Όμφακές εισιν

Στις δημοσιογραφικές αντιδράσεις στην εξαγγελία του Σταύρου Θεοδωράκη για ίδρυση πολιτικού σχηματισμού με το όνομα ‘Το Ποτάμι’, όπως τις είδα σήμερα σε διάφορες εφημερίδες, μπορεί κανείς να διακρίνει και να υποθέσει διάφορα συμπεράσματα, εν πολλοίς αρνητικά. Συναδελφική ζήλεια (= γιατί αυτός και όχι εγώ;); Ανησυχία μήπως το καινούργιο κλέψει την παράσταση ή έστω κάποιες ψήφους από τα παλαιά και καθιερωμένα; Δυστυχώς μόνο ως καλοκάγαθο χιούμορ δεν τις εισπράττω. Δεν έχω προσωπική γνώμη (ή αντίδραση) για τον Θεοδωράκη, ούτε μπορώ να προδικάσω ή να μαντέψω αν θα δώσει υγιή στροφή στο ποτάμι του. Αυτό που σίγουρα ξέρω είναι ότι το κομματικό κατεστημένο προσπαθεί, με την ευγενή  συνεπικουρία της γνωστής Τέταρτης Εξουσίας, να περισώσει τα ερείπια της μακρόχρονης φθοράς του: στην προσπάθεια αυτή, κάθε διαφορετικό είναι εν δυνάμει εχθρός. Και μόνο γι’ αυτόν το λόγο, μικρά κόμματα και αποφυγή των άκρων. Και ό,τι ήθελε προκύψει.

Ο ιδανικός ασθενής

Με αφορμή μια πρόσφατη εμπειρία κατέγραψα κάποια επιθυμητά χαρακτηριστικά του ιδανικού αρρώστου. Όσο περισσότερα έχει, τόσο καλύτερα:

• Δίνει καλό ιστορικό, απαντά με ακρίβεια και δεν φλυαρεί άσκοπα.
• Έχει τυπικά ευρήματα κατά την εξέταση.
• Έχει μια ξεκάθαρη διάγνωση που δεν απαιτεί λεπτομερείς εξετάσεις με αμφίβολα αποτελέσματα.
• Αντιλαμβάνεται τη σοβαρότητα του προβλήματός του.
• Κόβει το κάπνισμα και δηλώνει αποφασισμένος να χάσει και βάρος.
• Δεν κάνει πολλές ή απαιτητικές ερωτήσεις.
• Δέχεται συμβουλές και ακολουθεί την προτεινόμενη θεραπεία.
• Δεν αμφισβητεί το καθετί που του λέμε.
• Προσέρχεται στο ραντεβού της επανεξέτασης χωρίς ιδιαίτερη ενόχληση.
• Παρουσιάζει σημαντική βελτίωση με την αγωγή του και είναι ικανοποιημένος και ευγνώμων γι’ αυτό.
• Είναι διατεθειμένος να συνεχίσει το πρόγραμμα που του προτείνουμε.

     Όπως καταλάβατε, γενικά θέλουμε βολικούς και εύκολους αρρώστους που να τα πηγαίνουν καλά με τη θεραπεία τους και να μη μας φέρνουν σε δύσκολη θέση. Δυστυχώς βέβαια ένας τέτοιος ασθενής, όπως και όλα τα ιδανικά πράγματα στη ζωή, είναι ένα σπάνιο είδος. Συνήθως έχουμε να κάνουμε με δύσκολη συνεννόηση, με ασαφές ιστορικό, με άτυπα ευρήματα, με ένα βαθμό αβεβαιότητας στη διάγνωση, με μικρή ή καθόλου ανταπόκριση στη θεραπεία, και με τον ασθενή να αναζητεί δεύτερη και τρίτη γνώμη χωρίς να ακολουθεί τις οδηγίες ή να τηρεί τα ραντεβού του. C’est la vie! Πάντως, όταν συναντούμε τον ‘ιδανικό’ το χαιρόμαστε ιδιαίτερα, έστω και για λίγο, σαν μια ανάπαυλα.  
     Όσοι αναγνώστες ιατροί, μπορείτε να προσθέσετε και τις δικές σας προτάσεις στη λίστα. Και μια ακόμη πρόκληση: γράψτε τα επιθυμητά χαρακτηριστικά του γιατρού από τη σκοπιά του αρρώστου. Να δούμε αν θα υπάρξει σημείο συνάντησης.

Ψιλά γράμματα

Μέσα στην καυτή ειδησεογραφία περί Ουκρανίας και Μπανανίας, περί υποψηφίων δημάρχων και περιφερειαρχών, περί κομμάτων και κινημάτων, σίγουρα πολλοί θα χάσατε δυο από τις πιο σημαντικές ειδήσεις της περασμένης εβδομάδας. Τις παραθέτω εδώ (η σειρά αξιολόγησης αφήνεται στην προτίμηση του κάθε αναγνώστη):
     - Απεργούν οι παραγωγοί μπακλαβά στην Τουρκία [ΕΔΩ]. Η αύξηση της τιμής του φιστικιού (απαραίτητη πρώτη ύλη για τη σωστή γέμιση) διπλασιάστηκε και πωλείται στη μαύρη αγορά [Σημ. Ευτυχώς πιστοί φίλοι του ιστολογίου φρόντισαν να μας ανεφοδιάσουν από τα Γιάννινα--τους ευχαριστούμε].
     - Γνωρίζατε τον Σερζ Ντασώ; Όχι; Ούτε κι εγώ. Έμαθα όμως προ ημερών ότι είναι ο τέταρτος πιο πλούσιος Γάλλος (ξέρετε, είναι ο ιδιοκτήτης της ομώνυμης εταιρείας που παράγει τα αεροσκάφη Μιράζ, και πολλά άλλα προϊόντα) και νο 69 στην παγκόσμια κατάταξη των ευκαταστάτων: μόλις δεκατρία δις ευρώ η περιουσία του. Ωστόσο, πρόσφατα καθαιρέθηκε από γερουσιαστής στη Γαλλία και ανακρίνεται από την αστυνομία για εξαγορά ψήφων [ΕΔΩ]. Συμβαίνουν λοιπόν και εις Παρισίους τέτοια πράγματα;

