Θείος Γρηγόρης

Αν η φιλοσοφία, κατά τους αρχαίους, είναι μελέτη θανάτου, τότε σίγουρα δεν υπάρχει καλύτερο ‘βοήθημα’ για τη μελέτη αυτή από την Ορθόδοξη νεκρώσιμη ακολουθία. Κι όταν αυτή ψάλλεται ορθά, χωρίς συντμήσεις και βιασύνες, αφήνει την πιο ουσιαστική ανάμνηση του γεγονότος της εκδημίας ενός ανθρώπου και λειτουργεί ως αντίδοτο στη φυσική λύπη της απώλειας του προσφιλούς.
     Την εμπειρία αυτή ζήσαμε σήμερα στους Αγίους Αποστόλους με αφορμή τον τελευταίο ασπασμό στον θείο Γρηγόρη που έφυγε χθες, στα 92 του χρόνια, μετά από μακροχρόνια δοκιμασία ασθενείας και ανημπορίας. Παραθέτω τον σύντομο χαιρετισμό που μας έστειλαν από την Αμερική τα αδέλφια μας (και που εκφράζει τα συναισθήματα όλων μας), καθώς και κάποιες προσωπικές μου μνήμες. Ο Θεός να τον αναπαύσει!

Αγαπημένε μας Θείε Γρηγόρη,
Την ώρα που πετάς για τα ουράνια, δέξου από μας τ’ ανήψια σου τον τελευταίο χαιρετισμό. Με μάτια βουρκωμένα σε βλέπουμε να μας φεύγεις για κει που πραγματικά ανήκεις. Μας έφευγες σιγά-σιγά, όλα αυτά τα τελευταία μαρτυρικά χρόνια. Τώρα ήρθε η στιγμή για το οριστικό αντίο.
Θα μας λείψεις, αλλά το ξέρουμε, θάσαι όμορφα εκεί  με όλους τους αγαπημένους σου, τον αδερφό σου, τους γονείς σου, κι όλους αυτούς που έφυγαν πριν από σένα.
Θα μας λείψει το φωτεινό σου χαμόγελο, εκείνο το σφύριγμά σου το κλέφτικο όταν μας καλούσες να πάμε εκδρομή, κι εμείς τρέχαμε να βγούμε μαζί σου για το Χορτιάτη, την Περαία, τη Ραψάνη, κι όπου αλλού μας ήθελες να μας ταξιδέψεις, γιατί ξέραμε ότι θα περάσουμε καλά.
Ήσουν αρχοντικός, έδινες απλόχερα, μας έδωσες την καρδιά σου. Μας έκανες να νιώθουμε όμορφα. Μας μιλούσες χωρίς να μιλάς πολύ. Μας μιλούσε η καρδιά σου. Κι εμείς απολαμβάναμε.
Τώρα, μετά τα βάσανα και τον πόνο των τελευταίων χρόνων, ήρθε ο καιρός να χαρείς κι εσύ την αιώνια χαρά που σου έχει ετοιμάσει ο Κύριος των όλων.
Σε χαιρετούμε, κι ευχόμαστε καλή αντάμωση
Τα ανήψια σου

[Χορτιάτης 7/5/1961]

