Λοιμώξεις

Ξαναδιαβάζω αυτές τις μέρες τους ‘Κυνηγούς μικροβίων’, την συναρπαστική αφήγηση του Paul de Kruif για τους πρωτοπόρους που άνοιξαν το δρόμο για την καταπολέμηση των διαφόρων λοιμώξεων που θέριζαν την ανθρωπότητα μέχρι πριν λίγες δεκαετίες. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1926, έγινε αμέσως μπεστ σέλερ και είναι εξίσου ενδιαφέρον έναν αιώνα αργότερα [ΣΗΜ. Κυκλοφορεί και στα ελληνικά]. Σε όλο τον κόσμο είναι πλέον γνωστά τα ονόματα του Παστέρ και του Κωχ και των άλλων ηρώων της επιστήμης που, συχνά με κίνδυνο (ή με άγνοια του κινδύνου) της δικής τους ζωής και με μέσα που σήμερα μας φαίνονται τελείως ευτελή και πρόχειρα, ανακάλυψαν και στη συνέχεια αντιμετώπισαν αποτελεσματικά τα μικροσκοπικά αίτια της λύσσας, της φυματίωσης, του άνθρακα, της διφθερίτιδας, της ελονοσίας και τόσων άλλων επιδημιών και μαστίγων. Ας μην επιχειρήσουμε να σκεφθούμε ποια θα ήταν η παγκόσμια υγεία χωρίς τη συνεισφορά τους.
     Αλλά βέβαια οι επιδημίες δεν εξαφανίστηκαν. Όλες οι παραπάνω ασθένειες υπάρχουν και συνεχίζουν το έργο τους σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ανάλογα με την περιοχή του πλανήτη όπου ζει κανείς. Οικονομικοί και πολιτικοί λόγοι δεν επιτρέπουν τη μαζική εξάλειψή τους από τον χάρτη, κάτι που έγινε κατορθωτό μόνο για την ευλογιά εδώ και σαράντα σχεδόν χρόνια. Έτσι ο Τρίτος κόσμος εξακολουθεί να μαστίζεται από φυματίωση, ελονοσία, κίτρινο πυρετό... (ας μην επεκταθούμε στο AIDS, που έχει διαφορετική επιδημιολογία). Αλλά και οι ανεπτυγμένες χώρες δεν πάνε πίσω. Αυτόν τον καιρό δυο ασθενείς μου έχουν ανοικτές και ζόρικες εκκρεμότητες με μικρόβια. Ανεξέλεγκτοι πυρετοί, απανωτές εξετάσεις, πολυάριθμα διαδοχικά αντιβιοτικά, και οι καλλιέργειες να βγάζουν το ένα ανθεκτικό στέλεχος μετά το άλλο. Θα έλεγε κανείς ότι ταΐζουμε τα μικρόβια με μπισκότα και καραμέλες. Χωρίς να αγνοούμε τις καθημερινές καταχρήσεις φαρμάκων που συντελούν στην αύξηση της ανθεκτικότητας, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι στον μακροχρόνιο αγώνα κατά των λοιμώξεων οι μικροσκοπικοί οργανισμοί αποδεικνύονται πολύ σκληροί για να πεθάνουν. Οι πρωτοπόροι κυνηγοί τους κέρδισαν δύσκολες και μεγάλες μάχες, αλλά ο πόλεμος συνεχίζεται.

Πολιτικοί

Ορισμός: ‘Πολιτικός είναι εκείνος που, όταν δεν υπόσχεται ο ίδιος στους πάντες τα πάντα, υβρίζει, απαξιώνει και απορρίπτει αυτούς που... υπόσχονται στους πάντες τα πάντα’. Δεν έχει σημασία το χρώμα της σημαίας που ανεμίζει ή η ιδεολογία που ευαγγελίζεται. Το μόνο που αλλάζει είναι η πλευρά του φράχτη από την οποία ασκεί το υπέρ πάρτης έργο του. Έτσι, ως κυβερνών φορτώνει όλα τα δεινά στους προηγουμένους («Εμείς ως γνωστόν χάος παραλάβαμε...» θα έλεγε ο Χάρρυ Κλυν), εξηγώντας έτσι γιατί δεν κάνει όσα υποσχέθηκε. Ως αντιπολιτευόμενος, υπόσχεται να αναιρέσει όσα κάνουν οι άλλοι και να κάνει τα ίδια με άλλο όνομα. Εξυπακούεται ότι όλα αυτά γίνονται στα πλαίσια ‘σφοδρών αντιπαραθέσεων’, πάντα σε ‘ιδιαίτερα υψηλούς τόνους’, με κορώνες, λαρυγγισμούς και αμανέδες κάθε ήχου και με ‘διασταύρωση των ξιφών’ (ευτυχώς μόνο φραστικών, αλλιώς θα γινόταν του... Σαίξπηρ σε κάθε συνεδρίαση).
     Στα παραπάνω θα μπορούσε κανείς να προσθέσει την πλήρη έλλειψη κατανόησης των κρισίμων προβλημάτων της χώρας και την παντελή αδυναμία συνεννόησης για την ουσιαστική αντιμετώπισή τους. Το ζωνάρι τους πάντα είναι απλωμένο για καυγά. Τι μπορεί να περιμένει κανείς από τέτοιους ανθρώπους;

