Πλανητικά-2

Οι αμερικανικές κάλπες, με το ιδιόρρυθμο και εν πολλοίς δυσνόητο σύστημα των εκλεκτόρων, έστειλαν και πάλι τον πρώην πρόεδρο Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Πάμπολλα ειπώθηκαν και γράφτηκαν στην προεκλογική περίοδο (εδώ και ένα έτος και πλέον), ακόμη περισσότερα σχολιάζονται και εικάζονται μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος. Σίγουρα ο βίος, η πολιτεία και η όλη συμπεριφορά του προσώπου δεν δημιουργεί θετικές εντυπώσεις, και ο πολύς κόσμος φοβάται για το τι κρύβει η δεύτερη θητεία που θα αρχίσει σε δύο σχεδόν μήνες (μέσα στους οποίους πολλά μπορούν να συμβούν· ας μη το ξεχνάμε κι αυτό). Ωστόσο, διάβασα και σχόλια που επικροτούν την εκλογή Τραμπ ως νίκη της λογικής και ήττα το σκότους (!), διότι είναι πολέμιος των εκτρώσεων και εν γένει της woke κουλτούρας και άλλων καινοφανών ρευμάτων, και διότι έτσι η Αμερική βάζει φρένο στον αποχριστιανισμό τη Δύσης [ΕΔΩ]. Ακόμη, μας λένε ότι θα τελειώσει τους πολέμους σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή και άλλα καλά. Προφανώς δια της μαγικής ράβδου…

     Ας είμαστε προσγειωμένοι. Κανένας άνθρωπος δεν αντιπροσωπεύει το απόλυτο καλό ή το απόλυτο κακό. Στου καθενός τη διαδρομή μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει καλές και κακές στιγμές, περισσότερες ή λιγότερες από το κάθε είδος. Ο καθένας μπορεί να έχει κάποιες σωστές και κάποιες τελείως λανθασμένες απόψεις και αντιλήψεις. Το μίγμα (ή, αν θέλετε, το αλγεβρικό άθροισμα) θετικών και αρνητικών στοιχείων μπορεί να φαντάζει πιο σκούρο ή πιο φωτεινό, ανάλογα και με την οπτική γωνία του παρατηρητή. Το προηγούμενο πέρασμα του συγκεκριμένου ανθρώπου από την δημόσια ζωή και το ‘πλανητικό’ αξίωμα μας έχει δώσει επαρκείς ενδείξεις για τον τρόπο σκέψης και δράσης του και δεν μας κάνει αισιόδοξους για τον ‘δεύτερο γύρο’. Αυτή η εμπειρία θα πρέπει να κάνει την γηραιά ευρωπαϊκή ήπειρο να ωριμάσει λιγάκι και να αρχίσει να στέκεται σε δικά της πόδια, κάτι που το αμέλησε εδώ και δεκαετίες. Σε εθνικό επίπεδο, επειδή έχουμε περί πολλού τις στρατηγικές μας σχέσεις με τις ΗΠΑ και τον εκάστοτε ηγέτη τους, ας θυμόμαστε την ρήση του Δαβίδ: «ἀγαθὸν πεποιθέναι ἐπὶ Κύριον ἢ πεποιθέναι ἐπ᾿ ἄνθρωπον· ἀγαθὸν ἐλπίζειν ἐπὶ Κύριον ἢ ἐλπίζειν ἐπ᾿ ἄρχουσι» [Ψ. 117:8-9].

     Και μια οικονομική απορία. Διαβάζω ότι η νίκη του Τραμπ πρόσθεσε 64 δις δολάρια στην περιουσία των 10 πλουσιωτέρων ανθρώπων του κόσμου, με χρηματιστηριακές αλχημείες. Αλήθεια, πόσο πραγματικά είναι αυτά τα χρήματα που τη μια μέρα υπάρχουν και την άλλη δεν υπάρχουν;

Πλανητικά

Μετά από ένα αγιορειτικό τριήμερο, επάνοδος στα καθημερινά του κόσμου τούτου. Κυρίαρχο θέμα στα μέσα ενημέρωσης οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ που διεξάγονται αυτόν τον καιρό και μονοπωλούν, καλώς ή κακώς, το ενδιαφέρον όλων. Παίρνουν και δίνουν οι αναλύσεις και εκτιμήσεις για το τι θα γίνει αν ο ένας ή η άλλη εκλεγεί στο ύπατο αξίωμα της χώρας αυτής και περιβληθεί τον μανδύα του ‘πλανητάρχη’. Θα δούμε άραγε την πρώτη ‘πλανητάρχισσα’; (ή μήπως ‘πλανητάρχιδα’; Ιδού άλλο ένα κρίσιμο ερώτημα που θα απασχολήσει το ελληνικό φιλολογικό κοινό, αν προκύψει το αντίστοιχο αποτέλεσμα).

