Υπάρχει στο YouTube σε πολλές εκδόσεις ένα βίντεο που τιτλοφορείται «209 δευτερόλεπτα που θα σας κάνουν να αμφισβητήσετε ολόκληρη την ύπαρξή σας». Μέσα στα δευτερόλεπτα αυτά μας μεταφέρει από τη Γη όπου ζούμε στις εσχατιές του Γαλαξία και του ορατού Σύμπαντος, δείχνοντάς μας τα συγκριτικά μεγέθη άστρων, ηλίων, γαλαξιών και νεφελωμάτων και δίνοντάς μας ανάγλυφη την αίσθηση της μικρότητάς μας. Αν προσπαθούσαμε να αντιπαραβάλουμε π.χ. ένα μυρμήγκι με μια φάλαινα, και πάλι πολύ θα απείχαμε από τις κοσμικές αυτές συγκρίσεις.
Το βίντεο καταλήγει με την ακόλουθη δήλωση: «Έχει υπολογισθεί ότι υπάρχουν περισσότερα άστρα στο Σύμπαν από τους κόκκους της άμμου πάνω στη Γη, αλλά τα άτομα που υπάρχουν σ’ έναν κόκκο άμμου είναι περισσότερα από τα άστρα του Σύμπαντος. Άνθρωπε...»
Δική μου προσθήκη: Άνθρωπε, αναλογίσου πόσο μικρός είσαι, από άποψη φυσικού μεγέθους, σε σύγκριση με το Σύμπαν, μέσα στο οποίο αποτελείς ένα ασήμαντο υποατομικό σωματίδιο. Σκέψου όμως και πόσο μεγάλος είσαι, από νοητικής απόψεως. Εσύ ο μικρός άνθρωπος είσαι το μόνο πλάσμα που μπόρεσε, με το πέρασμα των αιώνων, να ανακαλύψει και να περιγράψει με τόση λεπτομέρεια και από τεράστια απόσταση, με τρόπο που μας κάνει να γουρλώνουμε τα μάτια από θαυμασμό, το Σύμπαν. Τεράστιο το επίτευγμα με ανθρώπινους όρους, σου φούσκωσε το μυαλό, σου έβαλε ιδέες ότι κατόρθωσες να φτάσεις στην πρώτη αρχή της δημιουργίας, μέχρι και για το πρώτο άτομο έκανες λόγο. Και τόσο θαμπώθηκες από τον αυτοθαυμασμό σου, που δεν έκανες την απλή σκέψη: πώς και γιατί έγιναν όλα αυτά τα μεγαλεία όπως έγιναν; Ήταν αρκετή μια Μεγάλη Έκρηξη, όσο μεγάλη κι αν ήταν, για να οδηγήσει, εντελώς τυχαία και απρογραμμάτιστα, σε μια χαώδη και τόσο πολύπλοκη κατασκευή (οι λέξεις είναι πολύ αδύναμες για περιγραφή) όπως το Σύμπαν; Έλα τώρα! Όπως εύστοχα λέγεται, είναι πολύ ευκολότερο να πιστέψουμε ότι από έναν τεράστιο σωρό από βίδες, ελάσματα κι άλλα εξαρτήματα ένας ανεμοστρόβιλος θα μπορούσε να συναρμολογήσει ένα ολόκληρο Μπόινγκ 747, παρά ότι το Σύμπαν μπορεί να είναι προϊόν έκρηξης.
