Κλίμα

 Ακόμη μια μεγάλη διεθνής διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή γίνεται τις μέρες αυτές. Για άλλη μια φορά πολιτικοί, επιχειρηματίες, οικονομικοί παράγοντες και επιστήμονες ποικίλων ειδικοτήτων από όλο τον κόσμο θα κάνουν επισημάνσεις, θα παραθέσουν ανησυχητικά στοιχεία, θα χτυπήσουν όχι καμπανάκια αλλά μεγάλες καμπάνες και σειρήνες για την επικείμενη (πολλοί λένε ότι έχει ήδη φτάσει) κρίση στην ισορροπία των κατοίκων του πλανήτη με την ατμόσφαιρα που όλοι αυτοί αναπνέουν. Από την απέναντι πλευρά του λόφου, ακτιβιστές διαφόρων χρωμάτων θα υψώσουν πανώ και πλακάτ και θα κραυγάσουν διαμαρτυρόμενοι για την καθυστέρηση στη λήψη δραστικών αποφάσεων για τη σωτηρία του πλανήτη, χαρακτηρίζοντας τις όποιες προτάσεις ‘too little, too late’ (πολύ λίγα, πολύ αργά). Είναι δυνατό να γίνει κάτι ουσιαστικό;

     Ας σκεφθούμε λίγο το ζήτημα όσο γίνεται πιο ουδέτερα. Ζούμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, στην οποία ο κόσμος θεωρεί δεδομένες τις διηπειρωτικές συγκοινωνίες (με χιλιάδες πτήσεις κάθε μέρα), παράγει π.χ. στην Κίνα και από εκεί εξάγει σε όλο τον κόσμο (άρα πολυάριθμες υπερωκεάνιες μεταφορές), θέλει απόλυτη αυτονομία στις μετακινήσεις του (άρα πολλά αυτοκίνητα στους δρόμους), θέλει να ρυθμίζει το μικροκλίμα του κάθε σπιτιού, γραφείου, μαγαζιού στην επιθυμητή θερμοκρασία, χειμώνα-καλοκαίρι (άρα χρήση πάμπολλων κλιματιστικών συσκευών), καταναλώνει αχόρταγα κάθε είδους εξωτικό προϊόν, από φρούτα εκτός εποχής μέχρι ηλεκτρονικά (όλα πρέπει να μεταφερθούν από κάπου αλλού), και τόσα άλλα. Όλες αυτές οι δραστηριότητες καταναλώνουν ενέργεια και παράγουν θερμότητα (το τελικό παραπροϊόν όλων των μεταβολών ενέργειας), καθώς και τα γνωστά ‘αέρια του θερμοκηπίου’. Πόσες από τις παραπάνω ‘ευκολίες’ (και πολλές άλλες που δεν αναφέρουμε) θα ήμασταν διατεθειμένοι να θυσιάσουμε εν ονόματι του κλίματος;

      Έπειτα, η ενέργεια δεν είναι αυτοφυής: πρέπει να παραχθεί κι αυτή με κάποιον τρόπο. Οι διάφοροι τρόποι είναι λιγότερο ή περισσότερο ‘πράσινοι’ και έχουν όλοι υπέρ και κατά. Π.χ. η ηλιακή ή η αιολική ενέργεια μπορεί να είναι πιο καθαρή από τα ορυκτά καύσιμα, αλλά δεν μπορεί να κινήσει αυτοκίνητα, πλοία ή αεροπλάνα (τα σκάφη με τα πανιά αποτελούν μάλλον παρελθόν ή στην καλύτερη περίπτωση είδος ναυταθλητισμού, όπως και τα αιωρόπτερα). Η πυρηνική ενέργεια είναι πολύ αποδοτική, αλλά έχει τα δικά της σοβαρά προβλήματα και κανένας δεν θα την αποδεχόταν ως λύση στο πρόβλημα. Οι υδατοπτώσεις είναι πολύ καλές, αλλά και πάλι δεν βοηθούν τα μέσα μεταφοράς. Απομένουν τα ορυκτά καύσιμα (υδρογονάνθρακες, κάρβουνο κτλ), τα οποία κυρίως έχουν μπει στο στόχαστρο των οικολόγων, με το ‘αποτύπωμα του άνθρακα’ να θεωρείται το μελανό στίγμα κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας.  

