επιλογής των φοιτητών αυτών. Από εκεί και πέρα είναι υποχρέωση της προπανεπιστημιακής εκπαίδευσης να προετοιμάσει υποψηφίους με τα απαραίτητα προσόντα για εισαγωγή στις σχολές. Η υποβάθμιση των στάνταρ εισαγωγής για να ικανοποιήσουμε τον ψηφολογικά απαιτούμενο ‘αριθμό εισακτέων’ είναι αντιεκπαιδευτική και μειώνει το κύρος των σχολών και την αξία των παρεχομένων πτυχίων.

· Είναι απαράδεκτο οι εκπαιδευόμενοι με τις χαμηλότερες επιδόσεις να επιβάλλουν τις απόψεις τους για την εκπαίδευση των υπολοίπων.

· Η παιδεία είναι εθνική υπόθεση, με μακρές μελλοντικές προεκτάσεις και συνέπειες, και δεν μπορεί να περιορίζεται από τη φιλοδοξία οποιουδήποτε προσώπου ή πολιτικού σχηματισμού, ούτε να σχεδιάζεται με προοπτική το πολύ μιας τετραετίας. Με την έννοια αυτή δεν μπορεί να γίνεται κάθε τόσο ‘μπαλάκι’ κομματικής ή συνδικαλιστικής αντισφαίρισης. Συνεπώς όσο περισσότερο απομακρύνεται η κομματική δραστηριότητα από το χώρο της παιδείας, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να δούμε ‘καλύτερες μέρες’.

Το ξεπροβόδισμα

Τοιχοκολλημένο στην καφετερία ‘Το Πέτρινο’, στον Παλαιό Παντελεήμονα της Πιερίας, βρίσκει κανείς το παρακάτω ποίημα:

Τώρα που φεύγεις μη ξεχνάς τη ‘ζώνη’ να φορέσεις!

Θέλω και πάλι να σε δω, να ’ρθεις αν θα μπορέσεις.

Μα αν ήπιες κάμποσο κρασί κι έχεις γλυκιά ζαλάδα

Μη πιάσεις το τιμόνι σου, είν’ όμορφη η Ελλάδα!!

Καλό ταξείδι, φίλε μου, καλή επιστροφή σου!

Να ξέρεις πως θα νοιάζομαι πρώτα για τη ζωή σου!

Το χωριό.

[Θερμές ευχαριστίες στον Τάσο που μου το’ στειλε. Το προσυπογράφω ανεπιφύλακτα. Η φωτογραφία του κάστρου του Πλαταμώνα, από τον Παντελεήμονα, δική μου, πριν μερικά χρόνια].

Διακρίσεις αδιάκριτες

Ένα από τα παράδοξα της εποχής μας: όσο επιμένουμε ότι ‘καταργούμε’ τις κάθε είδους διακρίσεις, διαιρέσεις κτλ., τόσο τις προάγουμε και τις καλλιεργούμε, σχεδόν αποκλειστικά προς κάποιου είδους όφελος. ‘Συντηρητικοί’ και ‘προοδευτικοί’. ‘Δημοκράτες’ και ‘φασίστες’. ‘Κεφάλαιο’ και ‘εργατιά’. ‘Ντόπιοι’ και ‘ξένοι’. Και πάει λέγοντας. Σε πιο γενικευμένη μορφή: ‘Οι δικοί μας’ και ‘Οι άλλοι’. Ο πολιτισμός της ετικέτας σε όλο του το μεγαλείο.

