Κυρώσεις με κύρος

Εδώ και πολύ καιρό ακούμε για κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Επαπειλούμενες ή έμπρακτες, οικονομικές και διπλωματικές και πολιτικές, εξαγγέλλονται μεν εύκολα, στην πράξη όμως ‘αραιώνουν’ ή αργούν να δείξουν αποτέλεσμα, ή αμφισβητούνται διότι κατόπιν ωρίμου σκέψεως φαίνεται να βλάπτουν εξίσου και τα δύο μέρη, αυτούς που τις εκτελούν και αυτούς που τις υφίστανται. Οι τελευταίοι βλέπουν τους δισταγμούς των πρώτων και σκέφτονται ότι «σκύλος που γαυγίζει δεν δαγκώνει» και συνεχίζουν αδίστακτα τις επιθετικές τους ενέργειες.

     Νομίζω ότι εδώ χρειάζεται λίγη ψυχολογία. Όταν ήμασταν μαθητές δεν μας στοίχιζαν τόσο οι ξυλιές που τρώγαμε όσο η ορθοστασία στη γωνία, η αποβολή, το ‘μαύρισμα’ της διαγωγής. Οι οικονομικές κυρώσεις μπορεί να επιβαρύνουν σε ποικίλο βαθμό τον δράστη, αλλά έχουν και άλλες συνέπειες και δεν μπορούν να διατηρηθούν επ’ αόριστον. Μια πρόσθετη ή εναλλακτική επιλογή θα ήταν οι αθλητικές και πολιτιστικές κυρώσεις. Ένας γενικός αποκλεισμός της ένοχης χώρας από κάθε είδους διεθνή πολιτιστική διοργάνωση, από αθλητικούς αγώνες μέχρι καλλιτεχνικά φεστιβάλ (μουσικά, κινηματογραφικά, θεατρικά κ.α.), εκθέσεις και επιστημονικά συνέδρια θα έδινε ένα ισχυρό μήνυμα τόσο στους επιτιθέμενους όσο και στον κόσμο ολόκληρο ότι δεν μπορείς ως χώρα να διεξάγεις επιθετικούς πολέμους και ταυτόχρονα να επιχειρείς να εξαγάγεις πολιτισμό.

     Αν κάτι τέτοιο ακούγεται σκληρό και άδικο για τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, του αθλητισμού και της επιστήμης της Ρωσίας, ας αναλογισθούν όλοι αυτοί τη στάση τους απέναντι στην ηγεσία της χώρας τους. Η απομόνωση δεν αρέσει σε κανέναν. Ιδίως στους 'μεγάλους'.

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

Παραφροσύνη

 Οι δραματικές εξελίξεις στην Ουκρανία δυστυχώς επιβεβαιώνουν για άλλη μια φορά τη ρήση του Αϊνστάιν για την ανθρώπινη μωρία: δεν φαίνεται να έχει όρια. Γιατί, τί άλλο είναι η ανθρώπινη αλαζονεία, η συμφεροντολογία, η φιλοδοξία, η επιθυμία για κυριαρχία πάνω στους άλλους με οποιοδήποτε κόστος, παρά συμπτώματα μιας απύθμενης αφροσύνης; Με τον πόλεμο να αποτελεί τη χειρότερη επιπλοκή των παθών αυτών. Αιώνες αιματηρών συγκρούσεων, με απόγειο τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν δίδαξαν στους λαούς και στους ηγέτες τους πάνω στη γη ότι μπορούν να συνυπάρχουν ειρηνικά και να συνεννοούνται όταν παραμερίζουν τις κάθε είδους εγωιστικές επιδιώξεις τους. Και κάθε τόσο κάποιος βρίσκει ή δημιουργεί μια αφορμή, μικρότερη ή μεγαλύτερη, για να ανάψει ένα ακόμη φυτίλι στην πυριτιδαποθήκη του κόσμου, αδιαφορώντας για τις καταστροφικές συνέπειες, που συνήθως αφορούν πολλούς άλλους. Για να  προσθέσει με τον τρόπο αυτό το όνομά του στη μαύρη λίστα των ‘μεγάλων πυρπολητών’ που προηγήθηκαν. Ο Θεός να μας ελεήσει όλους.