     Υπάρχει λύση; Δεν είμαι ειδικός, αλλά θα πρέπει να εκφρασθώ ρεαλιστικά, άρα απαισιόδοξα. Όπως κάθε ζωντανός οργανισμός από τη στιγμή που θα γεννηθεί είναι προορισμένος να πεθάνει κάποια στιγμή, έτσι και ο πλανήτης, που κατοικείται από εκατομμύρια ζώντες οργανισμούς, υπόκειται στον νόμο της φθοράς. Οι ανθρώπινες ενέργειες, ακόμη και στην πιο αποφασιστική τους μορφή, μπορεί να αναβάλλουν λίγο την εξέλιξη αυτή, αλλά δεν μπορούν να την αναστείλουν οριστικά. Το γήρας (που δεν έρχεται μόνο του, αλλά συνοδεύεται από τις αρρώστιες και τις αναπηρίες του) και ο θάνατος είναι εξίσου αναπόφευκτο για τον πλανήτη μας όπως και για τον κάθε άνθρωπο. Όπως η ιατρική παρατείνει τη ζωή του ανθρώπου και ανακουφίζει τα συμπτώματα των νόσων χωρίς να αποτρέπει το τέλος, έτσι και οι παρεμβάσεις για το κλίμα (που καλό είναι να γίνουν) θα δώσουν μια παράταση χωρίς να καταργήσουν την φυσική φθορά. Θα ήταν εξαιρετικά υπερφίαλο να διακηρύξει κανείς το αντίθετο. Αν θέλουμε να θεολογήσουμε λίγο, ας σκεφθούμε αυτό που γράφει ο Απόστολος Παύλος, ότι όλη η κτίση υποτάχθηκε στη ματαιότητα (την φθορά) και «συστενάζει καὶ συνωδίνει ἄχρι τοῦ νῦν» μαζί με τον άνθρωπο, για να ελευθερωθεί από τη δουλεία της φθοράς στον μέλλοντα αιώνα [Ρωμ. 8:20-22]. 

     Και κάτι ακόμη. Ως άνθρωποι μπορούμε να συντηρούμε και να επιδιορθώνουμε πράγματα που εμείς κατασκευάζουμε. Δεν μπορούμε να κάνουμε το ίδιο με τον κόσμο, που δεν είναι δικό μας δημιούργημα. Δική μας ευθύνη είναι η καλή διαχείρισή του, όσο υπάρχει. Αν κάνουμε μια αρχή αναγνωρίζοντας την ύπαρξη και την πρόνοια του Δημιουργού, ίσως να έχουμε μια καλύτερη προοπτική.

Δυο κηδείες

 Έλαβαν χώρα χθες, ανάμεσα σε πολλές άλλες ανά τον κόσμο. Η μία πάνδημη, με πολύωρη μετάδοση από τηλοψίας, με κάθε επισημότητα, με τιμές από αγήματα, με εθνικό πένθος, με λόγους εγκωμιαστικούς και συγκινητικούς. Γνωστή η εκλιπούσα, δημόσιο πρόσωπο, δεν θα περίμενε κανείς κάτι διαφορετικό. Η άλλη πρακτικά ιδιωτική. Η κεκοιμημένη γνωστή μόνο στους δικούς της ανθρώπους, περιστοιχισμένη από συγγενείς και λίγους στενούς φίλους που βρέθηκαν γύρω από το σκήνωμά της για τον τελευταίο ασπασμό. «Έλαθε βιώσασα».  
     Εδώ τελειώνουν οι διαφορές. Τα ίδια γράμματα και οι ίδιοι ικετήριοι ύμνοι ακούστηκαν και στις δύο, ο ίδιος εκκλησιαστικός αποχαιρετισμός προσφέρθηκε. «Βασιλεύς ή στρατιώτης, πλούσιος ή πένης, δίκαιος ή αμαρτωλός», όλες οι ανθρώπινες διαφορές και διακρίσεις καταργούνται στη μεσόπορτα εκείνη που οδηγεί από τη μία ζωή στην άλλη. Όπως λέει μια ιταλική παροιμία, μετά από μια παρτίδα σκάκι βασιλείς και στρατιώτες μπαίνουν στο ίδιο κουτί.
     Ευχόμαστε και η έξοδος στην «άλλη πλευρά» να είναι το ίδιο θετική και για τις δύο.