Προσωπικές αναμνήσεις
Από τότε που θυμόμαστε τον εαυτό μας, τα πρόσωπα που έχουμε στο κάδρο της ζωής μας δίπλα στους γονείς είναι οι θείοι μας Γρηγόρης και Άννα. Ας αφιερώσουμε τον λόγο στον πρώτο που αναχώρησε χθες από τον κόσμο αυτό πλήρης ημερών (κόντευε τα 92), αφήνοντας πίσω μαζί με τη θεία Άννα κι ένα πλήθος αναμνήσεων. Καθόλου παράξενο: μεγαλώσαμε τόσο μέσα στο σπίτι τους όσο και στο δικό μας. Μας φρόντισαν και οι δυο με πολλή αγάπη, σαν τα παιδιά που εκείνοι δεν είχαν, πλούσιοι σε συναισθήματα και απλόχεροι στο μοίρασμά τους.
     Ο θείος Γρηγόρης έλεγε αυτοσαρκαζόμενος: «Εγώ τις τάξεις του Γυμνασίου τις έκανα από δυο φορές, για να μάθω τα γράμματα καλύτερα». Αφήνοντας τις λόγιες και πνευματικές ενασχολήσεις στον αδελφό του (τον πατέρα μας), ο ίδιος απέκτησε την πρακτική σοφία και πείρα της καθημερινής ζωής στον εμπορικό κόσμο του Βαρδαρίου όπου έζησε και εργάσθηκε όλη τη ζωή του. Υπεραναπλήρωνε τον τόπο του πατέρα μας εκεί όπου εκείνος, λόγω της ιερατικής του ιδιότητος, δεν μπορούσε να μας συνοδεύει. Μας πήγαινε εκδρομές για πεζοπορία στον Χορτιάτη, για σουβλάκια στο δάσος Κουρί, για θαλασσινά μπάνια (μετά σχετικού γεύματος) στην Περαία, καμιά φορά στον κινηματογράφο. Μας φιλοξενούσε τις ελεύθερες ώρες μας στο μαγαζί, εξασφαλίζοντάς μας παιχνίδια εκ των ιδίων, Μίκι Μάους και σοκολάτες από το απέναντι περίπτερο του κυρ-Γιάννη και μπουγάτσα με κιμά από το διπλανό μπουγατσατζίδικο. Σχεδόν τίποτε από αυτά δεν έχει μείνει, ούτε τα καταστήματα ούτε οι άνθρωποι: ήταν από τους τελευταίους της εποχής του. Όταν λίγο μεγαλώσαμε, τον βοηθούσαμε περιστασιακά στις πωλήσεις (εκεί περιορίσθηκε η ενασχόλησή μου με το εμπόριο), στο τύλιγμα πακέτων, στο ξεφόρτωμα πιατικών και ποτηριών  και στο καθάρισμα του υπογείου από τα νερά όταν πλημμύριζε από καμιά νεροποντή.
     Ήταν άνθρωπος με μεγάλη θέληση, αλλά και πειθαρχία στη ζωή του. Ήταν ο μόνος που κάπνιζε στο οικογενειακό μας περιβάλλον, αλλά μια μέρα – θα ήμουν κάπου στα δώδεκα – τον είδα χωρίς τσιγάρο. «Τι έγινε;» τον ρωτάω. «Άσε», μου λέει, «εγώ κάποτε ανέβαινα τα σκαλιά της οικοδομής τέσσερα-τέσσερα, τώρα άρχισα να ξεφυσάω. Τέρμα το κάπνισμα!». Αυτό ήταν, και για τα υπόλοιπα πενήντα χρόνια της ζωής του δεν το άγγιξε ούτε μια φορά, με αποτέλεσμα να μπορεί να εργάζεται ακούραστα σχεδόν μέχρι τα ογδόντα. Παρόλο που ζούσε και δούλευε μέσα στον κόσμο του Βαρδαρίου, δεν τον άκουσα ποτέ να χυδαιολογεί ή να βωμολοχεί. Όταν πέθανε η γιαγιά Μαρίκα (η μητέρα του), έκλεισε την τηλεόραση (που ήταν προσφιλής βραδινή ασχολία του) για σαράντα μέρες. Μάταια εμείς καθόμασταν στη γωνιά του σαλονιού περιμένοντας μήπως κάνει κάποια εξαίρεση· εκείνος διάβαζε την εφημερίδα του χωρίς να μας δίνει σημασία. Έφτανε έντεκα, το παίρναμε απόφαση και πηγαίναμε για ύπνο. Τι  θυμάται ο άνθρωπος…
     Όταν φτάσαμε σε νόμιμη ηλικία, έκανε σε όλους μας δώρο τα μαθήματα και το δίπλωμα οδήγησης, και μας δίδαξε στην πράξη (να είναι καλά εκείνο το λευκό Πεζώ 404 και ο διάδοχός του, το χρυσαφί 304) όσα δεν μαθαίναμε από τους επαγγελματίες εκπαιδευτές. «Είναι εύκολο να πατάς το γκάζι», έλεγε. «Να πηγαίνεις σιγά και με υπομονή είναι το δύσκολο». Επαναλάμβανε το μάθημα («Σταμάτα εδώ! Ξεκίνα! Σταμάτα ξανά!») μέχρι να το εμπεδώσουμε. Το παλιό Πεζώ ασφαλώς θα είχε να διηγηθεί πολλά τέτοια διδάγματα.
     Στην παιδεία του ήταν καμιά φορά τραχύς αλλά αποτελεσματικός. Κάποτε μικροί στο αμπέλι της Περαίας ο Γιάννης κι εγώ τσακωνόμασταν με ‘μήλο της έριδος’ ένα αυτοκινητάκι Matchbox (ακριβό παιχνίδι: τριάντα ολόκληρες δραχμές έκανε την εποχή εκείνη). Μια παρατήρηση, δεύτερη παρατήρηση, την τρίτη φορά μας το παίρνει από τα χέρια και το εκσφενδονίζει με την καθόλου μικρή δύναμή του (νέος είχε ασχοληθεί και με την πυγμαχία) δυο χωράφια πιο μακριά. Οι δυο μας λουφάξαμε κατακόκκινοι από ντροπή και από φόβο, μια και το επόμενο παιδαγωγικό βήμα ασφαλώς θα ήταν επώδυνο για τα… οπίσθιά μας.
     Είχαμε διαφορετικά ενδιαφέροντα, ιδίως στη μουσική. Όταν έπιανα στο ραδιόφωνο του αυτοκινήτου κλασική μουσική, περίμενε λίγα δευτερόλεπτα και με ρωτούσε: «Αντώνη, πού σκοτώνουν άνθρωπο;» Ήταν το σήμα για να αλλάξω σταθμό σε κάτι πιο ‘ελληνικό’. Ωστόσο, κάποτε που είχα συνδρομή στην αγγλική έκδοση του National Geographic, έπιανε και φυλλομετρούσε κάθε μήνα προσεκτικά το τεύχος απολαμβάνοντας τις εικόνες του (δεν διάβαζε αγγλικά) και ρωτώντας με για σχετικές εξηγήσεις.
     Όταν έφτασε σε ηλικία σύνταξης, άλλαξε τρόπο ζωής. Αφήνοντας το καυσαέριο του Βαρδάρη και τις εμπορικές σκοτούρες, επιδόθηκε ολοκληρωτικά στο χόμπι του, την αγροτική ζωή. Περνούσε πολλούς μήνες στο κτήμα της Ραψάνης καλλιεργώντας και φροντίζοντας τις αμυγδαλιές και τα λοιπά οπωροφόρα του, ανεβοκατεβαίνοντας στα δέντρα από το πρωί ως το βράδυ, πάντα ακάματος. Γύριζε στην πόλη με το αυτοκίνητο γεμάτο προϊόντα – φρούτα, λαχανικά, ακόμη και λουλούδια, ανάλογα με την εποχή – για διανομή στις οικογένειές μας. Ξεχειμώνιαζε στη Θεσσαλονίκη και ξανάρχιζε πάλι. Η φιλοξενία στο κτήμα ήταν δεδομένη, και περνούσαμε από εκεί κάθε φορά που δινόταν ευκαιρία, απολαμβάνοντας και τον περίφημο χαλβά του με τα καβουρντισμένα αμύγδαλα («Αμύγδαλα με χαλβά, όχι το αντίθετο», όπως έλεγε). Κάποτε καταγινόταν και με το χειροποίητο κοκορέτσι (έπλενε σχολαστικά και ετοίμαζε τα έντερα και τα εντόσθια και το τύλιγε μόνος του), προς τέρψιν ημών των συνδαιτυμόνων, αλλά αυτό ανήκει στο πολύ μακρινό παρελθόν.
     Το πιο δύσκολο για έναν φύσει δραστήριο άνθρωπο είναι η αναγκαστική απραξία. Ο θείος Γρηγόρης πέρασε και τη δοκιμασία αυτή με άριστα. Μετά από ένα σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο πριν δεκαπέντε χρόνια οι δυνάμεις και η ενεργητικότητά του έπεσαν κατακόρυφα. Προσπάθησε να συνεχίσει με άλλο ρυθμό για κάποιο διάστημα, αλλά η κινητικότητα μειωνόταν συνεχώς, και πέρασε τα τελευταία αρκετά χρόνια κατάκοιτος, πλήρως εξαρτημένος από τη στοργική φροντίδα της θείας Άννας, και αποζητώντας τις δικές μας επισκέψεις και την παρέα μας. Όταν τον βρίσκαμε ξύπνιο, τον παρακινούσαμε: «Θείε Γρηγόρη, να λύσουμε ένα σταυρόλεξο;» Πολλές φορές ανταποκρινόταν και έβρισκε τουλάχιστον τις μισές απαντήσεις απ’ έξω, χωρίς να βλέπει το περιοδικό, γνωστικό κατάλοιπο της μακρόχρονης ενασχόλησής του με το διανοητικό αυτό παίγνιο. Άλλοτε πιο νωθρός, ήθελε περισσότερο να κοιμάται. Πέρα από τις φυσικές αντιδράσεις στους πόνους και το μούδιασμα της ακινησίας, δεν γόγγυσε ούτε παραπονέθηκε ποτέ. «Υπομονής στύλος γέγονε», κάνοντας τον ‘κανόνα’ του καθηλωμένος στο κρεβάτι, ζητώντας μόνο κάθε τόσο μια εντριβή ή κάποια άλλη μικροπεριποίηση. Μέχρι που έσβησε χθες σε μια στιγμή, χωρίς πρόσθετα βάσανα και ταλαιπωρίες, σε επαφή με τα αγαπημένα του πρόσωπα μέχρι το τέλος.
     Υπάρχουν στον κόσμο άνθρωποι θεωρητικοί και πρακτικοί. Ο θείος Γρηγόρης αναπλήρωσε όσα του έλειπαν σε μελέτη και προσευχή με τις πρακτικές αρετές της υπομονής, της καρτερίας, της αυστηρής πειθαρχίας στη ζωή του. Είθε ο Θεός να ανταμείψει την αγάπη, την προσφορά και τις καλοσύνες του (όσες ξέρουμε και όσες πιθανώτατα δεν ξέρουμε). Θείε Γρηγόρη, σ’ ευχαριστούμε για όσα μας έδωσες, και να μας συγχωρείς για όσα δεν σου ανταποδώσαμε όπως έπρεπε. Καλή ανάπαυση στον Παράδεισο!

