Δράσεις και αντιδράσεις

Παραδοσιακά θεωρούσαμε φυσικό ότι οι άνδρες πρέπει να συμπεριφέρονται σαν άνδρες και οι γυναίκες σαν γυναίκες. Αυτό με τη σειρά του προϋπέθετε ότι σε όλα τα στάδια της ανάπτυξης, από την βρεφονηπιακή μέχρι την ώριμη ηλικία, η όλη παιδεία και η καλλιέργεια της συμπεριφοράς των δυο φύλων ήταν ανάλογη με τον τελικό σκοπό. Πρόχειρο παράδειγμα: τα αγόρια έπαιζαν με στρατιωτάκια και τα κορίτσια με κούκλες. Αυτή ήταν η παραδοσιακή εικόνα και ‘νόρμα’ της κοινωνίας, έστω κι αν δεν της είχαμε δώσει ποτέ ιδιαίτερο όνομα. Έτσι μεγαλώσαμε επί πολλές γενεές, και δεν πάθαμε και τίποτε.

     Έρχεται όμως ο σημερινός κόσμος και εφευρίσκει μια ετικέτα και την επικολλά ωσάν ‘ρετσινιά’ στην παραδοσιακή αυτή τακτική και αυθαίρετα την μετατρέπει σε απευκταία συμπεριφορά. Την βαφτίζει ‘στερεότυπο’ (εννοώντας κάτι απολιθωμένο, που δεν δέχεται με τίποτε να αλλάξει) και επιπλέον της δίνει πολωτικό χαρακτήρα με τον προσδιορισμό του ‘εμφύλου’. Κι έτσι η φυσιολογική – απόλυτα σύμφωνη με την βιολογία και την ψυχολογία του ανθρώπου – συμπεριφορά γίνεται έγκλημα καθοσιώσεως για τους λεγόμενους προοδευτικούς, εκείνους που πρεσβεύουν και προπαγανδίζουν την ‘ρευστότητα του φύλου’, που σαν πουκάμισο μπορούμε να το αλλάζουμε κατά τα γούστα μας ή να το φορούμε ανάποδα γιατί «έτσι μας αρέσει».    

     Η μοντέρνα αυτή τακτική εντάσσεται στο ευρύτερο κίνημα ‘Woke’ (αφύπνιση) που επιδιώκει να μας πείσει ότι μέχρι τώρα κοιμόμασταν επειδή πιστεύαμε σε παραδοσιακή οικογένεια, ότι το έθνος και το θρήσκευμα είναι περιττά βαρίδια που θέτουν μόνο περιορισμούς στην αχαλίνωτη ‘ελευθερία’ μας, και ότι ο καθένας μπορεί να ζει όπως του καπνίσει, αδιαφορώντας για ηθικές ή νομικές επιταγές. Ουσιαστικά πρόκειται για μια διακήρυξη ακραίου ατομισμού και φιλαυτίας, που δεν αναγνωρίζει σε κανέναν άλλο το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού που το κίνημα διεκδικεί (αποκλειστικά!) για τον εαυτό του.  

     Τα αποτελέσματα της προπαγάνδας αυτής στην κοινωνία μας είναι ολοφάνερα σε όποιον έχει μάτια να τα βλέπει. Η αυξανόμενη βία των ανηλίκων, η κάθε είδους κακοποίηση γυναικών, παιδιών και ανημπόρων ατόμων, ο διαδικτυακός διασυρμός και η εκδικητική πορνογραφία, η μέχρι ναυτίας δημόσια προβολή σεξουαλικών παρεκκλίσεων, η γελοιοποίηση εκκλησιαστικών προσώπων και θεσμών και ποικίλες άλλες εκδηλώσεις αποτελούν συμπτώματα της ίδιας νόσου. Οφείλονται στη σύγχυση που δημιουργεί στον νου και την ψυχή των νέων ιδίως ανθρώπων η αμφισβήτηση των παραδοσιακών αξιών που λειτουργούσαν ως σταθερά σημεία αναφοράς και μέτρα κρίσεως της κάθε είδους κοινωνικής συμπεριφοράς.

