Νοημοσύνη

Όταν το Διαδίκτυο διαδόθηκε ευρέως και έγινε προσβάσιμο με εύκολο, γρήγορο και σχετικά φθηνό τρόπο (ποιος στ’ αλήθεια θυμάται τις παλιές εκείνες dial-up συνδέσεις; Μας φαίνονται πλέον τόσο αρχαίες όσο και τα τηλέφωνα από βακελίτη με περιστροφικό καντράν), ήταν πολλοί εκείνοι που προφήτευαν ότι αυτό θα σημάνει το τέλος των παραδοσιακών επιστημονικών βιβλίων και περιοδικών. Σίγουρα δεν θα μπορούσε να συναγωνισθεί την αμεσότητα του δικτύου-λαγού η έκδοση ενός εντύπου-χελώνας, που μπορεί να γινόταν μετά από πολλούς μήνες. Πολλές από τις πληροφορίες του κλασικού βιβλίου θα είχαν ήδη ξεπερασθεί όταν αυτό θα έφθανε στα χέρια των αναγνωστών. Η προφητεία μπορεί να μην έχει ακόμη ολοκληρωθεί, αλλά τα περισσότερα (όλα;) τα επιστημονικά περιοδικά ήδη είναι διαθέσιμα online, με ή χωρίς συνδρομή, ενώ πολλά έχουν πλέον καταργήσει τις έντυπες εκδόσεις. Όσο για τα κλασικά ογκώδη ιατρικά συγγράμματα – π.χ. Harrison και Cecil (παθολογία), Nelson (παιδιατρική), Brenner & Rector (νεφρολογία), Sherlock (ηπατολογία), Sleisenger & Fordtran (γαστρεντερολογία), Murray & Nadel (πνευμονολογία), DeVita & Rosenberg (ογκολογία) κτλ. – είναι θέμα χρόνου να έχουν κι αυτά την μοίρα των δεινοσαύρων. Όπως την είχαν ήδη βρει τελεσίδικα οι διάφορες εγκυκλοπαίδειες, με τις οποίες είχαμε μεγαλώσει.

     Η ψηφιακή τεχνολογία έφερε μια επανάσταση που είναι σε πλήρη εξέλιξη με ρυθμό ολοένα και αυξανόμενο, και με προεκτάσεις που ίσως μόνο εν μέρει φανταζόμαστε. Η κάθε μέρα μας δείχνει ένα καινούργιο πρόσωπο της επανάστασης αυτής. Πολλές πτυχές της έχουν κάνει τη ζωή μας πολύ πιο εύκολη και άνετη, και η δυνατότητα να κάνουμε συναλλαγές με δημόσιες υπηρεσίες, τράπεζες και άλλους φορείς, ιδιωτικούς και δημοσίους, από οποιονδήποτε τόπο και σε όποια ώρα μας βολεύει δεν συγκρίνεται με τα τρεχάματα και τις αναμονές άλλων εποχών (όσοι δεν τα έζησαν, δεν ξέρουν τι έχασαν…). Και όπως συμβαίνει και με άλλα πράγματα, η θετική εμπειρία της ευκολίας ανοίγει την όρεξη για ακόμη περισσότερα πράγματα, για εφαρμογές σε άλλα πεδία. Το πιο πρόσφατο (και ‘καυτό’ ως θέμα συζήτησης) είναι η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence ή απλώς ΑΙ στην καθομιλουμένη).