Αδελφοκτονίες

 Εδώ και καιρό μέσα στην ατμόσφαιρα της κορωνοδημίας έχει βλαστήσει και το Ουκρανικό ζήτημα, που πλέον δείχνει να φθάνει σε μια γενικά ανεπιθύμητη κορύφωση, που την κάνει πολλαπλώς πιο απευκταία η διαφαινόμενη σύγκρουση μεταξύ Ορθοδόξων (κατ’ όνομα) κρατών (δεν νομίζω ότι έχει ξανασυμβεί, τουλάχιστον στη σύγχρονη ιστορία). Μέσα στη ζοφερή αυτή προοπτική, ξαναγίνονται επίκαιρα κάποια κείμενα του οσίου Σωφρονίου του Έσσεξ, γραμμένα σε διάφορες εποχές αλλά από ανάλογες αφορμές [δικές μου οι υπογραμμίσεις]:

     «Με συνέπαιρνε η αίσθηση των παθημάτων της οικουμένης… Ζούσα για χρόνια μέσα σε πνιγηρή ατμόσφαιρα αδελφοκτόνου μίσους, αρχικά του [Πρώτου] Παγκοσμίου κι έπειτα του [Ρωσικού] εμφυλίου πολέμου. Έκτοτε μου είναι προτιμότερο να ακούω για χιλιάδες ίσως θύματα από σεισμούς, πλημμύρες, επιδημίες και άλλες θεομηνίες και καταστροφές, που προκαλούν συνήθως τη συμπάθεια όλων, παρά για πολέμους, που σχεδόν χωρίς εξαίρεση παρασύρουν τους πάντες σε ηθική συμμετοχή στους φόνους. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αμαρτία από τον πόλεμο». [Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι]

     «Ο κόσμος όχι μόνο "ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται", αλλά καταπνίγεται, και οι άνθρωποι παντού παραφρόνησαν από τον φόβο των επερχομένων στη γη συμφορών... Ο αιώνας μας είναι αιώνας ασκήσεως πρωτοφανούς βίας στη συνείδηση των ανθρώπων. Στην εποχή μας παραβιάζονται όλα τα δικαιώματα του ανθρώπου, αν και εμείς ακούμε μόνο τους πληθωρικούς λόγους για την υπεράσπιση του ανθρώπου και των δικαιωμάτων του».  [Γράμματα στη Ρωσία]

     «Η ουσία της απογνώσεως είναι η απιστία στην Ανάσταση… Απορρίπτοντας την πίστη στην Ανάσταση, ο άνθρωπος καταδικάζει τον εαυτό του στον θάνατο. Και η αυτοκαταδίκη αυτή είναι η πραγματική φύση της απογνώσεως. Δεν είναι καθόλου εκπληκτικό ότι ολόκληρος ο κόσμος τώρα βυθίζεται διαρκώς βαθύτερα στην απόγνωση.

     Στην απόγνωσή τους οι άνθρωποι αναζητούν απολαύσεις οποιασδήποτε αξίας, μέχρι και αδελφοκτόνους πολέμους. Έτσι η ανθρωπότητα βαδίζει προς την αυτοκαταστροφή. Η διαφύλαξη των εντολών του Χριστού οδηγεί στην αποκατάσταση του πρωτόκτιστου κάλλους του ανθρώπου. Όταν αυτό αποκατασταθεί, μεταμορφώνει και όλο τον υπόλοιπο κόσμο, όλη την κτίση που υποτάχθηκε στη ματαιότητα». [Το μυστήριο της Χριστιανικής ζωής, σελ. 264-265].

