«Γιατρέ μου, έχω λίγο πονόλαιμο και 37,1. Μήπως είναι ο ιός;»
Καθημερινό το ερώτημα, και πολλές φορές τη μέρα αυτή την εποχή. Είτε προφορικό είτε σε γραπτό μήνυμα στο κινητό. Από τακτικούς ασθενείς και από κάποιους που δεν τους έχουμε δει εδώ και χρόνια και που συγκινούν με την ανάμνησή τους. Με παραλλαγές ως προς τα συμπτώματα, με διαβαθμίσεις ως προς τον βαθμό άγχους, ως προς τη διάθεση να αποδεχθεί ο ερωτών την καθησυχαστική διαβεβαίωση. Δικαιολογημένη η ανησυχία: τόσα λέγονται και γράφονται, είναι να μην προβληματίζεται κανείς; Ακόμη και τα μισά να είναι αληθινά, δεν πρέπει να ανησυχούμε;
Για τον αποδέκτη ιατρό το κάθε ερώτημα κρύβει ένα κλινικό δίλημμα. Πόσο μπορεί να βασισθεί στην όποια προσωπική πείρα και γνώση, στην προηγούμενη γνωριμία με τον ασθενή και την ψυχολογία του, στα δεδομένα της εποχής και στην όλη περιρρέουσα ατμόσφαιρα για να δώσει μια θετική ή αρνητική απάντηση; Υπάρχουν βέβαια κάποιοι κανόνες, αλλά είναι γνωστό ότι όλοι έχουν τις εξαιρέσεις τους, κι αυτές έχουν την κακή συνήθεια να μασκαρεύονται με κοινά συμπτώματα. Ποιος από τους δέκα, είκοσι, πενήντα αναφερόμενους βήχες ή πυρετούς θα αποτελεί επίφοβο κρούσμα, και πώς θα το διαγνώσει εξ αποστάσεως; Βλέπετε, η απάντηση μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες τόσο για τον ασθενή και το στενό του περιβάλλον (απομόνωση; επαγρύπνηση; για πόσα άτομα και για πόσο καιρό;) όσο και για τον ίδιο τον γιατρό (μήπως προχθές που πέρασε ο συγκεκριμένο από το ιατρείο μου άφησε κανένα αόρατο ’πεσκέσι’; πρέπει να τον δω εκτάκτως; κι αν χειροτερέψει αργότερα και δεν τον προλάβουμε;).
Όλοι έχουμε βιώσει μικρές ή μεγαλύτερες διαγνωστικές αστοχίες και απώλειες, που τις θυμόμαστε ως πικρά αλλά διδακτικά μαθήματα για τα όρια των γνώσεων και της επάρκειάς μας, «ίνα μη υπεραιρώμεθα». Είναι γνωστό ότι η αβεβαιότητα είναι μια από τις κύριες πηγές στρες στην άσκηση της ιατρικής. Γι’ αυτό κάθε ερώτημα ασθενούς πρέπει να γίνεται αφορμή για μια εσωτερική προσευχή ώστε η απάντηση που θα δοθεί να είναι κατά το δυνατόν ορθή, έστω κι αν τα στοιχεία στα οποία βασίζεται είναι αόριστα και μη ειδικά, διότι τελικά «παρὰ Ὑψίστου ἐστὶν ἴασις» [Σοφία Σειράχ 38:2]. Ας το κατανοούν αυτό και οι ασθενείς μας, και ας μας συγχωρούν «δια τας ελλείψεις μας», όπως έλεγε ο Παπαδιαμάντης στους φίλους του κάθε φορά που τους αποχαιρετούσε.
Υστερόγραφο. Δεν μπορώ να μην προσθέσω ευγνωμόνως το μήνυμα που έλαβα από έναν παλιό μου ασθενή (χωρίς τρέχοντα προβλήματα): «Ελπίζω και εύχομαι όλα και όλοι καλά: Καλή δύναμη σε όλους μας και ειδικά σε όλους εσάς που είστε στην πρώτη γραμμή».