     Όπως είναι γνωστό όμως, κάθε δράση, είτε στην φυσική είτε στην κοινωνία, γεννά και αντίδραση, που είναι ανάλογη με το μέγεθος και την ένταση της δράσης. Έτσι δεν είναι παράδοξο που η αντίδραση φθάνει κάποτε να παίρνει ακραίες μορφές. Αυτό βέβαια δεν επιτρέπεται ούτε επικροτείται. Η αντίδραση πρέπει να είναι λογική, πολιτισμένη, νόμιμη, αλλά σε κάθε περίπτωση σταθερή, χωρίς εκπτώσεις και εξαιρέσεις. Κυρίως πρέπει να στρέφεται στην αποτροπή της επίσημης κατάργησης παραδοσιακών θεσμών όπως π.χ. με την νομοθέτηση γάμου ομοφύλων ατόμων και τεκνοθεσίας από αυτά, που προωθείται ως ‘προγραμματική δέσμευση’ της κυβέρνησης. Δεν γίνεται από τη μία να κλαιγόμαστε για τον δημογραφικό μας μαρασμό και από την άλλη να υπονομεύουμε την φυσική οικογένεια.

     Ευτυχώς τέτοια αντίδραση αρχίζει να γίνεται έκδηλη. Όπως διαβάζω, ήδη συγκροτείται μέτωπο θρησκειών και εκκλησιών για το θέμα αυτό, το οποίο ανέδειξε και ο πρώην πρωθυπουργός Α. Σαμαράς σε πρόσφατη συνέντευξή του, ενώ και άλλοι βουλευτές και υπουργοί αντιτίθενται σ’ αυτή την ‘προγραμματική δέσμευση’, προς μεγάλη στενοχώρια του… οικονομικού συμβούλου του πρωθυπουργού που απειλεί με παραίτηση (να πάει στο καλό, ως τάχιστα). Επιτέλους θα πρέπει να δοθεί ένα σαφές δημόσιο μήνυμα προς την κυβέρνηση ότι δεν ήταν αυτός ο λόγος που την ψήφισαν οι πολίτες και ότι μια τέτοια ενέργεια θα έχει αντίκρυσμα στις κάλπες (ο Μάιος δεν είναι μακριά…). Μόνο αυτή τη γλώσσα καταλαβαίνουν οι πολιτικοί.

Σωκρατικά

 Προ καιρού βρήκα σε ηλεκτρονική αναζήτηση τον ‘Κρίτωνα’ του Πλάτωνος. Και ξαναγύρισα νοερά στην ΣΤ΄ Γυμνασίου, τότε που τον είχαμε διδαχθεί από τον άξιο φιλόλογό μας Νίκο Αποστόλου. Ο Κρίτων επισκέπτεται χαράματα τον φυλακισμένο Σωκράτη την ημέρα που εκείνος πρόκειται να πιεί το κώνειο, για να του προτείνει να αποδράσει από την φυλακή και να γλιτώσει από τον άδικο θάνατο. Ακολουθεί ένας συναρπαστικός διάλογος μαθητή και δασκάλου: λογικά και συναισθηματικά επιχειρήματα από τη μια μεριά, ‘υπέρ λόγον’ απαντήσεις από την άλλη. Σταματώ στο παρακάτω απόσπασμα των λόγων του Σωκράτη:

     «Οὐδαμῶς ἄρα δεῖ ἀδιϰεῖν. Οὐδὲ ἀδιϰούμενον ἄρα ἀνταδιϰεῖν, ὡς οἱ πολλοὶ οἴονται, ἐπειδή γε οὐδαμῶς δεῖ ἀδιϰεῖν. Τὸ γάρ που ϰαϰῶς ποιεῖν ἀνϑρώπους τοῦ ἀδιϰεῖν οὐδὲν διαϕέρει. Οὔτε ἄρα ἀνταδιϰεῖν δεῖ οὔτε ϰαϰῶς ποιεῖν οὐδένα ἀνϑρώπων, οὐδ᾽ ἂν ὁτιοῦν πάσχῃ ὑπ᾽ αὐτῶν».