     Και μου έρχεται και πάλι στο νου η γνώμη του μακαριστού Γέροντος, που γράφει ότι το Καλό, ως αυθύπαρκτο, δεν έχει ανάγκη να μεταμφιεσθεί σε Κακό. Αντίθετα, το Κακό δεν είναι αυθύπαρκτο αλλά άρνηση του Καλού, και συχνά φορεί το προσωπείο του Καλού για να μας παρασύρει προς το μέρος του. Που σημαίνει ότι αν κάποιοι μας προτρέπουν να σκοτώσουμε άλλους ή να κάψουμε τα σπίτια τους εν ονόματι κάποιου απώτερου ‘αγαθού’, θα πρέπει να υποπτευθούμε ότι τα κίνητρά τους μόνο αγνά δεν είναι. Με τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «Τί οὖν ἐροῦμεν; Ποιήσωμεν τὰ κακὰ ἵνα ἔλθῃ τὰ ἀγαθά;  Μη γένοιτο!». Είθε οι προσευχές τόσων Ρώσων και Ουκρανών αγίων (μέχρι πρόσφατα δεν γινόταν τέτοια διάκριση) να αποσοβήσουν τον αλληλοσκοτωμό.

 

Πρωτοβουλίες

 Από τα χρόνια της παροικίας μας στη Βρετανία είχαμε διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι εκεί έχουν ένα πνεύμα κοινότητος που συχνά μας ξαφνιάζει ευχάριστα. Ο εθελοντισμός σε κάθε είδους προσπάθειες είναι πολύ διαδεδομένος. Οι χορηγίες απλών ανθρώπων για έργα κοινού συμφέροντος είναι αξιοζήλευτες (θυμηθείτε τον λοχαγό Tom Moore προπέρυσι, που μάζεψε εκατομμύρια για το NHS βαδίζοντας πάνω-κάτω στον κήπο του, στα εκατό του χρόνια). Και κάθε τόσο διαβάζουμε για μια καινούργια ιδέα.
     Έτσι βλέπω σήμερα στη Guardian ότι πολλοί άνθρωποι σε διάφορες περιοχές της χώρας μαζεύουν εθελοντικά από χωράφια λαχανικά που αφέθηκαν εκτός της κύριας συγκομιδής γιατί δεν πληρούσαν τα κριτήρια των σούπερ μάρκετ (σε μέγεθος, χρώμα, σχήμα κτλ.) -- εκεί πηγαίνει ο μεγάλος όγκος της παραγωγής -- και τα παραδίδουν σε τράπεζες τροφίμων για απόρους. Οι καλλιεργητές δεν μπορούν να τα πουλήσουν, και πολλοί συμφωνούν με τον τρόπο αυτό διαχείρισης: αντί να οργώσουν το χωράφι και να τα θάψουν στο χώμα, τα διοχετεύουν με τον τρόπο αυτό εκεί που πιάνουν τόπο. Όπως λέει μια εθελόντρια, «νιώθεις τόσο καλά να συμμετέχεις στην αλυσίδα που παίρνει τρόφιμα από το έδαφος και τα πηγαίνει στα στόματα των ανθρώπων που τα χρειάζονται». Μπράβο τους!

Γλώσσα με ξένα κόκκαλα

 Περιεργαζόμενος, κατά τη συνήθειά μου, την ηλεκτρονική «Καθημερινή» (10/2) βλέπω τον ακόλουθο τίτλο: «Valentine’s Day: Τα best of κόκκινα κραγιόν για τα πιο ζουμερά χείλη». Αφήνω το πρώτο μισό που ούτως ή άλλως είναι ξενόφερτο και δεν με απασχολεί ιδιαίτερα. Εκείνο το «best of» τι δουλειά έχει σε μια ελληνική φράση; Δεν θα την καταλαβαίναμε άραγε αν έγραφε «τα καλύτερα», ή μήπως το αγγλικό είναι ένας βαθμός επιθέτου πάνω από τον υπερθετικό; Η 9η Φεβρουαρίου ήταν η «Ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας». Πέρα από την ημερολογιακή παρουσία της, έχει η μέρα αυτή κάποιο αντίκρισμα στο πώς αντιμετωπίζουμε τη γλώσσα όλοι όσοι τη χρησιμοποιούμε ως καθημερινό εργαλείο; Κι αν μια εφημερίδα του κύρους της «Καθημερινής» υιοθετεί τέτοια «lifestyle» ορολογία (συγγνώμη για το γλωσσικό ολίσθημα, αλλά η λέξη δεν έχει ακριβές ελληνικό αντίστοιχο), τι να περιμένουμε από άλλα Μέσα;

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 16/2/2022]

