Λογοτεχνικά ταξίδια

Κεντρική Αφρική, δεκαετία του 1970. Μεταπολεμική Βιέννη. Πετρούπολη του 19^ου αιώνα. Ταξίδια παράλληλα, μέσα από τις σελίδες αντιστοίχων βιβλίων, καθένα με το δικό του ενδιαφέρον, γλωσσικό, αφηγηματικό, πολιτισμικό, ψυχολογικό. Απαραίτητο συμπλήρωμα των διακοπών της πολυθρόνας, σε απόσταση λίθου βολής από τη θάλασσα. Καλώς ή κακώς, έχω τη συνήθεια να διαβάζω συγχρόνως περισσότερα από ένα βιβλία. «Μα, δεν τα μπερδεύεις;» με ρωτούν γνωστοί. Όχι (ακόμη) τόσο που να χάνω τον ειρμό της αφήγησης. Τα δυο είναι κυρίως για διασκέδαση. Δίνω περισσότερη προσοχή στο τρίτο και μεγαλύτερο ‘ταξίδι’. Τίτλος: ‘Το έγκλημα και η τιμωρία’. Συγγραφέας: Θεόδωρος Δοστογέφσκης. Μεταφραστής: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Χρειάζεται να πω περισσότερα; Ένας μεγάλος Έλληνας λογοτέχνης ‘ντύνει’ με το δικό του γλωσσικό ένδυμα το κλασικό ψυχόδραμα ενός μεγάλου Ρώσου ομοτέχνου του. Δεν ξέρω ρωσικά για να μπορέσω να εκτιμήσω την ποιότητα της μετάφρασης, αλλά η απόδοση του κυρ-Αλέξανδρου στο οικείο ιδίωμά του είναι από μόνη της μια ιδιαίτερη εμπειρία, σα να διαβάζεις τους ‘Εμπόρους των εθνών’ ή τη ‘Γυφτοπούλα’ του. Ή ακόμη και τον ‘Φτωχό άγιό’ του, μια και οι ήρωες του Δοστογέφσκη αναδίδουν μια οσμή αγιότητας μέσα στη φρίκη της εσχάτης πενίας τους, που τους οδηγεί στην ηθική εξαθλίωση, ακόμη και στο έγκλημα, με τις συνεπακόλουθες βασανιστικές τύψεις της συνειδήσεως, «ἧς οὐδὲν ἐν κόσμῳ βιαιότερον» [Μέγας Κανών]. Δυο ‘άγιοι’ των γραμμάτων συνεργάσθηκαν κάποτε χωρίς να το ξέρουν, για να μας παρουσιάσουν τη σκοτεινή άβυσσο της ανθρώπινης ψυχής και τις άγριες μάχες που δίνονται εκεί μέσα. Άξιοι και οι δύο, και αιωνία η μνήμη τους.

     Για την ιστορία, είχα το βιβλίο στο ράφι επί χρόνια, δώρο κάποιου φίλου, με άκοπα ακόμη τα φύλλα, περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή για να το ξεκινήσω – θέλει και άνεση χρόνου, με τις 500 πυκνοτυπωμένες σελίδες του. Κάλλιο αργά παρά ποτέ. Για όσους ενδιαφέρονται, η συγκεκριμένη μετάφραση κυκλοφόρησε το 1992 από τις εκδόσεις Ιδεόγραμμα με ΙSBN 960-7158-01-6. Δεν κυκλοφορεί πλέον, κι αν βρεθεί πουθενά – μάλλον δύσκολο – θα είναι σε μεταχειρισμένη μορφή.