Νοσταλγία

 Ένα ασυνήθιστο επώνυμο τραβάει την προσοχή μου στην καθημερινή επισκόπηση της λίστας ασθενών της κλινικής (συχνά με τον τρόπο αυτό ανακαλύπτω παλιούς γνωστούς, φίλους ή ασθενείς που έχω να δω χρόνια, και που τυχαίνει να εισάγονται για άλλο λόγο). Ασυνήθιστο, αλλά όχι άγνωστο. Πάνε πολλά χρόνια που το είχα συναντήσει για πρώτη φορά, και οι περιστάσεις δεν ήταν καθόλου εύκολες ή ευχάριστες. Ένας προχωρημένος καρκίνος πνεύμονος σε μια γυναίκα κάτω των πενήντα, που είχε δύσκολη εξέλιξη, με ανάγκη για επανειλημμένες ανακουφιστικές παρεμβάσεις και μη ανταπόκριση στη θεραπεία. Μια αναδρομή στο αρχείο μου θυμίζει τις λεπτομέρειες: τέτοια εποχή ήταν που τον βρήκαμε, Οκτώβριος μήνας. Συνολική διαδρομή: επτά μήνες από τη διάγνωση ως το τέλος. Είναι σύμπτωση άραγε που και η σημερινή ασθενής έχει την ίδια πάθηση;

     Πηγαίνω στο δωμάτιο της άρρωστης, που έχει χειρουργηθεί εδώ και δυο μέρες. «Κοινωνική επίσκεψη», της λέω. «Έτυχε να δω το επώνυμό σας, και είχα κάποτε ασθενή την Μ….». Τη βλέπω να κουνάει αργά το κεφάλι, με κάτι σαν νοσταλγία στο βλέμμα της. «Η αδελφή μου», λέει σιγανά, «το 2009». Ευτυχώς η δική της νόσος είναι σε καλύτερο στάδιο (αφού μπόρεσε να αφαιρεθεί) και διαφορετικού ιστολογικού τύπου, και συνεπώς με καλύτερες προοπτικές ριζικής ίασης. «Εγώ την έβλεπα τότε», λέω χωρίς να χρειάζεται – το θυμάται κι εκείνη. «Ο κύριος Π. δεν είστε;» Ανταλλάσσουμε δυο λόγια-αναμνήσεις, της δίνω τις ευχές μου για καλή ανάρρωση. «Με συγκινήσατε», μου λέει ενώ αποχωρώ με παρόμοιο συναίσθημα στην καρδιά.

     Εκείνος ο πόνος για το παρελθόν… Η ανάκληση των γεγονότων, οι σκέψεις για τα διλήμματα που αντιμετωπίσαμε τότε, για την επικοινωνία με τον άρρωστο που έχει πλέον φύγει από τον κόσμο αυτό, το εσωτερικό ερώτημα αν του φερθήκαμε καλά, αν ανακουφίσαμε το βάσανό του, αν σταθήκαμε δίπλα του. Η καταφατική απάντηση κάνει τον ‘νόστο’, την επιστροφή στο παρελθόν, αφορμή χαρμολύπης. Ένα από τα 'τυχερά' της δουλειάς μας.

Πρόοδος: είναι αναγκαία;