Δεν θέλω να ισχυρισθώ ότι δεν υπάρχουν διαφορές, και ότι κάθε είδους ‘ταξινόμηση’ είναι κακή και υστερόβουλη. Συχνά όμως αυτές οι ταξινομήσεις σκοπό έχουν να δώσουν έμφαση στις διαφορές και να δημιουργήσουν μια έντεχνη αντιπαλότητα (ας σκεφθούμε για λίγο ότι πολλοί ‘φορείς’, κόμματα, παρατάξεις, φατρίες, ‘ρεύματα’ και άλλα συναφή θα έχαναν τον λόγο υπάρξεώς τους αν δεν υπήρχε μια ‘διαφορά’, αληθινή ή επίπλαστη). Δεν είναι από μόνες τους κακές οι διακρίσεις, όταν οδηγούν σε μια διαλεκτική σύνθεση. Κακό είναι να τονίζονται αποκλειστικά όσα μας διακρίνουν και να παραβλέπονται τα (πολύ βασικότερα) που μας ενώνουν. Όπως η κοινή μας ανθρώπινη ιδιότητα και υπόσταση, το ότι έχουμε τις ίδιες βασικές ανάγκες, ότι ζούμε στην ίδια χώρα και στο ίδιο φυσικό περιβάλλον, ότι μπορεί να νοσήσουμε από τις ίδιες αρρώστιες και να μας βρουν οι ίδιες αναπάντεχες συμφορές, ότι μια μέρα όλοι μας θα αφήσουμε τον κόσμο αυτό, σε άδηλο χρόνο. Αν προσπαθήσουμε να δούμε τον άλλο πρώτα ως ίδιο με μας άνθρωπο (ως ‘αδελφόν δι’ ον Χριστός απέθανε’, όπως θα έλεγε ο Απόστολος Παύλος), τότε θα είναι ευκολότερο να γυρίσουμε την πλάτη σε όσους αρέσκονται να κολλούν τις διάφορες ετικέτες και να ζουν με δόγμα τους το ‘διαίρει και βασίλευε’.

Εξεγέρσεις

Κάθε χρόνο το Χριστουγεννιάτικο τεύχος του British Medical Journal ασχολείται με θέματα που αγγίζουν όχι τη αυστηρή επιστήμη, αλλά την ‘περιφέρεια’ της Ιατρικής: ιστορία, φιλοσοφία, χιούμορ, σατιρικές ‘μελέτες’, απίθανα περιστατικά, και άλλα που αποτελούν απολαυστικό ανάγνωσμα για όλο τον χρόνο.

Από το φετινό τεύχος, ανάμεσα στα πολλά ενδιαφέροντα, ξεχώρισα τις αναμνήσεις του συνταξιούχου Ούγγρου χειρουργού Andras Barabas από την εποχή της εξέγερσης κατά του κομμουνισμού το 1956 ('On not becoming a communist doctor'). Όπως περιγράφει, ένα τέταρτο των φοιτητών της Ιατρικής από το έτος του δραπέτευσαν από την Ουγγαρία μετά την αιματηρή καταστολή της εξέγερσης, ενώ από εκείνους που έμειναν δεκάδες συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν ή τους απαγορεύθηκε να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Η φοιτήτρια Ilona Tóth εκτελέσθηκε από τους κομμουνιστές. Μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού το 1989 η προτομή της (Φωτογραφία) στήθηκε μπροστά στο κεντρικό κτίριο της Ιατρικής Σχολής στη Βουδαπέστη.

Ο συγγραφέας μνημονεύει ακόμη τον καθηγητή της καρδιολογίας Imre Haynal, που ήταν Καθολικός. Όταν οι αρχές του νοσοκομείου όπου εργαζόταν κρέμασαν στο διάδρομο ένα πορτρέτο του Λένιν, εκείνος κρέμασε ακριβώς απέναντί του ένα εικονοστάσι με την Παναγία. Οι αρχές διεμήνυσαν στον Haynal ότι αυτό θα έχει συνέπειες, κι εκείνος τους απάντησε: «Θα κατεβάσω το εικονοστάσι μόνο αν κατεβάσετε τον Λένιν», κάτι που απρόθυμα έπραξαν. Άλλες εποχές, άλλα ήθη.

