Αμεροληψία

 Ερώτηση κρίσεως, περιεργείας, ρητορική, όπως θέλετε χαρακτηρίστε την: Είναι δυνατόν να σχολιάσει κανείς το τρέχον πρόβλημα της πανδημίας εντελώς αντικειμενικά και αμερόληπτα, χωρίς να εισαγάγει, εκούσια ή ακούσια, τις προσωπικές του πεποιθήσεις ή προτιμήσεις ή υποψίες; Μη βιαστείτε να απαντήσετε. Ερέθισμα για σκέψη ρίχνω.

     Αφορμή δίνουν τα όσα γράφονται, δημοσιεύονται, αναρτώνται καθημερινά, από την αρχή της ιστορίας μέχρι τώρα. Έχουμε φθάσει στο σημείο, βλέποντας το όνομα του σχολιαστή να ξέρουμε ποιο θα είναι το συμπέρασμά του, ποιο μήνυμα θέλει να μας περάσει, όχι σπάνια με διάθεση πολεμική προς κάθε αντίθετη ή διαφορετική άποψη. Συνήθως δεν χρειάζεται να διαβάσουμε παρακάτω.

     Βέβαια το όλο πρόβλημα δεν είναι καινούργιο. Πολλά θέματα σε διάφορες εποχές έγιναν αντικείμενο συζήτησης και σχολιασμού που ξεκινούσε με προϋποθέσεις μεροληψίας και πόλωσης. Πρόχειρο παράδειγμα: η εξέλιξη. Από τη στιγμή που πρωτοδιατυπώθηκε ως θεωρία για τη δημιουργία των ειδών, σχεδόν κάθε συζήτηση γι’ αυτήν  άρχιζε και αρχίζει με ένα δεδομένο συμπέρασμα, είτε υπέρ είτε κατά: είτε ότι η εξέλιξη καταργεί τη βιβλική διήγηση της Γένεσης είτε ότι η βιβλική διήγηση αποκλείει οποιαδήποτε εξελικτική θεώρηση για τον κόσμο ως υλική δημιουργία. Δύσκολο έως αδύνατο να γίνει καλόπιστος διάλογος με τις συνθήκες αυτές και να αποδεχθούμε ότι το ένα δεν μπορεί να αναιρέσει το άλλο, αλλά μπορούν κάλλιστα να συνυπάρχουν, αφού το καθένα βλέπει το σύμπαν με άλλο πρίσμα και σε διαφορετικό επίπεδο.

     Σε μια από τις ιστορίες του Σέρλοκ Χολμς ο γιατρός συγγραφέας Άρθουρ Κόναν Ντόυλ βάζει στο στόμα του ήρωά του την ακόλουθη άποψη: «Είναι βασικό σφάλμα να διατυπώνει κανείς θεωρίες πριν να έχει στοιχεία. Ασυναίσθητα αρχίζει να παραποιεί τα στοιχεία για να ταιριάσουν στη θεωρία του, αντί να αλλάξει την θεωρία ώστε να ταιριάζει με τα στοιχεία». Πολύ περισσότερο συμβαίνει αυτό όταν κάποιος έχει μια αδιάσειστη πεποίθηση για κάτι και προσπαθεί με κάθε τρόπο να την στηρίξει. Αυτό μπορεί να το δούμε π.χ. στην απονομή της δικαιοσύνης: αν θεωρείς κάποιον εξαρχής ένοχο, θα χρησιμοποιήσεις τα υπάρχοντα στοιχεία επιλεκτικά ή με τρόπο που να δικαιώνει την πεποίθησή σου. Η ιστορία είναι γεμάτη από τέτοιες κατασκευασμένες ‘πλάνες’, που τις ακούμε μέχρι και σήμερα (στις οποίες παίζει επιπρόσθετα τον ρόλο της η λεγόμενη ‘κοινή γνώμη’ με τα ΜΜΕ). Δεν συζητούμε για τα κόμματα που πάντοτε μιλούν ‘από καθέδρας’, διεκδικώντας την αλήθεια ως αποκλειστικό τους δικαίωμα και αποκλείοντας κάθε αντίθετη άποψη.

     O Francis Bacon έγραφε τον 16^ο αιώνα ότι αν κανείς ξεκινά με βεβαιότητες, θα καταλήξει σε αμφιβολίες· αν όμως αρκείται να ξεκινήσει με αμφιβολίες κι έχει ανάλογη υπομονή, θα φθάσει σε βεβαιότητες. Ας το σκεφθούμε αυτό καθώς πλέουμε στο αχαρτογράφητο πέλαγος που λέγεται Covid-19. Αν θέλουμε να φθάσουμε κάπου με ασφάλεια, θα πρέπει να παραμερίσουμε τις ακλόνητες βεβαιότητές μας (ότι ο ιός δεν υπάρχει, ότι δεν πεθαίνει κόσμος, ότι μας επιβουλεύονται, ότι θέλουν το κακό μας, ότι θέλουν να μας υποδουλώσουν ή να μας εξαφανίσουν) και να δεχθούμε την καλόπιστη συζήτηση με την πραγματικότητα.