Ενισχύσεις και δωράκια

Εδώ και μέρες ‘παίζουν’ στα δελτία οι ελαφρόμυαλες δηλώσεις δημάρχου και πρώην υπουργού της ΝΔ για το πώς με κάποια λεφτά ανατράπηκε η έκβαση της εκλογικής αναμέτρησης το 2007 μετά τις φονικές πυρκαγιές της Ηλείας. Δεν μπορεί βέβαια κανείς να ξέρει αν και σε ποιο βαθμό τα χρήματα που δόθηκαν τότε επηρέασαν το τελικό αποτέλεσμα, αφού η σύγκριση γίνεται μόνο με δημοσκοπικά ευρήματα που ως γνωστόν μπορεί να απέχουν πολύ από την πραγματικότητα.  Ας ασχοληθούμε όμως λίγο με κάτι ουσιαστικό. Μετά από μια καταστροφή σχεδόν πάντα δίνονται από το κράτος οικονομικές ενισχύσεις στους πληγέντες. Ερώτηση κρίσεως: πώς ξεχωρίζουν οι θεμιτές παροχές, ελαφρύνσεις, διευκολύνσεις, ‘ανάσες’ προς τους πολίτες από τα αθέμιτα ‘δωράκια’ και ‘κίνητρα’ για ψηφοθηρία; Αυτοί που έχουν την ευθύνη και αποφασίζουν να δώσουν (= κυβέρνηση) κατατάσσουν στην πρώτη κατηγορία όλες τις οικονομικές ενισχύσεις. Αυτοί που ελέγχουν (= αντιπολίτευση) τις βαφτίζουν όλες ‘φακελάκια’. Αν κάποια στιγμή οι ρόλοι αλλάξουν, απλώς αλλάζει και το τροπάριο. «Όσα κάνουμε εμείς είναι απαραίτητες ενέργειες, όσα κάνατε εσείς ήταν ψηφοθηρικές δωροδοκίες». Πού βρίσκεται η αλήθεια;

     Υπάρχει ένα ιστορικό ανέκδοτο, που δεν το θυμάμαι στις λεπτομέρειές του (αν κάποιος ξέρει κάτι ακριβέστερο, ας το καταθέσει). Σε αδρές γραμμές, λέει ότι κατά τον 2^ο Παγκόσμιο Πόλεμο έγινε πρόταση στη βουλή των κοινοτήτων της Βρετανίας να αυξηθεί τιμητικά η πρωθυπουργική χορηγία προς τον Τσώρτσιλ για τις υπηρεσίες του στη χώρα. Υπήρχε διακομματική ομοφωνία να δοθούν 1000 λίρες ετησίως επιπλέον στον ‘πατέρα της νίκης’. Ένας βουλευτής ωστόσο, προφανώς πιο μπασμένος στα οικονομικά, θύμισε στο κοινοβούλιο ότι η αύξηση της πρωθυπουργικής χορηγίας συνδεόταν με κάποια άλλα κονδύλια που ανέβαζαν σημαντικά το τελικό σύνολο της σχετικής δαπάνης. Η παρατήρησή του συζητήθηκε και η τιμητική χορηγία απορρίφθηκε διότι δεν την επέτρεπε το ύψος της δαπάνης σε εποχή που όλη η χώρα ζούσε με το δελτίο.

     Μήπως λοιπόν οι κάθε είδους οικονομικές επιχορηγήσεις για έκτακτα συμβάντα πρέπει να συζητούνται στη βουλή (στα σοβαρά όμως και με στοιχεία, όχι ως προεκλογική κονταρομαχία) και να αποφασίζονται επίσημα και υπεύθυνα πριν εξαγγελθούν δημόσια, ώστε να μη θεωρούνται ως αυθαίρετες προσωπικές ενέργειες και να μη σπιλώνονται με τη ρετσινιά της υστεροβουλίας; Αλλά μάλλον πολλά ζητάω...