Βλήματα

[Σκίτσο του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή 25/11/2017]

Η πιο λιτή και ακριβής γραφική απεικόνιση της τρέχουσας ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας. Σχόλια δεν χρειάζονται. Ο Μακρής τα λέει όλα. Ωστόσο, θα μπορούσε κανείς να σημειώσει ότι τα βλήματα έχουν τη δυνατότητα να κάνουν ζημιά είτε τα πουλάμε σε άλλους είτε τα κρατούμε για απόθεμα...

Άγιος Ιάκωβος

Μετά τους αγίους γέροντες Πορφύριο και Παΐσιο, σήμερα ανακηρύχθηκε και επίσημα από το Οικουμενικό Πατριαρχείο μέλος του χορού των αγίων ο Γέρων Ιάκωβος Τσαλίκης της Μονής του Οσίου Δαυίδ στην Εύβοια, με ημερομηνία εορτασμού της μνήμης του την 22α Νοεμβρίου. Όπως μας λέγει η Αποκάλυψη, «ὁ νικῶν, ποιήσω αὐτὸν στῦλον ἐν τῷ ναῷ τοῦ Θεοῦ μου, καὶ ἔξω οὐ μὴ ἐξέλθῃ ἔτι». Νικητής και ο άγιος γέρων, και στύλος στο ναό του Θεού, και είθε να εύχεται για όλους μας και για την πατρίδα μας.

Ο βίος του βρίσκεται ΕΔΩ, ενώ οι φωτογραφίες είναι από παλαιότερη επίσκεψη στη Μονή.

 

 

Ποδήλατα

 

Οι εικόνες που βρήκα σήμερα στη Guardian δεν αποτελούν κάποιο έργο σύγχρονης ζωγραφικής ή αφηρημένης γλυπτικής. Δεν βρήκατε ακόμη τι είναι; Πρόκειται για ένα νεκροταφείο ποδηλάτων σε πόλη της Κίνας (για να εκτιμήσετε το μέγεθος του σωρού, προσέξτε τους γερανούς και τα τριαξονικά φορτηγά που κουβαλούν τα ‘νεκρά’ ποδήλατα). Οι εταιρείες ενοικίασης ποδηλάτων στη χώρα αυτή έχουν κατακλύσει τους δρόμους με δίκυκλα. Όταν μια από αυτές πρόσφατα χρεωκόπησε, αναδείχθηκε το μεγάλο θέμα του τεράστιου αριθμού ποδηλάτων στους δρόμους σε σύγκριση με την ζήτηση. Για παράδειγμα, στη Σαγκάη υπάρχουν 1,5 εκατομμύριο ενοικιαζόμενα ποδήλατα, και σε πολλές πόλεις ο αριθμός των ποδηλάτων στα πεζοδρόμια κάνει την κυκλοφορία των πεζών αδύνατη. Ακόμη μια ένδειξη ότι όταν χάνεται το μέτρο, σε οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα, οι συνέπειες είναι χαοτικές. Άραγε τα ανακυκλώνουν τα περισσεύματα ή μήπως τα προορίζουν για εξαγωγή;