Διακρίσεις

Το παρακάτω επεισόδιο θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως το άκρο άωτο της -- πώς αλλιώς να τη χαρακτηρίσω; -- ανοησίας. Διαβάζω ότι μια δασκάλα στη Φλόριντα των ΗΠΑ έκανε αίτηση για να διδάξει ανάγνωση και γλώσσα σ’ ένα σχολείο όπου απαραίτητη προϋπόθεση για πρόσληψη είναι η γνώση της Ισπανικής γλώσσας. Η συγκεκριμένη δασκάλα δεν μιλάει Ισπανικά και δεν έγινε δεκτή. Τώρα κάνει μήνυση στην κομητεία όπου ανήκει το σχολείο για φυλετική διάκριση εις βάρος της. Είναι αυτονόητο ότι όταν η θέση που διεκδικείς προβλέπει συγκεκριμένα προσόντα που δεν έχεις, τότε το πρόβλημα το έχεις εσύ, όχι η θέση. Απομένει να δούμε πώς θα αντιμετωπίσουν τα δικαστήρια μια τέτοια υπόθεση, αλλά μη θεωρείτε σίγουρο ότι στην Αμερική το αυτονόητο είναι πάντα και... ολοφάνερο.

Τουρκικά

Έχει περάσει μια εβδομάδα και πλέον από το αποτυχημένο πραξικόπημα στη γείτονα και άσπονδη ‘φίλη και σύμμαχο’ Τουρκία. Τα ερωτήματα, οι υποψίες, οι επιφυλάξεις παραμένουν για το ποιος και πώς οργάνωσε αυτή όλη την ιστορία, που κράτησε λίγες μόνο ώρες, αλλά στοίχισε εκατοντάδες ανθρώπινες ζωές και ανέδειξε υποκείμενες συνθήκες και καταστάσεις και οδήγησε σε συνέπειες που θα επηρεάσουν σοβαρά την εικόνα και τη ζωή της χώρας για άγνωστο χρονικό διάστημα.
     Ένα θέμα που ‘έπαιξε’ στα Μέσα τις μέρες αυτές ήταν η λαοφιλία του Ερντογάν. Ειπώθηκε κατά κόρον ότι ο λαός στήριξε τον εκλεγμένο πρόεδρο και βοήθησε στην καταστολή του πραξικοπήματος. Ταυτόχρονα όμως, είδαμε στις οθόνες μας αυτή η ‘στήριξη’ να εκδηλώνεται με ξυλοκοπήματα και λυντσάρισμα στρατιωτών και άλλων αντιπάλων του καθεστώτος, και με μια γενική συμπεριφορά όχλου (μπορούμε να φαντασθούμε ότι και τα γνωστά από την ιστορία Σεπτεμβριανά κάπως έτσι έγιναν). Όπως και στις δασικές φωτιές, δεν θέλει και πολύ για να ανάψει μια πυρκαγιά: ένα σπίρτο φτάνει.
     Ακούσαμε επίσης (και συνεχίζουμε να ακούμε) για χιλιάδες συλλήψεις, διώξεις αντιφρονούντων από στρατό, εκπαίδευση, δικαιοσύνη, δημοσιογραφία, για τρίμηνη κατάσταση έκτακτης ανάγκης και για αναστολή της Ευρωπαϊκής Συνθήκης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ακόμη και για ενδεχόμενη επαναφορά της θανατικής ποινής, ενώ σήμερα η Διεθνής Αμνηστία κατήγγειλε βασανισμούς και βιασμούς κρατουμένων. Άραγε η ‘λαοφιλία’ δίνει στον εκλεγμένο ηγέτη το δικαίωμα της αυθαίρετης συμπεριφοράς και της εκκαθάρισης των πολιτικών του αντιπάλων; Είναι φανερό ότι όσο ένας άνθρωπος -- οποιοσδήποτε -- αυξάνεται σε ισχύ και εξουσία, τόσο πρέπει να είναι κανείς επιφυλακτικός απέναντί του. Η αλαζονεία της εξουσίας οδηγεί σε τύφλωση, με αποτέλεσμα απολυταρχία.
     Ας κλείσουμε τις σκέψεις αυτές με ένα ιστορικό επεισόδιο. Ο Μπετόβεν είχε αρχικά δώσει στην περίφημη Τρίτη (Ηρωική) Συμφωνία του το όνομα ‘Βοναπάρτης’, διότι πίστευε ότι ο Ναπολέων ενσάρκωνε τα δημοκρατικά και αντιμοναρχικά ιδεώδη της Γαλλικής Επανάστασης. Τι έγινε στη συνέχεια; Γράφει ο μαθητής και γραμματέας του, Φερδινάνδος Βρις: ‘Όταν του ανήγγειλα ότι ο Ναπολέων ανακήρυξε τον εαυτό του αυτοκράτορα (το 1804), οργίσθηκε και ξεφώνισε: «Ώστε λοιπόν δεν ήταν παρά ένας κοινός θνητός! Τώρα κι αυτός θα ποδοπατήσει όλα τα δικαιώματα του Ανθρώπου, θα ικανοποιήσει μόνο τη φιλοδοξία του. Τώρα θα θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο όλων, θα γίνει τύραννος». Με τα λόγια αυτά έσχισε το πρώτο φύλλο της συμφωνίας που έφερε το όνομα Βοναπάρτης’. Τα λόγια του Μπετόβεν φαίνεται να σκιαγραφούν καλύτερα με τη λιτή τους ακρίβεια άλλα ιστορικά πρόσωπα, εκτός από τον Ναπολέοντα.