Ψυχών μνήμες

‘Τω Σαββάτω προ της Κυριακής της Απόκρεω, μνείαν πάντων τών απ' αιώνος κοιμηθέντων ευσεβώς, επ' ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου, οι θειότατοι Πατέρες εθέσπισαν’. Ψυχοσάββατο σήμερα: εκατοντάδες ονόματα, καθένα τους μια ή περισσότερες αναμνήσεις για κάποιον. Αναμνήσεις αγάπης, νοσταλγίας, αναπόλησης, συνειρμικής αναθύμησης γεγονότων και σχέσεων, σεβασμού, ευγνωμοσύνης, αλλά και ευθύνης, ίσως και ενοχής, όταν φέρνουμε στη σκέψη ασθενείς μας στους οποίους δεν προσφέραμε ίσως όσα θα μπορούσαμε ή θα έπρεπε. ‘Μη ημίν λογισθείη’: ας πρεσβεύουν κι αυτοί για μας, με όση παρρησία έχουν εκεί που βρίσκονται. Ο μακρύς κατάλογος παίρνει τέλος. Αιωνία η μνήμη τους.
     Από τον ναό πηγαίνουμε για τα κοιμητήρια, με αφορμή ένα ετήσιο μνημόσυνο. Ουρά στους δρόμους που οδηγούν προς τα εκεί. Δεκάδες τα αυτοκίνητα από κάθε πλευρά, εκατοντάδες πεζοί επισκέπτες-προσκυνητές. Είναι και η μέρα τόσο γλυκιά που το προσκύνημα γίνεται ανοιξιάτικη εκδρομή. Κάνουμε το τρισάγιο στον τάφο του κυρ-Γιάννη. Δίπλα ακριβώς η κυρα-Σοφία, ασθενής μου επί πέντε χρόνια. Παραδίπλα ο Θανάσης, νεότερος συνάδελφος, άξιος και αφοσιωμένος στην εργασία του σύμφωνα με εκείνους που τον ήξεραν από κοντά. Έτος γέννησης: 1923, 1941, 1966, αντίστοιχα (δίδαγμα;). Όλοι τους πήραν το ‘εξιτήριο’ από τον κόσμο αυτό μέσα στο 2013. Όπως και τόσοι άλλοι, επώνυμοι και ταπεινοί.
     Σε κάθε διέλευση από το κοιμητήριο συναντούμε σε κάποια γωνιά ονόματα φίλων, γνωστών, οικείων, ασθενών, συναδέλφων. Καθώς φέρνω στο νου μου όλες αυτές τις περιπτώσεις θυμούμαι τον σύγχρονο Ρώσο ομολογητή π. Αρσένιο: τη μέρα που του ανακοίνωσαν ότι απελευθερώνεται από το σιβηρικό στρατόπεδο όπου πέρασε πολλά χρόνια εκτοπισμένος, έκανε το γύρο του στρατοπέδου, ευλόγησε τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα ενθυμούμενος όλους εκείνους που έχασαν τη ζωή τους εκεί μέσα. Λέω ένα νοερό ‘Κύριε ελέησον’ για όσους αναπαύονται εκεί, και φεύγουμε. Έξω οι ουρές των αυτοκινήτων συνεχίζονται όπως πριν.
     Σε μια γωνία του δρόμου μια νεαρή αμυγδαλιά έχει ανοίξει τα λευκορόδινα άνθη της στον Φλεβαριάτικο ήλιο. Μετά την ταφή και την διάλυση, η ανάσταση και η αναγέννηση.

Πόσο μετράει η Ελλάδα;

Κάτω από τον παραπάνω τίτλο βρήκα χθες στην ‘Καθημερινή’ ένα ενδιαφέρον άρθρο του Θ. Γεωργακόπουλου, που παρουσιάζει την βαθμολογική κατάταξη της χώρας μας με διάφορα κριτήρια και δείκτες, όπως φαίνεται σε εκθέσεις γνωστών διεθνών οργανισμών. Όσο κι αν εύλογα διατηρεί κανείς επιφυλάξεις για την ακρίβεια και αξιοπιστία των στοιχείων που καταγράφουν οι οργανισμοί αυτοί, μπορεί να πάρει μια ιδέα για το πώς φαινόμαστε προς τα έξω, κάτι που ο αρθρογράφος συνοψίζει στην ακόλουθη παράγραφο: 
     ‘Από αυτές τις εκθέσεις και τις έρευνες, λοιπόν, μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα σχετικά πλούσια, αρκετά ελεύθερη, κάπως ειρηνική, εξαιρετικά διεφθαρμένη, με στρεβλή και ανελεύθερη οικονομία και με περιορισμένη ελευθερία του Τύπου και της έκφρασης. Δεν είναι η χειρότερη χώρα του κόσμου από καμία άποψη, αλλά απέχει πολύ από τις καλύτερες χώρες του κόσμου στα περισσότερα σημαντικά πράγματα. Η υγεία της δημοκρατίας της κρίνεται καλή, αλλά το μέλλον της, δεδομένης και της ανελευθερίας της οικονομίας και της δημοσιογραφίας της, δεν μοιάζει καθόλου εξασφαλισμένο.’
     Τι λέτε; Σωστά ή λάθος μας ‘διάβασαν’;

Τρίτον τι

Μετά τις πρόσφατες αποκαλύψεις για τα οικονομικά κατορθώματα κάποιων ΜΗ.ΚΥ.Ο. (όχι βέβαια ότι όλες είναι ίδιες), αρχίζω να προβληματίζομαι. Πρέπει στον κόσμο αυτό υποχρεωτικά να είσαι Κυβερνητικός ή Μη Κυβερνητικός; Τρίτον τι αποκλείεται, όπως μας μάθαιναν κάποτε στη Λογική; Εδώ η ηπατολογία έχει προ πολλού ανακαλύψει την ‘μη-Α, μη-Β ηπατίτιδα’: ούτε το ένα ούτε το άλλο από τα γνωστά ‘καθιερωμένα’ σχήματα. Στη δημόσια ζωή, το ‘τρίτον τι’ αναζητείται επειγόντως. Κατά προτίμηση όχι με τη μορφή του ‘τρίτου δρόμου’ που μας πρότεινε ο μακαρίτης ο Ανδρέας: τα είδαμε τα καλά του.
     Υστερόγραφο: Τώρα που το σκέφτομαι, είναι απαραίτητη η ίδρυση μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης για τη διάσωση του ελληνικού μεγαλοκαρχαρία (Carcharodon magnus graecus) που στη χώρα μας απειλείται με εξαφάνιση λόγω της απηνούς καταδίωξης της φοροδιαφυγής την τελευταία πενταετία. Με τις ανάλογες διασυνδέσεις, μερικά εκατομμύρια επιδότηση μπορούμε να τα πιάσουμε από μυστικά κονδύλια. Για να μη μιλήσουμε για τις αδρές συνδρομές των μελών που ευχαρίστως θα πληρώνουν για την διάσωσή τους. 

