Δημιουργία

Εδώ και μήνες παρακολουθώ από το παράθυρο του γραφείου την ανέγερση μιας επέκτασης στην κλινική. Εντύπωση κάνει, εκτός των άλλων, το πλήθος του σιδήρου που μπαίνει στον ‘οπλισμό’ του όλου κατασκευάσματος. Στην κυριολεξία, χιλιόμετρα από ράβδους σιδήρου μεταφέρονται και στήνονται και αλληλοπλέκονται με προγραμματισμένο τρόπο, για να υποδεχθούν το σκυρόδεμα και να μεταμορφωθούν σε οικοδόμημα με την ανάλογη αντοχή. Ο συνδυασμός ανθρώπινης εργασίας και τεχνολογικής βοήθειας με κάθε είδους μηχανήματα κάνει το έργο αυτό πιο γρήγορο και αποτελεσματικό απ’ ό,τι πριν μερικές δεκαετίες, όπου το μπετόν ‘ανέβαινε’ στους πάνω ορόφους στις πλάτες των εργαζομένων ή στα χειράμαξα. Μεγάλη πρόοδος, περισσότερη ευκολία, λιγότερος ανθρώπινος κάματος.

      Κάνω ένα νοερό άλμα από τις κατασκευαστικές τέχνες στην ανθρώπινη βιολογία. Όσοι έχουμε δει μικροσκοπικές εικόνες ανθρωπίνων οστών θαυμάζουμε τη δομή των οστεΐνων δοκίδων που αποτελούν κάθε κομμάτι του σκελετού μας. Ασύγκριτα πιο πολύπλοκη από την πιο σύνθετη ανθρώπινη κατασκευή, η δομή αυτή, όπως και όλες οι άλλες μέσα στο σώμα μας, αναπτύσσεται χωρίς δική μας προσπάθεια, χωρίς καν την επίγνωσή μας. Και όχι μόνο αναπτύσσεται, αλλά συνεχώς (και χωρίς να παύει να λειτουργεί) αναδιαμορφώνεται, αναπλάθεται, επισκευάζεται, επουλώνεται, χωρίς να μας δίνει καμία αίσθηση όλων αυτών των διεργασιών παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις κάποιας αιφνίδιας και απότομης μεταβολής. Με θαυμαστή ομοιομορφία, αλλά και τεράστια ποικιλία από είδος σε είδος, από άτομο σε άτομο, από όργανο σε όργανο, σε όλους τους έμβιους οργανισμούς πάνω στη γη. 

  

     Κι εδώ ερχόμαστε στην επόμενη σκέψη και παρατήρηση. Όλες οι ανθρώπινες εργασίες, όσο τεχνικά εξελιγμένες κι αν είναι, χρειάζονται ένα σχέδιο (φτιαγμένο από έναν ειδικό) και μια συνεχή επίβλεψη (επίσης από ειδικευμένο άνθρωπο) και παρέμβαση (πάλι από ανθρώπους). Όσες πρώτες ύλες και μηχανήματα κι αν αθροίσουμε, δεν μπορούν να κάνουν απολύτως τίποτε χωρίς σχέδιο και επίβλεψη: αποτελούν αυτό που στη ζωγραφική ονομάζεται ‘νεκρή φύση’ (αν και η Φύση ποτέ δεν είναι νεκρή…). Οι βιολογικές διεργασίες επιτελούνται ‘αυτόματα’, χωρίς ορατό σχέδιο, χωρίς επιστάτες και επιβλέποντες μηχανικούς, χωρίς ανθρώπινα χέρια, με απλούστατες πρώτες ύλες (άνθρακα, υδρογόνο, οξυγόνο, άζωτο) που όμως συμπλέκονται σε μακρομόρια απίστευτης πολυπλοκότητας που επιτελούν εξαιρετικά εξειδικευμένες λειτουργίες που αλληλοσυμπληρώνονται και συνεργάζονται για πολλές δεκαετίες χωρίς διακοπή. Παρόλα αυτά, επιμένουμε να τις θεωρούμε ‘αυτόματες’ και να μην κάνουμε το λογικό άλμα σε Δημιουργό και Δημιουργία και Πρόνοια, δηλαδή στον Θεό.

     Ο Μέγας Βασίλειος, από τους πιο μορφωμένους ανθρώπους της εποχής του σε κάθε τομέα, προβλέποντας ότι η εξέλιξη της ανθρώπινης γνώσης θα έκανε τον άνθρωπο υπερόπτη και θα του δημιουργούσε την ψευδαίσθηση της παντογνωσίας, έγραφε στις Ομιλίες στην Εξαήμερο (Δημιουργία): «Οὐκ ἐλαττοῦται ἡ ἐπὶ τοῖς μεγίστοις ἔκπληξις, ἐπειδὰν ὁ τρόπος καθ᾿ ὃν γίνεταί τι τῶν παραδόξων ἐξευρεθῇ», δηλαδή δεν ελαττώνεται ο θαυμασμός μας για τα μεγαλεία της δημιουργίας όταν ανακαλυφθεί ο τρόπος με τον οποίο έγινε κάποιο από αυτά. Και θέλοντας να τονίσει την αξία που έχει η παρατήρηση και μελέτη του φυσικού κόσμου, παρότρυνε τον κάθε ακροατή του: «Βούλομαί σοι σφοδρότερον τῆς κτίσεως ἐνιδρυνθῆναι τὸ θαῦμα, ἵν᾿ ὅπου περ ἂν εὑρεθῇς, καὶ ὁποίῳ δήποτε γένει τῶν φυομένων παραστῇς, ἐναργῆ λαμβάνῃς τοῦ ποιήσαντος τὴν ὑπόμνησιν». Δηλαδή: Θέλω να εμπεδωθεί μέσα σου όσο γίνεται περισσότερο το θαύμα της κτίσεως, ώστε όπου κι αν βρεθείς, και οποιοδήποτε φυτό κι αν προσέξεις, να σου θυμίζει ολοφάνερα τον ποιητή του.