Η Ραψάνη της μνήμης

 

Ραψάνη -- ένα χωριό του Κάτω Ολύμπου, ονομαστό για το κρασί του, με το οποίο έχουμε συγγενικούς δεσμούς, που συνδέθηκε στενά με τα παιδικά μας χρόνια και που κάθε φορά το επισκεπτόμαστε με ιδιαίτερη συγκίνηση. Η σημερινή, σχεδόν απρογραμμάτιστη ανάβαση είχε κάτι το ιδιαίτερο. Μέσα στους τελευταίους 15 μήνες έφυγαν από τη ζωή οι τρεις τελευταίοι μιας οικογένειας από την προηγούμενη γενεά που τους αγαπήσαμε κάποτε με τον ξεχωριστό τρόπο που αγαπούν τα μικρά παιδιά, με μια αγάπη που δεν ξεθωριάζει εύκολα. Ο Παναγιώτης, ο Ηλίας, η Λιλή ανήκουν πλέον στο βασίλειο των αναμνήσεων. Περάσαμε από τους τάφους τους, ανάψαμε τα καντήλια, κάψαμε λίγο θυμίαμα, τους νιώσαμε ξανά κοντά μας. Ο Θεός να τους αναπαύσει, μαζί με τους γονείς τους.
     Για την ιστορία, στη Ραψάνη έμαθα, σε ηλικία εννιά ετών, ότι το καλύτερο πρόγευμα ήταν μια ντοματοσαλάτα (από τον μπαχτσέ) με μπόλικο λαδόξυδο, κατσικίσιο τυρί (από το τουλούμι) και ζυμωτό ψωμί (από το φούρνο της θειάς Κατίγκως). Ας μη μιλήσω για το ζεστό φρέσκο γάλα από τη Μορφούλα, τη γίδα που άρμεγε η θεία κάθε πρωί: αυτό δεν το άντεχε ποτέ το γευστικό μου αισθητήριο. Σε αντίθεση με το κόκκινο τοπικό κρασί, μια ‘δαχτυλήθρα’ από το οποίο συνόδευε συνήθως τα γεύματά μου την εποχή εκείνη. Αξέχαστες μέρες.
 