Η ασυλία του ασύλου

Διαβάζω στις εφημερίδες ότι, εν μέσω των επανειλημμένων καταστροφών των πανεπιστημιακών εγκαταστάσεων, ο αντιπρόεδρος της ΠΟΣΔΕΠ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού των ΑΕΙ, που σημειωτέον ‘εποίει την νήσσαν’ όλο αυτό το διάστημα), δήλωσε ότι «ο θεσμός του ασύλου πρέπει να παραμείνει εκεί που είναι· πρέπει να το διασφαλίσουμε, όχι να το καταργήσουμε». Περίπου σαν να λέμε ότι οι αστυνομικές και δικαστικές αρχές της Κρήτης αποφασίζουν να προστατεύσουν το ιδιότυπο καθεστώς στα Ζωνιανά και την γύρω περιοχή, ώστε να απαγορεύεται κάθε είδους διοικητικός ή νομικός έλεγχος και να επιτελούνται κάθε είδους αξιόποινες πράξεις. Να δεχθούμε ότι στα ΑΕΙ λειτουργούν οι ‘νόμοι’ του εκφοβισμού, ή μήπως κάποιοι βολεύονται με την παντελή έλλειψη ελέγχου;

Η γλύκα της στέρησης

Θα προξενούσαν χαμόγελα συγκατάβασης αν δεν ήταν αφορμή θρήνου και κοπετού οι διάφορες αναλύσεις και γνώμες που μας λένε ότι οι νέοι διαμαρτύρονται διότι μετά από 15-20 χρόνια ‘παιδείας’ (δικά μου τα εισαγωγικά) κανείς δεν μπορεί να τους εγγυηθεί μια σίγουρη θέση εργασίας. Προσπαθώ να μεταφερθώ αρκετά χρόνια πίσω, σε σχολική ηλικία, και να θυμηθώ αν ως μαθητές σκεφτόμασταν ποτέ τι δουλειά θα κάνουμε μετά από 5-10 χρόνια. Ο ορίζοντάς μας ήταν πολύ πιο περιορισμένος, π.χ. αν θα περάσουμε στην επόμενη τάξη ή θα μείνουμε μετεξεταστέοι. Τίποτε δεν ήταν δεδομένο εκ των προτέρων τότε. Ο βαθμός, ο έπαινος, ακόμη και το καινούργιο παιχνίδι ή βιβλίο ή ρούχο ήταν αμοιβή που ερχόταν μετά από ανάλογο κόπο και αναμονή (που έκανε το όποιο δώρο γλυκύτερο).

Νομίζω ότι ένα πράγμα που έχουν χάσει τα σημερινά παιδιά/ έφηβοι/νέοι (όπως θέλετε βαφτίστε τους) είναι η γλύκα της στέρησης: όταν σου τα δίνουν όλα έτοιμα στο χέρι ή στο πιάτο (‘πες το κι έγινε’, μην τύχει και σου λείψει τίποτε), δεν ξέρεις τι σημαίνει να προσβλέπεις σε κάτι ως στόχο, να το προσμένεις ως έπαθλο, ως επιβράβευση που αξίζει τον αγώνα. Με εξασφαλισμένη την προαγωγή σε κάθε επίπεδο (ανεξαρτήτως αξίας ή εργασίας), όταν ξαφνικά αντιμετωπίζεις το φάσμα του αδιεξόδου αντιδράς σπασμωδικά, α-νόητα, καταστροφικά. Δυστυχείς όσοι βρίσκονται στο στάδιο αυτό, αχαρακτήριστοι όσοι τους οδήγησαν εδώ, με τις πρόχειρες πολιτικές ή με τις ιδεολογικές τους ‘ενέσεις’.

