Απομυθοποιήσεις

Ανοίγοντας χθες το ραδιόφωνο ενώ οδηγούσα έπεσα πάνω σε μια συζήτηση, στο Πρώτο Πρόγραμμα, για ‘μύθους’ της ιστορίας μας. Ο παρουσιαστής Φ. Παπούλιας ρωτούσε τον συνομιλητή του, κάποιον Στ. Παναγιωτίδη (που έχει γράψει και σχετικό βιβλίο) ποιους θεωρεί κυριότερους μύθους γύρω από το 1821. Η απάντηση, όπως αναμενόταν, περιλάμβανε την 25^η Μαρτίου ως ημερομηνία έναρξης της επανάστασης, το κρυφό σχολειό και τον χορό του Ζαλόγγου. Βαλτοί είναι προφανώς κάποιοι να συνεργούν στην αποδόμηση της Ελληνικής ταυτότητας. Ας τους 'αποδομήσουμε' λοιπόν κι εμείς.

     Όσοι έχουν ζήσει κάποιο διάστημα στη Βρετανία ξέρουν ότι το δεύτερο Σάββατο του Ιουνίου γιορτάζονταν τα επίσημα γενέθλια της μακαρίτισσας βασίλισσας Ελισάβετ (τα πραγματικά ήταν στις 21 Απριλίου). Φυσικά κανένας ποτέ δεν διανοήθηκε να πει ότι η επίσημη ημερομηνία ήταν μύθος: τότε τους βόλευε, τότε τα γιόρταζαν. Ο συμβατικός ορισμός μιας ημερομηνίας εορτασμού δεν αποτελεί μυθολογία, ιδίως μάλιστα για μια επανάσταση που ξεκίνησε σε διαφορετικές ημέρες σε κάθε τόπο. Βέβαια αυτό που ενοχλεί τους σύγχρονους ‘διαφωτιστές’ είναι η σύνδεση του εθνικού γεγονότος με την εορτή του Ευαγγελισμού, και συνεκδοχικά του έθνους με την χριστιανική πίστη. Θα ήταν ευχής έργο να ακούγαμε κάποτε κάποιον μεγαλόσχημο πολιτικό να λέει τα πράγματα με το όνομά τους, αλλά μάλλον έχουμε υπερβολικές απαιτήσεις.

     Ο ‘ειδικός’ που μιλούσε είπε ότι δεν υπήρχε στην Οθωμανική αυτοκρατορία καμιά επίσημη απόφαση που να απαγορεύει την ελληνική παιδεία και γλώσσα. Να τον πιστέψουμε; Ακόμη κι αν αυτό αληθεύει για τις κεντρικές αποφάσεις, ξέρει τι γινόταν εδώ κι εκεί σε όλη την υπόδουλη Ελλάδα, και μάλιστα σε μια περίοδο τεσσάρων αιώνων και πλέον; Άλλωστε τα ‘κρυφά σχολειά’ ήταν αυτό που λέει το όνομά τους: δεν διαφημίζονταν με δική τους σελίδα σε κάποιο… facebook ούτε αποτελούσαν αλυσίδα με πολλά εκπαιδευτικά παραρτήματα (εν είδει σουπερμάρκετ). Όμως και πάλι η σύνδεσή τους με τον κλήρο και την εκκλησία προκαλεί σοβαρή αλλεργική αντίδραση στους σύγχρονους ‘αφυπνισμένους’.

     Τέλος, ο ομιλητής είπε ότι ναι μεν μπορεί οι Σουλιώτισσες να αυτοθυσιάστηκαν για να μη πέσουν στα χέρια των τουρκαλβανών, όμως δεν χόρεψαν καλαματιανό! Το επιχείρημα είναι πραγματικά… ακλόνητο. Ήταν άραγε ο ίδιος παρών και αυτόπτης μάρτυρας στο Ζάλογγο; Το γνωστό δημώδες άσμα ‘Στη στεριά δε ζει το ψάρι… έχετε γειά βρυσούλες’ πλάσθηκε αργότερα ως λυρική ανάμνηση του γεγονότος, και βέβαια κανείς δεν ισχυρίζεται ότι η πρώτη χορευτική του εκτέλεση έγινε τότε. Τι έχει, αλήθεια, σημασία: το τραγούδι και το είδος του χορού ή το συμβάν καθεαυτό;

     Έχουμε ξαναγράψει ότι η εθνική συνείδηση δεν τρέφεται (μόνο) με αυστηρά επιστημονικά δεδομένα, αλλά (ίσως και περισσότερο) και με παραδόσεις, θρύλους και επικές διηγήσεις. Χρήσιμη είναι η παρομοίωση με το νερό. Αν κάποιος πεθαίνει από τη δίψα κι εμείς του δώσουμε γραμμένο σ’ ένα χαρτί τον τύπο Η2Ο, του προσφέραμε μεν την ορθή επιστημονική ταυτότητα του ύδατος, αλλά δεν τον ξεδιψάσαμε. Αν όμως του δώσουμε μια χούφτα νερό, ο άνθρωπος θα ζωντανέψει, ακόμη κι αν δεν ξέρει την χημική του σύσταση. Κάπως έτσι και με τους θρύλους και τα έπη και τους ‘μύθους’ της ιστορίας μας. Όλα αυτά που απεχθάνονται όσοι επιδιώκουν την συμπεριληπτική ισοπέδωση.