ΕΣΥ: εντός, εκτός ή επί τα αυτά; [2]

Αναφερθήκαμε αρκετά στις οικονομικές διαφορές μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής ιατρικής, και θα επανέλθουμε σ’ αυτές. Ας δούμε όμως και κάποιες άλλες παραμέτρους, πιο ουσιαστικές. Η ιατρική επιστήμη και τέχνη στους δυο χώρους είναι θεωρητικά η ίδια. Δεν υπάρχουν διαφορετικά βιβλία ή οδηγίες ή αλγόριθμοι για την ιδιωτική και τη δημόσια άσκησή της. Ωστόσο, ο ιδιώτης γιατρός λειτουργεί συνήθως μόνος, φέροντας ολόκληρο το βάρος και την ευθύνη των προβλημάτων που του προσκομίζουν οι ασθενείς, ενώ ο νοσοκομειακός γιατρός έχει γύρω του ένα ευρύτερο σύνολο από συναδέλφους και άλλο υγειονομικό προσωπικό για να μοιραστεί τα προβλήματα αυτά, να συζητήσει τα διλήμματά του και να ζητήσει βοήθεια όπου χρειάζεται. Η κάλυψη αυτή σημαίνει ότι γενικά δεν θα τον ενοχλήσουν οι ασθενείς σε ώρες εκτός υπηρεσίας, κάτι που είναι σχεδόν κανόνας στη ζωή των ιδιωτών γιατρών.

     Κάθε ιατρική ειδικότητα ασχολείται με ένα ευρύ φάσμα παθήσεων και καταστάσεων. Πολλές από αυτές μπορούν να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά σε εξωτερική βάση, με σχετικά περιορισμένο αριθμό εξετάσεων και χωρίς κινδύνους για τους ασθενείς. Υπάρχουν όμως και άλλες που χρειάζονται διαγνωστικές ή θεραπευτικές επεμβατικές πράξεις ή άλλες εξειδικευμένες εξετάσεις, που απαιτούν ειδική τεχνική εμπειρία ή ανάλογο εξοπλισμό ή συνθήκες νοσηλείας για την πρόληψη παρενεργειών ή άλλων προβλημάτων. Η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος της ιατρικής έχει κάνει τις πράξεις αυτές περισσότερες, πολύ πιο συχνές και όλο και πιο σύνθετες, με αντίστοιχη αύξηση του κόστους. Πρακτικά, κάθε ειδικός γιατρός δεν έχει την ίδια εμπειρία σε όλες τις παθήσεις και τις πράξεις της ειδικότητάς του, και θα πρέπει να έχει επίγνωση των ορίων του, πέρα από τα οποία θα πρέπει να παραπέμπει τον ασθενή σε κάποιον εμπειρότερο ή πιο κατάλληλο για το πρόβλημά του. Ούτε όμως και ο κάθε ασθενής μπορεί να βαστάσει τις ολοένα αυξανόμενες δαπάνες της φροντίδας, των εξετάσεων και της θεραπείας του σε ιδιωτικό επίπεδο. Χρειάζεται οπωσδήποτε ένα δημόσιο σύστημα υγείας, χωρίς εκπτώσεις στην ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών, που θα λειτουργεί με επίγνωση του κόστους της φροντίδας που παρέχει και δεν θα θεωρεί ότι οι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι είναι ανεξάντλητοι.