 Η τεχνολογική πρόοδος είναι κάτι για το οποίο καυχάται με κάθε τρόπο ο σύγχρονος άνθρωπος. Δεν χάνει ευκαιρία να εκθειάζει τα επιτεύγματά της, τα οποία έρχονται απανωτά, σε βαθμό που δεν προλαβαίνουμε να τα γνωρίσουμε και να τα αξιολογήσουμε. Πριν καλά-καλά ακούσουμε για το ένα έρχεται το επόμενο. Ίσως αυτή η σπουδή θα μπορούσε να είναι και το βασικό επιχείρημα εναντίον της.
     «Μα, είναι δυνατό να έχει μειονεκτήματα η πρόοδος;» θα ρωτήσει με απορία κάποιος. «Θα θέλαμε να ζούμε ακόμη στον Μεσαίωνα, ή ακόμη χειρότερα στην αρχαιότητα, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, τρεχούμενο νερό, συγκοινωνίες και τηλεπικοινωνίες άφθαστες σε άνεση και ταχύτητα, χωρίς την κάθε είδους ευκολία που μας έχει διαθέσει άφθονη η τεχνολογία;» Δεν νομίζω ότι θα δυσκολευόμασταν να συμφωνήσουμε μαζί του. Το ζητούμενο δεν είναι να γυρίσουμε πίσω εγκαταλείποντας ό,τι έχουμε δημιουργήσει για τη βελτίωση της καθημερινής ζωής. Η ένσταση αφορά κυρίως στον ρυθμό της προόδου, αλλά και στην επιλογή των εξελίξεων που θα ενσωματώσουμε στη ζωή μας. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν μας χρειάζονται και μπορούμε να τα αποφύγουμε ολότελα. Ο απόστολος Παύλος θα έλεγε και σ’ αυτή την περίπτωση το «πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾿ οὐ πάντα συμφέρει… ἀλλ᾿οὐκ ἐγὼ ἐξουσιασθήσομαι ὑπό τινος» [Α΄ Κορ. 6:12]: να μη γίνουμε δούλοι της προόδου. Όπως λέγεται στην ιατρική, η τεχνική δυνατότητα εκτέλεσης μιας πράξης δεν αποτελεί ένδειξη για να την κάνουμε (κάτι που δεν τηρείται πάντα με ακρίβεια). Το ίδιο ισχύει και σε κάθε άλλον τομέα.
     Η πρόοδος λοιπόν έχει και τις ‘σκιές’ της. Συνήθως τα αγαθά της οφείλονται καταρχήν στην έμπνευση, την περιέργεια και την επίμονη προσπάθεια κάποιων τεχνικών ή επιστημόνων, που μπορεί να εμφορούνται από καλές προθέσεις και ανιδιοτελή κίνητρα. Ωστόσο, η εργασία τους απαιτεί οικονομική στήριξη, και αυτή πολύ συχνά (για να μην πούμε πάντα) παρέχεται με την προοπτική της εμπορικής εκμετάλλευσης και του κέρδους. Οι χορηγοί τέτοιων προσπαθειών δεν αφήνουν ανεκμετάλλευτες τις ευκαιρίες: μόλις διαπιστώσουν ότι κάποιο εύρημα υπόσχεται κέρδος, σπεύδουν να το οικειοποιηθούν, να το εξαγοράσουν και να το ‘σερβίρουν’ στην αγορά με την ανάλογη προβολή και διαφήμιση, συχνά παραμερίζοντας τον αρχικό δημιουργό που άλλα μπορεί να σκεφτόταν για το πνευματικό του ‘παιδί’.
     Το φαινόμενο αυτό το βλέπουμε οπουδήποτε κι αν στρέψουμε τα μάτια μας στον κόσμο. Πολύ συχνά φέρει την ονομασία ‘αναβάθμιση’, και κλασικό παράδειγμά της αποτελούν οι ποικίλες ηλεκτρονικές μας συσκευές. Από υπολογιστές μέχρι κινητά τηλέφωνα και λειτουργικά συστήματα και προγράμματα και εφαρμογές, δεν περνάει μέρα που να μην ανακοινώνεται μια νέα έκδοση, ένα καινούργιο μοντέλο, μια εξελιγμένη μορφή, που αμέσως παραγκωνίζει, ακυρώνει, αχρηστεύει το προηγούμενο, έστω κι αν ακόμη δεν το είχαμε μάθει, έστω κι αν ήταν υπεραρκετό για τον σκοπό του. Και βέβαια οι εξελίξεις σπάνια προσφέρουν κάτι ριζικά καινούργιο και πραγματικά χρήσιμο: κατά κανόνα έχουν να κάνουν με το φαίνεσθαι, με την επιφάνεια (εξ ου και ο αγγλικός όρος facelift, που σημαίνει φτιασίδωμα, αισθητική ανόρθωση του προσώπου). Αλλά βέβαια αυτό μεταφράζεται σε πωλήσεις για τη βιομηχανία, που ποντάρει στην ανθρώπινη δίψα για προβολή και επίδειξη με δευτερεύοντα πράγματα, συνήθως σε βάρος της τσέπης μας, αφού το κάθε καινούργιο αποκτάται με ανάλογο κόστος. Πώς να φτάσουν τα λεφτά για τα απαραίτητα, όταν αναλίσκονται στις ‘αναβαθμίσεις’; Κι αν χρησιμοποιήσαμε την ψηφιακή τεχνολογία ως παράδειγμα, το ίδιο ισχύει και για οποιοδήποτε άλλο καταναλωτικό είδος.
     Υπάρχει θεραπεία για το πρόβλημα αυτό; Και βέβαια. Δεν εισηγούμαι να πετάξουμε το κινητό μας τηλέφωνο ούτε να σπάσουμε τον υπολογιστή μας, όπως έκαναν οι λουδίτες (Luddites) στην πρώτη βιομηχανική επανάσταση της Αγγλίας που κατέστρεφαν τις υφαντικές μηχανές (διότι τους έκλεβαν τη δουλειά). Ωστόσο, πριν προχωρήσουμε στην αγορά οποιουδήποτε νέου τεχνολογικού ή άλλου ‘αγαθού’, ας κάνουμε στον εαυτό μας δυο-τρεις απλές ερωτήσεις. Μου χρειάζεται στ’ αλήθεια; Προσθέτει κάτι ουσιαστικό σ’ αυτό που ήδη έχω;  Μπορώ να ζήσω χωρίς αυτό; Ας απαντήσουμε ειλικρινά, με το χέρι στην καρδιά, και ας ενεργήσουμε με γνώμονα τις απαντήσεις αυτές, και όχι τις εισηγήσεις της αγοράς και τη όποια δίψα μας για το καινούργιο. Εξάλλου, όπως λέει και η λαϊκή παροιμία, το περίσσιο χαλάει το ίσιο. Για να ξαναγυρίσουμε στον απόστολο Παύλο, και τηρουμένων των αναλογιών, «ἔχοντες διατροφὰς καὶ σκεπάσματα, τούτοις ἀρκεσθησόμεθα» [Α΄ Τιμ. 6:8].
     Αναφερθήκαμε παραπάνω και στον ρυθμό, την ταχύτητα της προόδου. Έχει κι αυτή τη σημασία της, και συνεπώς θα χρειασθεί να της αφιερώσουμε ένα ιδιαίτερο σημείωμα.