Καλό και Κακό

Είναι δυνατόν να γνωρίζει κανείς την αλήθεια πίσω από όλες αυτές τις ‘λαϊκές εξεγέρσεις’; Μπορεί να αποδώσει δίκαιο στη μία ή την άλλη πλευρά, όταν πρόκειται για δυο όψεις του ίδιου νομίσματος; Βία από τη μία, βία από την άλλη. Γκρεμός και ρέμα, Σκύλλα και Χάρυβδη. Όποια άποψη και να διαλέξεις, θύματα θα υπάρξουν, και συχνά θα πρόκειται για ανθρώπους που δεν έχουν καμία ενοχή ή ευθύνη για όσα συμβαίνουν. Τό έργο το βλέπουμε στην Αίγυπτο, στη Συρία, αυτές τις μέρες στην Ουκρανία, κι αυτές είναι οι πιο γνωστές και θεαματικές και χτυπητές περιπτώσεις. Μια γεύση πήραμε κι εδώ τον Δεκέμβριο του 2008 μετά τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, και δεν χρειαζόμαστε δεύτερη...
     Έκανα τις σκέψεις αυτές διαβάζοντας ένα άρθρο του Ν. Χειλαδάκη για υποτιθέμενες ‘λαϊκές’ εξεγέρσεις, που όμως είναι σχεδιασμένες, σκηνοθετημένες και ενορχηστρωμένες από μυστικές υπηρεσίες άλλων χωρών, που βέβαια με τον τρόπο αυτό καθοδηγούν τις εξελίξεις προς τα δικά τους συμφέροντα. Σε μια εποχή αθωότητας θα χαρακτηρίζαμε μυθοπλαστικά σενάρια τέτοιες υποθέσεις. Δυστυχώς, έχουμε όλοι γευθεί από το δένδρο της γνώσεως, άνοιξαν τα μάτια μας, και δεν βλέπουμε πλέον φίλους και εχθρούς, παρά μόνο συμφεροντολόγους. Σε κάθε πλευρά.
     Μα τότε, θα αναρωτηθεί κανείς, με ποιον θα πας και ποιον θ’ αφήσεις; Δύσκολη η επιλογή. Μου έρχεται στη σκέψη η γνώμη του μακαριστού Γέροντος Σωφρονίου, που γράφει ότι το Καλό, ως αυθύπαρκτο, δεν έχει ανάγκη να μεταμφιεσθεί σε Κακό. Αντίθετα, το Κακό δεν είναι αυθύπαρκτο αλλά άρνηση του Καλού, και συχνά φορεί το προσωπείο του Καλού για να μας παρασύρει προς το μέρος του. Που σημαίνει ότι αν κάποιος μας καλεί να σκοτώσουμε τον άλλο ή να κάψουμε το σπίτι του εν ονόματι κάποιου απώτερου ‘αγαθού’, θα πρέπει να υποπτευθούμε ότι τα κίνητρά του μόνο αγνά δεν είναι. Με τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «Τι ουν ερούμεν; Ποιήσομεν τα κακά ίνα έλθη τα αγαθά; Μη γένοιτο!».

Πανουργία

Λένε ότι η μεγαλύτερη πονηριά του Διαβόλου είναι να μας πείσει ότι δεν υπάρχει. Δεν ξέρω αν είναι η μεγαλύτερη, πάντως πονηριά είναι, με την οποία συμπλέουν εκούσια ή ακούσια εκείνοι που κάθε τόσο υποστηρίζουν με πάθος ότι ‘κάποιοι’ (εξωγήινοι, Νεφελίμ, διάφορα πρωτόκολα, χόμπιτ και άλλα όντα βγαλμένα λες από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών) επιβουλεύονται είτε ειδικά και μόνο εμάς τους Έλληνες (περιούσιος λαός γαρ...) ή γενικά το ανθρώπινο γένος.
     Σύμφωνα με την Ορθόδοξη πίστη και θεολογία, πίσω από κάθε κακία (απάτη, έγκλημα κάθε είδους, εκμετάλλευση, αδικία, σφαγή, γενοκτονία, πόλεμο, κερδοσκοπία, αντεκδίκηση...) βρίσκεται ο ‘όφις ο αρχέκακος ο πλανών την οικουμένην όλην’, που χρησιμοποιεί κάθε φορά ανθρώπους ως όργανά του. Από τη στιγμή που καθένας μας υιοθετεί την τακτική του, που είναι κατά βάσιν η εγωιστική αντιπαλότητα απέναντι στον όποιον άλλο, δεν χρειάζεται καμία θεωρία συνωμοσίας για να ερμηνεύσουμε τα ποικίλα φαινόμενα που βλέπουμε στον γύρω μας κόσμο. Με το να εφευρίσκουμε ποικίλους εξωγήινους ‘αποδιοπομπαίους τράγους’ για να ξορκίσουμε τα δεινά της ανθρωπότητος, απλώς αποσείουμε τη δική μας ευθύνη και αφήνουμε τον ‘της κακίας εφευρετήν’ να συνεχίζει ανενόχλητος τη δουλειά του.
     Από την άλλη μεριά βέβαια, υπάρχουν κι εκείνοι που, αντιδρώντας στην εξωφρενική φαντασιοκοπία των πρώτων, απορρίπτουν μετά βδελυγμίας και με συγκαταβατικά, ειρωνικά ή καυστικά σχόλια, τις ‘θεωρίες συνωμοσίας’, στις οποίες εντάσσουν και την ίδια την ύπαρξη του Διαβόλου. Δυστυχώς καταλήγουν κι αυτοί στα ίδια αυτο- και αλληλοκαταστροφικά αποτελέσματα, επειδή μαζί με τον Διάβολο απορρίπτουν συνήθως και τον Θεό. Όπως άλλωστε κάνουν de facto και οι πρώτοι, έστω κι αν χρησιμοποιούν το όνομά του.  