     Δυστυχώς, όπως τονίζουν πολλοί, η εκλογική αυτή διαδικασία αναδεικνύει τα χάσματα και τις διαιρέσεις που έχουν δημιουργηθεί στην αμερικανική κοινωνία, και που χρησιμοποιούνται ως όπλα στην διελκυστίνδα των υποψηφίων. Είναι γνωστό το σλόγκαν ‘Everything is big in America’ (= όλα είναι μεγάλα στην Αμερική). Με τα νυν δεδομένα, αυτό ισχύει και για την ασυνεννοησία και για την πόλωση και για την αντιπαλότητα. Όλα αυτά έχουν αναχθεί στον υπερθετικό βαθμό. Καθώς τα προγνωστικά είναι αμφίρροπα, και έχοντας δει πώς αντιμετώπισαν ο Τραμπ και οι φανατικοί οπαδοί του την προηγούμενη ήττα τους, αυτό σημαίνει ότι και τα 'παρατράγουδα' που φοβούνται πολλοί, ανάλογα με το αποτέλεσμα των εκλογών, μπορεί να είναι εξίσου μεγάλα και τραγικά. Το αρχαίο ‘μέτρον’ είναι άγνωστη ποιότητα στη μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου (και όχι μόνο εκεί, βέβαια). Ας ευχηθούμε να το ανακαλύψουν οι πολιτικοί και των δύο πλευρών, έστω και… «ἔν τινι μέτρῳ».

     Και μια τελευταία σκέψη. Αφού η εκλογή προέδρου στις ΗΠΑ φαίνεται εν πολλοίς να επηρεάζει ένα μεγάλο μέρος του υπολοίπου κόσμου, μήπως θα έπρεπε να έχει και αυτός ο υπόλοιπος κόσμος δικαίωμα ψήφου; Ίσως δεν πρέπει να το εκλάβουμε μόνο ως ανέκδοτο.

Γνώση και οίηση

 Προ καιρού, με αφορμή τη βράβευση του Ντέμη Χασάμπη με το Νομπέλ Χημείας, ο αρθρογράφος της Καθημερινής Σ. Μουμτζής έγραψε ένα ενδιαφέρον άρθρο με τίτλο ‘Το ανεξερεύνητο, η οίηση και η γοητεία της’ [11/10/24]. Η ουσία του είναι ότι το ανθρώπινο πνεύμα, ιδίως σε κάποιους προικισμένους ανθρώπους, προσπαθεί να ξεπεράσει τα όρια των δυνατοτήτων του και ότι η προσπάθεια αυτή μοιάζει με εκείνη του μυθικού Προμηθέα. Ο αρθρογράφος αναρωτιέται αν υποκρύπτεται κάποια οίηση και αλαζονεία στην πορεία αυτή, και καταλήγει: «Αλλά και να δεχτούμε ότι η προμηθεϊκή αντίληψη φέρει το σπέρμα της οίησης, δύσκολα μπορούμε να αρνηθούμε ότι αυτή η οίηση, η οίηση της γνώσης, δεν κρύβει μια απίστευτη γοητεία».

