Γνώση και οίηση

 Προ καιρού, με αφορμή τη βράβευση του Ντέμη Χασάμπη με το Νομπέλ Χημείας, ο αρθρογράφος της Καθημερινής Σ. Μουμτζής έγραψε ένα ενδιαφέρον άρθρο με τίτλο ‘Το ανεξερεύνητο, η οίηση και η γοητεία της’ [11/10/24]. Η ουσία του είναι ότι το ανθρώπινο πνεύμα, ιδίως σε κάποιους προικισμένους ανθρώπους, προσπαθεί να ξεπεράσει τα όρια των δυνατοτήτων του και ότι η προσπάθεια αυτή μοιάζει με εκείνη του μυθικού Προμηθέα. Ο αρθρογράφος αναρωτιέται αν υποκρύπτεται κάποια οίηση και αλαζονεία στην πορεία αυτή, και καταλήγει: «Αλλά και να δεχτούμε ότι η προμηθεϊκή αντίληψη φέρει το σπέρμα της οίησης, δύσκολα μπορούμε να αρνηθούμε ότι αυτή η οίηση, η οίηση της γνώσης, δεν κρύβει μια απίστευτη γοητεία».

     Οπωσδήποτε τα μεγάλα νοητικά επιτεύγματα μπορεί να γεννούν τον πειρασμό της αλαζονείας, ιδίως όταν τυγχάνουν παγκόσμιας αναγνώρισης και επιβραβεύονται αδρά. Πώς όμως μπορεί κανείς να επιδιώκει την γνώση και να γοητεύεται από αυτήν, χωρίς να υποκύπτει στον πειρασμό της οίησης; Αρκεί να σκέφτεται δυο πράγματα. Πρώτον, ότι (όπως έλεγε ο μεγάλος και ταπεινός συγχρόνως Ισαάκ Νεύτων) «αν βλέπω λίγο πιο μακριά, αυτό γίνεται διότι πατώ πάνω σε ώμους γιγάντων», εννοώντας τους προγενεστέρους του επιστήμονες και σοφούς, στις παρατηρήσεις και ανακαλύψεις των οποίων στηρίχθηκε. Και δεύτερον, ότι η απόσταση της νόησης από την άνοια είναι πολύ μικρή και απρόβλεπτη, και ότι μπορεί κανείς να βρεθεί στην άλλη κατάσταση από τη μια στιγμή στην άλλη, όσο σοφός κι αν είναι. Με άλλα λόγια, να θυμίζει στον εαυτό του τον λόγο του Αποστόλου Παύλο: «μὴ ὑψηλοφρόνει, ἀλλὰ φοβοῦ» [Ρωμ. 11:20].