Ακόμη κι αν το Σύμπαν οφείλεται σε μια τυχαία και χωρίς σχέδιο έκρηξη, πώς συνεχίζει να υπάρχει, να κινείται αρμονικά, να ‘χορεύει’ στο άπειρο, να λειτουργεί και να εξελίσσεται εδώ και εκατομμύρια χρόνια; Περιορίζουμε τα ερωτήματα στο άψυχο Σύμπαν, χωρίς να κάνουμε λόγο για τη ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της, από τους μονοκύτταρους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς μέχρι «τὰ θηρία καὶ πάντα τὰ κτήνη, ἑρπετὰ καὶ πετεινὰ πτερωτά», μέχρι τα «κήτη τὰ μεγάλα», με την τεράστια βιοποικιλότητα και τις αναρίθμητες διαφορετικές μορφές ανάπτυξης και συμπεριφοράς. Κάθε τόσο ανακαλύπτουμε καινούργια είδη και προσπαθούμε να τα ταξινομήσουμε, να τα καταλάβουμε. Κι όσο περισσότερα γνωρίζουμε, τόσο αντιλαμβανόμαστε πόσο λίγα πραγματικά ξέρουμε. Μέχρι πότε άραγε θα «εγκαυχώμεθα μάτην»;
Ας προσθέσουμε κι ένα τελευταίο ανάλογο ερώτημα. Είπαμε παραπάνω ότι ο μικρός άνθρωπος κατάφερε να ανακαλύψει τα μυστικά του Σύμπαντος. Πώς, αλήθεια, το κατάφερε; Αυτό που ονομάζουμε ‘νόηση’ πού ακριβώς βασίζεται και πώς έφθασε στο βαθμό που βρίσκεται σήμερα; Ξέρουμε ότι αν δεν προγραμματίσουμε έναν υπολογιστή να κάνει συγκεκριμένες πράξεις (από τις πιο απλές ως τις πιο σύνθετες), δεν πρόκειται να τις σκεφθεί και να τις σχεδιάσει ο ίδιος. Ποιος προγραμμάτισε τον δικό μας ‘υπερ-υπολογιστή’; Μη μου πείτε ότι κι αυτός αποτελεί αποτέλεσμα τυχαίας εξελικτικής διεργασίας! Ακόμη κι αν πίστευα στις συμπτώσεις, πόσες τέτοιες θα έπρεπε να δεχθώ για να φτάσω στο τελικό αποτέλεσμα; Κάποιος κάποτε ρωτούσε, μισοσοβαρά μισοαστεία: αν δίναμε σ’ έναν υποθετικό πίθηκο μια γραφομηχανή και απεριόριστη ποσότητα χαρτιού για να παίζει, πόσος χρόνος θα του χρειαζόταν για να γράψει τα έργα του Σαίξπηρ χτυπώντας τυχαία τα πλήκτρα; Κάτι ανάλογο θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε και για την κατασκευή του Σύμπαντος και του ανθρώπου και των άλλων εμβίων όντων και για την ανάπτυξη της ανθρώπινης νόησης. Την απάντηση την αφήνουμε στη φαντασία των αναγνωστών.
Σκέψου όμως ακόμη, άνθρωπε, και πόσο μεγάλος είσαι από πνευματικής απόψεως, «βραχύ τι παρ᾿ ἀγγέλους ἠλαττωμένος», με αξία τεράστια, τόση που ο Θεός έγινε σαν εσένα για να σε ελκύσει κοντά του: «ίνα τὸν πεπτωκότα πρὸς αὐτὸν ἑλκύσῃ πρωτόκτιστον», όπως θα ακούσουμε στον ιαμβικό κανόνα των Χριστουγέννων. «Γνώθι την σην αξίαν, ω ψυχή», μας λένε οι Πατέρες. Μην ευτελίζεις ούτε τον εαυτό σου ούτε κανέναν άλλον από τους ομοίους σου. Αν ο ποιητής μιλάει για τον «κόσμο τον μικρό, τον μέγα», θα μπορούσαμε να δανειστούμε τη φράση του για τον άνθρωπο: αυτό το πλάσμα το μικρό, το Μέγα, με κεφαλαίο Μ, που ετοιμάζεται να υποδεχθεί τον Ποιητή του σε λίγες μέρες. Κοντά στις πολλές και ποικίλες σκέψεις και έγνοιες των ημερών, όπως τις έχουν διαμορφώσει τα κοσμικά έθιμα και η εμπορική ‘παράδοση’, ας αφιερώσουμε λίγα δευτερόλεπτα και στη σκέψη αυτή, κι ας δώσουμε λίγη από την προσοχή μας στον «Μεγάλο Αναμενόμενο του δύστυχου χαμένου ανθρώπου» [Γ. Βερίτης].