Παθήματα χωρίς μαθήματα

 Ο Ν. Κωνσταντάρας είναι από τους αρθρογράφους της ‘Καθημερινής’ που αξίζει να τον προσέχει κανείς. Γράφει μετρημένα, χωρίς άκριτες κραυγές και χλευαστική ειρωνεία, ενημερώνει και κρίνει ψύχραιμα. Διαβάζω προ ημερών στη στήλη του, μετά τον χιονιά της Αθήνας: «Όπως είδαμε με την πανδημία, μπορεί να μάθαμε πολλά για εαυτούς, για την κοινωνία, για το πώς ο καθένας μας συνδέεται με ανθρώπους στην άλλη άκρη της Γης, για το πόσο ανάγκη έχουμε ο ένας τον άλλον. Μιλήσαμε με γείτονες που δεν γνωρίζαμε, καταλάβαμε τη δουλειά που κάνουν γιατροί και νοσηλευτικό προσωπικό, κατανοήσαμε την αξία των ανθρώπων της παραγωγής, της διανομής, της καθαριότητας. Και αφού γίναμε λίγο σοφότεροι, συνηθίσαμε στις έκτακτες συνθήκες, επιστρέψαμε στις κακές συνήθειές μας. Απηχώντας για λίγο τη σιωπή και το δέος της πρώτης μεγάλης απομόνωσης, το χιόνι μάς θυμίζει και πόσο μόνοι είμαστε και πόσο συνδεδεμένοι. Επιμένουμε να αγνοούμε αυτό το μάθημα, ενώ γύρω μας όλα αλλάζουν» (δικές μου οι υπογραμμίσεις).
     Δυστυχώς φαίνεται ότι αυτό εννοούμε με τον όρο ‘κανονικότητα’ και με το αγωνιώδες αίτημά μας για επιστροφή σ’ αυτήν. Το μέγα ζητούμενο είναι να μπορούμε να ζούμε και να διεκδικούμε, και να παρανομούμε ακόμη, με τον τρόπο που είχαμε μάθει πάντοτε. Εντελώς εγωιστικά, κυνηγώντας το κοντόφθαλμο συμφέρον μας, σπαταλώντας και ζωή και χρήμα και όλα τα διαθέσιμα αγαθά. Αυτό έγινε με την οικονομική κρίση που προηγήθηκε, το ίδιο γίνεται και τώρα. Δεν το μάθαμε το μάθημα, ούτε σε ατομική ούτε σε εγχώρια ούτε σε παγκόσμια κλίμακα, και ετοιμαζόμαστε ακόμη και για πολέμους, ενώ έχουμε δει πόσο εύκολα μας γονατίζει ένας απειροελάχιστος ιός, που δεν καταλαβαίνει τίποτε από σύνορα, φυλές, υπερδυνάμεις, οικονομικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα. Όπως λέει η παροιμία, «κάθε θάμα για τρεις μέρες». Και κάθε πάθημα.

Συγκρούσεις και διαφωνίες

 Κάθε τόσο, με κάποια αφορμή, ακούγεται από φωνές δημοσίων προσώπων, δημοσιογράφων, αναλυτών και άλλων το αίτημα για από κοινού (= υπερκομματική) αντιμετώπιση ορισμένων χρονίων προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας. Τρέχουσα αφορμή η οπαδική βία, αλλά και κάποια άλλα ζητήματα μικρότερης μεν έντασης, όχι όμως κατώτερης σημασίας. Το αίτημα πηγάζει από την ‘πλησμονήν’, το μπούχτισμα από αρνητικά φαινόμενα, τη συνειδητοποίηση ότι το πράγμα δεν πάει παραπέρα, ότι δεν πρέπει να περιμένουμε το επόμενο θύμα για να κάνουμε όλοι μαζί κάτι ουσιαστικό. Είναι γενική απαίτηση, συνάδει με την κοινή λογική, τι άλλο θέλουμε επιτέλους;
     Εκείνη η κοινή λογική είναι το ζητούμενο. Μια λογική που θα ξεπερνάει κομματικές νοοτροπίες και συνήθειες δεκαετιών, που θα βάζει στην άκρη προσωπικές φιλοδοξίες και εγωισμούς του τύπου «Είναι αδιανόητο να συνεργασθώ εγώ μ’ αυτόν». Ή ακόμη και του τύπου «Θα συμφωνήσουμε μόνο εφόσον γίνει το δικό μου». Πώς όμως να φθάσει κανείς στο σημείο αυτό σύγκλισης όταν ο γενικός κανόνας στη δημόσια ζωή είναι η αντιπαράθεση και ο ανταγωνισμός σε τόνους οξύτητος; Πόσο συχνά διαβάζουμε ή ακούμε θετικές ειδήσεις ή καλά σχόλια ή εκδηλώσεις αμοιβαίας συνεννόησης; Και πόσο – για να είμαστε εντελώς ειλικρινείς – τραβούν την προσοχή μας καταστάσεις όπου όλα πάνε καλά και όλοι ζουν ευτυχισμένοι;
     Ξέρουμε βέβαια ότι στη λογοτεχνία το ζητούμενο είναι η σύγκρουση, που ανεβάζει την αγωνία και το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι την κάθαρση, η οποία μπορεί να καταλαμβάνει μόνο την τελευταία σελίδα, με ιδανική μορφή το λεγόμενο happy end. Θα μπορούσε κανείς να γράψει (ή θα άντεχε να διαβάσει) ένα βιβλίο 500 σελίδων με περιγραφές ευτυχισμένων στιγμών από την αρχή ως το τέλος; Ωστόσο η διαφορά της λογοτεχνίας από την πραγματικότητα είναι ότι στην πρώτη ο συγγραφέας οδηγεί τα πράγματα όπως εκείνος τα θέλει και γράφει το τέλος κατά την επιθυμία του, ενώ στην αληθινή ζωή συχνά τα γεγονότα παίρνουν τη μορφή χιονοστιβάδας, με ανεξέλεγκτη και δυσάρεστη κατάληξη.
      Μια παρένθεση, όχι άσχετη με το θέμα. Πριν αρκετά χρόνια είχε κυκλοφορήσει σε μετάφραση ένα αρκετά επιτυχημένο βιβλίο του Charlie Shedd με τίτλο ‘Γράμματα στην Κατερίνα’, με συμβουλές ενός πατέρα προς την κόρη του που επρόκειτο να παντρευτεί. Μεταξύ άλλων έδινε και μερικούς «επίσημους κανόνες για έναν σωστό και τίμιο τσακωμό». Σημειώνω κάποιους: «Ο τελικός σκοπός κάθε τσακωμού είναι η βαθύτερη κατανόηση του άλλου». «Ελέγχετε συχνά τα όπλα σας για να βεβαιωθείτε πως δεν είναι επικίνδυνα». «Προσπαθήστε να κατεβάζετε αντί να ανεβάζετε τον τόνο της φωνής σας». Πώς σας φαίνονται;
     Η διαφωνία δεν πρόκειται να λείψει από τα ανθρώπινα πράγματα, και αυτό είναι φυσιολογικό. Ωστόσο δεν πρέπει να οδηγεί σε σύγκρουση τραυματική, από την οποία δεν είναι δυνατή ή εύκολη η ανάκαμψη. Άλλο είναι η διαφορετική γνώμη και η προσπάθεια συγκερασμού απόψεων ώστε να παραχθεί ένα θετικό αποτέλεσμα με κοινή προσπάθεια, και άλλο ο καυγάς χωρίς διάθεση συνεννόησης και προαγωγής του γενικού συμφέροντος. Η διάκριση των δύο είναι δείγμα πολιτισμού, και εξαρτάται από την παιδεία και καλλιέργεια που προσφέρει μια κοινωνία στα μέλη της. Αν μάθουμε από μικροί να κουβεντιάζουμε ήσυχα, όμορφα κι απλά, δεν θα φθάνουμε να ανταλλάσσουμε προσβολές, ύβρεις, γροθιές και μαχαιρώματα για οποιαδήποτε αφορμή. Γένοιτο!

Ιατρική γλώσσα

 Ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας σήμερα, και παίρνω αφορμή από ένα διαδικτυακό ιατρικό σεμινάριο που παρακολουθώ για να καταγράψω κάποιες παρατηρήσεις.
     Η ομιλία που ακούω είναι στην ελληνική αλλά 'καρυκευμένη' άφθονα με αγγλικούς όρους (θα την χαρακτήριζα ως προφορική greeklish). Ενδεικτικά σημειώνω: relapse, summarise, paper, committee, yield, invasive, review, conditional recommendation, assessment, replacement, baseline, low quality evidence, extracardiac sarcoidosis, guidelines, up to date. Δεν υπάρχουν άραγε αντίστοιχοι ελληνικοί όροι για όλες αυτές τις εκφράσεις; Και βέβαια. Γιατί λοιπόν δεν χρησιμοποιούνται;
     Πιθανές αιτίες, κατά τη γνώμη μου: Σπουδές ή παραμονή στο εξωτερικό και κεκτημένη συνήθεια. Ανάγνωση της βιβλιογραφίας, που είναι κυρίως αγγλόφωνη. Ακραία εκδήλωση του φαινομένου να χρησιμοποιούμε εξειδικευμένη γλώσσα (= γνωστή στους μυημένους, ‘κορακίστικα’). Τάση επίδειξης (συχνά ακούσια και ασυναίσθητη). Ωστόσο θα έλεγα ακόμη ότι δεν κάνουμε τον λίγο πρόσθετο κόπο να αποδώσουμε στον λόγο μας στα ελληνικά τους αντίστοιχους όρους. Βέβαια υπάρχει και η πραγματικότητα ότι κάποιοι τεχνικοί όροι απλώς δεν μεταφράζονται με τρόπο ακριβή, εύχρηστο ή σύντομο (χρειάζονται μακρές περιφράσεις για να αποδοθεί το νόημα). Αντίθετα με αυτό που συχνά και αυτάρεσκα λέγεται, η ελληνική δεν είναι η πιο ακριβής γλώσσα για όλες τις χρήσεις.
     Η νόθευση της επιστημονικής γλώσσας από την αγγλική δεν πρόκειται να εκλείψει, και πιθανώς θα αυξηθεί στο μέλλον. Σ’ αυτό δεν βοηθάει καθόλου το γεγονός ότι ελληνικά ιατρικά περιοδικά σταδιακά εγκαταλείπουν τη δημοσίευση κειμένων στην ελληνική και ζητούν άρθρα γραμμένα στα αγγλικά, ώστε να παίρνουν θέση στις διεθνείς βάσεις βιβλιογραφίας και να φαίνονται στις σχετικές αναζητήσεις. Ωστόσο η συνεχιζόμενη χρήση της γλώσσας μας στον επιστημονικό λόγο έχει τη σημασία της. Όχι μόνο για την εθνική υπερηφάνεια, αλλά και ως βοήθημα στην εκπαίδευση και στην επικοινωνία μας με τους ασθενείς και τον υπόλοιπο κόσμο.

Κατάντια

 Κάποτε οι γονείς παρέδιδαν τα παιδιά τους, σε μικρή ηλικία, στους δασκάλους με το αίτημα-εντολή: «Πάρ’το, δάσκαλε, να το κάνεις άνθρωπο». Οι δάσκαλοι τότε ήταν το πολύ-πολύ διετούς φοιτήσεως (τόσο διαρκούσε η φοίτηση στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες, αργότερα έγιναν ‘επιστήμονες’ τετραετούς), αλλά είχαν κοινωνικό κύρος και εξουσία να παιδαγωγούν με τη διδαχή, την πειθώ και την τιμωρία όπου αυτή χρειαζόταν. Την παιδαγωγία αυτή είχαμε την αγαθή τύχη να την υποστούμε σε όλη τη διάρκεια της στοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσής μας, και μπορώ να βεβαιώσω ότι δεν μας άφησε κανένα αρνητικό ψυχολογικό αποτέλεσμα, έστω κι αν συχνά ήταν επώδυνη για τις παλάμες ή τις παρειές μας. Ένα από τα βασικά στοιχεία της σχολικής ζωής ήταν η συμμόρφωση με κανόνες συμπεριφοράς, ενδυμασίας, κόμμωσης και ο σεβασμός της ιεραρχίας. Παρεκκλίσεις και αυθαιρεσίες δεν γίνονταν ανεκτές, και η αποβολή με ανάλογες επιπτώσεις στη διαγωγή ήταν ο κανόνας στα γυμνασιακά χρόνια.
     Και τώρα μαθαίνουμε ότι μαθητής εμφανίσθηκε στο σχολείο του με φούστα και τιμωρήθηκε ο... καθηγητής που τον επέπληξε, ενώ όλοι οι φορείς (μαθητές, καθηγητές, γονείς, ακόμη και το υπουργείο) στράφηκαν εναντίον του. Αν, όπως μετά βεβαιότητος υποπτεύομαι, ο μαθητής ήθελε να τραβήξει την προσοχή και να προκαλέσει ανάλογη αντίδραση, μπορεί να έχει την ικανοποίηση ότι δεν μπορούσε να τα καταφέρει καλύτερα. Αναλογίζομαι όμως ότι μια κοινωνία που, ενώ είχε ποτισθεί ανά τους αιώνες με την καλύτερη φιλοσοφική και πνευματική παράδοση, κατάντησε σήμερα να πίνει το ‘τρελό νερό’ του αείμνηστου Φώτη Κόντογλου και να έχει ως κανόνα της την παραφροσύνη δεν έχει ιδιαίτερες προοπτικές επιβίωσης. Μοιάζει με τη γη εκείνη που περιγράφει ο Απόστολος Παύλος στην προς Εβραίους επιστολή, που «ἐκφέρει ἀκάνθας καὶ τριβόλους», και είναι «ἀδόκιμος καὶ κατάρας ἐγγύς, ἧς τὸ τέλος εἰς καῦσιν» [Εβρ. 6:7-8].
     Σχετικό σχόλιο του Τ. Θεοδωρόπουλου υπάρχει ΕΔΩ.