     Σχεδόν δεν περνάει μέρα που να μη δούμε ένα σχετικό δημοσίευμα, που από τη μια μεριά μας ανοίγει διάπλατα τα μάτια, ενώ από την άλλη μας δημιουργεί ερωτηματικά, απορίες και ανησυχίες για το μέλλον. Μόνο τις τελευταίες λίγες μέρες διαβάζω ότι η πολυσυζητημένη εφαρμογή ChatGPT γράφει ερευνητικές εργασίες (που μάλιστα περνούν με επιτυχία και τα τεστ λογοκλοπής από το αντίστοιχο λογισμικό) και έφασε να πάρει μέχρι και πτυχίο Νομικής. Σύμφωνα με το δημοσίευμα της Καθημερινής, «η εφαρμογή αυτή, η οποία είναι σε θέση να συγκεντρώνει, να επεξεργάζεται και να συνθέτει δεδομένα, μοιάζει παντοδύναμη, καθώς μπορεί να δομεί επιχειρήματα και σκέψεις αντιγράφοντας, ουσιαστικά, τον ανθρώπινο συλλογισμό». Για να αποδείξει του λόγου το αληθές, ο Α. Δρυμιώτης παραθέτει έναν διάλογο «με κάποιον ξένο φίλο του» σχετικά με τα Ελγίνεια Μάρμαρα, το νομικό καθεστώς της κατοχής τους από το Βρετανικό Μουσείο και τις ενέργειες της Ελλάδος να τα ανακτήσει. Η δομή και το περιεχόμενό του είναι άρτια και τα επιχειρήματα αδιάσειστα. Στο τέλος μας αποκαλύπτει ότι οι απαντήσεις δεν δόθηκαν από άνθρωπο αλλά από την παραπάνω εφαρμογή. Με ανάλογο πνεύμα, ο Μ. Σταυρόπουλος στους ‘4 Τροχούς’ παραθέτει έναν διάλογο με την ίδια εφαρμογή σχετικά με την επιλογή νέου αυτοκινήτου. Και πάλι, η συζήτηση θα μπορούσε να είναι με κάποιον ειδικό δημοσιογράφο: πουθενά δεν ξεχωρίζει κανείς κάτι τεχνητό, με αποτέλεσμα ο υπογράφων το κείμενο να αναρωτιέται αν η τεχνητή νοημοσύνη σηματοδοτεί το τέλος της δημοσιογραφίας του αυτοκινήτου.

     Και όχι μόνο, θα πρόσθετα εγώ. Ήδη, με βάση τα παραπάνω, οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι αναθεωρούν τους τρόπους διδασκαλίας και αξιολόγησης των φοιτητών, μια και οι γραπτές εργασίες και τα παραδοσιακά δοκίμια όλο και περισσότερο θα είναι παράγωγα κάποιου υπολογιστή και όχι του φοιτητή. Ανάλογες εφαρμογές υπάρχουν (και ολοένα εξελίσσονται) για τη γνωμάτευση ακτινογραφιών και άλλων απεικονιστικών εξετάσεων, αλλά και για την όλη διαγνωστική διαδικασία. Κι αν θέλουμε να φύγουμε από τον χώρο της επιστήμης, η λογοτεχνία του μέλλοντος μπορεί να γράφεται από ψηφιακούς ‘συγγραφείς’, που ίσως κάποια μέρα να διεκδικούν και βραβείο Νόμπελ, όπως και ψηφιακοί ‘επιστήμονες’.

     Είναι κακή η τεχνητή νοημοσύνη; Έχω γράψει στο παρελθόν ότι κάθε τεχνολογικό επίτευγμα και ευκολία οδηγεί αυτόματα και σταδιακά σε απώλεια φυσικών δεξιοτήτων του ανθρώπου. Έτσι οι μηχανικές μετακινήσεις έχουν αφαιρέσει εν πολλοίς το βάδισμα από τη ζωή μας. Οι αριθμομηχανές μείωσαν την ικανότητά μας να κάνουμε αριθμητικές πράξεις με το μυαλό μας. Κάποτε βασιζόμασταν στη μνήμη μας για αριθμούς τηλεφώνων, σήμερα τους αποθηκεύουμε στο κινητό μας. Και η φωνητική γραφή σε λίγο θα μας κάνει να ξεχάσουμε να γράφουμε με το χέρι. Με ανάλογο τρόπο μπορεί κανείς να προβλέψει ότι η υπερανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης θα είναι εις βάρος της φυσικής νοημοσύνης. Ίσως μάλιστα μια μέρα με τα κριτήρια των υπολογιστών οι άνθρωποι να θεωρούνται... ανοϊκοί! 

     Αν κάτι τέτοιο ακούγεται φανταστικό, δεν έχουμε παρά να σκεφθούμε πού βρισκόμασταν πριν λίγα μόνο χρόνια. Ίσως και εδώ θα πρέπει να "φοβούμαστε τους Δαναούς και δώρα φέροντας".