Εκλογικός νόμος

Δεν έκανα ποτέ μου χαρτοκλέφτης, αλλά νομίζω ότι οι προσφιλείς τρόποι που μετέρχονται οι διάφοροι αετονύχηδες για να εξαπατούν τα θύματά τους είναι οι σημαδεμένες τράπουλες και το μοίρασμα των χαρτιών με τρόπο τέτοιο ώστε να κρατούν οι ίδιοι τα χαρτιά που θέλουν. Έτσι και στο ‘πόκερ’ που λέγεται πολιτική, οι μεταμορφώσεις του εκλογικού νόμου είναι ο τρόπος που έχει ένα κόμμα να ‘μοιράζει την τράπουλα’ έτσι ώστε να εξασφαλίζει καλή ‘χαρτωσιά’ για τον εαυτό του. Ο εκλογικός νόμος είναι ο άσσος στο μανίκι των «πονηρών πολιτευτών» (κατά τον έξοχο χαρακτηρισμό του Δ. Σαββόπουλου). Πώς θα αγοράσουμε πελατεία στις επόμενες (ή μεθεπόμενες) εκλογές; Ας δώσουμε ψήφο στα όσα χρόνια μας συμφέρει, και ό,τι ήθελε προκύψει. Αν προσθέσει κανείς στα παραπάνω τη σχετική συζήτηση στη Βουλή, όπου κυριαρχούν οι υψηλοί τόνοι, οι δριμείες κριτικές, η ανταλλαγή βαρέων χαρακτηρισμών μεταξύ μορμολυκείων και άλλα φαιδρά επεισόδια, καταλαβαίνει κανείς ότι πρόκειται για μια πλήρη απομυθοποίηση και απαξίωση της πολιτικής. Έτσι, χωρίς ενδοιασμούς και τύψεις, θα μπορούσαμε να απευθύνουμε προς τους χαρτοπαίκτες των κομμάτων τους τελευταίους στίχους από το παραπάνω άσμα του Σαββόπουλου:  

«Παίρνεις την αλήθεια μου και μου την κάνεις λιώμα,

από το πόδι με τραβάς βαθιά μέσα στο χώμα».

Νικόλαος Σκαμπαρδώνης (1926-2016)