Μια τυπική ημέρα

Τι μπορεί να χωρέσει ένα 24ωρο; Πολλά, προγραμματισμένα και αναπάντεχα. Η ημέρα που άρχισε χθες γύρω στα μεσάνυχτα μας έφερε δυο φίλους από το άλλο ημισφαίριο: ο ένας παλιός, είχαμε κάπου 12 χρόνια να τον δούμε (αλλά σχεδόν σαν να ήταν χθες...), ο άλλος νεότερος και πρωτοφερμένος στην Ελλάδα. Τους τακτοποιήσαμε στο κατάλυμά τους, τους ευχηθήκαμε καλή διαμονή και καλό προσκύνημα, μια και θα έφευγαν λίαν πρωί για το Άγιον Όρος, και πήγαμε για ύπνο. Το κινητό χτύπησε ώρες λες αργότερα, αλλά ήταν μόλις 1.45. Τέτοια ώρα δεν είναι για ευχάριστα νέα, και το μισοπερίμενα: ο Γιώργος είχε αφήσει τα εγκόσμια. Ούτε δέκα μέρες από την πρώτη μας πρόσφατη επαφή, και τώρα έπρεπε να τον ‘πιστοποιήσω’. Απαραίτητο καθήκον, μέρος της φροντίδας του καρκινοπαθούς στο σπίτι, για την οποία έγραφα προχθές. Η φροντίδα περιλαμβάνει και την οικογένεια, που πρέπει να αντιμετωπίσει το πένθος και τα συνεπακόλουθά του. Ιατρική εργασία το πρωί, ευτυχώς τελειώνουμε εγκαίρως, μια και θα πρέπει να πάμε και στην νεκρώσιμη ακολουθία (και να σκεφθείς ότι σήμερα σχεδίαζα να πάω στη Λάρισα). Ο καιρός καλός, δεν δυσκολεύει την μετακίνηση. Ο ναός του Προφήτη Ηλία σχεδόν γεμάτος: συγγενείς, φίλοι, γείτονες, αποχαιρετούμε τον παλιό μας συγκατασκηνωτή με τον ορθόδοξο τρόπο. Για να το σκεφθούμε λίγο: στη θέση του θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε από μας. Ο Θεός να τον αναπαύσει. Κατευθείαν για το ιατρείο στη συνέχεια. Το πρόγραμμα είναι πολιτισμένο, σχετικά εύκολες καταστάσεις, χωρίς διαγνωστικά διλήμματα ή θεραπευτικούς γρίφους. Εκτός από μια αξονική που δεν δείχνει ιδιαίτερα ευχάριστη: ο ασθενής θα έλθει τη Δευτέρα, και να δούμε τι θα μπορέσουμε να κάνουμε. Ένα ζευγάρι συναδέλφων και παλαιών φίλων από μακριά περνούν να μας δουν το βράδυ. Ευκαιρία να πιούμε ένα τσάι και να ανταλλάξουμε απόψεις για τα τεκταινόμενα στον χώρο μας (τα έχουμε πει τόσες φορές). Κανείς δεν γνωρίζει τι τέξεται η επιούσα, και κανείς δεν αναλογίζεται ότι σήμερα είμαστε και αύριο δεν είμαστε, και συνεπώς τα σχέδιά μας και οι ενέργειές μας πρέπει να λαμβάνουν πάντα υπόψη και αυτή τη διάσταση. Όσο να τα πούμε κοντεύουν μεσάνυχτα και πάλι. Το ρολόι μηδενίζεται, ξαναρχίζουμε τον κύκλο, καλή μας νύχτα. 

Το δίχτυ

Ηλεκτρονικό δίχτυ που θα ‘πιάνει’ τους μεγαλοσπάταλους που φοροδιαφεύγουν μας ανακοινώνουν από χθες τα Μέσα. Να υποθέσουμε ότι η περίφημη πολιτική βούληση θα υποστηρίξει την υπάρχουσα τεχνολογική δυνατότητα της διασταύρωσης στοιχείων, ή θα πέσουμε πάλι στην γνωστή εικόνα του ιστού της αράχνης, που πιάνει κάθε είδους έντομο, ενώ τα πουλιά τον σχίζουν και περνούν αδιάφορα;
     Συνειρμικά πάντως, το ‘δίχτυ’ μου θύμισε το ομώνυμο τραγούδι (Ν. Γκάτσος - Στ. Ξαρχάκος), από το οποίο και οι ακόλουθοι στίχοι:
            Κάθε φορά που ανοίγεις δρόμο στη ζωή
            μην περιμένεις να σε βρει το μεσονύχτι
            έχε τα μάτια σου ανοιχτά βράδυ πρωί
            γιατί μπροστά σου πάντα απλώνεται ένα δίχτυ.

            Αν κάποτε στα βρόχια του πιαστείς
            κανείς δε θα μπορέσει να σε βγάλει
            μονάχος βρες την άκρη της κλωστής
            κι αν είσαι τυχερός ξεκινά πάλι.

            Αυτό το δίχτυ έχει ονόματα βαριά
            που είναι γραμμένα σ’ επτασφράγιστο κιτάπι...

     Εδώ σταμάτησα: αυτά τα ‘βαριά ονόματα’ και το ‘επτασφράγιστο κιτάπι’ φαίνεται έχει βάλει στο μάτι η Εφορία. Δεν εξηγείται αλλιώς. Καλά πάμε λοιπόν!