‘Rubbish in, rubbish out’

Μας έχουν απασχολήσει και άλλη φορά οι ‘εκπρόσωποι’, οι λαλίστατοι αυτοί κύριοι της πολιτικής σκηνής που καλύπτουν μεγάλο μέρος των δελτίων ειδήσεων και λειτουργούν ως παραγέμισμα εκεί που δεν υπάρχουν ειδήσεις. Ωστόσο, για να λέμε και του στραβού το δίκιο, αν επιμένεις να κάνεις ανόητες ερωτήσεις, θα παίρνεις και ανάλογες απαντήσεις. Στη γλώσσα των υπολογιστών αυτό εκφράζεται με την απλή λογική συνεπαγωγή του τίτλου (= σκουπίδια τους δίνεις, σκουπίδια σου βγάζουν). Τι ακριβώς θα περίμεναν να ακούσουν οι δεκάδες δημοσιογράφοι που ρωτούσαν αδημόνως τους κομματικούς εκπροσώπους για τη γνώμη τους περί του κυβερνητικού ανασχηματισμού; Κάποια βαθιά πολιτική ανάλυση; Μια νέα είδηση; Επαινετικά σχόλια και εγκώμια για τα νέα πρόσωπα; Οι απαντήσεις ήταν γνωστές από πριν. Μόνο τα φραστικά σχήματα κάπως διέφεραν, αλλά ποιος εκπρόσωπος έχει τη λεπτή αίσθηση του χιούμορ που χρειάζεται για να διανθίσει μια τόσο ρουτινιάρικη συζήτηση; Για να μην αναφερθούμε στο ανεκδιήγητο σχόλιο ότι η κυβέρνηση ασχολείται δυο μήνες με τον ανασχηματισμό και δεν παράγει έργο. Παράγουν άραγε οποιοδήποτε έργο όσοι τους τελευταίους 16 μήνες συζητούν καθημερινά για την ανάγκη νέων εκλογών;

Η λογική του Ηρώδη

Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου ρωτήθηκε για τον βομβαρδισμό του σχολείου του ΟΗΕ στη Γάζα όπου σκοτώθηκαν 42 άμαχοι. Η ιστορική απάντησή της: «Δεν έχω τις απαραίτητες πληροφορίες και δεν πρέπει να βιαζόμαστε να βγάλουμε συμπεράσματα. Πάντως ξέρω ότι συχνά η Χαμάς κρύβεται μέσα στους αμάχους και χρησιμοποιεί ακόμη και παιδιά ως ανθρώπινες ασπίδες». Άψογη λογική! Ακριβώς το ίδιο σκέφτηκε και ο Ηρώδης όταν διέτασσε τη σφαγή των νηπίων: προκειμένου να σκοτώσω τον Χριστό, τι σημασία έχουν τόσοι και τόσοι αθώοι;

Η καμπάνια της απιστίας

Ο Richard Dawkins, δηλωμένος άθεος και συγγραφέας του βιβλίου ‘The God Illusion’ (Η περί Θεού αυταπάτη), εγκαινίασε σήμερα στη Βρετανία την καμπάνια με το σύνθημα 'Μάλλον δεν υπάρχει Θεός. Τώρα σταματήστε να ανησυχείτε και απολαύστε τη ζωή σας’, γραμμένο στα αγγλικά λεωφορεία. Ο ίδιος δήλωσε ότι θα προτιμούσε να μη βάλει τη λέξη ‘μάλλον’, αλλά δεν θέλει να ακούγεται το ίδιο δογματικός με εκείνους που αντιστρατεύεται. [Ή μήπως προσπαθεί να αποφύγει έτσι τον χαρακτηρισμό του Προφήτη Δαβίδ: ‘Είπεν άφρων εν καρδία αυτού: ουκ έστι Θεός’;].

