Ευγνώμων μνήμη

Όταν ήμουν γύρω στα δώδεκα, ο μακαρίτης ο παππούς Γιάννης, βλέποντας ότι δεν είχα ιδιαίτερη διάθεση να μελετώ αγγλικά, μου έκανε μια δελεαστική πρόταση. «Αν μάθεις  αγγλικά, θα πάμε μαζί στην Αμερική», μου είπε, ξέροντας ότι αυτό ήταν ένα παιδικό μου όνειρο. Λίγα χρόνια αργότερα, σε ηλικία ογδόντα ετών, εκείνος έκανε μόνος του το υπερπόντιο ταξίδι για να συναντηθεί με την απόδημη αδελφή του μετά από σαράντα και πλέον χρόνια χωρισμού. Η σειρά μου να περάσω τον Ατλαντικό θα ερχόταν πολύ αργότερα. Ωστόσο, το έξυπνο τέχνασμά του μου έδωσε το απαραίτητο κίνητρο.
     Έτσι είχα τότε, πριν πενήντα χρόνια, την αγαθή τύχη να διδαχθώ από έναν άνθρωπο που πραγματικά αγαπούσε τη δουλειά του. Συνδυάζοντας διδακτική τέχνη, ακούραστη προσπάθεια και επιμονή, βοηθούσε τους μαθητές του να αγαπήσουν τη γλώσσα. Την εποχή εκείνη, διδασκαλία σήμαινε κιμωλία: σε κάθε μάθημα γέμιζε ολόκληρους πίνακες με νέες λέξεις, συνώνυμες και αντίθετες, τα οποία στη συνέχεια εξηγούσε με λεπτομέρειες και παραδείγματα, και τα οποία ήθελε να μαθαίνουμε και να χρησιμοποιούμε σωστά. Μας έβαζε να γράφουμε δοκίμια, διηγήματα και διαλόγους πάνω σε ποικίλα θέματα. Διόρθωνε τα λάθη μας και επεσήμαινε τις αδυναμίες μας. Το απόγειο ήταν η εβδομαδιαία πρακτική άσκηση συνομιλίας. Μας παρουσίαζε με συντομία ένα θέμα – πρακτικό, φιλοσοφικό ή και πολιτικό (όλα αυτά στην περίοδο της δικτατορίας) – και στη συνέχεια συντόνιζε την μεταξύ μας συζήτηση-αντιπαράθεση πάνω σ’ αυτό για ένα δίωρο, στο οποίο δεν επιτρεπόταν η χρήση της ελληνικής. Πέρασαν χρόνια για να καταλάβουμε την αξία της εξάσκησης αυτής.
     Πέρα από την τυπική διδασκαλία μας ενθάρρυνε να δανειζόμαστε βιβλία από τα ράφια του για ελεύθερη ανάγνωση, και σιγά-σιγά ανεβήκαμε τη σκάλα από την παιδική σειρά Ladybirds στη λογοτεχνία, απλουστευμένη αρχικά, πρωτότυπη και σύνθετη πιο ύστερα. Ώσπου να τελειώσω το Γυμνάσιο είχα διαβάσει πολλά κλασικά μυθιστορήματα στις πρωτότυπες εκδόσεις τους. Μας έβαζε να συνοψίζουμε μακροσκελή κείμενα σε περιλήψεις με συγκεκριμένο αριθμό λέξεων. Συνήθως δυσανασχετούσα με την άσκηση αυτή που τη θεωρούσα ανούσια. Πολύ αργότερα συνειδητοποίησα ότι αυτό ακριβώς ζητούν τα ιατρικά περιοδικά που βάζουν αυστηρά αριθμητικά όρια στα άρθρα που δημοσιεύουν.
     Στα χρόνια που ακολούθησαν, η τέχνη στη γλώσσα που απέκτησα με τις διδαχές του αποδείχθηκε ένα από τα πιο χρήσιμα εφόδια στη ζωή μου. Με βοήθησε να ζήσω χωρίς δυσκολία πολλά χρόνια στη Βρετανία και να περάσω διάφορες μεταπτυχιακές εξετάσεις, προφορικές και γραπτές (τα σχόλια που άκουγα για τη γλωσσική μου άνεση μου θύμιζαν κάθε τόσο τον δάσκαλό μου). Η ραγδαία είσοδος των υπολογιστών στη ζωή μας έκανε τη γνώση της αγγλικής ακόμη πιο απαραίτητη: κάθε μέρα την χρησιμοποιώ για συνεχιζόμενη ιατρική ενημέρωση, για γενικές πληροφορίες και ειδήσεις, για ψυχαγωγία, για τις μεταφραστικές μου εργασίες. Όλα αυτά δείχνουν την έκταση της επίδρασης του δασκάλου αυτού στη ζωή μου (και στη ζωή πολλών άλλων από τους μαθητές του). Μια από τις αγαπημένες του συμβουλές ήταν: «Να γράφετε τις σκέψεις και τις ιδέες σας όπως σας έρχονται. Να τις κλειδώνετε σ’ ένα συρτάρι και να τις ξαναβλέπετε μετά από μέρες, εβδομάδες και μήνες. Πόσες από αυτές ισχύουν ακόμη; Πόσες έχουν αλλάξει με τον χρόνο; Πόσες θα υποστηρίζατε και πάλι όπως πρώτα;» 
     Με τον καιρό γνωριστήκαμε φιλικά και οικογενειακά, ακόμη και ιατρικά, και οι ρόλοι μας αντιστράφηκαν, κι έφτασα να του δίνω εγώ συμβουλές σε διάφορες περιπέτειες της υγείας του, μικρό αντίδωρο για τη δική του μακροχρόνια και πολύτιμη προσφορά. Κάποτε, στη διάρκεια μιας νοσηλείας, του έδειξα ένα κείμενο που είχα δημοσιεύσει σε ξένο περιοδικό για τη συμβολή του στη μόρφωσή μου: το διάβασε με δάκρυα, κι εγώ δεν μπόρεσα να συγκρατήσω τα δικά μου. Σιγά-σιγά γνώρισα όχι μόνο τον αφοσιωμένο δάσκαλο, αλλά έναν βαθιά σκεπτόμενο πνευματικό άνθρωπο, που έβλεπε πέρα από τα σύνορα της παρούσης ζωής και συλλογιζόταν με προσδοκία τον Θεό και το αιώνιο μέλλον και ξέχυνε τη μεταφυσική αυτή αναζήτηση σε γραπτούς στοχασμούς και στίχους, και αντιμετώπιζε στωικά και «ως έχων ελπίδα» τα αυξανόμενα προβλήματα του γήρατος, μέχρι το τέλος.
     Ας είναι οι λίγες αυτές αναμνήσεις ένα μικρό κατευόδιο στον Κώστα Ράπτη, μια ευχή για καλόν Παράδεισο και αιώνια ανάπαυση «μετά των αγίων».