Χριστιανά τα τέλη

Ξαναπέρασα να δω τον Γιώργο το μεσημέρι, με την παράκληση των δικών του. Μέχρι προχθές καθόταν στην πολυθρόνα, τώρα δεν σηκώνεται από το κρεβάτι. Ανταποκρίνεται και καταλαβαίνει, αλλά τις περισσότερες ώρες είναι σαν να κοιμάται. Μετά βίας πίνει δυο γουλιές νερό. Τι μπορούμε να κάνουμε;
     Δύσκολο να το αποδεχθεί κανείς, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε τα όριά μας τόσο ως άνθρωποι όσο και ως ‘ειδικοί’ στον χώρο της υγείας. Η διάγνωση του επερχομένου θανάτου είναι μια βασική ‘τέχνη’ που όμως δεν διδασκόμαστε στις σχολές μας. Εκεί που η κατάσταση είναι φανερά μη αναστρέψιμη, ας μη ματαιοπονούμε με δήθεν ηρωικές προσπάθειες, μόνο και μόνο για ‘να κάνουμε κάτι’, που μόνο το δικό μας άγχος θα υπηρετήσει χωρίς να προσφέρει τίποτε στον πάσχοντα. «Το θέλημα του Κυρίου γινέσθω» ήταν η απάντηση των Χριστιανών στην αμετάκλητη απόφαση του Αποστόλου Παύλου να πάει στα Ιεροσόλυμα, όπου θα κινδύνευε με θάνατο. «Ως τω Κυρίω έδοξε, ούτω και εγένετο», θα έλεγε ο Ιώβ. Θα ανακουφίσουμε τα όποια συμπτώματα με τον πιο απλό τρόπο, κατά προτίμηση στο σπίτι του πάσχοντος, με συνεργάτες του οικείους του, που έτσι αποχαιρετούν βαθμιαία τον άνθρωπό τους, καταγράφοντας στην πορεία μια σειρά από πολύτιμες αναμνήσεις που θα τους συνοδεύουν όταν εκείνος φύγει, και θα κρατούν άσβεστη τη θύμησή του. Οι προσευχές και η αγάπη τους είναι πολύ πιο αποτελεσματικές από οποιαδήποτε ιατρική παρέμβαση, ώστε να έχει τέλη ειρηνικά, ανώδυνα, ανεπαίσχυντα, προ παντός Χριστιανά.

Πλούσιοι και Λάζαροι

Με τα χρήματα μπορεί κανείς να πληρώσει για ακριβά σχολεία και φημισμένους δασκάλους, δεν μπορεί όμως να αγοράσει νοημοσύνη και κοινή λογική, σύνεση και σοφία, αρετή και δικαιοσύνη ‘ων χρησιμώτερον ουδέν εστιν εν βίω ανθρώποις’. Αντίθετα μάλιστα, φαίνεται ότι μπορεί να χάσει κανείς και όσο μυαλό είχε όταν δεν έχει κανένα οικονομικό πρόβλημα. Απόδειξη η είδηση που διάβασα τις προάλλες, ότι από το 2000 λειτουργεί στο Λονδίνο μια εταιρεία που προσφέρει στους πελάτες της ό,τι επιθυμήσει η καρδιά τους. Θέλουν για αύριο το πρωί μια μέδουσα στο σαλόνι τους; Θα τους την φέρει. Θέλουν ένα δωμάτιο με διακόσμηση από το κινηματογραφικό σκηνικό του Μπάτμαν; Έφτασε! Έναν φημισμένο τενόρο να τραγουδήσει ‘Happy birthday’ στα γενέθλιά τους; Τίποτε πιο εύκολο. Τον ουρανό με τ’ άστρα; Δεν το γνωρίζω, αλλά τουλάχιστον αυτό υπόσχεται («Οτιδήποτε, μικρό ή μεγάλο, αρκεί να είναι νόμιμο» είναι το εταιρικό σύνθημα).
     Η εταιρεία εγγράφει ως μέλη τους υποψήφιους πελάτες της, και για όσους ενδιαφέρονται η συνδρομή, που προπληρώνεται, είναι 24 χιλιάδες λίρες στερλίνες το χρόνο. Κι αν νομίζετε ότι οι δουλειές δεν πάνε καλά, η είδηση προσθέτει ότι υπάρχει λίστα αναμονής για εγγραφή, μια και οι διαχειριστές της κομπανίας έβαλαν όριο τα 5000 μέλη για το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι Βρετανοί δεν φαίνεται να έχουν το αποκλειστικό προνόμιο της ιδιωτείας, διότι η εταιρεία έχει επεκταθεί στη Νέα Υόρκη, το Χονγκ Κονγκ, τη Ρωσία, το Ντουμπάι, τη Νιγηρία, την Ινδονησία, το Μαρόκο, το Πακιστάν, τη Σρι Λάνκα, και τελευταία το Ουλάν Μπατόρ της Μογγολίας, όπου σημειώνεται μια μεταλλευτική έκρηξη. Το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού κάποιων από αυτές τις χώρες ζει κάτω από το όριο της φτώχιας και σκοτώνεται κυριολεκτικά στη δουλειά για να πλουτίζουν οι πελάτες της εταιρείας ‘Quintessentially’ (= πεμπτουσιακά, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό...) αποτελεί ασήμαντη λεπτομέρεια.

Παραλείψεις ασυγχώρητες

Η Καθημερινή δημοσιεύει σήμερα επιστολή κάποιου δικηγόρου που εκφράζει το παράπονό του διότι η βασίλισσα Ελισάβετ ΙΙ της Αγγλίας πρόκειται να επισκεφθεί τον Απρίλιο την Ιταλία, ενώ στα 60 χρόνια της μοναρχίας της δεν πάτησε ούτε μια φορά το πόδι της στην Ελλάδα, που ήταν η μόνη μάχιμη σύμμαχος της Βρετανίας στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο κ.ο.κ.
     Λοιπόν, να σας πω ένα μυστικό; Τα ίδια πράγματα, με τα ίδια ακριβώς επιχειρήματα, είχε γράψει ο ίδιος και το 2010, όταν η Ελισάβετ είχε πάει επίσημη επίσκεψη στο Αμπού Ντάμπι. Πώς το ξέρω; Απλώς σημειώνω ορισμένες ειδήσεις που ίσως να χρειασθούν σχολιασμό κάποτε, κι έρχεται στιγμή που τις βρίσκω μπροστά μου (με λίγο ψάξιμο). Δεν ξέρω αν ο άνθρωπος ζει με τον καημό «Ας έλθει η βασίλισσα στην Αθήνα, και... νυν απολύοις!». Οπωσδήποτε όμως η παράλειψη της κ. Ελισάβετ είναι ασυγχώρητη, και για έναν ακόμη λόγο. Αν σκεφτόταν πόσες χιλιάδες Έλληνες φοιτητές έχουν σπουδάσει στη χώρα της (και πόσοι έμειναν μόνιμα εκεί και έγιναν υπήκοοι του στέμματος), θα έπρεπε να είχε αγοράσει ένα θερινό ανάκτορο να περνάει κανένα μήνα κάθε χρόνο εδώ. Ίσως όμως κάποιοι να της σφύριξαν στο αυτί ότι οι μονάρχες δεν περνούν καλά στην Ελλάδα. Διαδόσεις βέβαια, κακόβουλες όπως πάντα!

