Απώλειες

Η Ελβετίδα ψυχίατρος Elizabeth Kübler-Ross έμεινε στην ιστορία της ιατρικής ως η πρώτη θανατολόγος. Μακάβριος ο όρος, αλλά περιγράφει την συστηματική επιστημονική ενασχόληση με τον θάνατο ως επικείμενο γεγονός και τις αντιδράσεις που προκαλεί η επίγνωσή του στον μελλοθάνατο. Οι διαπιστώσεις της ξεκίνησαν από ασθενείς με καρκίνο, ενώ αργότερα ασχολήθηκε πολύ με τους πάσχοντες από AIDS. Η κατάταξη των αντιδράσεων αυτών σε πέντε στάδια (σοκ/άρνηση, οργή, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη, αποδοχή) χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια για να ερμηνεύσει συμπεριφορές που εκδηλώνονται σε κάθε είδους συντελεσμένη ή επικείμενη απώλεια (π.χ. ακρωτηριασμό, θάνατο προσφιλούς προσώπου, χωρισμό, απόλυση απο την εργασία κτλ.). Η σειρά των αντιδράσεων δεν είναι αυστηρά τυποποιημένη, ενώ κάποιες από αυτές μπορεί να μη συμβούν ποτέ. Ανάλογα με το στάδιο που φθάνει κανείς με τον χρόνο, το πένθος μπορεί να λυθεί και το άτομο να επανέλθει σε φυσιολογική ζωή, ή να παραμείνει αξεδιάλυτο και να οδηγήσει σε ψυχική δυσλειτουργία.

     Γιατί αυτή η ψυχιατρική αναδρομή; Διότι μπροστά σε μια απειλή (όπως η τρέχουσα ιογενής επιδημία) βλέπουμε παρόμοιες στάσεις και αντιδράσεις. Έτσι υπάρχει η άρνηση («ψέματα μας λένε, δεν τρέχει τίποτε, δεν πρόκειται για πανδημία, δεν συμβαίνουν τόσοι θάνατοι» κ.ο.κ.), υπάρχει η οργή («φταίει η παγκοσμιοποίηση, τον ιό τον έφτιαξαν σε εργαστήριο, θέλουν να μας βάλουν στο χέρι» κτλ.), υπάρχει η κατάθλιψη (δεν χρειάζεται παραδείγματα). Και υπάρχει και η ρεαλιστική αποδοχή της πραγματικότητος: υπάρχει ένα πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπισθεί με συγκεκριμένο τρόπο. Καθώς η γνώση μας για την απειλή βελτιώνεται, τροποποιούμε την προσέγγισή μας, κάνουμε τα πρέποντα και προσπαθούμε να ξεπεράσουμε το αδιέξοδο. Και ‘ἐὰν ὁ Κύριος θελήσῃ’ και κάποια στιγμή τα γεγονότα αποκαλύψουν μια διαφορετική κατάσταση, ελπίζουμε και πιστεύουμε ότι θα δώσει ‘καὶ τὴν ἔκβασιν τοῦ δύνασθαι ὑμᾶς ὑπενεγκεῖν’. Και θα ενεργήσουμε ανάλογα.