Το χρώμα του χρήματος

Δεν πρόκειται βέβαια για τη γνωστή παλιά ταινία με τον Τομ Κρουζ. Η αναφορά γίνεται στο προσφιλές χρώμα του χρήματος που εισρέει σε οποιαδήποτε τσέπη, δημόσια ή ιδιωτική. Που αφορά σε όλους και όλα, ανεξαρτήτως θέσης, κοινωνικής βαθμίδος ή αξιώματος. Φαίνεται λοιπόν ότι, αν γινόταν δημοψήφισμα για το ποιο χρώμα προτιμάται (γενικώς) για το χρήμα, νικητής και με διαφορά θα ήταν το ΜΑΥΡΟ. Με την έννοια του αόρατου ή του αφανούς.

Κακά τα ψέματα, κι ας το παραδεχθούμε. «Δει δη χρημάτων», μας έλεγε ο Δημοσθένης από την εποχή εκείνη ακόμη, κι εμείς υιοθετήσαμε το αίτημά του για όλο και περισσότερα χρήματα. Είναι καλά όταν τα παίρνουμε, ελεεινά και τρισκατάρατα όταν πρέπει να τα δώσουμε. Θέλουμε να τα δείχνουμε (με τα ρούχα που φοράμε, με το αυτοκίνητο που οδηγούμε, με το σπίτι που μένουμε, με τον τρόπο που ζούμε και διασκεδάζουμε), αλλά προς Θεού, μη ρωτάτε για την προέλευσή τους. «Οι οικονομίες μου», απαντούμε. «Ζούσα με ξερό ψωμί για να αγοράσω λιμουζίνα». Δεν τα έχουμε καλά με τις λογιστικές απαιτήσεις που θέλουν ισοσκελισμό εσόδων και εξόδων, χαρτί και καλαμάρι. Γι’ αυτό και κάθε προσφορά ‘μαύρου’ ρευστού ζυγίζει αποφασιστικά στην πλάστιγγα των καθημερινών αποφάσεων. Είτε είμαστε μεμονωμένα άτομα είτε θεσμικοί φορείς (που και αυτοί αποτελούνται από συγκεκριμένα άτομα). Σε άλλες, πιο βάρβαρες εποχές μερικά χαρτονομίσματα μπορεί να αγόραζαν ψήφους. Σε πιο εκλεπτυσμένα συστήματα το χρήμα ακολουθεί την αντίστροφη οδό: οι φορείς του (π.χ. επιχειρήσεις) αγοράζουν εκδουλεύσεις και προνομιακή μεταχείριση από τους νομείς της εξουσίας, ώστε να συνεχίσουν να απολαμβάνουν την κερδοφορία τους, ακόμη και εις βάρος του γενικού ταμείου του κράτους, δηλ. όλων μας.

Διότι σε τελευταία ανάλυση αυτή είναι η βασική μομφή κατά του μαύρου χρηματισμού: απαιτεί ανταλλάγματα που είναι εις βάρος του κοινού καλού. Είτε συστηματική αναγραφή περιττών φαρμάκων και υλικών (όταν πρόκειται για γιατρούς) είτε υιοθέτηση από το κράτος ‘ακριβών’ αλλά όχι αναγκαστικά των καλύτερων αγορών και υπηρεσιών (όταν πρόκειται για δημόσια πρόσωπα και κόμματα). Όπως λέει η λιτή φράση του γνωστού οικονομολόγου Milton Friedman, «Δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα» ('There is no such thing as a free lunch'). Καθένας που προσφέρει κάτι «τζάμπα» σύντομα θα απαιτήσει το αντάλλαγμά του, με τόκους. Αλλιώς θα κλείσει τη στρόφιγγα του μαύρου χρήματος.

Αν ο καθένας μας αντιληφθεί την πραγματικότητα αυτή και αλλάξει τη στάση του απέναντι στο χρήμα ("Έχοντες διατροφάς και σκεπάσματα τούτοις αρκεσθησόμεθα"), ίσως να μην αλλάξει συνολικά τίποτε. Μπορεί όμως να φτάσουμε να κοιμόμαστε με πιο ήσυχη συνείδηση.