Μιθριδατισμός

Στα σημερινά Φωτογραφήματα της Καθημερινής [απ' όπου δανείζομαι την εικόνα] βλέπω μια εξάχρονη μικρή (θα μπορούσε να είναι η εγγονή μου) να ποζάρει χαμογελαστή δίπλα σ’ ένα σκοτωμένο ελάφι, με το τουφέκι της ακουμπισμένο πάνω του. Σε μια ηλικία που τα κορίτσια όλου του κόσμου μαθαίνουν να παίζουν με τις κούκλες τους, η μικρή έχει το δικαίωμα, σύμφωνα με τη νομοθεσία του Τέξας, να χρησιμοποιεί όπλο και να σκοτώνει ζώα. Το συνοδευτικό σχόλιο μας λέει ότι ο πατέρας της την έπαιρνε στο κυνήγι από τριών ετών. Αφελής απορία μου: θα την έπαιρνε μαζί του με την ίδια άνεση και ανεμελιά στο σφαγείο της πόλης, βάζοντάς της μάλιστα να σφάζει κι ένα ζώο κάθε τόσο, έτσι για να μαθαίνει; Από την άλλη, υποψιάζομαι ότι, αν επρόκειτο να πάει σε κάποια κηδεία, θα την άφηνε στο σπίτι για να μην της προκαλέσει ψυχικά τραύματα η θέα του νεκρού. Δεν αποτελεί μια ιδιάζουσα μορφή κακοποίησης ανηλίκου η έκθεση στα όπλα και ο εθισμός στην ένοπλη βία σε τέτοια ηλικία; Κι αν στα έξι η μικρή είναι περήφανη που σκοτώνει ελάφια, στα πόσα χρόνια θα αρχίσει να πυροβολεί ανθρώπους;

Προτεραιότητες

Είναι φορές που σκέφτεται κανείς τι να γράψει. Δεν λείπουν βέβαια οι αφορμές, κάθε άλλο. Έτσι εκκρεμούν για σχολιασμό το πολιτικό αδιέξοδο στη Γερμανία (δυο μήνες μετά τις εκλογές δεν έχει ακόμη σχηματισθεί κυβέρνηση – άρα δεν είμαστε μόνο εμείς που έχουμε τέτοιες κακές συνήθειες), τα βλήματα που πουλήσαμε στους Σαουδάραβες (τα πιο μεγάλα τα έχουμε κρατήσει για... εγχώρια χρήση), η γνώμη ενός Ιρλανδού καθολικού ιερέα ότι πρέπει να καταργήσουμε τη λέξη ‘Χριστούγεννα’ αφού την έχουν κλέψει και διαστρεβλώσει οι δυνάμεις της αγοράς, τα κορυφαία πρόστιμα της τροχαίας στη Νορβηγία (ανάλογα με το εισόδημα του παραβάτη) και μερικά ακόμη. Τι να πιάσει και τι να αφήσει κανείς;
      Κι εκεί που ρίχνω κορώνα-γράμματα για να διαλέξω θέμα, παρεμβαίνει το κινητό μου και μου λύνει τα χέρια. Βραδινό μήνυμα: «Στο εξής το ιατρείο μου δεν θα λειτουργεί λόγω της συνταξιοδότησής μου. Ευχαριστώ πολύ για την μέχρι τώρα καλή συνεργασία που είχατε μαζί μου. Καλά Χριστούγεννα». Υπογραφή: η οδοντίατρός μου. Μένω για λίγο άφωνος· θυμάμαι τη μέρα που είχα βρει αναπάντεχα κλειστό το κουρείο που με περιποιόταν τακτικά. Μου έρχεται ξαφνικό, μετά από 23 χρόνια καλής εξυπηρέτησης, να χρειάζεται να αναζητήσουμε οικογενειακώς αλλού φροντίδα για τα δόντια μας, πάνω που (προϊούσης της ηλικίας) αναμένεται να αρχίσουν να μας ταλαιπωρούν περισσότερο. Την παίρνω στο τηλέφωνο. «Μαρία, προς τίνα απελευσόμεθα;» της λέω μισοεπιτιμητικά. Συζητούμε για λίγο τα γεγονότα και τις προοπτικές, υποσχόμαστε να βλεπόμαστε κοινωνικά μια και θα υπάρχει (;) διαθέσιμος χρόνος. Για τη συνέχεια θα δούμε. Σε κάθε περίπτωση, Μαρία, σ’ ευχαριστούμε θερμά για την όλη σου βοήθεια και ευχόμαστε η καινούργια φάση στη ζωή σου να είναι δημιουργική και καρποφόρα.

Ανυπαρξία

Συμβαίνει κάθε τόσο στις καθημερινές ψηφιακές μας περιπλανήσεις να ακολουθούμε κάποιον σύνδεσμο που μας βγάζει στο κενό, σε σελίδες που δεν υπάρχουν πλέον ή σε μηνύματα σφάλματος. Μικρό το κακό, δεν χάνουμε και τίποτε. Ωστόσο, ένα τέτοιο μήνυμα που συνάντησα προ καιρού ήταν αναπάντεχα αυστηρό. Το μεταφράζω από το αγγλικό πρωτότυπο: 

Περιοχή 404

Ανύπαρκτη Περιοχή

Απαγορευμένη περιοχή. Δεν επιτρέπεται να προχωρήσετε παραπέρα.

Η περιοχή αυτή δεν υπάρχει. Δεν βρεθήκατε ποτέ εδώ. Φύγετε τώρα.

     Το μήνυμα έχει έναν παράδοξο, απειλητικό, σχεδόν μεταφυσικό αέρα. Θυμίζει ευφάνταστη ταινία μυστηρίου, ένα είδος θρίλερ. Μοιάζει μ’ έναν εφιάλτη, στα μισά του οποίου ξυπνάς καταϊδρωμένος και φωνάζεις με αγωνία: «Είναι αλήθεια; Πού βρίσκομαι; Τι μου συμβαίνει;». Κι ύστερα διαπιστώνεις ότι δεν έγινε απολύτως τίποτε, ότι όλο αυτό ήταν απλώς ένα όνειρο.   

     Ευτυχώς.

