Κυβερνήσεις και παρασκήνιο

Μια από τις πιο έξυπνες αγγλικές τηλεοπτικές κωμωδίες ήταν η σειρά ‘Yes, Minister’ (‘Μάλιστα, Υπουργέ’) που σατίριζε τους μηχανισμούς της εξουσίας. Οι ευρηματικοί διάλογοί της, γραμμένοι από τον μακαρίτη πλέον Anthony Jay, παρουσίαζαν τη γραφειοκρατία και τις μηχανορραφίες και το παρασκήνιο της διακυβέρνησης, καθώς ο μόνιμος και ‘πωρωμένος’ δημόσιος υπάλληλος σερ Χάμφρι Άπλεμπι (ΧΑ) διδάσκει στον αφελή υπουργό Τζιμ Χάκερ (ΥΠ) πώς λειτουργεί το κράτος. Βρήκα πρόσφατα στο YouTube και μετέφρασα τον ακόλουθο διάλογο, που βέβαια έχει διαχρονική ισχύ και, παρόλο που προκαλεί πολύ γέλιο, μόνο κωμικός δεν είναι. Εδώ ο Άπλεμπι προσπαθεί να πείσει τον Χάκερ για μια πώληση όπλων. Ο Μπέρναρντ (ΜΠ) που εμφανίζεται αργότερα είναι ο γραμματέας του υπουργού.

ΧΑ: Ένας κανόνας της διακυβέρνησης είναι ποτέ να μην πολυψάχνεις κάτι που δεν χρειάζεται. Και ποτέ να μην ορίζεις μια εξεταστική επιτροπή αν δεν ξέρεις εκ των προτέρων ποια θα είναι τα ευρήματά της.

ΥΠ: Δεν το πιστεύω! Εδώ μιλάμε για το καλό και το κακό.

ΧΑ: Αυτό είναι πρόβλημα της εκκλησίας.

ΥΠΟ: Όχι, Χάμφρι! Δικό μας πρόβλημα είναι. Συζητούμε για το σωστό και το λάθος.

ΧΑ: Εσείς μπορεί, υπουργέ, εγώ όμως όχι. Κάτι τέτοιο θα ήταν σοβαρή σπατάλη κυβερνητικού χρόνου.

ΥΠ: Η πώληση όπλων σε τρομοκράτες είναι λάθος.

ΧΑ: Ή πουλάμε όπλα ή όχι. Αν πουλάμε, τελικά θα καταλήξουν σε ανθρώπους που έχουν λεφτά για να τα αγοράσουν.

ΥΠ: Όχι όμως και σε τρομοκράτες!

ΧΑ: Υποθέτω ότι μπορούμε να βάλουμε μια επίσημη υγειονομική προειδοποίηση πάνω στα όπλα: ‘Αυτό το όπλο μπορεί να βλάψει σοβαρά την υγεία σας’.  

ΥΠ: Εσύ μπορεί να το παίρνει ελαφρά το πράγμα, αλλά δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια σε κάτι τόσο ηθικά λάνθασμένο όσο αυτό.

ΧΑ: Αν επιμένετε να συζητάτε ηθικά θέματα, θα σας θυμίσω ότι κάτι ή είναι ηθικά λάθος ή δεν είναι. Δεν μπορεί να είναι λιγάκι ηθικά λάθος.

ΥΠ: Μην παίζεις με τις λέξεις.

ΧΑ: Η διακυβέρνηση δεν έχει να κάνει με την ηθική.

ΥΠ: Αλήθεια; Με τι έχει να κάνει;

ΧΑ: Με τη σταθερότητα. Να δουλεύουν τα πράγματα. Να προλαβαίνει την αναρχία. Να εμποδίζει την κατάρρευση της κοινωνίας. Να είναι ακόμη εδώ αύριο.

ΥΠ: Για ποιο σκοπό;

ΧΑ: Συγγνώμη;

ΥΠ: Ποιος είναι ο τελικός σκοπός της διακυβέρνησης αν όχι το να κάνει το καλό;

ΧΑ: Για την κυβέρνηση δεν υπάρχει καλό και κακό. Υπάρχει μόνο τάξη ή χάος.

ΥΠ: Και είναι τάξη οι τρομοκράτες να παίρνουν βρετανικές βόμβες; [Ο ΧΑ κουνάει το κεφάλι] Και δεν σε νοιάζει;

ΧΑ: Δεν είναι δουλειά μου να με νοιάζει. Γι’ αυτό υπάρχουν οι πολιτικάντηδες. Δουλειά μου είναι να εφαρμόζω την κυβερνητική πολιτική.

ΥΠ: Ακόμη κι αν τη θεωρείς λανθασμένη;

ΧΑ: Σχεδόν όλες οι κυβερνητικές πολιτικές είναι λανθασμένες… αλλά εφαρμόζονται εξαιρετικά καλά.