     Σε δική μου απόδοση: «Δεν πρέπει με κανένα τρόπο να αδικούμε. Άρα ούτε όταν αδικούμαστε να ανταποδίδουμε την αδικία, όπως νομίζουν οι πολλοί, διότι με κανένα τρόπο δεν πρέπει να αδικούμε. Διότι το να κάνουμε κακό στους ανθρώπους δεν διαφέρει από την αδικία. Συνεπώς ούτε να ανταποδίδουμε την αδικία ούτε να κακοποιούμε κανέναν άνθρωπο, ούτε κι αν πάσχουμε από αυτόν οτιδήποτε».

     Σκέφτομαι ότι οι λίγες αυτές γραμμές θα μπορούσαν να βγαίνουν από το Ευαγγέλιο. Δεν διαφέρουν ουσιαστικά από τα λόγια του Κυρίου: «ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς …» [Ματθ. 5:44] ή του Αποστόλου Παύλου: «μηδενὶ κακὸν ἀντὶ κακοῦ ἀποδιδόντες» [Ρωμ. 12:17]. Δεν είναι παράξενο που ο Σωκράτης χαρακτηρίσθηκε ως προ Χριστού Χριστιανός. Και έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την κρατούσα νοοτροπία (και την καθημερινή πραγματικότητα) που θέλει «ψυχὴν ἀντὶ ψυχῆς, ὀφθαλμὸν ἀντὶ ὀφθαλμοῦ, ὀδόντα ἀντὶ ὀδόντος, χεῖρα ἀντὶ χειρός, πόδα ἀντὶ ποδός» [Δευτ. 19:21] και έχει κάνει την εκδίκηση ένα από τα κύρια θέματα της κάθε λογής μυθοπλασίας και του θεάματος.

     Μπορούμε άραγε να φανταστούμε πώς θα ήταν ο κόσμος μας αν έδινε περισσότερη σημασία τόσο στον κλασικό φιλόσοφο όσο και στο Ευαγγέλιο;

Εκπτώσεις

Ο γύρω κόσμος χορεύει στην καταναγκαστική καταναλωτική μόδα που ακούει στο όνομα Βλακ Friday (αυτή είναι η ορθή γραφή). Ομολογώ ότι αυτή η αμερικανιά με αφήνει εντελώς αδιάφορο, αν εξαιρέσουμε τον εκνευρισμό που μου προκαλεί το να τη βλέπω να διαφημίζεται σε κάθε γωνιά εδώ και εβδομάδες, μη τυχόν και περάσει απαρατήρητη. Προφανώς όμως την ζήλεψαν και κάποιοι πολιτικοί. Ίσως αυτό να δίνει μια πρόσθετη ερμηνεία στις απανωτές αποχωρήσεις βουλευτών από τον ΣΥΡΙΖΑ: δεν θέλουν να μείνει το κόμμα έξω από τον χορό των εκπτώσεων. Δεν έχω προσωπικό συμφέρον στα εσωτερικά του (οποιουδήποτε) κόμματος, αλλά σκέφτομαι εκείνο το παλαιό άσμα που έλεγε πως «ό,τι ανεβαίνει κατεβαίνει» και «ό,τι φουσκώνει ξεφουσκώνει», ιδίως αν έχει φουσκώσει με λαϊκίστικα παραμύθια και αέρα φρέσκο. Ισχύει ακόμη και στα πολιτικά πράγματα, τροφοδοτώντας έτσι το δημοσιογραφικό κουτσομπολιό.

     Σημ. Αξίζει να δείτε το σχετικό χθεσινό σκίτσο του Δ. Χαντζόπουλου (Καθημερινή).

 

 

Αφροσύνες

 Προχθές Κυριακή διαβάστηκε στους ναούς η παραβολή του άφρονος πλουσίου, μια από τις πιο σύντομες αλλά και πιο πρακτικές διδασκαλίες του Ιησού Χριστού. Όλοι την ξέρουμε λίγο-πολύ: κάποιος πλούσιος, βλέποντας τα αγαθά του να πληθαίνουν, αποφασίζει να φτιάξει νέες αποθήκες για να τα χωρέσουν, ώστε να μπορεί στη συνέχεια να απολαμβάνει τη ζωή του για έτη πολλά. Και ακούει τη φωνή του Θεού να του λέει: «ἄφρον, ταύτῃ τῇ νυκτὶ τὴν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπὸ σοῦ· ἃ δὲ ἡτοίμασας τίνι ἔσται;» [Λουκ. 12:20]. Όχι με την έννοια της απειλής ή της τιμωρίας, αλλά ως υπενθύμιση ότι ανά πάσα στιγμή ενδέχεται να πεθάνει, και δεν πρόκειται να τον γλιτώσουν όλα εκείνα τα συσσωρευμένα πλούτη;