Άμυνα, υγεία και στελέχωση

Παίρνοντας αφορμή από την επιστολή του αρχιπλοιάρχου κ. Γεωργιάδη (15/10, Η εκπαίδευση στα νέα όπλα) θυμούμαι μια ρήση του Σοφοκλή: «Οὐδέν ἐστιν οὔτε πύργος οὔτε ναῦς ἔρημος ἀνδρῶν μὴ ξυνοικούντων ἔσω» (Οιδίπους Τύραννος, στ. 56-57). Σε απλή γλώσσα: δεν είναι τίποτε ούτε οι πύργοι ούτε τα πλοία, αν δεν έχουν ανθρώπους μέσα τους. Ο λόγος αυτός ισχύει όχι μόνο στην άμυνα, αλλά σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως στην υγεία. Το να αναπτύξει κανείς π.χ. επιπλέον κλίνες Εντατικής Θεραπείας ή χειρουργεία ή άλλες ειδικές μονάδες απαιτεί αφενός τεχνολογικό εξοπλισμό και υποδομές και αφετέρου εξειδικευμένο προσωπικό για τη στελέχωσή τους. Το πρώτο είναι το πιο εύκολο, μια και σημαίνει μόνο οικονομική δαπάνη (που συχνά διατίθεται ως δωρεά, όπως έχουμε δει και στην τρέχουσα πανδημία). Το δεύτερο είναι το πιο δύσκολο: πρέπει το δημόσιο να προσελκύσει επαρκή αριθμό ιατρών, νοσηλευτών και άλλων ειδικοτήτων, να τους εκπαιδεύσει όλους αυτούς ανάλογα και να τους κρατήσει στις θέσεις τους με τα σχετικά κίνητρα (που δεν είναι μόνο οικονομικά). Αυτό απαιτεί σχεδιασμό και βούληση που θα είναι υπεράνω κομμάτων και κυβερνήσεων, μια και η επίτευξή του θα γίνει σε βάθος χρόνου. Που σημαίνει ότι όσο νωρίτερα αρχίσει το κράτος να το σχεδιάζει και να το υλοποιεί, τόσο καλύτερα.