Μου φαίνεται απλά παράλογο να πολεμά κανείς κάτι που ισχυρίζεται ότι ΔΕΝ υπάρχει. Είναι σαν να λέω ότι δεν πιστεύω ότι υπάρχει ζωή στον Άρη, αλλά κάνω και μια διαφημιστική εκστρατεία για να το αποδείξω. Αποτελεί άραγε προσπάθεια κατασίγασης της ‘οικείας συνειδήσεως, ης ουδέν εν κόσμω βιαιότερον’ (όπως μας λέγει ο Μέγας Κανών) ή αιτιολόγησης της φιλοσοφίας ‘φάγωμεν, πίωμεν, αύριον γαρ αποθνήσκομεν’ που διέπει τον σύγχρονο κόσμο; Οπωσδήποτε μας θυμίζει τον μύθο του Αισώπου για την αλεπού που έχασε την ουρά της και προσπαθούσε να πείσει τις άλλες αλεπούδες ότι η ουρά δεν είναι πλέον στη μόδα και είναι άχρηστη. Ο μύθος προσφέρει μια πιθανή ψυχαναλυτική ερμηνεία του φαινομένου.

Όπως και να έχει το πράγμα, η τελική απόδειξη για την ύπαρξη του Θεού θα δοθεί στον καθένα μας την ώρα του θανάτου του. Μέχρι τότε, ας αρκεσθούμε στην προσωπική μας πίστη και τα βιώματα που καθένας μας έχει συναγάγει από τη ζωή του και τις ζωές των άλλων. ‘Πιστεύω, Κύριε, βοήθει μου τη απιστία’.

‘Των υδάτων η φύσις’

Βιβλικά ο κόσμος είναι ‘εξ ύδατος και δι’ ύδατος συνεστώς’, επιστημονικά (αλλά και Βιβλικά) η ζωή βγήκε από το νερό, ως πλάσματα εξαρτώμαστε απόλυτα απ’ αυτό. Γι’ αυτό και συμβολικά το νερό αναπαριστά τη ζωή (‘ύδωρ αλλόμενον εις ζωήν αιώνιον’), και αντίστροφα βέβαια η ‘βεβήλωση’ (ρύπανση) των υδάτων είναι συνώνυμη της οικολογικής καταστροφής. Γι’ αυτό και ο σημερινός Αγιασμός των υδάτων είναι Αγιασμός ολοκλήρου του κτιστού κόσμου. Έτη πολλά!

Για μια ωραία ποιητική όσο και θεολογική σύνθεση με αφορμή τη σημερινή εορτή, παραπέμπω στο ‘Ημερολόγιο Αποδημίας’ και στο κείμενο ‘Σήμερον των υδάτων…’.

Caso pensato

Στην περίπτωση του 15χρονου μαθητή είχαμε δεδομένο τον δράστη και το όπλο, απέμενε να αποδείξουμε και τυπικά αν υπήρχε ή όχι πρόθεση και σε ποιο βαθμό (ευθεία βολή ή ‘από σπόντα’), ωστόσο βγάλαμε (τα κόμματα, τα ΜΜΕ και η ‘κοινή γνώμη’) στα γρήγορα ηθικούς αυτουργούς, των οποίων ζητήσαμε τις κεφαλές επί πίνακι. Στην περίπτωση του 21χρονου αστυφύλακα έχουμε δεδομένη τη φονική πρόθεση (δεν ρίχνεις τριάντα σφαίρες με αυτόματο όπλο εναντίον προσώπων έτσι ‘για πλάκα’), γνωρίζουμε και τα όπλα, αλλά κολλάμε στην αναγνώριση των δραστών. Για ηθικούς αυτουργούς (κόμματα, ΜΜΕ, συνδικάτα, φοιτητικές παρατάξεις, εργατοπατέρες, ξένους παράγοντες και άλλους ΄διαμορφωτές’ της κοινής γνώμης) που έχουν κομματοποιήσει και στοχοποιήσει την αστυνομία, ούτε κουβέντα. Με δεδομένη την ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε ή αφέθηκε να δημιουργηθεί τις τελευταίες εβδομάδες, το ‘γάζωμα’ του αστυνομικού ήταν ένα προμελετημένο έγκλημα (caso pensato θα το έλεγε ο συγγραφέας της ‘Βαβυλωνίας’) που απλώς περίμενε τον εύθετο χρόνο. Κρίμα που η μια πολιτική πλευρά αρκέσθηκε στο να μας δηλώσει ότι οι σφαίρες πλήττουν την ομαλότητα, ενώ η άλλη έσπευσε να κάνει αντιπολιτευτικό παιχνίδι on camera. Αεί παίδες οι Έλληνες, δεν υπάρχει περίπτωση να διδαχθούμε ότι με τις αντιπαλότητες γινόμαστε παίγνιο καθενός που ποντάρει στη διχόνοια μας.

