Εκτροπές

Έμαθα σήμερα από το πρωινό επιστημονικό πεντάλεπτο του Πρώτου Προγράμματος ότι, σύμφωνα με ειδικούς επιστήμονες, το μαγνητικό πεδίο της γης σήμερα δεν είναι ίδιο με εκείνο που ήταν πριν οκτακόσιες χιλιάδες χρόνια. Κάτι τέτοια ακούσματα με γοητεύουν καταρχήν στην επιστήμη: υπάρχει άραγε κάτι που δεν μπορούμε να ανακαλύψουμε; Πώς το βρήκαν, αλήθεια; Κι ύστερα έρχονται δεύτερες σκέψεις. Ας πούμε ότι το μεθοδολογικό πρόβλημα λύθηκε με κάποιο πολύπλοκο τρόπο, άγνωστο σε μας τους κοινούς θνητούς. Μπορεί κανείς να αποδείξει το σωστό ή το λάθος της διαπίστωσής τους; Αν κάποιος άλλος ισχυρισθεί κάτι διαφορετικό, η διαφωνία μπορεί να κρατήσει στον αιώνα, χωρίς να υπάρχει τρόπος να επιλυθεί αντικειμενικά. Κι αφού το βρήκαν, ποια είναι η σημασία του; Μας προσθέτει κάτι ουσιαστικό, κάτι πρακτικό και χρήσιμο, κάτι που να μπορούμε να το αξιοποιήσουμε δημιουργικά; Θα ζούμε διαφορετικά τώρα που το μάθαμε;

     Από τα εφηβικά μου διαβάσματα θυμάμαι το ‘Άνω Κάτω’ του Ιουλίου Βερν. Δεν το ξέρετε; Περιληπτικά, κάποιοι έχουν την ιδέα, με τη χρήση ενός υπερμεγέθους κανονιού, να αλλάξουν τον άξονα περιστροφής της Γης, ώστε να μπορούν να γίνουν εκμεταλλεύσιμα τα τεράστια ορυκτά κοιτάσματα του Βορείου Πόλου. Το εγχείρημα τελικά αποτυγχάνει (ευτυχώς…), αλλά η μυθιστορία του Βερν μας δίνει μια σχεδόν προφητκή ιδέα για το πώς μπορεί να εκτροχιασθεί η φιλοδοξία του ανθρώπου και πού μπορεί ενδεχομένως να οδηγήσει (κάτι που σήμερα το βλέπουμε πολύ πιο χειροπιαστά).

     Σίγουρα η επιστημονική γνώση δεν πρέπει να έχει μόνο ωφελιμιστικό χαρακτήρα. Ωστόσο, με δεδομένες τις ποικίλες δυνατότητες εκτροπής της, μου φαίνεται ότι θα περιορισθώ στις δεύτερές μου σκέψεις.