Καθημερινό το ερώτημα, και πολλές φορές τη μέρα αυτή την εποχή. Είτε προφορικό είτε σε γραπτό μήνυμα στο κινητό. Από τακτικούς ασθενείς και από κάποιους που δεν τους έχουμε δει εδώ και χρόνια και που συγκινούν με την ανάμνησή τους. Με παραλλαγές ως προς τα συμπτώματα, με διαβαθμίσεις ως προς τον βαθμό άγχους, ως προς τη διάθεση να αποδεχθεί ο ερωτών την καθησυχαστική διαβεβαίωση. Δικαιολογημένη η ανησυχία: τόσα λέγονται και γράφονται, είναι να μην προβληματίζεται κανείς; Ακόμη και τα μισά να είναι αληθινά, δεν πρέπει να ανησυχούμε;
Για τον αποδέκτη ιατρό το κάθε ερώτημα κρύβει ένα κλινικό δίλημμα. Πόσο μπορεί να βασισθεί στην όποια προσωπική πείρα και γνώση, στην προηγούμενη γνωριμία με τον ασθενή και την ψυχολογία του, στα δεδομένα της εποχής και στην όλη περιρρέουσα ατμόσφαιρα για να δώσει μια θετική ή αρνητική απάντηση; Υπάρχουν βέβαια κάποιοι κανόνες, αλλά είναι γνωστό ότι όλοι έχουν τις εξαιρέσεις τους, κι αυτές έχουν την κακή συνήθεια να μασκαρεύονται με κοινά συμπτώματα. Ποιος από τους δέκα, είκοσι, πενήντα αναφερόμενους βήχες ή πυρετούς θα αποτελεί επίφοβο κρούσμα, και πώς θα το διαγνώσει εξ αποστάσεως; Βλέπετε, η απάντηση μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες τόσο για τον ασθενή και το στενό του περιβάλλον (απομόνωση; επαγρύπνηση; για πόσα άτομα και για πόσο καιρό;) όσο και για τον ίδιο τον γιατρό (μήπως προχθές που πέρασε ο συγκεκριμένο από το ιατρείο μου άφησε κανένα αόρατο ’πεσκέσι’; πρέπει να τον δω εκτάκτως; κι αν χειροτερέψει αργότερα και δεν τον προλάβουμε;).
Όλοι έχουμε βιώσει μικρές ή μεγαλύτερες διαγνωστικές αστοχίες και απώλειες, που τις θυμόμαστε ως πικρά αλλά διδακτικά μαθήματα για τα όρια των γνώσεων και της επάρκειάς μας, «ίνα μη υπεραιρώμεθα». Είναι γνωστό ότι η αβεβαιότητα είναι μια από τις κύριες πηγές στρες στην άσκηση της ιατρικής. Γι’ αυτό κάθε ερώτημα ασθενούς πρέπει να γίνεται αφορμή για μια εσωτερική προσευχή ώστε η απάντηση που θα δοθεί να είναι κατά το δυνατόν ορθή, έστω κι αν τα στοιχεία στα οποία βασίζεται είναι αόριστα και μη ειδικά, διότι τελικά «παρὰ Ὑψίστου ἐστὶν ἴασις» [Σοφία Σειράχ 38:2]. Ας το κατανοούν αυτό και οι ασθενείς μας, και ας μας συγχωρούν «δια τας ελλείψεις μας», όπως έλεγε ο Παπαδιαμάντης στους φίλους του κάθε φορά που τους αποχαιρετούσε.
Υστερόγραφο. Δεν μπορώ να μην προσθέσω ευγνωμόνως το μήνυμα που έλαβα από έναν παλιό μου ασθενή (χωρίς τρέχοντα προβλήματα): «Ελπίζω και εύχομαι όλα και όλοι καλά: Καλή δύναμη σε όλους μας και ειδικά σε όλους εσάς που είστε στην πρώτη γραμμή».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου