Ελευθεροτυπία

Μια λέξη και μια έννοια ανάλογη με τη δημοκρατία: ιδεώδες, ζητούμενο, όραμα, ακόμη και σύνθημα για πολλούς ανά τον κόσμο. Έχει και τη δική της παγκόσμια ημέρα, σήμερα, 3 Μαΐου. Όπως όμως και η δημοκρατία, είναι ανοικτή σε παρερμηνεία και σε κατάχρηση και σε διαστρέβλωση, και βέβαια σε καταπάτηση. Έτσι π.χ. πάμπολλες (για να μη γίνω απόλυτος) χώρες στον κόσμο ισχυρίζονται ότι έχουν ελευθερία τύπου (όπως και δημοκρατία), ουαί και αλίμονο όμως αν γράψει ή πει κανείς κάτι για τον αφέντη τους. Ούτε να διανοηθούν δεν μπορούν οι περισσότεροι άνθρωποι στις χώρες αυτές ότι μπορεί να υπάρχει αντίθετη γνώμη, ότι όσα λέει ο εκάστοτε ‘πατερούλης’ ή Μεγάλος Αδελφός δεν είναι ακριβώς ευαγγέλιο και σύμβολο πίστεως αλλά επιδέχονται και αμφισβήτηση και διόρθωση. Ακόμη κι εκεί που τα πράγματα είναι κάπως πιο ελεύθερα, ο τύπος (και γενικά ο δημόσιος λόγος) συχνά είναι ελεγχόμενος και κατευθυνόμενος από οικονομικά και προσωπικά συμφέροντα. Έτσι το τι ‘περνάει’ σαν είδηση και τι θάβεται, τι γράφεται και ξαναγράφεται ως – πάντα καλώς νοουμένη! – προπαγάνδα και τι αποσιωπάται παντελώς, είναι προϊόν διηθήσεως (φιλτραρίσματος) μέσα από ηθμούς κομματικούς, επιχειρηματικούς, διπλωματικούς και πολιτικά ορθούς. Αυτό το τελευταίο είναι το πιο σύγχρονο εφεύρημα για να ασκεί κάθε μειοψηφία έμμεση δικτατορική εξουσία επί της πλειοψηφίας. Έτσι, ανάλογα με τη ‘μόδα’ της κάθε εποχής, επιτρέπεται ή δεν επιτρέπεται να σχολιάζει κανείς και να επικρίνει διάφορα θέματα. Κι αν κάποια στιγμή φανεί στο προσκήνιο μια αντίθετη γνώμη, ο μηχανισμός της ‘πολιτικά ορθής ελευθεροτυπίας’ (για να επινοήσω κι εγώ μια έκφραση) θα φροντίσει να δημοσιεύσει δεκάδες άρθρα και κείμενα που θα την πολεμήσουν ως αναχρονιστική, οπισθοδρομική, καθυστερημένη, σκοταδιστική (πλούσια η ελληνική γλώσσα…).

     Ωστόσο, εξακολουθούμε να απολαμβάνουμε την ελευθερία του τύπου και του λόγου. Χρώμενοι λοιπόν του αγαθού αυτού, θυμόμαστε ένα ανέκδοτο από την εποχή του Πρώτου Ψυχρού Πολέμου. Ένας Αμερικανός δημοσιογράφος καυχιέται σ’ έναν Σοβιετικό συνάδελφό του: «Εμείς έχουμε απόλυτη ελευθερία τύπου. Εγώ μπορώ να βρίζω δημόσια ακόμη και τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, χωρίς συνέπειες». «Κι εγώ μπορώ να κάνω το ίδιο, και να πάρω και παράσημο», λέει ο Σοβιετικός. «Δηλαδή τι μπορείς να κάνεις;» ρωτάει έκπληκτος ο Αμερικανός. «Να βρίζω δημόσια τον Πρόεδρο των ΗΠΑ», είναι η απάντηση. Κάπως έτσι και σήμερα, με ποικίλους συνδυασμούς στις εθνικότητες. Χρόνια πολλά και ελεύθερα λοιπόν.