Ευχαριστώ

Προς το τέλος η φωνή της σχεδόν δεν ακουγόταν. Έπρεπε να σκύβουμε κοντά της, να βγάζουμε για λίγο τη θορυβώδη μάσκα υψηλής παροχής οξυγόνου και να προσπαθούμε να διαβάσουμε και τα χείλη της, για να καταλάβουμε τι μας έλεγε. Μετά από τρεις εβδομάδες δύσπνοιας, με το οξυγόνο της να πέφτει κατακόρυφα μόλις μειώναμε την παροχή, με μια απελπιστική αξονική τομογραφία θώρακος, και με διαρκή επιδείνωση παρά την εφαρμογή κάθε είδους θεραπείας που μπορούσαμε να σκεφτούμε, ήταν φανερό ότι ο ορίζοντας έκλεινε. Οι δυνάμεις της μειώνονταν συνεχώς, δεν μπορούσε πλέον να φάει ή να πιεί ή να μιλήσει. Πόσο θα άντεχε η καρδιά της ογδοντάχρονης γυναίκας; Οι συζητήσεις με τα παιδιά της γίνονταν όλο και πιο ρεαλιστικές ως προς τις προοπτικές βελτίωσης: δεν υπήρχαν. Μετά από τρεις εβδομάδες τους είπα ότι σε περίπτωση ανακοπής δεν πρόκειται να επιχειρήσουμε ανάνηψη, ότι δεν θα είχε νόημα, αφού η διασωλήνωση και η εντατική απλώς θα παρέτειναν τη διαδικασία του θανάτου. «Συμφωνούμε απόλυτα», ήταν η απάντηση. Συνεχίσαμε να δίνουμε τις ανώφελες θεραπείες μας, περιμένοντας το τέλος. Το τηλεφώνημα ήρθε χθες το απόγευμα, λίγες μόνο ώρες μετά την τελευταία εκείνη συνομιλία: έσβησε ήσυχα στο κρεβάτι της.

     Υπάρχουν άρρωστοι που μας αφήνουν κάποιες ιδιαίτερες αναμνήσεις από το πέρασμά τους. Λίγες απ’ αυτές μπορούν να συγκριθούν με την ανοικτή παλάμη της ηλικιωμένης γυναίκας που ακουμπούσε με έμφαση στην καρδιά της μετά από κάθε μας επίσκεψη, ακόμη κι όταν έβλεπε ότι δεν έχουμε να της προσφέρουμε τίποτε ουσιαστικό, ακόμη κι όταν δεν έβγαινε η φωνή, ακόμη και την τελευταία μέρα: ένα σιωπηλό «ευχαριστώ» μια ψυχής γεμάτης ευγνωμοσύνη.

     Τώρα πλέον επιτέλους αναπνέει ελεύθερα, και είμαι σίγουρος ότι δοξολογεί, ψάλλει και εύχεται. Όπως είχε μάθει να κάνει πάντα.

Αυθαίρετα

Ο Michael Crichton (μακαρίτης πλέον), γιατρός και συγγραφέας πολλών μπεστ-σέλερ (όπως το πολύ γνωστό Jurassic Park), γράφει σε κάποιο βιβλίο του ότι σε περιόδους κρίσεις σχεδόν όλοι οι εμπλεκόμενοι έχουν στιγμές εξαιρετικής ιδιοφυΐας όσο και στιγμές ανεξήγητης ανοησίας. Και όλες τις ενδιάμεσες βαθμίδες, θα πρόσθετα. Δεν προτίθεμαι να ταξινομήσω τις δημόσιες ‘στιγμές’ που κατέγραψα στον απόηχο της χθεσινής καταστροφής. Ωστόσο, ακούγοντας ότι η περιφερειάρχισσα Αττικής πρόκειται να καταθέσει μήνυση κατά παντός υπευθύνου για τις καταστροφές, θυμήθηκα τον βασιλιά Ξέρξη, που όταν η θαλασσοταραχή του χάλασε τη γέφυρα, από την οποία σκόπευε να περάσει από την Ασία στην Ευρώπη, διέταξε να μαστιγώσουν τον Ελλήσποντο. Δεν ξέρω αν η εν λόγω κυρία σκοπεύει να φραγγελώσει τα σύννεφα, το βουνό της λάσπης που κατέβηκε στα χαμηλά ή το δελτίο καιρού. Αν όμως έχει στο νου της το παράνομο μπάζωμα ποταμών και ρεμάτων, προφανώς αγνοεί ότι τα κάθε είδους αυθαίρετα κτίσματα στην Ελλάδα ποτέ δεν γκρεμίζονται, συνήθως για πολιτικούς λόγους, τους οποίους συμμερίζεται και η δική της παράταξη. Οι όποιες κατά καιρούς εξαγγελίες περί κατεδαφίσεων ακούγονται ως σύντομα ανέκδοτα, και συνήθως υποχωρούν με την καταβολή ενός σχετικού ‘αυθαιρετόσημου’, που καλύπτει τις άμεσες ανάγκες των ταμείων σε ρευστό. Για νά ’χουμε καλό ρώτημα, όσο δεν έβρεχε δεν την πείραζαν τα μπαζωμένα ρέματα ή αγνοούσε την ύπαρξή τους;

     Μια και ο λόγος περί αυθαιρεσιών, ας καταθέσω και μια ακόμη αυθαίρετη σκέψη. Μαζί με την απόλυτα ορθή κήρυξη εθνικού πένθους για τους χαμένους συνανθρώπους μας, μπορούμε να προχωρήσουμε και στην κατάργηση του εθνικού ονείδους των κάθε λογής καταλήψεων, ανούσιων εορτασμών (όπως ο αυριανός) και άλλων ευκαιριών για δημόσιο μπάχαλο; Ήδη το δύσμοιρο το Μετσόβιο έχει γίνει άντρο όχι μόνο ημετέρων αλλά και εισαγομένων αλητών από κάθε γωνιά της Ευρώπης. Σε ποιον θα καταλογισθεί το κόστος αποκατάστασης των ζημιών που θα προξενήσουν; Μπορούμε, εις μνημόσυνον των θυμάτων της πλημμύρας, να βγάλουμε την ατιμωρησία από τη ζωή του κράτους; Με άλλα λόγια, μπορούμε να γίνουμε μια στοιχειωδώς φυσιολογική χώρα;

     Ξέρω, πολύ αυθαίρετα σκέφτομαι...