Καλά Χριστούγεννα!
Το βίντεο καταλήγει με την ακόλουθη δήλωση: «Έχει υπολογισθεί ότι υπάρχουν περισσότερα άστρα στο Σύμπαν από τους κόκκους της άμμου πάνω στη Γη, αλλά τα άτομα που υπάρχουν σ’ έναν κόκκο άμμου είναι περισσότερα από τα άστρα του Σύμπαντος. Άνθρωπε...»
Δική μου προσθήκη: Άνθρωπε, αναλογίσου πόσο μικρός είσαι, από άποψη φυσικού μεγέθους, σε σύγκριση με το Σύμπαν, μέσα στο οποίο αποτελείς ένα ασήμαντο υποατομικό σωματίδιο. Σκέψου όμως και πόσο μεγάλος είσαι, από νοητικής απόψεως. Εσύ ο μικρός άνθρωπος είσαι το μόνο πλάσμα που μπόρεσε, με το πέρασμα των αιώνων, να ανακαλύψει και να περιγράψει με τόση λεπτομέρεια και από τεράστια απόσταση, με τρόπο που μας κάνει να γουρλώνουμε τα μάτια από θαυμασμό, το Σύμπαν. Τεράστιο το επίτευγμα με ανθρώπινους όρους, σου φούσκωσε το μυαλό, σου έβαλε ιδέες ότι κατόρθωσες να φτάσεις στην πρώτη αρχή της δημιουργίας, μέχρι και για το πρώτο άτομο έκανες λόγο. Και τόσο θαμπώθηκες από τον αυτοθαυμασμό σου, που δεν έκανες την απλή σκέψη: πώς και γιατί έγιναν όλα αυτά τα μεγαλεία όπως έγιναν; Ήταν αρκετή μια Μεγάλη Έκρηξη, όσο μεγάλη κι αν ήταν, για να οδηγήσει, εντελώς τυχαία και απρογραμμάτιστα, σε μια χαώδη και τόσο πολύπλοκη κατασκευή (οι λέξεις είναι πολύ αδύναμες για περιγραφή) όπως το Σύμπαν; Έλα τώρα! Όπως εύστοχα λέγεται, είναι πολύ ευκολότερο να πιστέψουμε ότι από έναν τεράστιο σωρό από βίδες, ελάσματα κι άλλα εξαρτήματα ένας ανεμοστρόβιλος θα μπορούσε να συναρμολογήσει ένα ολόκληρο Μπόινγκ 747, παρά ότι το Σύμπαν μπορεί να είναι προϊόν έκρηξης.