     Οπωσδήποτε τα μεγάλα νοητικά επιτεύγματα μπορεί να γεννούν τον πειρασμό της αλαζονείας, ιδίως όταν τυγχάνουν παγκόσμιας αναγνώρισης και επιβραβεύονται αδρά. Πώς όμως μπορεί κανείς να επιδιώκει την γνώση και να γοητεύεται από αυτήν, χωρίς να υποκύπτει στον πειρασμό της οίησης; Αρκεί να σκέφτεται δυο πράγματα. Πρώτον, ότι (όπως έλεγε ο μεγάλος και ταπεινός συγχρόνως Ισαάκ Νεύτων) «αν βλέπω λίγο πιο μακριά, αυτό γίνεται διότι πατώ πάνω σε ώμους γιγάντων», εννοώντας τους προγενεστέρους του επιστήμονες και σοφούς, στις παρατηρήσεις και ανακαλύψεις των οποίων στηρίχθηκε. Και δεύτερον, ότι η απόσταση της νόησης από την άνοια είναι πολύ μικρή και απρόβλεπτη, και ότι μπορεί κανείς να βρεθεί στην άλλη κατάσταση από τη μια στιγμή στην άλλη, όσο σοφός κι αν είναι. Με άλλα λόγια, να θυμίζει στον εαυτό του τον λόγο του Αποστόλου Παύλο: «μὴ ὑψηλοφρόνει, ἀλλὰ φοβοῦ» [Ρωμ. 11:20].

Κοινή τύχη

Τις μέρες αυτές δοκιμάζεται από απότομες και καταστροφικές πλημμύρες η Ισπανία. Οι εικόνες και τα στιγμιότυπα που βλέπουμε από την περιοχή της Βαλένθια θυμίζουν τις περυσινές εγχώριες εμπειρίες από τον Βόλο και τη Θεσσαλία εν γένει. Πόλεις που κατακλύζονται από ορμητικούς ποταμούς νερού και λάσπης, σωροί αυτοκινήτων που έχουν παρασυρθεί σαν παιχνιδάκια, πλημμυρισμένες εκτάσεις, και εβδομήντα δύο νεκροί μέχρι στιγμής. Και όλα αυτά ενώ η χώρα εξακολουθεί να βιώνει μια από τις πιο έντονες περιόδους ξηρασίας. Έχοντας την προηγούμενη πείρα του φαινομένου, ας προσευχόμαστε για τους ανθρώπους σε κάθε μέρος της γης που αντιμετωπίζουν ανάλογες καταστάσεις, που ξεπερνούν τα ανθρώπινα μέτρα, όσο καλοσχεδιασμένα κι αν είναι αυτά. Ας γίνονται οι τραγικές αυτές στιγμές αφορμή να συνειδητοποιούμε τη μικρότητά μας και το εύθραυστο της υπάρξεώς μας, και να μην υψηλοφρονούμε ούτε να αλληλοκατηγορούμαστε, διότι από τη μία στιγμή στην άλλη τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν. Όπως θα μας θύμιζε ο Ισοκράτης, «μηδενὶ συμφορὰν ὀνειδίσῃς, κοινὴ γὰρ ἡ τύχη καὶ τὸ μέλλον ἀόρατον».

     Αν τέτοιες σκέψεις έκαμναν και όσοι απεργάζονται πολέμους και καταστροφές εναντίον άλλων…

Γένη γλωσσών

 Στο ιστολόγιο ‘Ακτίνες’ διαβάζω ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του κ. Κ.Γ. Παπαδημητρακόπουλου με τίτλο ‘Γιατί μέ… Greeκlish;’ και εν πολλοίς συμφωνώ με όσα γράφει. Ας καταγράψω μερικές δικές μου παρατηρήσεις.      

     Δεν ξέρω αν υπάρχει συστηματικός και σκόπιμος μισελληνισμός πίσω από τις όποιες προσπάθειες για μετάλλαξη του ελληνικού αλφαβήτου, ή απλώς μια τάση προς μια πιο εύκολη γλωσσική λύση (υπάρχουν και μερικοί Έλληνες που μετά ζήλου υποστηρίζουν την καθιέρωση της φωνητικής ορθογραφίας, ως δήθεν πιο… ‘δημοκρατικής’, διότι δεν στερεί από τους αναλφάβητους την δημόσια αποδοχή!...). Ο μακαρίτης καθηγητής νευρολογίας Στ. Μπαλογιάννης έλεγε ότι οι γλώσσες, όπως και τα μαθηματικά, είναι αντίδοτο για τις διάφορες άνοιες που κατατρύχουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Με το πνεύμα αυτό, η έμφαση στην ορθογραφία ιδίως στις μικρές ηλικίες αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για τη σωστή διάπλαση του εγκεφάλου. Χρέος των εκπαιδευτικών – όχι μόνο των φιλολόγων – αλλά και όλων των δημοσίων προσώπων (π.χ. πολιτικών, δημοσιογράφων, εκφωνητών και παρουσιαστών) είναι να ενθαρρύνουν και να καλλιεργούν την ορθή χρήση της ελληνικής γλώσσας σε κάθε γνωστικό αντικείμενο.