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

Κενότητες

 Διαβάζω στην Καθημερινή (7/10/21) τον τίτλο: «Ν. Δένδιας: Κενού περιεχομένου οι αιτιάσεις όσων δεν ψηφίζουν τη συμφωνία με τη Γαλλία». Δεν άκουσα τις δηλώσεις του υπουργού για να ξέρω αν έτσι ακριβώς εκφωνήθηκε ο λόγος. Ωστόσο, «κενό» δεν μπορεί να είναι το περιεχόμενο αλλά «κενές περιεχομένου» είναι οι αιτιάσεις (που αν είχαν περιεχόμενο δεν θα ήταν κενές). Συνεπώς εκείνη η γενική είναι εντελώς άστοχη. Βέβαια στη ροή του λόγου μπορεί να ξεφύγει κάτι τέτοιο, αλλά στην γραπτή απόδοσή του δεν νομίζω ότι δικαιολογείται.

[Δημοσιεύθηκε ως επιστολή στην Καθημερινή]

Αν θέλει ο Θεός...

  Η σελίδα μας τρέφει μια ιδιαίτερη συμπάθεια στη λαϊκή σοφία, όπως την εκφράζουν οι μύθοι του Αισώπου και οι ιστορίες του Νασρεντίν Χότζα. Από τον δεύτερο δανειζόμαστε το παρακάτω επεισόδιο, με αφορμή τις πρωτοφανείς καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις του τελευταίου 24ώρου στην Αττική και αλλού (λέγεται ότι στον Κηφισό έπεσαν 30 εκατομμύρια τόννοι νερού μέσα σε μια μέρα· όταν από πρακτική πείρα ξέρουμε ότι μπορεί να πλημμυρίσουμε ακόμη και από μια βρύση που τρέχει ξεχασμένη ή από μια βουλωμένη αποχέτευση, ας κάνουμε τη σχετική σύγκριση).

     Ένα βράδυ ο Νασρεντίν λέει στη γυναίκα του: «Αύριο θα πάω στο χωράφι». Εκείνη του απαντά: «Χότζα μου, πες ‘Αν θέλει ο Θεός, θα πάω στο χωράφι’». «Θέλει δε θέλει ο Θεός, εγώ θα πάω», λέει πεισματικά ο Χότζας. Την επαύριο φεύγει για το χωράφι, που ήταν σε αρκετή απόσταση. Πιάνει μια νεροποντή που κρατάει όλη τη μέρα, ο Χότζας δεν φαίνεται πουθενά, το βράδυ πέφτει η γυναίκα του για ύπνο. Γύρω στα μεσάνυχτα χτυπάει η εξώπορτα. «Αν θέλει ο Θεός, γυναίκα, εγώ είμαι», λέει απ’ έξω τουρτουρίζοντας ο μουσκεμένος και μετανιωμένος Χότζας. 

     Η ιστορία αφιερώνεται στοχευμένα στους πολιτικούς κάθε απόχρωσης, ιδίως στους ‘εισαγγελείς’ της αντιπολίτευσης, καθώς και στους κριτές των πάντων δημοσιογράφους. Ωστόσο το δίδαγμά της ισχύει για όλους μας ανεξαιρέτως. Όπως μας λέει ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος, «ἐὰν ὁ Κύριος θελήσῃ, καὶ ζήσομεν καὶ ποιήσομεν τοῦτο ἢ ἐκεῖνο» [Ιακ. 4:15]. Όση επιτελική δουλειά και όση καταγγελτική κριτική κι αν κάνουμε, αν επιμένουμε να αγνοούμε τον Θεό θα μας θυμίζει εκείνος την παρουσία του, ακόμη και με τρόπους που δεν θα μας αρέσουν.