ΥΠ: Έχεις δει ποτέ δημόσιο υπάλληλο να παραιτείται για λόγους αρχής;

ΧΑ: Μάλλον όχι. Τι απαίσια ιδέα!

ΥΠ: Τώρα καταλαβαίνω ότι είσαι αποκλειστικά αφοσιωμένος στα μέσα και όχι στους σκοπούς!

ΧΑ: Όσον αφορά εμένα, και όλους τους συναδέλφους μου, δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στους σκοπούς και τα μέσα.

ΥΠ: Αν το πιστεύεις αυτό, Χάμφρι, θα πας στην κόλαση.

ΧΑ: Υπουργέ, δεν ήξερα ότι έχετε θεολογικές τάσεις.

ΥΠ: Είσαι ένα ηθικό κενό.

ΧΑ: Αφού το λέτε εσείς, υπουργέ...

ΜΠ: Ώρα για το μεσημεριανό ραντεβού σας, υπουργέ.

ΥΠ: Σιωπηλό σε βλέπω, Μπέρναρντ. Εσύ τι θα έκανες για όλα αυτά;

ΜΠ: Θα έμενα σιωπηλός.

ΧΑ: Λοιπόν, υπουργέ, να αφήσουμε αυτό το θέμα με τις πωλήσεις όπλων;

ΥΠ: Όχι! Θα το πω ο ίδιος στον πρωθυπουργό. Κλείσε μου ένα ραντεβού, Μπέρναρντ! Είναι ακριβώς από τα θέματα που θέλει να γνωρίζει.

ΧΑ: Σας βεβαιώνω, υπουργέ, ότι είναι ακριβώς από τα θέματα που ο πρωθυπουργός απεγνωσμένα ΔΕΝ θέλει να γνωρίζει.

ΥΠ: Αυτό θα το δούμε. [Βγαίνει].

ΧΑ: Πράγματι θα το δούμε. Τι τρέχει, Μπέρναρντ;

ΜΠ: Τίποτε, σερ Χάμφρι.

ΧΑ: Μοιάζεις στενοχωρημένος.

ΜΠ: Να, σκέφτομαι μήπως ο υπουργός έχει δίκιο.

ΧΑ: Πολύ απίθανο. Για ποιο πράγμα;

ΜΠ: Για τους σκοπούς και τα μέσα. Θα καταντήσω κι εγώ ένα ηθικό κενό;

ΧΑ: Το ελπίζω, Μπέρναρντ (τον χτυπάει στον ώμο). Αν δουλέψεις αρκετά σκληρά.

ΜΠ: Μου φέρνει μια απόγνωση. Αν η δουλειά μας είναι να εφαρμόζουμε κυβερνητικές πολιτικές, δεν θα πρέπει να πιστεύουμε σ’ αυτές;

ΧΑ (καγχάζει): Τι εξωφρενική ιδέα!

ΜΠ: Γιατί;

ΧΑ: Μπέρναρντ, έχω υπηρετήσει 11 κυβερνήσεις τα τελευταία 30 χρόνια. Αν πίστευα σε όλες τις πολιτικές τους, θα ήμουν παθιασμένος να μείνουμε έξω από την Κοινή Αγορά και παθιασμένος να μπούμε μέσα. Θα ήμουν πλήρως πεπεισμένος ότι είναι σωστή η εθνικοποίηση της σιδηροβιομηχανίας και η αποκρατικοποίηση ή η επανεθνικοποίησή της. Θα ήμουν θερμός υποστηρικτής της θανατικής ποινής και πολέμιός της. Θα ήμουν και με τον Κέινς και με τον Φρίντμαν, υπέρ των δημοσίων σχολείων και εναντίον τους, τρελός με τις εθνικοποιήσεις και παλαβός με τις ιδιωτικοποιήσεις, αλλά πάνω απ’ όλα θα ήμουν απόλυτα σχιζοφρενής.

ΜΠ: Λοιπόν, τελικά τι πιστεύουμε;

ΧΑ: Αυτή τη στιγμή, Μπέρναρντ, πιστεύουμε ότι πρέπει να εμποδίσουμε τον υπουργό να ενημερώσει τον πρωθυπουργό.

ΜΠ: Μα γιατί;

ΧΑ: Διότι άμα το μάθει ο πρωθυπουργός θα πρέπει να γίνει έρευνα, όπως στο Γουωτεργκέητ. Εκεί η έρευνα για μια διάρρηξη οδήγησε στη μια τρομερή αποκάλυψη μετά την άλλη, και τελικά στην πτώση ενός προέδρου Ο χρυσός κανόνας είναι ‘Μην ανοίγετε κονσέρβες με σκουλήκια’.

ΜΠ: Σωστά, σερ Χάμφρι.

ΧΑ: Το καθετί διασυνδέεται με όλα τα άλλα. Ποιος ήταν που το είπε αυτό;

ΜΠ: Ο γραμματέας του υπουργικού συμβουλίου;

ΧΑ: Κοντά έπεσες. Ο Λένιν ήταν.