Αρχαιότητες

Το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» φιλοξενεί σήμερα ένα άρθρο και έναν εκτενή σχολιασμό από αναγνώστες για τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στο γυμνάσιο (με αφορμή τις προτάσεις 56 Πανεπιστημιακών για κατάργησή τους). Τον διάβασα με ενδιαφέρον και σημειώνω εδώ κάποιες σκέψεις μου. Νομίζω λοιπόν ότι η στάση μας απέναντι σε κάθε σχολικό μάθημα, από τη γλώσσα και τα θρησκευτικά μέχρι τη γυμναστική και τη μουσική, σε μεγάλο βαθμό διαμορφώνεται από τους καθηγητές που μας το διδάσκουν, την προσέγγιση και την αγάπη τους προς το μάθημα τους. Προσωπικά ευτύχησα να έχω σε όλο το γυμνάσιο γενικά καλούς φιλολόγους, και είχα και την κατ’ οίκον επικουρία του πατέρα μου και του παππού Γιάννη (σιδηροδρομικός ήταν ο μακαρίτης, αλλά ήξερε τον Τζάρτζανο απ’ έξω και μας εξέταζε δυο φορές το χρόνο, όταν είχαμε εξετάσεις στο σχολείο). Όταν γνώρισα καλούς μαθηματικούς ήταν μάλλον αργά.
     Τι μου έμεινε από τα αρχαία που διδάχθηκα πριν τόσες δεκαετίες; Κάποια από τα κείμενα του Ζούκη και μερικοί μύθοι του Αισώπου. Η αρχή της ‘Κύρου Αναβάσεως’, του ‘Υπέρ αδυνάτου’ λόγου του Λυσία και του ‘Κρίτωνα’. Το προοίμιο της Ιλιάδας και οι πρώτοι εκατό στίχοι της Οδύσσειας. Οι ύβρεις του Αχιλλέα προς τον Αγαμέμνονα (‘ω μιν αναιδίην επιειμένε, οινοβαρές, κυνός όμματ’ έχων κραδίην δ’ ελάφοιο’). Το προοίμιο της Ιστορίης του Ηροδότου. Οι αποστροφές του Οιδίποδα προς τον Τειρεσία (‘τυφλός τα τ’ ώτα τον τε νουν τα τ’ όμματ’ ει’) και του Ορέστη προς την Ιφιγένεια στην Ταυρίδα (‘ο ναυστολών εγώ ειμι τας συμφοράς, ούτος δε συμπλεί των εμών μόχθων χάριν’). Καλά δεν θα ήταν να διδασκόμασταν περισσότερα επιλεγμένα γνωμικά και αποσπάσματα, πρωτότυπα και σε μετάφραση, με λιγότερη έμφαση στη γραμματική και περισσότερη στο περιεχόμενο; Η κατανόηση του δευτέρου θα είχε πολύ μεγαλύτερη αξία, και θα μας έκανε να αγαπήσουμε και τη μορφή του πρωτοτύπου.
     Θα διακινδυνεύσω και μια πρόβλεψη. Όσο θα υπάρχουν Έλληνες, θα υπάρχει και κάποιας μορφής γλωσσικό ζήτημα. Είναι κάτι σαν τους ‘αιώνιους αντιπάλους’ στα γήπεδα, σαν την διπολική πολιτική μας, μια μόνιμη αφορμή διελκυστίνδας όπου η κάθε πλευρά αισθάνεται υποχρεωμένη να τραβήξει το σχοινί προς την αντίθετη κατεύθυνση, αγνοώντας τη μέση λύση, τη χρυσή τομή και τον κοινό τόπο της συνεννόησης. Ίσως διότι η μέση οδός θα αφαιρέσει τον λόγο ύπαρξης από πολλούς ακραίους, οποιασδήποτε πλευράς.
     Υστερόγραφο: Ο Τ. Θεοδωρόπουλος γράφει κι εκείνος κάτι συναφές στη σημερινή του επιφυλλίδα ("Γιατί χρειάζονται τα αρχαία ελληνικά;") στην Καθημερινή. Σίγουρα το θέμα δεν κλείνει εδώ...