Ελεύθερες επιλογές

Από επιστολή αναγνώστη (Μ. Κουβάτσος) στο σημερινό ‘ΒΗΜΑ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ’ (4/1/2009) αντιγράφω τους παρακάτω στίχους του αυστριακού ποιητή Εριχ Φριντ (σε μετάφραση Νίκου Δήμου) χωρίς σχόλια, για προβληματισμό:

«Στη Μεσόγειο θάλασσα, απ΄ όπου και ο πολιτισμός μας,

υπήρχε ελεύθερη εκλογή ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη.

Ψιθυριζόταν, βέβαια, πως οι δυο τους είχαν μυστική συμμαχία,

όμως οι περισσότεροι αποφασίζανε είτε για τη μια είτε για την άλλη.

Περιέργως, δεν έμεινε κανένας στη ζωή.

Εκτός από τον Οδυσσέα.

Αυτός δεν αναγνώρισε την επιλογή».

Μετωποβρεγματική καθ’ έξιν απροσεξία

Με τον όρο αυτό προσπαθώ να περιγράψω ένα σύνδρομο που βλέπουμε με ανησυχητικά αυξανόμενη συχνότητα στις μέρες μας. Θα έχετε ίσως παρατηρήσει άτομα (νέας συνήθως ηλικίας) που μόλις ανοίξουν το κινητό τηλέφωνό τους υφίστανται κατάργηση όλων των μηχανισμών αναστολής και αρχίζουν να διηγούνται, συνήθως μεγαλόφωνα, σε ανοικτούς ή κλειστούς χώρους (π.χ. αστικά λεωφορεία) και χωρίς να νοιάζονται αν τους ακούνε και άλλοι (έλλειψη επίγνωσης του περιβάλλοντος), τις προσωπικές, οικογενειακές, επαγγελματικές και αισθηματικές περιπέτειές τους. Συχνά οι αφηγήσεις διανθίζονται από ποικίλου βαθμού αθυροστομία και χυδαιολογία (επέκταση του συνήθους προφορικού τρόπου συνομιλίας των νεοελλήνων). Η έκδηλη και πλήρης έλλειψη αναστολών στη συμπεριφορά των ατόμων αυτών υποδηλώνει προσβολή των μετωπιαίων λοβών και του προμετωπιαίου φλοιού, ενώ η τοπογραφική αγνωσία παραπέμπει σε προσβολή του βρεγματικού λοβού. Εξάλλου, η συμπεριφορά αυτή παρουσιάζει έντονα στοιχεία εθισμού και εξάρτησης, καθώς η συνομιλία δεν διακόπτεται π.χ. για να διασχίσουν το δρόμο, να κατέβουν στη στάση που πρέπει ή να βγάλουν εισιτήριο, ενώ οι τηλεφωνικές κλήσεις διαδέχονται η μία την άλλη. Το σύνδρομο οπωσδήποτε χρειάζεται περαιτέρω νευροψυχιατρική διερεύνηση, ενώ ως αιτιολογικός παράγων πιθανολογείται (χωρίς να έχει ακόμη τεκμηριωθεί πλήρως) η ακτινοβολία του κινητού τηλεφώνου. [Για όσους τυχόν επιχειρήσουν να ‘υποκλέψουν’ την πατρότητά της στο μέλλον, καταχωρώ την προτεινόμενη ονομασία του και στην αγγλική: frontoparietal habitual inattention].