Θεομηνία

Πρωτοφανής η σημερινή καταστροφική πλημμύρα στη Δυτική Αττική, τόσο σε όγκο νερού και λάσπης όσο και σε ζημιές και ανθρώπινα θύματα, με εικόνες που μέχρι τώρα είχαμε συνδέσει με Πακιστάν και Μπανγκλαντές και Νότιο Αμερική. Το ίδιο και η αντίστοιχη στη Σύμη προχθές. Μικρός και απόμακρος τόπος η μία, κεντρικός και πολυάνθρωπος η άλλη, ανάλογο και το μέγεθος της καταστροφής σε κάθε περίπτωση. Πέρα από τις συνηθισμένες συζητήσεις για την κλιματική αλλαγή και τις ανθρώπινες παρεμβάσεις σε χειμάρρους και ρέματα (που έχουν κι αυτές τη θέση και τη σημασία τους), ας σκεφθούμε και πόσο αδύναμοι είμαστε μπροστά σε φαινόμενα που τα ονομάζουμε δυνάμεις της φύσεως, χωρίς να υπολογίζουμε τον ‘οικοδεσπότη’ Θεό. «Οὐ φοβηθησόμεθα ἐν τῷ ταράσσεσθαι τὴν γῆν καὶ μετατίθεσθαι ὄρη ἐν καρδίαις θαλασσῶν», λέει ο Δαβίδ στον 45ο Ψαλμό, με μια προϋπόθεση: ότι «ὁ Θεὸς ἡμῶν καταφυγὴ καὶ δύναμις, βοηθὸς ἐν θλίψεσι ταῖς εὑρούσαις ἡμᾶς σφόδρα», ότι θα αναγνωρίζουμε την παρουσία του Θεού και θα αποδεχόμαστε το θέλημά του και θα συμμορφώνουμε τη ζωή μας προς αυτό, και θα σκεφτόμαστε ότι «ἐὰν μὴ Κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην» θα είναι όλοι οι σχεδιασμοί και οι πολιτικές προστασίες και τα αντιπλημμυρικά μας έργα. Ας ευχηθούμε καλή δύναμη και ανακούφιση σε όλους τους πληγέντες (θα μπορούσαμε να είμαστε στη θέση τους), και είθε να μη θρηνήσουμε άλλα θύματα.

     Μια και θυμήθηκα τη Σύμη, να και μερικές εικόνες από παλαιότερη επίσκεψη στο νησί του Πανορμίτη.

 

 

 

 

 

 

 

Αβέρωφ

Ντροπή θα ήταν, ενώ έχω επισκεφθεί τη ναυαρχίδα ‘Victory’ του Νέλσονα στο Portsmouth και το πλοίο-μουσείο ‘Vasa’ στη Στοκχόλμη, να περιφρονήσω το Θ/Κ [Θωρακισμένο Καταδρομικό] ‘Γ. Αβέρωφ’ που βρίσκεται δεμένο στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης τον καιρό αυτό. Το γνώριζα από πολύ μικρός: ο μακαρίτης ο νουνός μου είχε ένα μοντέλο του πάνω στον μπουφέ του σαλονιού του. Σήμερα, επωφελούμενος και του καλού καιρού, βρίσκομαι στο λιμάνι. Η ουρά για την είσοδο στο πλοίο θυμίζει εκείνη που συνήθως παρατηρείται στον τάφο του Αγίου Παϊσίου: άλλου είδους προσκύνημα εδώ, τηρουμένων των αναλογιών. Η τεράστια σημαία που κυματίζει στην πρύμνα του είναι, μαζί με εκείνη της Ακρόπολης, η μεγαλύτερη στην Ελλάδα. Μετά από αναμονή 45 λεπτών μπαίνω με την τελευταία ομάδα επισκεπτών: μόλις που προλάβαμε. Η ξενάγηση αρχίζει από το εκκλησάκι του Αγ. Νικολάου (είναι το μόνο πολεμικό σκάφος μας που διαθέτει ναό και είχε πάντα στο πλήρωμά του, όσο ήταν σε ενεργό υπηρεσία, και ιερέα). Από εκεί και πέρα, παίρνουμε μια ιδέα για τη ναυτική ζωή, πάντα σε χώρους περιορισμένους, με συνθήκες καθημερινής διαμονής και εργασίας πάντα δύσκολες, αλλά και για την ιστορική σύνδεση του πλοίου με όλες τις μεγάλες πολεμικές περιπέτειες του Ελληνισμού στον 20ό αιώνα και τον θρυλικό ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη. Με μόνο δύο νεκρούς ναυτικούς σε όλη την ιστορία του, και συνοδευμένο από γεγονότα που μόνο ως θαύματα μπορούν να χαρακτηρισθούν, το θωρηκτό ‘Αβέρωφ’ αποτελεί ένα ζωντανό μνημείο που αποζημιώνει τον επισκέπτη για τον κόπο του. Όσο θα βρίσκεται κοντά μας, αξίζει ένα προσκύνημα.
     Λεπτομέρειες για την ιστορία του μπορεί να βρει ο ενδιαφερόμενος στη σχετική ιστοσελίδα, ενώ στο YouTube υπάρχει αναλυτική ξενάγηση μιας ώρας από τον σημερινό κυβερνήτη του. Προσθέτω κι εγώ κάποιες σημερινές φωτογραφίες.