Modus moriendi

Με αφορμή τον πρόσφατο θάνατο του ηθοποιού Φίλιπ Σέυμουρ Χόφμαν από θανατηφόρα (αυτο)ένεση ηρωίνης διάβασα στη Guardian (πάλι) ένα σχόλιο που λέει ότι ο θάνατος αυτός είναι αποτέλεσμα της ισχύουσας λανθασμένης πολιτικής για τα ναρκωτικά: αν ήσαν νόμιμα (ισχυρίζεται ο γράφων), τότε ο χρήστης θα αντιμετωπιζόταν ως άρρωστος και όχι ως εγκληματίας, θα έπαιρνε σωστά τις πρέπουσες δόσεις του, και θα συνέχιζε να γυρίζει καλές ταινίες. Μια πρώτη μου εντύπωση ήταν ότι κανένας από τους σχολιαστές δεν έγραψε λέξη για την κραυγαλέα αντίθεση ανάμεσα σε μια πολυβραβευμένη καλλιτεχνική σταδιοδρομία και μια τραγική προσωπική ζωή, και για τα πιθανά αίτια της αντίθεσης αυτής.
     Ας ξαναγυρίσουμε όμως στο παραπάνω σχόλιο. Οι χρήστες ναρκωτικών είναι όντως άρρωστοι--ψυχικά, κοινωνικά, πνευματικά, και βέβαια και σωματικά, ως αποτέλεσμα της ‘χρήσης’ που κάνουν. Σε τι θα πρέπει να αποσκοπεί η θεραπευτική προσέγγιση αυτών των ανθρώπων: στο να τους απελευθερώσει από την δεινή αιχμαλωσία που βιώνουν ή απλώς να τους διευκολύνει να συνεχίσουν να ζουν ως δεσμώτες; Ας δεχθούμε ότι η ποινικοποίηση της χρήσης είναι εσφαλμένη. Η απελευθέρωσή της δεν θα έδινε το κραυγαλέο μήνυμα ότι καθένας μπορεί να δοκιμάσει; Με δεδομένη την εθιστική δύναμη των διαφόρων ουσιών, τι κάνουμε στη συνέχεια με τους νέους (συνήθως) ανθρώπους που θα πρωτοδοκιμάσουν από περιέργεια ή υπό την πίεση των ομηλίκων τους; Πριν καλά-καλά το καταλάβουν, δεν θα μπορούν να ζήσουν χωρίς τη δόση τους. Το παράδειγμα του καπνού είναι πασίγνωστο. Νόμιμη ουσία εδώ και πολλούς αιώνες. Πάμπολλοι το δοκίμασαν ως πείραμα, και μόλις ξεπέρασαν την αρχική τους αποστροφή βρέθηκαν να είναι ισόβια αιχμάλωτοι. Τις συνέπειες τις βλέπουμε με τραγικό τρόπο στα ιατρεία μας. Οι εκ των υστέρων περιορισμοί μόνο μερική επιτυχία μπορούν να έχουν. Το ίδιο ισχύει και με την (νόμιμη επίσης και κοινωνικά αποδεκτή) κατάχρηση του αλκοόλ.
     Είτε αρέσει σε μερικούς είτε όχι, η κοινωνία έχει δικαίωμα και κυρίως καθήκον να προστατεύει τα πιο ευάλωτα και ανυποψίαστα μέλη της από τέτοιες θανατηφόρες εξαρτήσεις. Όσο για τους ηθοποιούς, τραγουδιστές και άλλες celebrities, ο τρόπος του θανάτου τους (αυτό σημαίνει ο τίτλος) φτάνει να γίνεται μέρος της μυθολογίας που τους περιβάλλει, με αποτέλεσμα να μην αποτελεί καν αποτρεπτικό δίδαγμα για τους θαυμαστές τους. Δυστυχώς.

Ανθυγιεινοί διάλογοι

Για σήμερα ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος έχει κηρύξει πανιατρική απεργία [βλέπε ΕΔΩ]. Τα προβλήματα της υγείας στη χώρα μας είναι πολλά και μακροχρόνια, και βέβαια έχουν οξυνθεί δραματικά μέσα στη γενική οικονομική σύνθλιψη των τελευταίων ετών. Συχνό πρωινό θέαμα στις οθόνες μας οι διάλογοι (o όρος χρησιμοποιείται συμβατικά--ο Θεός να τους κάνει) μεταξύ υπουργού υγείας και διαφόρων εκπροσώπων του ιατρικού κόσμου. Η δυσπιστία είναι δεδομένη εκατέρωθεν. Φωνές, υπεκφυγές, μισές ή επιλεκτικές απαντήσεις, είναι το εκ των προτέρων γνωστό μενού. Συχνά θυμίζουν εκείνο το παλιό ανέκδοτο, όπου συναντώνται δυο βαρήκοοι και ο ένας κρατάει καλάμι ψαρέματος.
     «ΓΙΑ ΨΑΡΕΜΑ ΠΑΣ;» φωνάζει ο πρώτος.
     «ΟΧΙ, ΠΑΩ ΓΙΑ ΨΑΡΕΜΑ», αντιφωνάζει ο δεύτερος.
     «Α, ΚΙ ΕΓΩ ΝΟΜΙΖΑ ΟΤΙ ΠΑΣ ΓΙΑ ΨΑΡΕΜΑ», είναι η ανταπάντηση.
     Αν και γιατρός, θα κάνω σήμερα τον συνήγορο του διαβόλου. Όχι ως υπερασπιστής του υπουργού--έχει διαφορά το πράγμα. Απλώς είναι χρήσιμο στον διάλογο με τον εαυτό του ή με την επαγγελματική του τάξη να μπαίνει κανείς στην απέναντι θέση και να περνάει από κριτικό βλέμμα τις ίδιες τις απόψεις του. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να δει οπτικές γωνίες που είναι αθέατες όσο κάθεται ταμπουρωμένος στον ‘γυάλινο πύργο’ που επί χρόνια έχει οικοδομήσει.
     Τι χρειάζεται για να γίνει μια μεταρρύθμιση στον χώρο της υγείας; Τρείς προϋποθέσεις έρχονται πρόχειρα στο νου:

• Διάθεση αλλαγής, με την αναγνώριση ότι σήμερα δεν ισχύουν τα δεδομένα που ξέραμε μέχρι χθες, αλλά πρέπει να υπάρχει ένα ‘αύριο’ για το σύστημα.
• Ένα βασικό σχέδιο με ξεκάθαρους όρους εφαρμογής, και χωρίς ευνοϊκές ρυθμίσεις που θα εξυπηρετούν εταιρικά ή συντεχνιακά συμφέροντα.
• Αποκλειστική απασχόληση σε συγκεκριμένο εργασιακό χώρο, που θα τον επιλέξει ο κάθε εργαζόμενος με βάση τα προσωπικά του δεδομένα και κριτήρια.

     Παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις, η πρώτη και η δεύτερη νομίζω ότι δεν φαίνονται ακόμη στον ορίζοντα, είτε από τη μία είτε από την άλλη μεριά. Ας δούμε λίγο την τελευταία. Με δεδομένη την υπάρχουσα παράδοση αλλά και τον μεγάλο αριθμό γιατρών (δυσανάλογο με τον πληθυσμό και τις ανάγκες), στην Ελλάδα θα εξακολουθήσει να συνυπάρχει δημόσιος και ιδιωτικός τομέας. Οι δυο μπορούν να λειτουργήσουν και να συνεργασθούν αρμονικά και πολιτισμένα, υπό ορισμένους όρους. Δεν μπορεί κανείς λειτουργός υγείας να πατάει ταυτόχρονα και στις δυο πλευρές. Δεν μπορεί το πρωί να είναι δημόσιος υπάλληλος και το απόγευμα ιδιώτης (τα προβλήματα μιας τέτοιας αμφισημίας τα είχε ήδη αναδείξει στο ‘Κάστρο’ του ο Κρόνιν). Ο κάθε χώρος έχει τις ιδιαιτερότητές του από πλευράς συνθηκών εργασίας, και δεν ταιριάζουν όλοι για παντού. Κάποιος αισθάνεται πιο άνετα να δουλεύει με ωράριο και σταθερό μισθό, έχοντας όμως την ασφάλεια της κάλυψης των συναδέλφων του. Άλλος προτιμά να είναι κύριος των ωρών εργασίας του, με αντίτιμο την ρευστή αβεβαιότητα του εισοδήματος, τις μεγαλύτερες φορολογικές υποχρεώσεις και την ανασφάλεια της μοναξιάς. Όποιος δεν ικανοποιείται ‘μέσα’ μπορεί να δοκιμάσει ‘έξω’ και αντίστροφα, εν γνώσει των συνθηκών αυτών.      
     Οπωσδήποτε, ανεξάρτητα από χώρο, η ιατρική πρέπει να ασκείται με τους ίδιους επιστημονικούς και δεοντολογικούς κανόνες, με βασικό γνώμονα τις ανάγκες του αρρώστου και με αποφυγή της αλόγιστης σπατάλης των πόρων της υγείας. Καθένας μας, όπου κι αν εργάζεται, θα πρέπει να είναι σε θέση να δώσει επαρκείς εξηγήσεις για τον τρόπο διαχείρισης των ασθενών του (φάρμακα, παρακλινικές εξετάσεις, παραπομπές, εισαγωγές κ.τ.λ.), χωρίς να επικαλείται το παραδοσιακό επιχείρημα «Δικό μου είναι το περιστατικό, ό,τι θέλω κάνω». Αυτού του είδους η λογική, προϊόν συνεύρεσης της ιατρικής ημιμάθειας και του ατομικού εγωισμού, έχει δημιουργήσει πολλά από τα προβλήματα που βλέπουμε σήμερα γύρω μας.
     Όμως, ίσως χρειασθεί να συνεχίσουμε.

Μουσικό κέρασμα

Τίτλος: 'Η άφιξη της βασίλισσας του Σαβά'

Περιγραφή: Ένα μικρό αριστούργημα του Χαίντελ, για να ανεβάζει πεσμένες διαθέσεις…, όπως μετά από μια ανακουφιστική επίσκεψη σε ασθενή με καρκίνο τελικού σταδίου.

Ημερομηνία λήξεως

Η Καθημερινή (4/2/2014) φιλοξενεί, με τον τίτλο 'Τραγική εφορία', επιστολή αγνώστου μου συνταξιούχου, την οποία παραθέτω προς γνώσιν (αν και υποπτεύομαι ότι πολλοί έχουν παρόμοιες εμπειρίες):