Μνήμη νόσου

 Από χθες κυριαρχεί στις ειδήσεις η απόσυρση της Φώφης Γεννηματά από την ‘κούρσα’ για την προεδρία του Κινήματος Αλλαγής, λόγω υποτροπής κάποιου προβλήματος υγείας της. Τα ειδησεογραφικά δελτία έσπευσαν να τονίσουν την ενότητα του πολιτικού κόσμου, που παραμέρισε τις τακτικές διαμάχες του για να εκφράσει τις ευχές και τη συμπαράστασή του στην ασθενή, και μακάρι οι ευχές να πιάσουν τόπο. Δεν είναι βέβαια παράξενο, απεναντίας είναι πολύ φυσικό και ανθρώπινο να αλλάζουν οι προτεραιότητες και τα σχέδια και να ξεχνιούνται οι όποιες φιλοδοξίες και οι χρόνιες αντιπαλότητες μπροστά στο φάσμα μιας δυνητικά απειλητικής για τη ζωή νόσου. Γιατί όμως να περιμένουμε να προκύψει το χειρότερο σενάριο για να συλλογισθούμε ότι κανένας μας δεν γνωρίζει «τι τέξεται η επιούσα»; Γιατί δεν βάζουμε στο νου μας εκείνο το απλό «σήμερα εκείνη, αύριο ίσως εγώ» και δεν συμπεριφερόμαστε ανάλογα;  Πολλή κακία και ακόμη περισσότερη ανοησία θα είχαν εκλείψει από την καθημερινότητα, ιδιωτική και δημόσια, αν βλέπαμε με το πρίσμα αυτό τη ζωή μας.

Η Ευρώπη και τα μέλη της

 Τον τελευταίο καιρό βλέπουμε την Πολωνία να αψηφά την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ντιρεκτίβες της και να θέτει την κρατική νομοθεσία πάνω από την Ευρωπαϊκή. Αυτό έχει προκαλέσει γενικό θόρυβο και αντιδράσεις (ένα είδος πανικού, θα το έλεγα) στις Βρυξέλλες και τις λοιπές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, που μιλούν για εθνικισμό και προειδοποιούν για Polexit (κατά το Brexit). Γιατί τόση ανησυχία;  Έχουμε γράψει επανειλημμένα στο παρελθόν ότι πρέπει να υπάρχει ένα όριο στη δικαιοδοσία της Ευρώπης. Η κοινή αγορά, η ελευθερία κινήσεως, οι πιο ανοιχτές συναλλαγές, δεν μπορούν να παραβιάζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα και την αυτοδιάθεση των χωρών μελών. Η κάθε χώρα, ο κάθε λαός έχει μια δική του ιστορική, πολιτισμική και εθιμική παράδοση που δεν την συμμερίζεται αναγκαστικά με όλους και δεν είναι εύκολο αλλά ούτε και σκόπιμο να την αποποιηθεί και να την ισοπεδώσει κάτω από έναν Ευρωπαϊκό ‘οδοστρωτήρα’, όσο καλοήθης κι αν είναι αυτός -- αν βέβαια ένας οδοστρωτήρας μπορεί να είναι καλοήθης. Αυτή η αντίληψη δεν αποτελεί ούτε αντιευρωπαϊσμό ούτε εθνικισμό. Για να το πούμε κάπως σχηματικά, είμαι Έλληνας Ευρωπαίος, όχι Ευρωπαίος Έλληνας.

Πού βρισκόμαστε

 Η τρέχουσα κατάσταση της νόσου Covid-19 στα μέρη μας. 

Όσοι θέλουν να δουν μια συνοπτική ανασκόπηση της νόσου από διάφορες πλευρές, μπορούν να διαβάσουν το κείμενο του καθηγητή Δ. Σιδερή με τίτλο ‘Κορωνοϊού αποκαλυπτήρια‘.

