Παιδεία αντί εκπαίδευσης

Προχθές έτυχε να κάνουμε μια συζήτηση με μια νοσηλεύτρια που ‘διαβάζει’ τον γιο της στα μαθήματά του. «Τι να την κάνουν στη γεωγραφία την κυλινδρική και τη μερκατορική προβολή όταν δεν ξέρουν την πρωτεύουσα της Ιταλίας;» με ρωτάει αγανακτισμένη για τις... εξωτικές γνώσεις που πρέπει να μεταγγίσει στο βλάστημά της. «Εμείς τις πρωτεύουσες δεν τις μάθαμε στη γεωγραφία, αλλά στα χαρτάκια από τις γκοφρέτες Μέλο», της απαντώ (μαζί με τις σημαίες των κρατών, τις εκτάσεις, τους πληθυσμούς, τα παραγόμενα προϊόντα και τις εθνικές ενδυμασίες--προ της παγκοσμιοποίησης). Ωστόσο, την δικαιώνω ως προς το περιεχόμενο των μαθημάτων. Κάποτε στην υποχρεωτική εκπαίδευση μαθαίναμε πράγματα χρήσιμα που θα είχαν αντίκρυσμα στην καθημερινή ζωή. Σιγά-σιγά περάσαμε στα ‘ψιλά’ γράμματα, με προοδευτική απώλεια του δάσους μέσα στα επιμέρους δέντρα, οι δάσκαλοι-παιδαγωγοί έγιναν επιστήμονες τετραετούς φοίτησης, και οι κάθε λογής παιδαγωγικές θεωρίες βρήκαν ‘δοκιμαστικούς σωλήνες’ για την πειραματική τους εφαρμογή. Όμως, ούτε το κύρος των εκπαιδευτικών θα πέσει αν διδάξουν απλά και εφαρμόσιμα πράγματα, ούτε το γνωστικό επίπεδο των μαθητών θα τεθεί σε κίνδυνο. Ας μάθουν να γράφουν με το χέρι και να κάνουν αριθμητικές πράξεις με το μυαλό: αναπτύσσουν δεξιότητες που είναι τελείως διαφορετικές από τον χειρισμό του υπολογιστή και το ‘έτοιμο φαγητό’ του Διαδικτύου. Αν εθιστούν στο δεύτερο, πολύ δύσκολα θα καταπιαστούν με το πρώτο (το αντίστροφο είναι πολύ εύκολο). Κι ακόμη, ας μάθουν να αθλούνται (όχι απλώς να παίζουν ανεξέλεγκτα), να μιλούν και να συμπεριφέρονται, να συνειδητοποιούν τις ευθύνες των πράξεών τους, να έχουν το θάρρος της γνώμης τους, αλλά και να την διατυπώνουν με στοιχειώδη ευγένεια. Να υποχωρούν, να συνυπάρχουν και να διεκδικούν όπως πρέπει, σεβόμενοι την άποψη του άλλου και την υπάρχουσα ιεραρχία. Και να ξέρουν πού ζουν και σε τι πιστεύουν, την ιστορία και την παράδοση της πατρίδας τους.   
     Δεν έχω παιδιά, ούτε έκανα ποτέ μου τον δάσκαλο, αλλά αυτά θα θεωρούσα βασικές γνώσεις. Για όλα τα άλλα, για ηλεκτρονικά παιχνίδια, εκπαιδευτικά πειράματα, καταλήψεις, αμφισβήτηση, διαμαρτυρίες, υπάρχει πολύς χρόνος αργότερα.