Ατομική ευθύνη

 Διαβάζω σε προχθεσινό άρθρο του Π. Μανδραβέλη (Η κρατικοποίηση των ζημιών, Καθημερινή 12/4/2024) απόσπασμα από συνέντευξη του κ. Γιώργου Τσίπρα, με αναφορά στα μέτρα που εξαγγέλθηκαν για την παραβατικότητα στα σχολεία. Στην ερώτηση: «Είναι σωστό να είμαι υποχρεωμένος να το πληρώνω εγώ ο γονιός, όταν το παιδί μου σπάει τρία τζάμια και δύο θρανία;» ο κ. Τσίπρας απάντησε: «Δεν θα λύσει κανένα πρόβλημα αυτό. Μέχρι τώρα ποιος τα πλήρωνε; Να συνεχίσουμε να τα πληρώνουμε όλοι μας. Αυτή η αντίληψη περί ατομικής ευθύνης δεν πρόκειται να λύσει απολύτως τίποτα. Τις καλύπτει η ελληνική κοινωνία και το κράτος. Αυτό είναι το σωστό να γίνει». Απλά πράγματα.

     Μια από τις αρρώστιες (και αιτία πολλών άλλων) της μεταπολιτευτικής Ελλάδος είναι η ατιμωρησία. Σε όλα τα ηλικιακά και κοινωνικά στρώματα. Από κάτω μέχρι επάνω. Διδάσκεται εκ νεότητος. Και μια από τις κύριες αιτίες της είναι η διάχυση (= αραίωση) της ευθύνης, που μέσα στο πλήθος… γίνεται αόρατη. Έτσι π.χ. το «Μαζί τα φάγαμε» του μακαρίτη Θ. Πάγκαλου πρακτικά σημαίνει: «Μη φωνάζετε, αφού όλοι φταίχτες είμαστε», και τελικά κανένας δεν πληρώνει. Έχουμε γράψει πολύ παλαιότερα ότι είτε βάψουμε τους πάντες με άσπρη μπογιά (όλοι αθώοι) είτε με μαύρη (όλοι ένοχοι) , το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: θάβουμε μαζί καλούς και κακούς μέσα στην ανωνυμία, και συνεχίζουμε σα να μην έγινε τίποτε.

     Η κοινωνική παιδεία (αναπόσπαστο στοιχείο της οποίας είναι ο σεβασμός τόσο των άλλων ανθρώπων όσο και της δημόσιας περιουσίας) αρχίζει από την τρυφερή ηλικία. Έτσι, αν θέλουμε μια μέρα να ωριμάσουμε στο θέμα αυτό, να γίνουμε μια ‘φυσιολογική’ κοινωνία, θα πρέπει να σπείρουμε και να καλλιεργήσουμε συστηματικά την έννοια της προσωπικής ευθύνης. Να μάθουμε να ομολογούμε τα σφάλματά μας, να δεχόμαστε τις συνέπειές τους και να διδασκόμαστε από αυτά. Και να μη φοβόμαστε, ως γονείς, εκπαιδευτικοί, ακόμη και πολιτικοί, να εφαρμόζουμε και να διδάσκουμε την ευθύνη, απορρίπτοντας την αντιπαιδαγωγική και τελικά ανήθικη κουλτούρα της ατιμωρησίας και της ανευθυνότητας.