Από το κεφάλι

Η ελληνική κοινή γνώμη συγκλονίσθηκε αυτές τις μέρες με την εν ψυχρώ δολοφονία 19χρονου σε επεισόδιο οπαδικής βίας στη Θεσσαλονίκη, ένα από τα πολλά που συμβαίνουν. Δικαιολογημένος ο συγκλονισμός, όχι όμως ανεξήγητο το φαινόμενο. Από τη μία μεριά υπάρχει το καθεστώς της πόλωσης σε κάθε έκφανση του δημόσιου βίου, είτε πολιτική είτε αθλητική. Οι οργανωμένοι ‘φίλαθλοι’ δεν διαφέρουν από τις ακραίες ιδεολογικές ομάδες παρά μόνο στη σημαία που κραδαίνουν. Εξίσου βίαιοι, επικίνδυνοι και ανεπιθύμητοι είναι και οι μεν και οι δε. Από την άλλη όμως, κατά την παροιμία, το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι. Η συμπεριφορά, το λεκτικό και η όλη εμφάνιση συγκεκριμένων προσώπων, και μάλιστα εκλεγμένων, σε δημόσιες θέσεις τέτοια μαθήματα και παραδείγματα δίνει. Ο πολιτισμένος διάλογος, η ανταλλαγή επιχειρημάτων και η από κοινού αναζήτηση της καλύτερης λύσης για τα κάθε λογής προβλήματα με τον τρόπο αυτό έχουν εκλείψει. Αντίθετα, οι ‘κορώνες’, η χυδαιολογία και η προσπάθεια προσωπικής ανάδειξης με την μείωση των αντιπάλων («αφού δεν μπορώ εγώ να ψηλώσω, ας κοντύνω τους υπόλοιπους») είναι ο κανόνας στον λεγόμενο ‘ναό της δημοκρατίας’. Τέτοιους αναδεικνύουμε, τέτοια μαθήματα θα παίρνουμε. Από τη λεκτική βία μέχρι τον ξυλοδαρμό και το έγκλημα η απόσταση δεν είναι μεγάλη: τόσα φονικά έχουν την αφορμή τους σε λογομαχίες. Γι’ αυτό και ο αρχαίος Ισοκράτης παραινούσε τον Δημόνικο: «Μήτε γέλωτα προπετῆ στέργε, μήτε λόγον μετὰ θράσους ἀποδέχου· τὸ μὲν γὰρ ἀνόητον, τὸ δὲ μανικόν». Ας βρει η αστυνομία τους ενόχους των δολοφονιών, ας αποβάλει όμως κάποτε και η πολιτεία από τα θεσμικά της όργανα τον ‘μετά θράσους λόγον’. Επιτέλους, τι άλλο πρέπει να πάθουμε για να γίνουμε άνθρωποι;

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]