 

 

 

 

 

 

Εκδημίες

Ημέρα ιερατικών αποχαιρετισμών η χθεσινή. Σχεδόν τυχαία, από ασθενή στο ιατρείο, πληροφορήθηκα προχθές το απόγευμα την εκδημία του π. Βασιλείου, ενώ χθες τα ξημερώματα έσβησε και ο π. Ανδρέας, που τον είχα εισαγάγει στην κλινική το προηγούμενο βράδυ. Άνθρωποι μεγάλης ιερατικής προσφοράς και οι δύο, αλλά και ιδιαίτερα δημιουργικοί στις ενορίες τους, άφησαν πίσω τους περικαλλείς ναούς στα δυο άκρα της πόλης, τον Άγιο Φώτιο ο πρώτος, την Αγ. Παρασκευή της Μενεμένης ο δεύτερος, που σχεδίασαν, ανήγειραν εκ βάθρων και καλλώπισαν με προσωπική έμπνευση, εργασία και επιστασία. Ήρθε η ώρα «ἵνα ἀναπαύσωνται ἐκ τῶν κόπων αὐτῶν· τὰ δὲ ἔργα αὐτῶν ἀκολουθεῖ μετ᾿ αὐτῶν». Οι ασθένειες που σφράγισαν τα έσχατά τους αποτέλεσαν την τελευταία δοκιμασία πριν από την έξοδο. Ο πρώτος κηδεύθηκε χθες στον Άγιο Ελευθέριο, ο δέυτερος σήμερα στην Αγ. Παρασκευή. Τιμήθηκαν πρεπόντως από τον κλήρο και τον λαό των ενοριών που διακόνησαν, και πιστεύουμε και ευχόμαστε να έχουν την θέση τους και δίπλα στο άνω θυσιαστήριο. Είθε να έχουμε κι εμείς τις ευχές τους!
     Στο σβήσιμο της ημέρας πληροφορήθηκα μέσα από το διαδίκτυο ότι σήμερα έφυγε από τον παρόντα κόσμο και ο σεβάσμιος Μητροπολίτης Πενταπόλεως Ιγνάτιος Μαδενλίδης, πρώην Κεντρώας Αφρικής. Τον είχα πρωτογνωρίσει ως μαθητής Γυμνασίου, όταν ως αρχιμανδρίτης στη Λάρισα μας εξομολογούσε τα καλοκαίρια στην κατασκήνωση της Σκοτίνας. Αργότερα διακόνησε επί πολλά χρόνια την Ορθόδοξη Ιεραποστολή στο Κογκό (μια φορά διασώθηκε από αεροπορικό δυστύχημα με πολλά θύματα στην Αφρική), μέχρι την παραίτησή του το 2010 για λόγους υγείας, οπότε και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας του έδωσε τον τιμητικό τίτλο της Επισκοπής του Αγίου Νεκταρίου. «Απευθείας διάδοχός του», μου είπε όταν τον συνάντησα πριν μερικά χρόνια – δεν είχε μεσολαβήσει άλλος. Σήμερα ο εορταζόμενος Άγιος κάλεσε τον διάδοχό του να «εισέλθη εις την χαράν του Κυρίου του». Ας είναι αιωνία και η δική του μνήμη.

Οκτώβρης

Δεν πρέπει να χαθεί τέτοια ευκαιρία. Η ΕΡΤ σήμερα το πρωί μας πληροφόρησε ότι σαν σήμερα (με το παλιό ημερολόγιο που ίσχυε τότε) πριν εκατό χρόνια ξεκίνησε η Οκτωβριανή Επανάσταση. Χάσαμε τίποτε που δεν το θυμηθήκαμε μόνοι μας; Και βέβαια! Λησμονήσαμε ότι ήταν η αρχή ενός από τα μεγαλύτερα κοινωνικά  ’πειράματα’ στην ιστορία. Μια προσπάθεια να μετασχηματισθεί ιδεολογικά ένας ολόκληρος κόσμος, με την βίαιη καταστολή κάθε αντίθετης άποψης, την απηνή καταδίωξη της Χριστιανικής θρησκείας, τις μαζικές εκτελέσεις, τα ’ψυχιατρεία’ και τα γκουλάγκ της Σιβηρίας. Δεν θα παραθέσουμε αριθμούς και στατιστικές, χωρίς να τις αγνοούμε. Ας στρέψουμε όμως τη σκέψη μας στους χιλιάδες μάρτυρες που δημιούργησε ο ερυθρός ολοκληρωτισμός στον αιώνα που πέρασε, τόσο στην τότε Σοβιετική Ένωση όσο και στους δορυφόρους της: αιωνία ας είναι η μνήμη τους. Και ας αναλογισθούμε ότι «μιᾷ ὥρᾳ ἠρημώθη» τόσο η μαρξιστική ιδεολογία όσο και ο επίγειος ’παράδεισός’ της: δεν χρειάσθηκαν παρά μερικά χρόνια για να γκρεμιστούν εκ βάθρων τα αγάλματα του Λένιν και των συντρόφων του, να καταρρεύσει το άθεο και απάνθρωπο καθεστώς και να ξανανοίξουν οι εκκλησίες και να αναθερμανθεί η πίστη που δεν είχε σβήσει ποτέ στον κατατρεγμένο ρωσικό λαό. Θαύμα; Αν δεν είναι αυτό, τότε τι είναι; Κι έτσι αποδεικνύεται και πάλι αληθινός ο πάντα επίκαιρος ο λόγος του Ιερού Χρυσοστόμου:

     «Οὐδὲν Ἐκκλησίας δυνατώτερον, ἄνθρωπε. Λῦσον τὸν πόλεμον, ἵνα μὴ καταλύσῃ σου τὴν δύναμιν· μὴ εἴσαγε πόλεμον εἰς οὐρανόν. Ἄνθρωπον ἐὰν πολεμῇς, ἢ ἐνίκησας, ἢ ἐνικήθης. Ἐκκλησίαν δὲ ἐὰν πολεμῇς, νικῆσαί σε ἀμήχανον· ὁ Θεὸς γάρ ἐστιν ὁ πάντων ἰσχυρότερος... Πόσοι τύραννοι ἠθέλησαν περιγενέσθαι τῆς Ἐκκλησίας; πόσα τήγανα; πόσοι κάμινοι, θηρίων ὀδόντες, ξίφη ἠκονημένα; καὶ οὐ περιεγένοντο. Ποῦ οἱ πολεμήσαντες; Σεσίγηνται καὶ λήθῃ παραδέδονται. Ποῦ δὲ ἡ Ἐκκλησία; Ὑπὲρ τὸν ἥλιον λάμπει. Τὰ ἐκείνων ἔσβεσται, τὰ ταύτης ἀθάνατα».