     Τα μέσα ενημέρωσης δεν παραλείπουν κάθε μέρα να μας πληροφορούν για τις κινήσεις των πλουσίων του κόσμου: τι αγόρασαν, τι πούλησαν, πόσα κέρδισαν ή έχασαν μέσα σε μια μέρα, ποιες είναι οι νέες επιχειρήσεις τους και άλλα παρόμοια. Δεν είναι βέβαια όλες οι επιχειρήσεις κακές και αξιοκατάκριτες, ιδίως όταν προσφέρουν αγαθά και υπηρεσίες που ωφελούν ουσιαστικά τον πολύ κόσμο, όχι όμως όταν του δημιουργούν πρόσθετες ‘ανάγκες’ και «ἐπιθυμίας πολλὰς ἀνοήτους καὶ βλαβεράς» [Α΄ Τιμ. 6:9]. Δυστυχώς όμως πλεονάζουν και οι περιττές μεγα-σπατάλες.

     Σημειώνω δυο πρόσφατα παραδείγματα που με τον κοινό νου μπορούν να υπαχθούν στην κατηγορία της αφροσύνης. Πουλήθηκε σε δημοπρασία ένα από τα ‘εμβληματικά’ δίκωχα καπέλα του Ναπολέοντα για το ευτελές ποσό του 1,9 εκατομμυρίου ευρώ. Τι ακριβώς αντιπροσωπεύει η τιμή αυτή για ένα κομμάτι τσόχα με το παραγέμισμά της; Το δεύτερο δείγμα είναι η εκτόξευση του δεύτερου πυραύλου Space-X του Έλον Μασκ, που έφθασε μεν στο διάστημα (δηλ. μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα από την επιφάνεια της γης) αλλά εκεί εξερράγη και διαλύθηκε μέσα σε ένα δευτερόλεπτο. Δεν διάβασα πουθενά το συνολικό κόστος του εγχειρήματος, αλλά σίγουρα θα ισοδυναμούσε με αρκετά ναπολεόντεια καπέλα. Πολύ ακριβό το ‘μπαμ’, που ούτε καν ακούστηκε στο κενό του διαστήματος. Ευτυχώς, μια και τα αυτιά μας δεν θα το άντεχαν. 

     Νομίζω θα ήταν μάταιος κόπος να ρωτήσουμε πώς θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν πιο αποτελεσματικά όλα αυτά τα χρήματα. Αντί γι’ αυτό, ας αναλογισθούμε λίγο το ακόλουθο από τα πολλά εύστοχα σχετικά χωρία των Ψαλμών: «ὕπνωσαν ὕπνον αὐτῶν καὶ οὐχ εὗρον οὐδὲν πάντες οἱ ἄνδρες τοῦ πλούτου ταῖς χερσὶν αὐτῶν» [Ψαλμ. 75:6]. Ξύπνησαν οι πλούσιοι και βρήκαν άδεια τα χέρια τους. Δεν το έχουμε δει άλλωστε να συμβαίνει;

«Δεῖ ἀνθρώπων» [συνέχεια]

 Ευχαριστώ τον κ. Κωνσταντόπουλο για το σχόλιό του [Καθημερινή 8/11] στην επιστολή μου. Κατανοώ βέβαια τις ενστάσεις και ανησυχίες του, τις οποίες εν πολλοίς συμμερίζομαι. Ωστόσο, δεν είναι ‘άνοστο αστείο’ (κατά την έκφρασή του) ούτε βλάπτει να καταθέτει κανείς ιδέες και προτάσεις για ένα σοβαρό ζήτημα όπως η στελέχωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Κάποιες μπορεί να είναι λιγότερο πρακτικές ή και τελείως ανεφάρμοστες: αυτό ας το κρίνουν οι αρμόδιοι. Και ασφαλώς κανένα μέτρο δεν θα αποδώσει αν εφαρμοσθεί σε κενό και αυτόνομα. Όπως γράφω στην επιστολή μου, είναι απαραίτητη τόσο η αύξηση των αποδοχών των γιατρών του ΕΣΥ, όσο και η ουσιαστική βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Αν όμως ένα νοσοκομείο είναι αναγκασμένο να λειτουργεί μόνο με έναν ή δύο γιατρούς σε κάποια κρίσιμη ειδικότητα (π.χ. παθολογία, καρδιολογία κτλ.), για ποιες συνθήκες εργασίας να μιλήσουμε;