Προσπαθώντας να συλλέξω κάποια στοιχεία για τον ιατρό Νικόλαο Σκαμπαρδώνη (εκοιμήθη προχθές, 18 Ιουλίου), ξεκίνησα με τις σύγχρονες μεθόδους αναζήτησης. Στο Google δεν τον βρήκα πουθενά (με εξαίρεση το γενεαλογικό δένδρο που τηρούν τα ξαδέρφια μας). Με τα μοντέρνα ‘ακαδημαϊκά’ κριτήρια δεν θα θεωρούνταν καλός γιατρός! Δημοσιεύσεις; Βρήκα μία μόνο στο ηλεκτρονικό δίκτυο Medline. Παρουσιάσεις; Συνέδρια; Βιβλία; Δημόσια προβολή; Πού είναι όλα αυτά που χαρακτηρίζουν τους συγχρόνους επιστήμονες και τόσο πολύ εκτιμώνται από τους κριτές;
     Κι έτσι άφησα την ηλεκτρονική και ανέτρεξα στην κλασική μνήμη. Κι έφερα στη σκέψη μου τον θείο που επέστρεψε από την Αμερική όταν ήμουν ακόμη μαθητής του Δημοτικού, και που εργαζόταν ατελείωτες ώρες στο Θεαγένειο, με αποτέλεσμα λίγο μόνο να τον βλέπουμε στο σπίτι τότε που έμενε ακόμη μαζί μας. Και που λειτούργησε ως υπόδειγμα και πρότυπο για όσους ακολουθήσαμε αργότερα τον δρόμο της Ιατρικής (έστω κι αν δεν του μοιάσαμε σε πολλά πράγματα), αλλά και για πολλούς συνεργάτες και μαθητές του όταν είχε τη διεύθυνση της Γαστρεντερολογικής κλινικής του Θεαγενείου.
     Σπούδασε ιατρική στην Αθήνα σε εποχές δύσκολες, κοινωνικά και οικονομικά, και ακολούθησαν έξι χρόνια μετεκπαίδευσης στην Αμερική, τότε που τα γράμματα έκαναν μέρες να διασχίσουν τον Ατλαντικό, που δεν υπήρχαν τηλέφωνα για άμεση επικοινωνία, και που η πρώτη του επιστροφή στην Ελλάδα έγινε μετά πέντε χρόνια απουσίας. Η επιστημονική και επαγγελματική ανάδειξη μέσα από τις δυσκολίες αυτές δεν τον έκανε υπερόπτη και αλαζόνα, αλλά του καλλιέργησε απεριόριστη ευγνωμοσύνη προς τους γονείς και τα αδέλφια του που τον στήριξαν, αλλά και μεγάλη κατανόηση και εγγύτητα προς τους αρρώστους και τα ποικίλα προβλήματά τους. 
     Ήταν συνήθως σοβαρός, αλλά με ένα διακριτικό χαμόγελο πάντα έτοιμο για χρήση, όταν έπρεπε να ενθαρρύνει, να παρακινήσει, να διευκολύνει μια δύσκολη κατάσταση. Είχε παραδοσιακή ευγένεια και αρχοντιά στη συμπεριφορά του, χωρίς να είναι απόμακρος και απρόσιτος. Αντίθετα, ήταν πάντα ευπροσήγορος, καταδεκτικός και ήρεμος, και μετέδιδε εντελώς φυσικά το ύφος αυτό στους γύρω του: δεν μπορούσες να μιλήσεις άσχημα, απότομα ή υβριστικά μπροστά του. Η εντύπωση αυτή δεν ήταν μόνο δική μου, αλλά την άκουσα κατά καιρούς από γιατρούς και νοσηλεύτριες που δούλεψαν μαζί του επί χρόνια.
     Το αρχαίο γνωμικό «Των φρονίμων ολίγα» του ταίριαζε απόλυτα:  μιλούσε περισσότερο με τη σιωπή και την όλη παρουσία του παρά με πολλά και φλύαρα λόγια. Τον θυμάμαι πάντα με ένα βιβλίο ή περιοδικό στο χέρι. Ήταν ενημερωμένος τόσο για ιατρικά όσο και για ευρύτερα θέματα κοινού ενδιαφέροντος, και απαντούσε πάντα μετρημένα, ζυγισμένα, με εύστοχες παρατηρήσεις και σχόλια που άντεχαν στην κριτική.
     Στην άσκηση της ιατρικής ήταν προσεκτικός, λεπτομερής χωρίς υπερβολές, ανθρώπινος και ευαίσθητος χωρίς να κάνει εκπτώσεις στην επιστημονική ποιότητα. Κανείς δεν γνωρίζει πόσους πάσχοντες ευεργέτησε είτε στο νοσοκομείο είτε ιδιωτικά: δεν μιλούσε ποτέ γι’ αυτά. Ωστόσο, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω πολλούς πρώην ασθενείς του, που συνέχιζαν να τον συμβουλεύονται για κάθε είδους πρόβλημα για μεγάλο διάστημα μετά την αποχώρησή του από την ενεργό άσκηση της ιατρικής—μόνο καλά και αγαπητικά λόγια είχαν να πουν γι’ αυτόν. «Μνήμη δικαίου μετ’ εγκωμίων», έλεγε ο σοφός Σολομών. Ποια καλύτερη μνήμη μπορεί να αφήσει ένας γιατρός από την αγάπη και τα εγκώμια των ασθενών του; Οι συνθήκες άσκησης της ιατρικής μπορεί να μεταβάλλονται, αλλά οι βασικές ανθρώπινες ανάγκες παραμένουν αναλλοίωτες. Μπορούμε να συνεχίσουμε να ανταποκρινόμαστε σ’ αυτές σύμφωνα με το παράδειγμα του εκλιπόντος, χωρίς να χανόμαστε μέσα στην τεχνολογία και τη γραφειοκρατία που καθημερινά μας επιβάλλονται όλο και περισσότερο;
     Άνθρωπος μεγάλης υπομονής στις καλές του μέρες, ίσως επειδή γνώρισε την σοβαρή αρρώστια από μικρή ηλικία, έγινε ακόμη πιο καρτερικός στις μετέπειτα απανωτές ασθένειές του, ιδίως τα τελευταία χρόνια που αντιμετώπισε σοβαρούς περιορισμούς στην κινητικότητά του. Χωρίς υπερβολή, θα λέγαμε με τα λόγια του Απ. Παύλου ότι «εν ασθενεία ετελειώθη»,.
     Δεν θα ήθελε εκείνος, δεν χρειάζεται κι εγώ να πω περισσότερα. Αναπολώντας τις καλές μνήμες μιας ολόκληρης ζωής, εύχομαι εκ μέρους όλων μας να τον αναπαύσει ο Θεός «εν χώρα ζώντων» και να του αποδώσει κατά τα έργα του, με την θετική συνηγορία των ασθενών που διακόνησε. Καλόν Παράδεισο, αξέχαστε θείε Νίκο!