Kύριε διευθυντά
Tις τελευταίες μέρες του Δεκεμβρίου όταν πήγα στην εφορία Ψυχικού για να ζητήσω την απαλλαγή μου από τα τέλη αυτοκινήτων, ως ανάπηρος με αναπηρία 80%, έμαθα... έκπληκτος ότι η αναπηρία μου έχει λήξει από την 31/1/2013 και πρέπει να πληρώσω τα τέλη.  Kαταλαβαίνετε τη... χαρά μου γιατί εγώ ενόμιζα ότι έχω σκλήρυνση - καρκίνο από το 2002 και στεφανιαία νόσο. Για να με πείσουν μου έδειξαν τη γνωστοποίηση αναπηρίας που έγραφε... ότι κατά ιατρική πρόβλεψη από 27/1/12 έως 31/1/13. Aρα έχω αναπηρία με ημερομηνία λήξεως. Δεν καταλαβαίνω γιατί όλες οι γνωματεύσεις των ιατρών (νευρολόγων δύο) - ογκολόγου - ουρολόγου έγραφαν ότι η νόσος μου είναι ανίατος. Προφανώς έκαναν... λάθος. Eπειδή με είδαν στεναχωρημένο μου είπανε ότι έχω δικαίωμα να μαζέψω εκ νέου γνωματεύσεις και να περάσω από επιτροπές (την πρώτη φορά τελείωσα μετά από 14 μήνες) και να έχω μια άλλη γνωστοποίηση αναπηρίας. Tο πιο τραγικό για μένα είναι ότι με αυτή την απόφαση μού διακόπτουν από τον επόμενο μήνα την καταβολή του παραπληγικού επιδόματος. Eίμαι 82 ετών και δεν έχω τη δύναμη να αντέξω μια νέα ταλαιπωρία.
Θεόδωρος Γκορίτσας – Συντ/χος έμπορος

Έπος

Η άρρωστή μου δεν έχει άλλο κοινό σημείο με την συγγραφέα της ‘Αλεξιάδας’ εκτός από το όνομά της, αλλά βιώνει ένα διαφορετικό προσωπικό έπος. Έχοντας ζήσει τον καρκίνο από νεαρή ηλικία, πέρασε μια εικοσαετία σε ύφεση μετά από όλες τις δυνατές θεραπευτικές παρεμβάσεις. Τη γνώρισα πριν εφτά σχεδόν χρόνια, όταν μια δύσπνοια βρέθηκε να οφείλεται σε μια μεγάλη ποσότητα υγρού, που ήταν θετικό για τον ίδιο παλιό καρκίνο. Μετά το πρώτο σοκ ξαναπέρασε τη δοκιμασία της χημειοθεραπείας. Είχε να την δω πολύ καιρό, αλλά μάθαινα το νέα της και ότι συνέχιζε να είναι καλά. Μου τηλεφώνησε απρόσμενα τις προάλλες: καινούργια δύσπνοια εδώ και μερικούς μήνες. Μήπως...; Το δύσκολο ερώτημα κρεμόταν άφωνο στη συζήτηση. Οι εξετάσεις δείχνουν προς την επίφοβη κατεύθυνση: μια εικόνα υποτροπής και πάλι. Εφτά χρόνια μετά την προηγούμενη. Όσο κι αν η υπόνοια είναι δεδομένη και κυρίαρχη εξαρχής στην κουβέντα μας, το αποτέλεσμα της αξονικής δεν παύει να είναι ένα σοκ. Ο ‘σκελετός στο ντουλάπι’ ξύπνησε και πάλι. Εξετάζουμε τα δεδομένα. Το μεγάλο χρονικό διάστημα της ύφεσης είναι θετικό, δείχνει ότι η εξέλιξη είναι αργή: πρόκειται για χρόνια νόσο. Έπειτα, πριν εφτά χρόνια τα πράγματα έδειχναν εξίσου ζοφερά, και κανένας δεν θα φανταζόταν τότε μια τόσο μακρά πρόγνωση . Με το ενθαρρυντικό αυτό μήνυμα την παρακινώ να επικοινωνήσει με τους ογκολόγους χωρίς καθυστέρηση. Ο Θεός είναι μεγάλος, και σίγουρα ξέρει καλύτερα από μας. Εμείς ως άνθρωποι θα κάνουμε το πρέπον, ουσιαστικό μέρος του οποίου είναι και η ψυχική στήριξη μιας νέας γυναίκας που έχει ‘παντρευτεί’ την κακοήθη νόσο εδώ και τόσα χρόνια. 

Τρεις εκκλησίες

Παρασκευή πρωί: Παναγία Αχειροποίητος. Από τα πιο παλιά μνημεία της πόλης μας, καθαρισμένη, αναπαλαιωμένη, με τη συντήρηση να συνεχίζεται ακόμη. Θυμητάρι των φοιτητικών εσπερινών που κάναμε τότε κάθε Παρασκευή απόγευμα στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής: μια από τις ‘εξόδους’ της εβδομάδας. Σημερινή αφορμή: η ετήσια Λειτουργία του Ιατρικού Συλλόγου για τη μνήμη των Αγ. Αναργύρων Κύρου και Ιωάννου. Προσέλευση: κάπου 40 άτομα, κάτω από 0,5% της ‘δύναμης’ του ΙΣΘ. Όλα ευσχημόνως και κατά τάξιν, και οι άρτοι πεντανόστιμοι. Βοήθειά μας.
     Παρασκευή εσπέρας: Άγιος Κωνσταντίνος (Γ΄ Σώματος). Αναμνήσεις κι εδώ: ορκωμοσία σε έφεδρο αξιωματικό πριν πολλά χρόνια, βάπτιση της Ελένης, τακτικές αγρυπνίες τα τελευταία χρόνια. Όπως απόψε, σε κατανυκτική, φιλική ατμόσφαιρα, για την πρωτομηνιά, αλλά και για να θυμηθούμε την Ευδοξία που εορτάζει πλέον σε άλλον κόσμο. Ευκαιρία: καλός, κατάλληλος καιρός. Και πότε δεν είναι;
     Σάββατο εσπέρας: Άγιοι Απόστολοι. Αυτοί κι αν βρίθουν από μνήμες... από τότε που θυμούμαι τον εαυτό μου, από βαπτίσεις, γάμους, κηδείες, αγρυπνίες και ακολουθίες κάθε λογής, από πλήθος ανθρώπων «ων πολλοί μένουσιν έως άρτι, ικανοί δε και εκοιμήθησαν». Εδώ μάθαμε και ψάλαμε όλες τις υπάρχουσες λειτουργίες, γνωστές και άγνωστες, όπως του Αγ. Μάρκου, των Αποστολικών Διαταγών, του Αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου. Σήμερα κάνουμε τον Εσπερινό της Υπαπαντής, με εκκλησίασμα μετρημένο στα δάχτυλα, με ατμόσφαιρα κρύα ως θερμοκρασία αλλά ζεστή ως ευλογία. Σπίτι μας.