Γκουλάγκ

Όλοι έχουμε ακούσει τη ρωσική αυτή λέξη. Πρόκειται για ακρωνύμιο των λέξεων Glavnoye Upravleniye LAGerey, που σημαίνουν Κεντρική Διοίκηση Στρατοπέδων. Από το 1930 χρησιμοποιήθηκε για να περιγράφει στρατόπεδα-φυλακές στη Σιβηρία και σε άλλες περιοχές της Ρωσίας, που λειτουργούσαν υπό εξαιρετικά άσχημες συνθήκες, με σκληρή καταναγκαστική εργασία των κρατουμένων. Έγιναν ευρέως γνωστά από τα βραβευμένα έργα ‘Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ’ και ‘Μια ημέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς’ του μακαρίτη νομπελίστα Αλεξάνδρου Σολζενίτσιν. Από τέτοια στρατόπεδα πέρασαν εκατομμύρια αντιφρονούντες στην πρώην Σοβιετική Ένωση, πολλοί από τους οποίους άφησαν εκεί τα κόκκαλά τους, από τα οποία είχε στερέψει το κρέας και κρεμόταν μόνο το πετσί. Όσοι διαβάσαμε τη βιογραφία του συγχρόνου Αγίου Λουκά του χειρουργού (και άλλες παρόμοιες) έχουμε μια ιδέα και για τις ‘σωφρονιστικές αποικίες’ στα βόρεια του Αρκτικού Κύκλου, εκεί που οι πάγοι δεν λιώνουν ποτέ. Αν νομίζαμε ότι όλα αυτά έπαψαν να υπάρχουν με την κατάρρευση του ‘υπαρκτού σοσιαλισμού’ το 1989, ο θάνατος του Ρώσου αντικαθεστωτικού Αλεξέι Ναβάλνι τις μέρες αυτές σε μια τέτοια αποικία τα έφερε και πάλι στο προσκήνιο της επικαιρότητος. Μαζί με πολλές λεπτομέρειες και υποψίες για τα μέσα που χρησιμοποιούν οι σύγχρονοι διάδοχοι της Σοβιετίας για να καταστέλλουν τις αντίθετες φωνές στη χώρα τους.

     Σύμφωνα με μια ρήση του λόρδου Acton (βρετανού ιστορικού του περασμένου αιώνα), «η εξουσία διαφθείρει· η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα». Η διαφθορά δεν είναι υποχρεωτικά οικονομική ή ‘ηθική’ με τη στενή έννοια του όρου. Ουσιαστικά σημαίνει την εξαχρείωση του ανθρώπου που μπορεί να εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους, που φτάνουν μέχρι το κάθε είδους έγκλημα που υπαγορεύει η υπεροπτική ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας του εξουσιαστή. Όπως όμως γράφει ο Άγ. Ιωάννης της Κλίμακος, «ὅπου πτῶμα (= πτώση) κατέλαβεν, ἐκεῖ ὑπερηφάνεια προεσκήνωσε». Όταν καβαλήσει περήφανα το καλάμι κάποιος, δύσκολα θα κατέβει φυσιολογικά. Και όσο πιο ψηλά κάθεται, τόσο πιο επώδυνη θα είναι η πτώση. Συχνά με τραγικές συνέπειες και για τους γύρω του και για τον υπόλοιπο κόσμο.