Παιδαγωγία

 Στην κλασική αφήγηση του Πελοποννησιακού Πολέμου ο Θουκυδίδης περιγράφει επιγραμματικά την κατάληξη της εκστρατείας των Αθηναίων στη Σικελία: «Οὐδέν ἐστιν ὃ,τι οὐκ ἀπώλετο». Όλα χάθηκαν. Μια φράση που θα μπορούσε να αποδώσει και άλλες καταστροφές, φυσικές ή ανθρωπογενείς. Έχει εφαρμογή και στις πρωτάκουστες πλημμύρες που καταπόντισαν μεγάλο μέρος της Θεσσαλίας τις τελευταίες μέρες.

     Όπως σε κάθε παρόμοια συμφορά, πολλά γράφονται και λέγονται για αίτια, παράγοντες που συνήργησαν στην καταστροφή, έργα που δεν είχαν γίνει στην ώρα τους, ευθύνες αρμοδίων και μη. Είναι ίσως φυσική πρώτη αντίδραση του ανθρώπου να αναζητεί απτές απαντήσεις σε δύσκολα ερωτήματα για θέματα που έχουν τραγικές συνέπειες στη ζωή του: ένα είδος εκτόνωσης της απελπισίας που τον κατέχει όταν βρίσκεται επί ξύλου κρεμάμενος, με χαμένο όλο το βιός του. Ωστόσο δεν πρέπει να περιοριζόμαστε στις κατ’ άνθρωπον διαπιστώσεις. Όταν ο κατακλυσμός μας έρχεται από ψηλά, όταν η γη σείεται κάτω από τα πόδια μας (όπως πρόσφατα στο Μαρόκο), θα πρέπει να σκεφτόμαστε έξω από τα δικά μας μέτρα. Δεν νομίζω ότι η λέξη ‘θεομηνία’, που συχνά χρησιμοποιούμε για τέτοιες καταστάσεις, έχει αντίστοιχο σε άλλη γλώσσα. Και πάλι ανθρωπίνως, μιλάμε για ‘μήνιν’ (= οργή) του Θεού. Ο Θεός όμως είναι απαθής: δεν έχει τα δικά μας κίνητρα και αντιδράσεις. Και όπως γράφαμε προ ημερών, οι ενέργειές Του έχουν παιδαγωγικό και προειδοποιητικό χαρακτήρα.

     Ο Ευαγγελιστής Λουκάς [κεφ. 13] διασώζει ένα στιγμιότυπο από τη δράση του Χριστού, όπου τον ρωτούν για κάποιους Γαλιλαίους που τους σκότωσε ο Πιλάτος ενώ πρόσφεραν θυσία. Η απάντησή του: «Νομίζετε ότι εκείνοι ήταν πιο αμαρτωλοί από τους υπόλοιπους και το έπαθαν αυτό; Όχι, αλλά αν δεν μετανοήσετε, όλοι θα χαθείτε με τον ίδιο τρόπο. Ή μήπως εκείνοι οι δεκαοκτώ που σκοτώθηκαν όταν γκρεμίσθηκε ο πύργος του Σιλωάμ χρωστούσαν περισσότερα από όλους τους κατοίκους της Ιερουσαλήμ; Σας λέω όχι, αλλά αν δεν μετανοήσετε, όλοι θα πάθετε το ίδιο». Ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος λέγει: «Μή ελέγξης τινά εν τινι παραπτώματι, αλλά σεαυτόν ηγού πάσιν υπεύθυνον και του πταίσματος αίτιον» [Ασκητικά, λόγος ζ΄]. Η αναζήτηση ευθυνών και ενόχων μπορεί να χρειάζεται, κατά περίπτωση. Ας σκεφτόμαστε όμως σε τι μπορεί να φταίμε εμείς όλοι οι υπόλοιποι, άρχοντες και αρχόμενοι, σε προσωπικό ή δημόσιο επίπεδο, και ας μη ξεχνάμε ότι, κατά τον πνευματικό νόμο, «ἐν ἄλλοις πταίομεν καί ἐν ἄλλοις παιδευόμεθα».