Επιφάνεια και βάθος

Παλαιός ασθενής μου έφερε τις προάλλες να δω φίλο του, γύρω στα σαράντα. Στο παρελθόν του είχαν διαγνώσει άσθμα, πήρε κάποια θεραπεία, το πράγμα δεν είχε συνέχεια. Τελευταία παρουσίαζε αυτά που λέμε μη ειδικά ενοχλήματα: κάτι πονάκια που δεν ταίριαζαν με τίποτε, λίγο καθάρισμα του λαιμού, έναν βήχα που του θύμισε το (υποτιθέμενο) άσθμα του. Ανησύχησε, αποφάσισε να πάει σε γιατρό. Πέρα από μια φαρυγγίτιδα, που θα μπορούσε να είναι και επαγγελματική (καθότι εκπαιδευτικός), δεν είχε παθολογικά ευρήματα. Η συζήτηση ωστόσο ανέδειξε ένα διαρκές άγχος, καθώς και μια τυχαία αναφορά ότι πρόσφατα κάποιος γνωστός του πέθανε από καρκίνο στα 50. Το παζλ είχε ολοκληρωθεί.

     Τελικά πρέπει να προσπαθούμε να δούμε κάτω από την επιφάνεια που μας προβάλλουν οι άρρωστοι, ιδίως εκεί που τα αναφερόμενα ενοχλήματα δεν ταιριάζουν με κάποια σαφή παθολογική οντότητα. Ποιος είναι ο πραγματικός λόγος της επίσκεψης: τα συμπτώματα ή η ανησυχία, η υποσυνείδητη αμφιβολία, το «μήπως κι εγώ;» που αυτά προκαλούν; Ακόμη και τα σωματικά συμπτώματα μπορεί τελικά να αποτελούν εκδηλώσεις αυτού που οι ψυχίατροι αποκαλούν ‘σωματοποιημένο άγχος’. Εκεί (και εκεί) θα πρέπει να στρέψουμε την προσοχή και τις ενέργειές μας, που δεν θα είναι υποχρεωτικά φαρμακευτικές. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι εντυπωσιακά καλό, ακόμη και χωρίς την αναγραφή συνταγής.

     Στην πρόκληση άγχους δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών κι εμείς οι γιατροί. Αν μεγαλοποιούμε κάποια ελάσσονα ευρήματα, βάζουμε ιδέες και ανησυχίες στο μυαλό των αρρώστων (και των συζύγων τους!) που δύσκολα βγαίνουν. Όπως εκείνο το ‘ύποπτη σκίαση’ που εμφανίσθηκε τις προάλλες σε πόρισμα ακτινογραφίας ρουτίνας σ’ έναν άνθρωπο που δεν είχε απολύτως τίποτε. Ο ίδιος δεν σκιάχτηκε. Πώς όμως να καθησυχάσεις το έτερον ήμισύ του που διάβασε το πόρισμα και επέμενε για περαιτέρω έλεγχο;

     Σε τέτοιες περιπτώσεις μια ‘προχωρημένη’ εξέταση (εν προκειμένω αξονική τομογραφία) έχει άμεσο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Η ‘ύποπτη σκίαση’ του πορίσματος φεύγει ανεπιστρεπτί από το μυαλό και την ψυχή του αρρώστου αν του αποδείξουμε ότι όντως δεν υπάρχει. Ο λόγος μας, όσο πειστικός κι αν είναι, μερικές φορές χρειάζεται ενίσχυση. Έστω κι αν δεν το γράφουν οι ‘διεθνείς οδηγίες’. Η ιατρική δεν χωράει πάντα σε καλούπια ή σε νάρθηκες.

     Έτσι κι έγινε.