Ας σημειώσω εκ πείρας (μια και εργάσθηκα πολλά χρόνια στο βρετανικό NHS) ότι και το εκεί σύστημα αντιμετωπίζει προβλήματα επαρκούς στελέχωσης, τα οποία σε μεγάλο βαθμό καλύπτουν ξένοι γιατροί, τόσο από την Ευρώπη (και την Ελλάδα) όσο και από ολόκληρη την Κοινοπολιτεία. Ωστόσο, οι απόφοιτοι των εκεί ιατρικών σχολών μαθαίνουν από τα φοιτητικά τους χρόνια ότι το εργασιακό τους μέλλον (είτε ως νοσοκομειακών είτε ως οικογενειακών γιατρών) θα εκτυλιχθεί μέσα στο πλαίσιο του δεδομένου Συστήματος, και εκπαιδεύονται ανάλογα. Να και ένα ακόμη σημείο που θα πρέπει να προσεχθεί στην αντιμετώπιση του προβλήματος: η σωστή κατάρτιση των μελλοντικών λειτουργών του ΕΣΥ, που θα είναι και υπεύθυνοι για την βελτίωσή του, αλλά και η καλλιέργεια της έννοιας της προσφοράς προς την κοινωνία μας. Εδώ έχουν πολλά να γίνουν.

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 17/11/2023]

Πολυτεχνικά

Πενήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τις 17 Νοεμβρίου 1973, μιας ημερομηνίας που σημάδεψε την ιστορία του τόπου μας με διάφορους τρόπους. Συνδέθηκε με την πτώση της δικτατορίας, παρόλο που μεσολάβησε η τραγωδία της Κύπρου. Χαρακτήρισε μια γενιά, αν και δεν είναι εντελώς σαφές αν με τον όρο ‘γενιά του Πολυτεχνείου’ εννοούμε αυτούς που γεννήθηκαν τη χρονιά εκείνη, που ζούσαν τη δεκαετία του ’70, που βρέθηκαν μέσα ή γύρω από το Πολυτεχνείο τις μέρες του Νοεμβρίου, ή που κεφαλαιοποίησαν (ή και καπηλεύθηκαν) την ονομασία και τους συμβολισμούς της αργότερα, εκ του ασφαλούς. Ανάμεσα στους καπήλους ήταν και τα μέλη μιας οργάνωσης δολοφόνων με δεκάδες θύματα, που ευτυχώς έχει εδώ και χρόνια εξαρθρωθεί. ΄Εδωσε ακόμη αφορμή για μια ετήσια επέτειο που τιμάται κι αυτή ποικιλοτρόπως από διάφορες κοινωνικές ομάδες. Κάποιοι την αγνοούν παντελώς. Άλλοι τη θυμούνται τιμητικά και βγάζουν λόγους σε σχολεία και καταθέτουν λουλούδια στον τόπο του εγκλήματος. Πολλοί οργανώνουν και κάνουν πορείες με δεδομένο δρομολόγιο και κατάληξη. Και βέβαια κάθε τόσο μια υποομάδα βρίσκει ευκαιρία να αναδείξει τα… ανώτερα ιδανικά της πετώντας πέτρες και μολότωφ, βάζοντας φωτιές σε κάδους απορριμμάτων και αυτοκίνητα και σπάζοντας βιτρίνες καταστημάτων. Αλήθεια, δεν σκέφτονται ότι έτσι μιμούνται περισσότερο τα τανκς παρά τους εξεγερμένους φοιτητές του 1973; Απ’ όσο ξέρω, εκείνοι δεν πετούσαν τίποτε, ούτε έκαιγαν, ούτε έσπαζαν.

     Σημ. Για ένα σύντομο και ουσιαστικό σχόλιο για την ημέρα, διαβάστε το κείμενο του Ν. Κωνσταντάρα στην Καθημερινή.