Memento mori

Στην αρχαία Ρώμη κάθε νικηφόρος στρατηγός έκανε τον λεγόμενο θρίαμβο: μια παρέλαση των αιχμαλώτων και των λαφύρων του, στην οποία προηγείτο ο ίδιος πάνω σε άρμα, φορώντας χρυσοκέντητο μανδύα και δάφνινο στεφάνι, και αποθεωνόταν από τα πλήθη. Κι ενώ ο λαός τον επευφημούσε, ένας ακόλουθος πάνω στο άρμα του κάθε τόσο τον προσγείωνε ψιθυρίζοντάς του: «Θυμήσου ότι πρόκειται να πεθάνεις» (αυτό σημαίνει το γνωμικό του τίτλου).

     Θυμήθηκα την παλιά αυτή ιστορία καθώς διάβασα ότι ένας προγραμματιστής έφτιαξε μια εφαρμογή (κοινώς app) για κινητό τηλέφωνο, η οποία πέντε φορές τη μέρα σου θυμίζει ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να πεθάνεις. Η μνήμη του θανάτου δεν είναι κάτι καινούργιο, ωστόσο η αξία της εξαρτάται από το νόημα που της δίνει κανείς. Έτσι ο ηδονιστής και ο εν γένει κοσμικός άνθρωπος αντιδρά στη σκέψη του θανάτου με το σύνθημα «φάγωμεν, πίωμεν, αύριον γαρ αποθνήσκομεν». Στον αντίποδα, η μνήμη θανάτου είναι παλιό ασκητικό όπλο κατά της ραθυμίας και της εν γένει ‘χαλαρής’ ζωής, και ο Άγ. Ιωάννης της αφιερώνει τον ς΄ λόγο της Κλίμακος των αρετών, που αυτή την εποχή διαβάζεται στα μοναστήρια. «Μνήμη θανάτου ἐναργής περιέκοψε βρώματα, βρωμάτων δε ἐν ταπεινώσει κοπέντων συνεξεκόπησαν πάθη», μας λέει μεταξύ άλλων. Ακόμη πιο παλιά διαβάζουμε στη Σοφία Σειράχ: «ἐν πᾶσι τοῖς λόγοις σου μιμνήσκου τὰ ἔσχατά σου, καὶ εἰς τὸν αἰῶνα οὐχ ἁμαρτήσεις». Μια τέτοια θεώρηση, από έναν σύγχρονο Γέροντα, μπορεί να βρει κανείς ΕΔΩ. Σε όσους τρέφονται με τα «ζωηρά λόγια» των Γραφών και των Πατέρων, οι ηλεκτρονικές υπενθυμίσεις «κομίζουν γλαύκα εἰς Αθήνας».