     Παράρτημα: Ένα σημαντικό μέρος των παιδικών αναμνήσεων από τον θ. Νίκο ήταν οι πολλοί δίσκοι 78 στροφών που είχε φέρει από την Αμερική, πρωτόγνωρο είδος για τις δικές μας εμπειρίες. Και το πιο γνωστό άσμα από την συλλογή εκείνη ήταν το Dominique, 'σουξέ' της εποχής, από τη Soeur Sourire, τη Βελγίδα ‘καλόγρια που τραγουδούσε’. Για να συμπληρώσω την ανάμνηση το παραθέτω εδώ. 

Πανεπιστήμιο

Μια λέξη που από μόνη της προκαλεί ένα κάποιο δέος. ‘Παν’: το όλον, όσο ανθρωπίνως μπορεί να εννοηθεί και να περιγραφεί. ‘Επιστήμη’: γνώση τεκμηριωμένη, μεθοδική, συστηματοποιημένη. Η σύνθεσή τους: σύνολο γνώσης που γεννά νέα γνώση, που προσθέτει κύρος σε όσους μοχθούν και προσπαθούν και δημιουργούν μέσα σ’ αυτό. Ο χώρος καταξιώνει τους ανθρώπους, που με τη σειρά τους αποτελούν ‘προστιθέμενη αξία’ για τον χώρο που διακονούν. Τα Πανεπιστήμια (με κεφαλαίο Π) επιλέγουν τόσο τους διδάσκοντες όσο και τους φοιτητές τους μ’ αυτό το κριτήριο: να βρουν και να προσλάβουν αξίους και να τους προσθέσουν περισσότερη αξία. Και στους μεν και στους δε παρέχουν το προνόμιο να ονομάζονται μέλη της ακαδημαϊκής τους κοινότητας, και να πολιτεύονται ανάλογα, αφού το υψηλό προνόμιο γεννά ανάλογες υποχρεώσεις.
     Υπάρχουν και πανεπιστήμια (με μικρό π). Εδώ κυρίαρχη έννοια είναι το προνόμιο ως δικαίωμα. Όχι στη μόρφωση (αυτή είναι η δικαιολογία, το προσωπείο). Δικαίωμα στον χαβαλέ, την ασυδοσία, την αναίδεια, την αντιλογία, το «ποιος είσαι εσύ που θα με ελέγξεις;», την ελεύθερη κατασκήνωση, το «μπάτε, σκύλοι, αλέστε». Αυτό που βλέπουμε στο ΑΠΘ στις μέρες μας, γέννημα σαράντα ετών ασυδοσίας, ατιμωρησίας και κομματικής εκμετάλλευσης. Με μια λέξη, άσυλο.
     Αν τα Πανεπιστήμια εξακολουθούν να αναγνωρίζουν τα πανεπιστήμια και να δίνουν και σε μας ευκαιρίες, είναι διότι υπάρχει ακόμη ‘λείμμα’ ανθρώπων που συνεχίζουν, έστω και μέσα σε τέτοιες συνθήκες, να παλεύουν τίμια για το ‘παν’ και την ‘επιστήμη’. Μέχρι πότε, άραγε;

