Χάσμα γενεών

Προ καιρού διάβασα στην Καθημερινή ένα ενδιαφέρον άρθρο του Άρη Αλεξανδρή με τίτλο ‘Η γενιάτης αναλγησίας’ (5/10/24). Το θέμα ήταν η βίαια συμπεριφορά των νέων στην εποχή μας, και αν φταίνε οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί ή κάποιος άλλος γι’ αυτήν. Μου γεννήθηκαν κάποια ερωτήματα. Γιατί στη δική μας εποχή φοιτούσαμε σε γυμνασιακά τμήματα των 50-60 ατόμων και οι καθηγητές και οι καθηγήτριές μας δεν είχαν ιδιαίτερη δυσκολία να μας βάζουν σε τάξη, ακόμη και αν ήταν ηλικιωμένες γυναίκες με ανάστημα μετά βίας ένα και πενήντα; Γιατί δεχόμασταν τις τιμωρίες (ακόμη και τα χαστούκια) αδιαμαρτύρητα, όχι μόνο όταν ξέραμε ότι είχαμε σφάλει, αλλά και όταν τις θεωρούσαμε άδικες;

     Ας επιχειρήσω μια αυθαίρετη ερμηνεία. Λόγω της ημερομηνίας γεννήσεώς μας, είχαμε την ευκαιρία να ολοκληρώσουμε το σχολείο (Δημοτικό και εξατάξιο Γυμνάσιο) πριν από τη μεταπολίτευση. Για τον ίδιο λόγο, τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί μας είχαν μεγαλώσει σε μια εποχή που υπήρχε – καλώς ή κακώς, σωστά ή εσφαλμένα – ο φόβος της έξωθεν τιμωρίας (‘ο χωροφύλακας’), και η έννοια της υπακοής και της πειθαρχίας ήταν διάχυτη σε μια κοινωνία που σεβόταν την ιεραρχία σε κάθε πεδίο της καθημερινής ζωής (σχολείο, υπηρεσία, διοίκηση, στράτευμα κλπ). Αυτό το πνεύμα της πειθαρχίας διέπνεε τόσο την οικογενειακή αγωγή όσο και την εκπαίδευση, και όσοι επιχειρούσαν να το παραβούν έπαιζαν με τη φωτιά. Και το γνώριζαν.

     Το κλίμα αυτό άλλαξε με τη μεταπολίτευση. Με την άρση του φόβου του ‘χωροφύλακα’ ξεθώριασε και πρακτικά καταργήθηκε και κάθε έννοια ιεραρχίας. Σ’ αυτό οπωσδήποτε συνετέλεσε και η κομματοκρατία, που εισήγαγε τις δικές της εκφοβιστικές πρακτικές στους επαγγελματικούς χώρους (ας θυμηθούμε ενδεικτικά τους ‘πρασινοφρουρούς’ που αλώνιζαν την περίοδο Παπανδρέου, χωρίς να είναι άμοιρα αναλόγων ευθυνών και τα άλλα μεγάλα κόμματα). Οι σημερινοί γονείς και εκπαιδευτικοί έχουν όλοι τους γεννηθεί μετά το 1974. Μ’ αυτή τη νοοτροπία μεγάλωσαν και αυτή μετέδωσαν, εκουσίως ή ακουσίως, και στα παιδιά τους. Δυο από τους βασικούς κανόνες της είναι η αυθαιρεσία και η ατιμωρησία: κάνω ό,τι θέλω και δεν υφίσταμαι καμιά πειθαρχική συνέπεια γι’ αυτό. Φυσικό αποτέλεσμα της ‘λογικής’ αυτής είναι να εκλείπει από μικρούς και μεγάλους η αίσθηση της ατομικής ευθύνης, και να φορτώνονται όλα ‘στο σύστημα’, το κράτος, λες και αυτό είναι κάτι τελείως ξένο από τα πρόσωπα που το απαρτίζουν. Όμως μια οποιαδήποτε μηχανή δεν μπορεί να λειτουργεί σωστά με χαλασμένα εξαρτήματα. Και ‘εξαρτήματα’ του κράτους είμαστε όλοι εμείς οι πολίτες.

     Το είπα εξ αρχής: αυθαίρετη η ερμηνεία. Νομίζω όμως ότι δεν απέχει πολύ από την αλήθεια. Δεν είναι βέβαια ο μόνος παράγων που συντελεί στην σημερινή κατάσταση, αλλά είναι αυτός που επιλέγουμε να αγνοούμε συστηματικά. Βλέπετε, το αντίθετο δεν μας συμφέρει.