Γραφή και αναγνώστες

 Εδώ και πολλά χρόνια ασχολούμαι με το γράψιμο, και προϊόν της ενασχόλησης αυτής είναι και το παρόν ιστολόγιο. Κάποτε στην αρχή του εγχειρήματος είχα παραθέσει ένα απόσπασμα του George Orwell για τα κίνητρα του (κάθε) γράφοντος. Υπό τύπον αυτοεξέτασης, ας ανασκοπήσω λίγο τη διαδικασία της γραφής και τη σχέση με τους αναγνώστες.
     Γιατί γράφει κανείς; Εξαρτάται βέβαια από πολλούς παράγοντες. Αν είναι έμμισθος αρθρογράφος, πρέπει να παραδίδει κάθε τόσο ένα κείμενο. Αν είναι επαγγελματίας συγγραφέας, μπορεί να πρέπει να ανταποκριθεί σε κάποιο συμβόλαιο με τον εκδότη του. Αν είναι ‘ελεύθερος σκοπευτής’, προβάλλει και υπηρετεί τη δική του φιλοσοφία, ιδεολογία, όπως θέλετε πέστε την. Μπορεί απλώς να εκτονώνει την εσωτερική του πίεση, επαγγελματική ή ψυχολογική, να δίνει διέξοδο σε επώδυνες ή αγχογόνες καταστάσεις. Με το γιατί συναρτάται και το πώς γράφει κανείς. Αν έχει μια ‘ατζέντα’ που υπαγορεύεται έξωθεν (εργοδότης, εκδότης, αναγνωστικό κοινό), προσπαθεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ή τις προσδοκίες άλλων, ώστε να κρατεί τη θέση του, να αυξάνει τις πωλήσεις του, να κερδίσει ευρύτερη αναγνώριση κτλ. Αν γράφει πρωτίστως για το δικό του κέφι, δεν έχει την υποχρέωση να ικανοποιήσει κανέναν άλλο εκτός από τον εαυτό του. Το ύφος και το περιεχόμενο είναι δική του επιλογή, κι αν βάζει κάποιους κανόνες, αυτοί θα έχουν να κάνουν με το αν θέλει να είναι δηκτικός ή διαλλακτικός, συντηρητικός ή ρηξικέλευθος, ευθύς ή ‘πολιτικά ορθός’. Το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να αρέσει σε λίγους ή περισσότερους, αλλά ενδεχομένως να απωθεί ή να εξοργίζει άλλους τόσους. Δεν μπορεί κανείς να αρέσει πάντα και σε όλους.
     Περνάμε τώρα στην πλευρά του αναγνώστη. Αποτελεί ‘κλισέ’ ότι για να γράφεις πρέπει οπωσδήποτε και να διαβάζεις, και συνεπώς να έχεις την ανάλογη εμπειρία, να ξέρεις τι σου αρέσει και τι σε δυσαρεστεί. Όλοι έχουμε συγκεκριμένα ονόματα, στήλες, σελίδες που διαβάζουμε τακτικά γιατί μας αρέσει το ύφος τους, η χρήση της γλώσσας, οι ιδέες που αναπτύσσουν, και άλλοτε μένουμε ικανοποιημένοι (αυτά που διαβάζουμε συμφωνούν με τα δικά μας πιστεύω), άλλοτε βρίσκουμε θέματα που δεν έχουμε σκεφθεί (βασικό κίνητρο για ανάγνωση), ενώ κάποτε διαφωνούμε ριζικά, ίσως και διατυπώνουμε τις ενστάσεις μας (π.χ. με επιστολές σε εφημερίδες). Εδώ έχει ενδιαφέρον να θυμηθούμε τη γνώμη του Francis Bacon (1561-1626): «Διάβαζε όχι για να αντιλέγεις και να τσακώνεσαι, όχι για να πιστεύεις και να δέχεσαι αβασάνιστα, όχι για να βρίσκεις αφορμή για κουβέντα, αλλά για να ζυγίζεις και να συλλογίζεσαι».  
     Πρέπει ο γράφων να επηρεάζεται από τη γνώμη των αναγνωστών του; Αν γράφει εμπορικά, δεν μπορεί να τους αγνοήσει, μια και από την ‘πελατεία’ τους βγάζει το ψωμί του (αν και όχι σπάνια οι φτασμένοι συγγραφείς επωφελούνται της δημόσιας αναγνώρισής τους και γράφουν ό,τι θέλουν). Αν όμως γράφει ελεύθερος από το άγχος του κέρδους και τον πειρασμό της κολακείας, τους θέλει μεν ως σχολιαστές ή και επικριτές, αλλά δεν εξαρτάται από αυτούς. Τα κείμενά του μπορεί να λειτουργούν ως ‘δολώματα’ αλλά όχι ως αγκίστρια: μπορεί να προσκαλούν και να προσελκύουν αλλά δεν δεσμεύουν κανέναν. Στο ιστολόγιό μας ελεύθερη είναι η προσέλευση, εξίσου ελεύθερη και η αποχώρηση, αλλά και η ενδεχόμενη μελλοντική επιστροφή. Δεν πρόκειται να ζητήσουμε τον λόγο ούτε στη μία ούτε στην άλλη περίπτωση. Δεν παίρνουμε παρουσίες ούτε καταγράφουμε εισόδους και εξόδους.
     Αφορμή για τις σκέψεις αυτές υπήρξε η πρόσφατη αναγγελία, σε μάλλον αρνητικό ύφος, της αποχώρησης ενός περιστασιακού (κατά την δήλωσή του) αναγνώστη. Τον ευχαριστώ για την (άγνωστη σε μένα) μέχρι τώρα παρουσία του, αλλά και για το σχετικό έναυσμα για να γράψω τα παραπάνω. Οπωσδήποτε η πόρτα ήταν και θα είναι πάντοτε ανοιχτή, για εισόδους και εξόδους.