Διακοπές

Απαραίτητη η ανάπαυλα από την καθημερινή ρουτίνα. Ακόμη κι αν η δουλειά δεν είναι πολλή, έχει σημασία να «βγαίνεις από τη μπρίζα» της ετοιμότητας, να μπορείς να λες «Συγγνώμη, αυτή την εβδομάδα απουσιάζω». Να είναι σχεδόν μοναδική σου έγνοια αν η πρωινή θάλασσα θα είναι ευχάριστη, ήρεμη, γαλήνια. Να μην έχεις ιδέα για το τι γίνεται στον κόσμο, σχεδόν. Γιατί υπάρχουν και πράγματα που δεν ξεφεύγουν.
     Όπως ο τελικός του Euro, όπου η Πορτογαλία μετά από δυο ώρες παιχνίδι πήρε επιτέλους το κύπελλο που η Ελλάδα της είχε στερήσει μέσα στο σπίτι της εκείνη τη χρυσή βραδιά του 2004. Κατ’ αναλογίαν, και αυτή έκλεψε την προσδοκία της Γαλλίας μέσα στο Παρίσι, με το ίδιο σκορ (1-0), ακόμη και μετά τον πρόωρο τραυματισμό του αρχηγού της. Συναρπαστικό παιχνίδι, αμφίρροπο μέχρι το τελευταίο σφύριγμα, και με τον Φερνάντο Σάντος να ευχαριστεί στα ελληνικά την παλιά του ομάδα.
     Δεν μπορώ να μη σταθώ στον ανόητο (δεν χωράει άλλη λέξη) θάνατο δυο νέων ανθρώπων από κέρατα ταύρων, ενός στην αρένα της Μαδρίτης και άλλου στους δρόμους της Παμπλόνα, στο εξωφρενικό εκείνο κυνηγητό ταύρων και ανθρώπων. Μόνο ρωμαϊκές θηριομαχίες θυμίζουν τα ‘φολκλορικά’ αυτά δρώμενα, και όσο πιο γρήγορα καταργηθούν, τόσο καλύτερα.
     Αφήνω όμως τα πεζά αυτά αγωνίσματα για να θυμηθούμε τον ‘υπεραθλητή’ Άγιο Παΐσιο, που φέτος γιορτάσθηκε για δεύτερη χρονιά μετά την επίσημη αγιοκατάταξή του. Βρεθήκαμε σε γειτονικό μοναστήρι για τη σχετική αγρυπνία, και ακούσαμε την προτροπή: φιλότιμο να αποκτήσουμε, που τόση ανάγκη το έχουμε σήμερα, άρρηκτα συνδεδεμένο με ταπείνωση και αγάπη, όπως το έδειχνε και το ασκούσε μια ζωή εκείνος. Την ευχή και τις μεσιτείες του να έχουμε πάντα.
     Φεύγοντας από την αγρυπνία μια σουβλιά στο δόντι μου θυμίζει ότι έχω αμελήσει τον τακτικό έλεγχο. Με τα λόγια του Πωλ Μπράντ, δόξα τω Θεώ για τον πόνο. Αυτό δεν μας εμποδίζει την επομένη να απολαύσουμε σε ειδυλλιακή ακτή μια εξαιρετική ψαροφαγία με την ευγενή φροντίδα δυο αγαπημένων φίλων -- μέχρι και δράκαινα σαχανάκι μας σέρβιραν!
     Στα μισά της εβδομάδος μια αγγλίδα πολιτικός παραιτείται από την υποψηφιότητα για την πρωθυπουργία μετά από φραστικό ατόπημα (σε απλή γλώσσα ‘πατάτα’): είπε ότι οι γυναίκες που μεγάλωσαν παιδιά είναι πιο ικανές από τις άτεκνες για να κυβερνήσουν μια χώρα. Δεν έχει σημασία αν αυτό που είπε είναι σωστό ή λάθος: το ότι χρησιμοποίησε ένα τέτοιο επιχείρημα απέναντι στην πολιτική αντίπαλό της θεωρήθηκε ‘φάουλ’, unfair, ‘κάτω από τη ζώνη’, και η κριτική που δέχθηκε από τα Μέσα ήταν τέτοια που δεν τη σήκωνε. Οι συμπατριώτες της δεν χαρίζουν κάστανα σε τέτοιες περιπτώσεις. Τι ευαισθησία κι αυτή! Οι δικοί μας δημόσιοι άνδρες και γυναίκες λένε και ακούνε πολύ χειρότερα, και ούτε που ιδρώνει το αυτί τους. Δεν έρχονται από εδώ οι ξένοι να μάθουν τίποτε; (Για την ιστορία, μετά από δυο μέρες η Theresa May έγινε η δεύτερη γυναίκα πρωθυπουργός της Βρετανίας).
      Η εβδομάδα κοντεύει στο τέλος, κι ένα νέο τρομοκρατικό πλήγμα συγκλονίζει ξανά τη Γαλλία, την ημέρα της Βαστίλλης, με πάνω από 80 νεκρούς. Πώς το λέει ο Απ. Παύλος; «Όταν λέγωσιν, εἰρήνη καὶ ἀσφάλεια, τότε αἰφνίδιος αὐτοῖς ἐφίσταται ὄλεθρος». Σύντομη επάνοδος στην πόλη, πολλή ζέστη, τακτοποίηση εκκρεμοτήτων, επιστροφή στη θάλασσα. Μετά το πρωινό μπάνιο του Σαββάτου μαθαίνουμε για τη χθεσινοβραδινή απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία που κατέληξε σε φιάσκο. Ο Ερντογάν έχει το πάνω χέρι--για καλό ή για χειρότερο; Αστάθεια και ανατροπές παντού, τίποτε δεν μένει ασάλευτο από τα ανθρώπινα, «πάντα χωρεῖ καὶ οὐδὲν μένει». Πόσο λίγο εκτιμούμε τη σταθερότητα, αυτό που λέμε περιφρονητικά ‘ρουτίνα’... Ας ελπίσουμε ότι θα σταματήσουν εκεί τα πράγματα, κι ας ξαναπιάσουμε δουλειά, και ο Θεός βοηθός.

