Παιδέματα

 Το πρόσφατο συμβάν είναι πασίγνωστο. Δυο νεαροί ξυλοκόπησαν ανελέητα και τραυμάτισαν έναν σταθμάρχη του Μετρό όταν τους έκανε παρατήρηση αφενός γιατί έβαζαν τα πόδια τους πάνω στα καθίσματα και αφετέρου γιατί δεν φορούσαν μάσκες, όπως έπρεπε. Οι συνήγοροί τους λένε ότι μετάνιωσαν για την πράξη τους, αλλά βέβαια δεν περιμέναμε ότι θα έλεγαν και τίποτε διαφορετικό. Συνηθισμένο γεγονός; Ας δούμε τα πράγματα λίγο ευρύτερα.
     Εδώ και μερικές δεκαετίες έχουμε σαν κοινωνία εθισθεί σε βίαια επεισόδια. Βανδαλισμοί δημοσίων κτιρίων, σπασίματα βιτρινών, πυρπολήσεις κάδων και αυτοκινήτων, πετροπόλεμοι, μολότωφ και τα συναφή έχουν αποκτήσει εθιμικό χαρακτήρα, σε σημείο που να μη μας προκαλούν αντιδράσεις. Η πορεία των πραγμάτων είναι δεδομένη: ενίοτε κάποιοι παραπέμπονται (οι περισσότεροι μένουν ασύλληπτοι), οι ομοϊδεάτες τους σπεύδουν να συμπαρασταθούν με την απειλή νέων επεισοδίων, διατυπώνονται αμφιβολίες, τελικά δεν μπαίνει κανένας μέσα, και βέβαια για αποκατάσταση των ζημιών ούτε λόγος. Πρέπει να γίνει κάτι ιδιαίτερα απεχθές για να ταρακουνηθούμε λίγο.
     Σίγουρα πολλοί παράγοντες έχουν συντελέσει στη δημιουργία του κλίματος αυτού. Ας εστιάσουμε σε δυο από αυτούς. Ο ένας είναι η απουσία κάθε είδους τιμωρίας από το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Η τιμωρία, αντίθετα με όσα πρεσβεύουν οι σύγχρονοι παιδαγωγοί, έχει σκοπό να αποτρέψει κακές συμπεριφορές και έχει νόημα και αξία όταν εφαρμόζεται στην κατάλληλη ηλικία. Τα μικρά δένδρα τα δένουμε με πασσάλους ώστε να πάρουν την κατεύθυνση που πρέπει και να στερεωθούν σ’ αυτήν. Αν ένα δένδρο μεγαλώσει στραβά, δεν μπορούμε πλέον να το ισιώσουμε. Αν κανείς έχει ανδρωθεί χωρίς να έχει τιμωρηθεί ποτέ για οποιαδήποτε ενέργειά του, τότε δεν θέλει και πολύ για να φτάσει σε πράξεις σαν κι αυτές που όλοι μετά βδελυγμίας καταδικάζουμε, χωρίς να πολυσκεφτόμαστε τα αίτια.  
     Ο άλλος παράγων είναι η έννοια της ιεραρχίας και του σεβασμού της. Κι αυτός σχετίζεται άμεσα με την παιδεία. Από τη στιγμή που μπαίνουμε στην κοινωνική ζωή ως μικροί μαθητές, μαθαίνουμε (ή τουλάχιστον θα πρέπει να μαθαίνουμε) ότι υπάρχει μια κλίμακα ιδιοτήτων και αξιωμάτων, με κάποιες βαθμίδες. Υπάρχουν γονείς, δάσκαλοι, διευθυντές, διοικητές, προϊστάμενοι, όργανα τάξεως, δημόσιοι λειτουργοί, υπεύθυνοι σε κάθε χώρο ή μορφή εργασίας, όχι φυσικά για να ασκούν αυθαίρετα εξουσία στους ‘από κάτω‘, αλλά για να επιβλέπουν και να εφαρμόζουν τους κανόνες λειτουργίας του συγκεκριμένου χώρου, μικρού ή μεγάλου. Η ισοπέδωση των βαθμίδων που έχει συστηματικά καλλιεργηθεί εδώ και δεκαετίες, σε συνδυασμό με την ατιμωρησία που προαναφέραμε, έχει σε μεγάλο βαθμό διαβρώσει το οικοδόμημα της κοινωνίας. Σχεδόν κανένας ανώτερος δεν τολμά να απευθύνει παρατήρηση σε κατώτερο, γιατί μπορεί να βρει τον μπελά του. Και η αναστροφή του κλίματος αυτού δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.   
     Θα μπορούσε κανείς να γράψει πολλά πάνω στο θέμα, αλλά ας κλείσουμε με μια υποθετική ερώτηση: τι θα γινόταν άραγε αν δυο αστυνομικοί είχαν ξυλοκοπήσει κάποιον που έσπαζε ή έκαιγε; Ούτε να το σκέφτομαι δεν θέλω.

     Ας είναι οι παραπάνω σκέψεις ένα 'φιλολογικό' μνημόσυνο σε γονείς και δασκάλους που δεν δίστασαν να μας παιδαγωγήσουν και με τη βέργα τότε που τη χρειαζόμασταν.