Γεωστρατηγική

 Έχει γίνει κι αυτή μέρος της καθημερινής μας εμπειρίας σε ενημερωτικά θεάματα και ακούσματα. Συζητήσεις και αναλύσεις για συμμαχίες, τόξα, στρατηγικές συμπράξεις... πάντα με κάποιον δεδομένο αντίπαλο, πάντα με στόχο την πολιτική, στρατιωτική, οικονομική επικράτηση και υπεροχή μιας πλευράς απέναντι σε μιαν άλλη. Τα κομμάτια του παζλ αναδιατάσσονται από τη μια στιγμή στην άλλη όπως οι ψηφίδες σ’ ένα καλειδοσκόπιο, πρώην σύμμαχοι γίνονται αντίπαλοι και τανάπαλιν, παλιές παρατάξεις διασπώνται και άλλες νέες σχηματίζονται, συχνά χωρίς να προλαβαίνουμε να αντιληφθούμε τις μεταβολές. Το Μεγάλο Παιχνίδι, όπως το ονόμασε ο Κίπλινγκ στον ‘Κιμ’.
       Έχει άραγε κάποιο νόημα όλη αυτή η αέναη ‘χορογραφία’ στην παγκόσμια σκακιέρα; Φυσικά οι πρωταγωνιστές της θα υποστηρίξουν με πάθος την χρησιμότητά της -- υπάρχει περίπτωση να κάνουν το αντίθετο; Τι γίνεται όμως με όλους τους υπολοίπους, τους σιωπηλούς ‘κομπάρσους’  του παιχνιδιού; Κανένας δεν τους ρωτάει αν θέλουν να πάρουν μέρος στο έργο. Η ουδετερότητα πρακτικά αποκλείεται: ή είσαι ‘μαζί μας’ ή με τους ‘άλλους’. Κι αν οι όποιοι ‘εμείς’ αποφασίσουμε ότι πρέπει να αντιπαρατεθείς με τους όποιους ‘άλλους’, δεν μπορείς να φέρεις αντίρρηση: δεν μπορείς να είσαι φίλος και μ’ ‘εμάς’ και με τους ‘άλλους’. Πάντα θα υπάρχει ένας μοχλός πίεσης, ένας μηχανισμός διπλωματικού εκβιασμού, μια υπενθύμιση και απειλή συγχρόνως ότι από ‘εμάς’ εξαρτάται η δική σου συνεχιζόμενη ύπαρξη και ευημερία. Όσο βρίσκεσαι στο ‘δικό μας’ μαντρί είσαι ασφαλής. Αν αποφασίσεις να ξεφύγεις, υπάρχει πάντα κάποιος ‘λύκος’, που μπορούμε να τον κινητοποιήσουμε εναντίον σου.
     Το όνομα του παιχνιδιού λέγεται κυριαρχία, και είναι μια διογκωμένη μορφή του πάθους της φιλαυτίας. Είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο, κάποιοι θέλουν να επικρατούν έναντι των άλλων. Για να το επιτύχουν με τρόπο ‘εύπεπτο’ πρέπει να έχουν ένα σύνθημα, μια ιδέα ή φιλοσοφία (π.χ. δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα κτλ.), που θεωρείται ή προβάλλεται -- ορθά ή εσφαλμένα -- ως ηθικά ανώτερη της αντίστοιχης φιλοσοφίας των ‘άλλων’, σε βαθμό που να δικαιολογεί ακόμη και τον πόλεμο εναντίον εκείνων που δεν την αποδέχονται. Τα μέσα που χρησιμοποιούν συχνά δεν διαφέρουν καθόλου από εκείνα των ‘άλλων’, γι’ αυτό και χρειάζεται ο μανδύας του ‘ηθικού πλεονεκτήματος’ για να τα συγκαλύψει. Αυτός θα έχει τους θεωρητικούς του, τους κήρυκες και τους ρήτορές του, που θα αναλάβουν να προσηλυτίσουν τους ‘πιστούς’, ώστε ανά πάσα στιγμή να μπορούν να τους κινήσουν εναντίον του ‘εχθρού’, που είναι απαραίτητος για τη δική ‘μας‘ ανάδειξη. Όπως γράφει ο Umberto Eco στο δοκίμιό του με τίτλο ‘Εφευρίσκοντας τον εχθρό’: «Οι άνθρωποι που γίνονται εχθροί μας συχνά δεν είναι εκείνοι που άμεσα μας απειλούν [...], αλλά εκείνοι που κάποιος έχει συμφέρον να μας τους παραστήσει ως πραγματική απειλή, ακόμη κι όταν δεν είναι».
     Απέναντι σ‘ αυτή την καταθλιπτική πραγματικότητα, ποια μπορεί να είναι η απάντηση; Ότι υπάρχει κι άλλος δρόμος για κυριαρχία. Τον υπέδειξε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός όταν στους Μακαρισμούς του είπε: «Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν». Χωρίς αντιπάλους, χωρίς ανίερες λυκοσυμμαχίες, χωρίς ατέρμονες ανταγωνισμούς για την απόκτηση όλο και πιο καταστροφικών όπλων, χωρίς αιματηρούς πολέμους ή οικονομικούς αποκλεισμούς, χωρίς επινόηση και στοχοποίηση φανταστικών εχθρών. Και η κυριαρχία αυτή δεν θα είναι «τοῦ κόσμου τούτου» αλλά «τῆς γῆς τῶν πραέων» (όπως ψάλλουμε στο απολυτίκιο του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά), και δεν θα έχει τέλος ούτε θα απειλείται από κανέναν.