Επιτροπές

Η έκθεση Chilcot για τον πόλεμο του Ιράκ και τον ρόλο της Βρετανίας που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα είναι σφόδρα καταδικαστική για τον πρώην πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ: ούτε λίγο ούτε πολύ, συμπεραίνει ότι ο πόλεμος δεν ήταν αναπόφευκτος, όπως είχε δηλώσει τότε ο πρώην προκειμένου να ‘βάλει πλάτη’ στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με την έκθεση, το 2003 ο Σαντάμ Χουσεΐν δεν αποτελούσε άμεση απειλή ούτε διέθετε τα περιβόητα όπλα μαζικής καταστροφής (που ήταν το πρόσχημα για την εισβολή). Και βέβαια, όπως φάνηκε στη συνέχεια, η ανατροπή του δεν έλυσε το πρόβλημα της παγκόσμιας τρομοκρατίας, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
     Εδώ όμως δεν προσπαθούμε να δικάσουμε τον Μπλερ ούτε να αθωώσουμε τον Σαντάμ. Για να συνδέσουμε την υπόθεση με τα καθ’ ημάς, όπου κάθε τόσο ακούμε για εξεταστικές επιτροπές που βγάζουν πέντε διαφορετικά πορίσματα ανάλογα με την κομματική τους σύνθεση, ας δούμε πώς γίνονται αυτά τα πράγματα αλλού. Η ‘Έρευνα για το Ιράκ’ (the Iraq Inquiry), όπως λέγεται επίσημα, ήταν μια ανεξάρτητη έρευνα που διατάχθηκε από τον διάδοχο του Μπλερ, τον Γκόρντον Μπράουν (και οι δυο του Εργατικού Κόμματος), το 2009, μετά από πιέσεις από το ευρύ κοινό και από το κοινοβούλιο. Ο σερ Τζων Τσίλκοτ που προήδρευσε της επιτροπής είναι πρώην ανώτερος κρατικός υπάλληλος και είχε την εντολή να εξετάσει την περίοδο από το καλοκαίρι του 2001 μέχρι το τέλος Ιουνίου του 2009, που περιλάμβανε τις παραμονές της εισβολής στο Ιράκ, τις στρατιωτικές δράσεις και τα επακόλουθά τους. Ξεκάθαρα πράγματα, και συμπεράσματα που δεν επιδέχονται αμφισβήτηση.

Δημοψηφίσματα

Στον απόηχο του βρετανικού δημοψηφίσματος και στο... ετήσιο μνημόσυνο του αντιστοίχου ελληνικού, το χθεσινό σκίτσο του Δ. Χαντζόπουλου (Καθημερινή) είναι ιδιαίτερα προσφυές. 

Αξιοπιστία

Η διεθνής αξιοπιστία είναι από εκείνες τις έννοιες που δύσκολα εκτιμούμε αν δεν γευθούμε τις συνέπειές της. Όταν έκανα ειδικότητα στο εξωτερικό, στα νοσοκομεία όπου είχε προηγουμένως εργασθεί Έλληνας γιατρός μετρούσαν οι εντυπώσεις από το προηγούμενο αυτό. Αν ο προηγούμενος είχε αφήσει καλές αναμνήσεις (εργατικότητα, επιμέλεια, συνέπεια, συνεργασία με το προσωπικό κτλ.), ο δρόμος για τον κάθε επόμενο ήταν πολύ πιο εύκολος, και υπήρχαν νοσοκομεία που είχαν προσλάβει σειρές ολόκληρες Ελλήνων γιατρών. Αν ο προηγούμενος είχε δημιουργήσει προβλήματα ή δεν είχε αποδώσει στον χώρο εργασίας του, η κακή σφραγίδα έμενε και οι κατοπινές αιτήσεις Ελλήνων υποψηφίων αντιμετωπίζονταν απορριπτικά ή με αυξημένη δυσπιστία. Μπορεί να θεωρούμε μια τέτοια στάση μεροληπτική, αλλά σε χώρους ανταγωνιστικούς όπως το παγκόσμιο εμπόριο όλα έχουν τη σημασία τους.
     Μού ήρθαν στο νου τα παραπάνω καθώς διάβαζα για την ‘Κόσκο’, το λιμάνι του Πειραιά και τη σχετική συμφωνία με το ελληνικό δημόσιο. Θυμίζω ότι ως χώρα όχι απλώς περιμένουμε ξένους επενδυτές, αλλά τους κυνηγάμε με το τουφέκι (προφανώς με την πανάρχαια έννοια του κυνηγιού...).