Πανδώρα

 Πολύς ο λόγος τις τελευταίες ημέρες για τα λεγόμενα ‘χαρτιά της Πανδώρας’, ένα πλήθος από έγγραφα και ηλεκτρονικά αρχεία που διέρρευσαν στα Μέσα και περιέχουν αναλυτικές λεπτομέρειες για τα οικονομικά μυστικά εκατοντάδων μεγιστάνων του πλούτου και ‘τσάρων’ της πολιτικής ανά τον κόσμο. Έχουμε ξαναγράψει εδώ για παρόμοιες καταστάσεις. Ζηλεύουμε; Όχι βέβαια. Απλώς αναρωτιόμαστε τι αντίκρυσμα θα έχει όλος αυτός ο κρυφός πλούτος μετά την έξοδο από τη ζωή αυτή. Αν δεν έχει, γιατί δεν διατίθεται -- τουλάχιστον εν μέρει -- εκεί που θα πιάσει τόπο, για τη μείωση των κραυγαλέων ανισοτήτων ανά τον κόσμο;  Είναι παραπάνω από σίγουρο ότι με μια τέτοια διαχείριση οι κάτοχοί του δεν θα γίνονταν αισθητά φτωχότεροι (το αντίθετο μάλιστα, με μεταφυσική προοπτική).
     Ένα δευτερεύον ερώτημα βέβαια είναι αν όλο αυτό το ‘μαύρο’ χρήμα φορολογήθηκε ποτέ (μπορείτε να χαμογελάσετε συγκαταβατικά) και αν πρόκειται να φορολογηθεί αναδρομικά τώρα που έγινε φανερό (εδώ αφήστε τον εαυτό σας ασυγκράτητο...).
     Και αφήνοντας στην άκρη τα ερωτήματα ας σκεφθούμε ένα συμπέρασμα παλιό αλλά πάντα επίκαιρο και απόλυτα έγκυρο, αφού το διατύπωσε ο ίδιος ο Χριστός: «Οὐκ ἐστι κρυπτὸν ὃ οὐ φανερὸν γενήσεται, οὐδὲ ἀπόκρυφον ὃ οὐ γνωσθήσεται καὶ εἰς φανερὸν ἔλθῃ» [Λουκ. 8:17].

Απατεώνες... της πυρκαγιάς

 Αναρωτιέται κανείς αν ένα τέτοιο γεγονός αποτελεί έκπληξη ή ήταν αναμενόμενο για την ελληνική πραγματικότητα. Όπως διαβάσαμε τις προάλλες, ερευνώνται απίστευτες ιστορίες απόπειρας εξαπάτησης του δημοσίου με αφορμή την οικονομική στήριξη των πυροπλήκτων. Έτσι π.χ. για έξι κτίρια υποβλήθηκαν συνολικά αιτήσεις από πεντακόσια διαφορετικά ΑΦΜ, ενώ έγιναν χιλιάδες αιτήσεις για μεταβολές του Ε9 ώστε ακίνητα που δεν ανήκαν σε πυρόπληκτες περιοχές να περιληφθούν σ’ αυτές, και άλλα παρόμοια. Αποτέλεσμα ήταν -- ορθώς -- να παγώσει η όλη διαδικασία αποπληρωμής των ενισχύσεων μέχρι να διασταυρωθούν τα στοιχεία και να φανεί ποιοι πραγματικά έχουν πληγεί και σε ποιο βαθμό. Βλέπετε, οι απατεώνες με τις πράξεις τους δεν ζημιώνουν κάποιο απρόσωπο ‘Δημόσιο’ αλλά όλους τους γνήσια αναξιοπαθούντες, οι οποίοι στερούνται τη βοήθεια που χρειάζονται να λάβουν το συντομότερο δυνατό, για να προλάβουν τον χειμώνα και να ξαναχτίσουν τις καμμένες ζωές τους.  
     Από την άλλη, το γεγονός ότι όλες αυτές οι υποθέσεις βγήκαν γρήγορα στη φόρα αναδεικνύει τα πλεονεκτήματα του ψηφιακού κράτους, από το κόσκινο του οποίου δεν είναι εύκολο να περάσουν οι αετονύχηδες συμπατριώτες μας.

Άλλα ήθη

 Περίπου στα ‘ψιλά’ των ειδήσεων πέρασε το γεγονός ότι τις προάλλες καταδικάστηκε (για δεύτερη φορά) ο τέως πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί για παράνομη χρηματοδότηση της προεκλογικής του εκστρατείας το 2012 σε φυλάκιση ενός έτους, που θα εκτίσει στο σπίτι φορώντας ως απαραίτητο αξεσουάρ και το σχετικό ηλεκτρονικό βραχιολάκι. Αυτά συμβαίνουν σε χώρες όπου η δικαστική εξουσία είναι πραγματικά  -- και όχι κατ’ όνομα -- ανεξάρτητη από τις άλλες και δεν υπόκειται σε χειραγώγηση από τα  πολιτικά κόμματα, ούτε περιμένει την εξουσιοδότησή τους για να κρίνει παρανομούντες πολιτικούς, ακόμη και τους πιο υψηλά ιστάμενους.