Ακόμη κι αν το Σύμπαν οφείλεται σε μια τυχαία και χωρίς σχέδιο έκρηξη, πώς συνεχίζει να υπάρχει, να κινείται αρμονικά, να ‘χορεύει’ στο άπειρο, να λειτουργεί και να εξελίσσεται εδώ και εκατομμύρια χρόνια; Περιορίζουμε τα ερωτήματα στο άψυχο Σύμπαν, χωρίς να κάνουμε λόγο για τη ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της, από τους μονοκύτταρους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς μέχρι «τὰ θηρία καὶ πάντα τὰ κτήνη, ἑρπετὰ καὶ πετεινὰ πτερωτά», μέχρι τα «κήτη τὰ μεγάλα», με την τεράστια βιοποικιλότητα και τις αναρίθμητες διαφορετικές μορφές ανάπτυξης και συμπεριφοράς. Κάθε τόσο ανακαλύπτουμε καινούργια είδη και προσπαθούμε να τα ταξινομήσουμε, να τα καταλάβουμε. Κι όσο περισσότερα γνωρίζουμε, τόσο αντιλαμβανόμαστε πόσο λίγα πραγματικά ξέρουμε. Μέχρι πότε άραγε θα «εγκαυχώμεθα μάτην»;
Ας προσθέσουμε κι ένα τελευταίο ανάλογο ερώτημα. Είπαμε παραπάνω ότι ο μικρός άνθρωπος κατάφερε να ανακαλύψει τα μυστικά του Σύμπαντος. Πώς, αλήθεια, το κατάφερε; Αυτό που ονομάζουμε ‘νόηση’ πού ακριβώς βασίζεται και πώς έφθασε στο βαθμό που βρίσκεται σήμερα; Ξέρουμε ότι αν δεν προγραμματίσουμε έναν υπολογιστή να κάνει συγκεκριμένες πράξεις (από τις πιο απλές ως τις πιο σύνθετες), δεν πρόκειται να τις σκεφθεί και να τις σχεδιάσει ο ίδιος. Ποιος προγραμμάτισε τον δικό μας ‘υπερ-υπολογιστή’; Μη μου πείτε ότι κι αυτός αποτελεί αποτέλεσμα τυχαίας εξελικτικής διεργασίας! Ακόμη κι αν πίστευα στις συμπτώσεις, πόσες τέτοιες θα έπρεπε να δεχθώ για να φτάσω στο τελικό αποτέλεσμα; Κάποιος κάποτε ρωτούσε, μισοσοβαρά μισοαστεία: αν δίναμε σ’ έναν υποθετικό πίθηκο μια γραφομηχανή και απεριόριστη ποσότητα χαρτιού για να παίζει, πόσος χρόνος θα του χρειαζόταν για να γράψει τα έργα του Σαίξπηρ χτυπώντας τυχαία τα πλήκτρα; Κάτι ανάλογο θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε και για την κατασκευή του Σύμπαντος και του ανθρώπου και των άλλων εμβίων όντων και για την ανάπτυξη της ανθρώπινης νόησης. Την απάντηση την αφήνουμε στη φαντασία των αναγνωστών.
Σκέψου όμως ακόμη, άνθρωπε, και πόσο μεγάλος είσαι από πνευματικής απόψεως, «βραχύ τι παρ᾿ ἀγγέλους ἠλαττωμένος», με αξία τεράστια, τόση που ο Θεός έγινε σαν εσένα για να σε ελκύσει κοντά του: «ίνα τὸν πεπτωκότα πρὸς αὐτὸν ἑλκύσῃ πρωτόκτιστον», όπως θα ακούσουμε στον ιαμβικό κανόνα των Χριστουγέννων. «Γνώθι την σην αξίαν, ω ψυχή», μας λένε οι Πατέρες. Μην ευτελίζεις ούτε τον εαυτό σου ούτε κανέναν άλλον από τους ομοίους σου. Αν ο ποιητής μιλάει για τον «κόσμο τον μικρό, τον μέγα», θα μπορούσαμε να δανειστούμε τη φράση του για τον άνθρωπο: αυτό το πλάσμα το μικρό, το Μέγα, με κεφαλαίο Μ, που ετοιμάζεται να υποδεχθεί τον Ποιητή του σε λίγες μέρες. Κοντά στις πολλές και ποικίλες σκέψεις και έγνοιες των ημερών, όπως τις έχουν διαμορφώσει τα κοσμικά έθιμα και η εμπορική ‘παράδοση’, ας αφιερώσουμε λίγα δευτερόλεπτα και στη σκέψη αυτή, κι ας δώσουμε λίγη από την προσοχή μας στον «Μεγάλο Αναμενόμενο του δύστυχου χαμένου ανθρώπου» [Γ. Βερίτης].
Καλά Χριστούγεννα!
Καλά Χριστούγεννα.
ΑπάντησηΔιαγραφή