     Το δημόσιο σύστημα είναι απαραίτητο και για έναν ακόμη ιδιαίτερα σημαντικό λόγο. Η ιατρική πρέπει διαρκώς να εκπαιδεύει τα επόμενα στελέχη της. Οι σημερινοί λειτουργοί της σε μερικά χρόνια θα αποχωρήσουν από την υπηρεσία. Η άσκηση των φοιτητών και η ειδίκευση των μελλοντικών γιατρών είναι άμεσα συνδεδεμένη με την φροντίδα των ασθενών και δεν μπορεί να γίνει σε ιδιωτικά ιατρεία ή κλινικές, ακόμη και από καλούς και έμπειρους συναδέλφους. Η εκπαίδευση αυτή, τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο, πρέπει να παρέχεται στα πλαίσια οργανωμένων προγραμμάτων, με την άμεση εποπτεία των ιατρικών σχολών και των αντιστοίχων υπουργείων (Υγείας και Παιδείας), που θα ορίζουν το περιεχόμενο της εκπαίδευσης, τον τρόπο άσκησης και τις μεθόδους αξιολόγησης των γιατρών. Για να ασκούν τα δημόσια νοσοκομεία τις απαραίτητες αυτές λειτουργίες χρειάζονται ειδικευμένο προσωπικό με ανάλογη πείρα, αγάπη και αφοσίωση στη διδασκαλία και την επίβλεψη των εκπαιδευομένων, που θα είναι μέρος της εργασίας τους και όχι καταναγκαστικό πάρεργο. Όταν βρισκόμουν στην Ουαλία, σε μια συζήτηση με τον τότε καθηγητή μου Leszek Borysiewicz του είπα ότι στην Ελλάδα οι πανεπιστημιακοί γιατροί έχουν το δικαίωμα να ασκούν ελεύθερο επάγγελμα, κι εκείνος μου απάντησε: «Περίεργο! Πότε βρίσκουν χρόνο για έρευνα και εκπαίδευση;»

     Είναι προφανές ότι για ένα δημόσιο σύστημα υγείας χρειάζονται χρήματα. Το «δεῖ χρημάτων» του Δημοσθένη ισχύει για όλα και σε όλες τις εποχές, και έχει την έννοια της ρεαλιστικής ανάγκης για οικονομικούς πόρους τόσο των ιδρυμάτων όσο και των λειτουργών της υγείας, η οποία όμως συχνά συγχέεται με την επιθυμία για πλουτισμό (κατά προτίμησιν αφανή στις φορολογικές αρχές…). Εδώ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ‘αντίδοτο’ η υπόδειξη του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου: «ἀρκεῖσθε τοῖς ὀψωνίοις ὑμῶν». Περιορισθείτε στα νόμιμα, αγνοώντας τους πειρασμούς του ‘μαύρου’ χρήματος, είτε εντός είτε εκτός νοσοκομείου.

     Κοντά σε όλα τα παραπάνω δεν θα πρέπει να αγνοείται και η ‘παράδοση’ και οι συνήθειες που έχουν δημιουργηθεί με τον χρόνο, τόσο από πλευράς ιατρών όσο και από πλευράς ασθενών. Τα προβλήματα που θα προκύψουν από μια ριζική αλλαγή του υπάρχοντος καθεστώτος είναι ήδη ορατά από την εισαγωγή του ‘προσωπικού ιατρού’: ούτε οι ασθενείς ούτε οι ίδιοι οι γιατροί που εντάχθηκαν στο σύστημα αυτό γνωρίζουν ποια είναι τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητές τους. Η αλλαγή του συστήματος – το έχουμε ξαναπεί – θα πρέπει να συνοδεύεται από ανάλογη εκπαίδευση των νέων γιατρών από τα φοιτητικά τους χρόνια και ενημέρωση του κοινού.

     Εν κατακλείδι, σε μια ιδανική κοινωνία όλοι οι γιατροί, ιδιώτες και δημόσιοι, θα λειτουργούσαν σεβόμενοι τους κανόνες, χωρίς να επηρεάζονται από άλλους παράγοντες και κίνητρα πέρα από το συμφέρον του ασθενούς, την ορθή και ευσυνείδητη άσκηση της ιατρικής και την προαγωγή της επιστήμης. Δυστυχώς η κοινωνία μας κάθε άλλο παρά ιδανική είναι, όπως φαίνεται σε πολλούς χώρους και εκτός της ιατρικής. Το κράτος θα πρέπει να προσελκύσει επιστήμονες με εμπειρία και μεράκι για δουλειά, με ανάλογα κίνητρα, χωρίς ποιοτικές εκπτώσεις και υποβάθμιση του δημοσίου συστήματος υγείας.