Απουσία

Επιστρέφοντας από την ετήσια εκπαιδευτική μου υποχρέωση στη Λάρισα, και έχοντας εκούσια στερηθεί κάθε επαφή με την τρέχουσα επικαιρότητα, ψάχνω να βρω αν έχασα κάτι ωραίο, μεγάλο κι αληθινό τις μέρες αυτές. Και να που βρίσκω όχι ένα αλλά δύο αριστουργήματα, και μάλιστα ιατρικού ενδιαφέροντος .
     Το πρώτο το μεταφέρω ευφυώς σχολιασμένο από τον Στ. Φασουλή (Τα Νέα). Δικές μου προσθήκες περιττεύουν:
     «Έχω μείνει speechless, που έλεγε η φίλη μου Ιοκάστη σε στιγμή μεγάλου παροξυσμού. Είδα τον Τσακαλώτο με τα μάτια μου, σε απευθείας σύνδεση με τον ναό της Δημοκρατίας να βάλλει κατά της αντιπολίτευσης ως εξής:
     «Έχετε βάλει τόσο χαμηλά το πήχη» (έτσι ακριβώς ΤΟ πήχη, γιατί στο μυαλό του αγγλοθρεμμένου ο πήχης είναι ουδέτερο και άκλιτο, ο πήχη, του πήχη, οι πήχη, των πήχη) «ώστε και μια φυματική σαρανταποδαρούσα» (είναι γνωστό τοις πάσι τα ράντζα στο Σωτηρία είναι τίγκα στη σαρανταποδαρούσα) «με μηνίσκο στα 25 από τα σαράντα πόδια της» (στο ΚΑΤ δεκάδες στο γύψο) «φορτωμένη με τα ψώνια απ' το LIDL» (όπα και η τοποθέτηση προϊόντος) «να μπορέσει να το πηδήξει» (το πήχη πάντα).
     Ποιο μυαλό μπορεί να σκεφτεί, όχι να το εκφέρει μόνο να διανοηθεί, ένα τέτοιο τερατούργημα; Έχουμε ακούσει κι έχουμε δει τα τέρατα σ' αυτό το πολυπαθές μέγαρο αλλά τέτοιο λεκτικό γιγανταιώρημα... πρεμιέρα είχε χθες. Μα τι στόμα είναι αυτό; Τι στόμα εντομοκτόνο;»
     Το δεύτερο ανήκει στον υφυπουργό ‘μας’ (ημών των υγειονομικών) Πολάchη (προσπαθώ να αποδώσω το κρητικό accent) που απεφάνθη ότι «το 20% των ιατρών τιμά στο ακέραιο το λειτούργημα. Το 60% θα πάρουν χρήματα αν τους τα δώσεις και το 20% δεν θα αγγίξουν τον ασθενή αν δεν πάρουν χρήματα». Ούτε λίγο ούτε πολύ, σχεδόν όλους τους βγάζει δωρολήπτες. Και έρχεται ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών και «εκφράζει τη δυσαρέσκειά του για τις δηλώσεις». Μάλιστα. Σε τόσο αυστηρό τόνο. Να προσέλθει τη Δευτέρα με τον κηδεμόνα του ο υφυπουργός.
     Έχοντας γελάσει επαρκώς με το πρώτο, αρκούμαι στο να καταγράψω τη θλίψη μου για το δεύτερο. Δεν άλλαξαν τελικά και πολλά όσο έλειπα.  

[Το πρώτο θέμα με το πενάκι του Ηλ. Μακρή (Καθημερινή 5/11/2017)]

 

Ρεκόρ

Διαβάζω στην προχθεσινή Καθημερινή ότι εν όψει της άφιξης στην Ελλάδα του iPhone-X έχει ήδη καταγραφεί ρεκόρ παραγγελιών (κάπου 7500 χιλιάδες μόνο στις μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων, χώρια στα δίκτυα της κινητής τηλεφωνίας). Όπως επίσης διαβάζω, η τιμή του θα είναι ακριβότερη από εκείνη στις ΗΠΑ, κάπου 1200 με 1300 ευρώ. Οψόμεθα.
     Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που εν μέσω κρίσης τόσο πολλοί Έλληνες φαίνεται να ιεραρχούν τις προτεραιότητές τους με τρόπο κάπως, ας το πω κομψά, ανορθόδοξο. Με δεδομένη την ευρεία διάδοση της κινητής τηλεφωνίας, προφανώς οι καινούργιες παραγγελίες δεν γίνονται από ανθρώπους που επιθυμούν να αποκτήσουν το πρώτο τους smartphone. Τους περισσεύουν άραγε τόσα ώστε να μεταπηδούν με ευκολία στο νεώτερο και πιο ακριβό μοντέλο της αγοράς; Ας αφήσω το ‘ηθικό’ επιχείρημα της πρόκλησης προς εκείνους τους συμπολίτες μας που τρέφονται στα κάθε είδους συσσίτια ή προσπαθούν να καλύψουν άλλες στοιχειώδεις ανάγκες από το συρρικνωμένο εισόδημά τους. Μήπως, από καθαρά δημοσιονομική σκοπιά, θα πρέπει να γίνεται κάποιος έλεγχος ‘πόθεν έσχες’ σε όλους αυτούς τους υποψήφιους αγοραστές; Δικαιολογεί το δηλωμένο εισόδημά τους τέτοιες... μικροσπατάλες; Τι θα είχαν να μας πουν επ’ αυτού οι περίφημοι ‘θεσμοί’; Ή μήπως δεν αγγίζουμε οτιδήποτε αυξάνει τον τζίρο των μητρικών εταιρειών; Μια υπόθεση κάνω.