     Ο αρθρογράφος κάπου χαρακτηρίζει την αγγλική γλώσσα «πολύ πτωχή». Δεν συμφωνώ με τον χαρακτηρισμό, και είμαι βέβαιος ότι συντάσσονται μαζί μου όλοι όσοι ασχολούνται σοβαρά με τη μετάφραση από και προς τη γλώσσα αυτή. Η αγγλική δεν θα είχε την διάδοση που έχει ως διεθνής γλώσσα αν υστερούσε σε εκφραστικές δυνατότητες. Κάθε γλώσσα είναι προϊόν και έκφανση της κοινωνίας και του πολιτισμού που την δημιούργησε, και έχει τον δικό της πλούτο. Δεν ‘ανεβάζουμε’ τη δική μας γλώσσα με το να ‘βραχύνουμε’ κάποια άλλη. Ως Έλληνες, χωρίς να περιφρονούμε τις άλλες γλώσσες, σεβόμαστε και εκτιμούμε την δική μας διότι είναι το ‘γάλα’ με το οποίο τραφήκαμε από τη γέννησή μας και συνεχίζουμε να τρεφόμαστε. Νομίζω ότι αυτή είναι ‘ικανή και αναγκαία συνθήκη’, όπως θα το έθεταν οι μαθηματικοί. Δεν χρειάζεται κανένα άλλο δικαιολογητικό.

Κοκορομαχίες

Φαίνεται ότι την ησυχία και την ειρήνη δεν την αγαπούν πολλοί. Είτε κράτη, είτε κομματικές φατρίες, είτε κοινωνικές τάξεις, είτε μεμονωμένα πρόσωπα, αρέσκονται περισσότερο στην ταραχή, τη σύγκρουση, τις αψιμαχίες. Για να περιορισθούμε στην εγχώρια επικαιρότητα, ως τώρα κυριαρχούσαν οι αρχηγικοί διαγκωνισμοί μέσα στα δυο κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης: ο ένας αγώνας δείχνει να τελείωσε, το σήριαλ του άλλου έχει ακόμη αρκετά επεισόδια. Ωστόσο, ακόμη και το κυβερνών κόμμα δεν έχει ‘ανοσία’ απέναντι σε φαινόμενα γκρίνιας (εσωστρέφεια την ονομάζουν στην καθώς πρέπει γλώσσα). Έτσι πρόσφατα ακούμε και βλέπουμε έναν ακήρυκτο φραστικό πόλεμο μεταξύ πρωθυπουργών, νυν, τέως και πρώην. Κάτι είπε ο ένας, απάντησε πλάγια ο άλλος, πήγε ο ένας σε μια εκδήλωση, στην οποία δεν πήγαν οι άλλοι δύο, και πάει λέγοντας. Με τους δημοσιογράφους να τρίβουν τα χέρια τους, μια και το καλό κλίμα (οπουδήποτε) γενικά δεν παράγει ειδήσεις.

     Για να είμαστε σοβαροί: Νομίζω ότι οι πρωθυπουργοί της χώρας, εν ενεργεία και εν αποστρατεία, θα έπρεπε να έχουν την δυνατότητα αλλά και την βούληση άμεσης και ιδιαίτερης επικοινωνίας μεταξύ τους για θέματα μείζονος σημασίας, χωρίς δημόσια υπονοούμενα και χωρίς την ‘μεσολάβηση’ των μέσων ενημέρωσης. Ο ανορθόδοξος πόλεμος με δηλώσεις ευθείες ή ‘από σπόντα’, δεν κάνει τίποτε άλλο από το να γεμίζει φύλλα εφημερίδων, δελτία ειδήσεων και ιστοσελίδες με κουτσομπολιό, παραπολιτικές αναλύσεις και σπέκουλες, και να ρίχνει λάδι στη φωτιά. Προάγοντας έτσι τα εθνικά συμφέροντα. 

     Προϋπόθεση βέβαια για κάτι τέτοιο θα ήταν να παραγκωνισθούν οι εκατέρωθεν εγωισμοί και οι μνησικακίες για παρελθόντα γεγονότα. Δύσκολο το άθλημα.