Αφροσύνη και φρονιμάδα

 Δεν αναφερθήκαμε εγκαίρως και όσο θα έπρεπε στα διακόσια χρόνια από την εξέγερση του 1821 που οδήγησε στην παλιγγενεσία. Παράλειψη, αλλά παρασυρθήκαμε από την τρέχουσα επικαιρότητα και την τάση μας να γκρινιάζουμε συχνά-πυκνά. Ωστόσο, μια και όλη η χρονιά είναι επετειακή, κάθε τόσο μας ξυπνούν κείμενα που σκαλίζουν λίγο την ουσία των πραγμάτων και μας φέρνουν μπροστά στις ευθύνες της μνήμης μας. Κάτι τέτοιο κάνει ο καθηγητής Χαρίδημος Τσούκας σε προχθεσινό του άρθρο με τίτλο ‘Άφρων Επανάσταση και φρόνιμος ελευθερία’ [Καθημερινή 4/4/2021]. Παραθέτει από τον λόγο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη προς τους νέους της Αθήνας στην Πνύκα το 1838: «Όταν αποφασίσαμε να κάμωμε την Επανάσταση, δεν εσυλλογισθήκαμε ούτε πόσοι είμεθα ούτε πως δεν έχομε άρματα ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις ούτε κανένας φρόνιμος μας είπε “πού πάτε εδώ να πολεμήσετε με σιταροκάραβα βατσέλα» αλλά ως μία βροχή έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας, και όλοι, και ο κλήρος μας και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτό το σκοπό και εκάμαμε την Επανάσταση». Το πατριωτικό συναίσθημα και η τρέλα της ελευθερίας δεν σκόνταψαν μπροστά στα μαθηματικά της αριθμητικής ανισότητας με τον εχθρό.

     Και συνεχίζει ο αρθρογράφος: ‘Ο Κολοκοτρώνης όμως μπορεί να είναι αγράμματος, αλλά δεν είναι απλοϊκός. Συνειδητοποιεί ότι αν η άφρων «επιθυμία της ελευθερίας» είναι εκ των ων ουκ άνευ όρος για την Επανάσταση, η κοινωφελής διακυβέρνηση απαιτεί την «φρόνιμον ελευθερία». Έχοντας συμβουλέψει τους νέους να επιδιώκουν διαρκώς τη μόρφωση («να σκλαβωθήτε εις τα γράμματά σας»), κλείνει τη συγκινητική ομιλία του με την εξής προτροπή: «Εις εσάς μένει να ισάσετε και να στολίσετε τον τόπο, οπού ημείς ελευθερώσαμε· και, διά να γίνη τούτο, πρέπει να έχετε ως θεμέλια της πολιτείας την ομόνοια, την θρησκεία, την καλλιέργεια του Θρόνου και την φρόνιμον ελευθερία».

     Ενώ προηγουμένως παρέκαμψε τους «φρόνιμους» που σκέπτονταν τον Ξεσηκωμό με όρους υπολογιστικούς, τώρα εγκωμιάζει τη «φρόνηση» που απαιτεί η διαχείριση της ελευθερίας. Ο Γέρος του Μοριά ξέρει ότι άλλες είναι οι αρετές της ηγεσίας όταν ξεσηκώνει το έθνος, κι άλλες όταν το κυβερνά. Η αυτοκυβέρνηση προϋποθέτει υπευθυνότητα και φρονιμάδα. Ο λαός που κατακτά την ελευθερία του πρέπει να θέτει τα όριά της. Η φρόνιμη διακυβέρνηση απαιτεί έλλογο αυτοπεριορισμό, διαρκή μέριμνα για το κοινό πλαίσιο αναφοράς της πολιτικής κοινότητας, και την αναζήτηση του ιδίου οφέλους μέσα από το κοινό καλό. «Μέσα εις το καλό της Κοινότητας ευρίσκεται και το δικό σας», λέει ο Γέρος του Μοριά.’

     Φαντάζομαι πως και σήμερα τα ίδια θα μας φώναζε ο μεγάλος πολέμαρχος. Ρίχνοντας ίσως και κανένα χαστούκι εδώ κι εκεί, για έμφαση.