Κορυφαίες εμπειρίες

‘Μοιραστείτε την κορυφαία εμπειρία’, μας καλεί διαφημιστική γιγαντοαφίσα από αυτές που εμποδίζουν την ορατότητα των οδηγών στους μεγάλους δρόμους. Η φαντασία μας αρχίζει να καλπάζει αχαλίνωτη. Ποια να ’ναι αυτή; Απάντηση: ένα φλιτζάνι καφέ (συγκεκριμένης μάρκας). Ακόμη και οι εμπειρίες αρχίζουν να χάνουν το νόημά τους.

Ολοκαυτώματα

Πριν 30 χρόνια επισκέφθηκα το Oswiecim (πολωνική ονομασία του Άουσβιτς). Άμεση εντύπωση μου έκανε η προθήκη με τις βαλίτσες των κρατουμένων, ανάμεσα στις οποίες πρώτη θέση είχαν εκείνες με ετικέτα προέλευσης ‘Θεσσαλονίκη’: δεν επρόκειτο για ανθρώπους από κάποια άγνωστη γωνιά της Ευρώπης, αλλά για συμπολίτες μου. Η εντύπωση αυτή μου έμεινε, και δεν δυσκολεύομαι να δεχθώ το ‘Ολοκαύτωμα’ ως ιστορικό γεγονός, όπως πιστεύω και το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη και των Καλαβρύτων και της Κανδάνου (Κρήτη) και του Διστόμου.

Με την ιατρική μου ιδιότητα γνώρισα κατά καιρούς ανθρώπους που επέζησαν από ανάλογα στρατόπεδα: το τατουάζ με τον αριθμό στο μπράτσο τους μου έδωσε αφορμή να μιλήσω μαζί τους για τις εμπειρίες μιας εποχής που δεν μπορούσαν να ξεχάσουν, όσο κι αν θα το ήθελαν. Μια ηλικιωμένη γυναίκα μου χάρισε το βιβλίο που έγραψε ο μακαρίτης σύζυγός της μετά την απελευθέρωσή τους. Διάβασα και την ιστορία της δημιουργίας του συγχρόνου κράτους του Ισραήλ, από δυο πλευρές, στην ‘Έξοδο’ του Leon Uris και στον ‘Τελευταίο Αυτοκράτορα’ του Peter Townsend (της Βρετανίας, όχι της Κίνας). Εκτίμησα και σεβάστηκα μέσα από όλες αυτές τις αφηγήσεις το πείσμα και τον αγώνα ενός έθνους για την ιστορική του επιβίωση (φαντάζομαι ότι για τους Βρετανούς αποικιοκράτες του 1948 το Εβραϊκό αντάρτικο ήταν η τότε Χαμάς, όπως αργότερα η ΕΟΚΑ ή ο IRA).

Όχι για πρώτη φορά, βλέπω αυτές τις μέρες στην τηλεόραση το δράμα της πολύπαθης Γάζας. Και αναρωτιέμαι, όχι για πρώτη φορά, πώς είναι δυνατόν άνθρωποι που γνώρισαν από πρώτο χέρι (ή μέσω των γονιών τους) την καταδίωξη, την εξολόθρευση, τον ξεριζωμό, να μετατρέπονται κάθε τόσο σε θύτες. Δεν έχει σημασία ο τρόπος της εξόντωσης: αυτό που μετράει είναι η πρόθεση και το τελικό αποτέλεσμα, δυστυχώς τραγικό σε όλες τις περιπτώσεις. Κάτω από παγκόσμια κατακραυγή, αλλά και με διεθνή υψηλή ανοχή και κάλυψη. Και με υπουργικές δηλώσεις του τύπου ‘Δεν υπάρχει ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα’.

Ευχές