Ψευδής επιδημία ή επιδημία ψεύδους;

«Πού είναι σοφία που χάσαμε μέσα στη γνώση;

Πού είναι η γνώση που χάσαμε μέσα στην πληροφορία;»

     Η επιδημία του ιού Corona (για να αποφύγουμε τις μεταγλωττίσεις που προκαλούν προβλήματα) ή ελληνιστί στεφανοϊού (corona είναι το στεφάνι στα λατινικά) αποτελεί καθημερινό πρωτοσέλιδο, και είπαμε ήδη γι’ αυτό. Η αύξηση των κρουσμάτων είναι γεωμετρική: μέχρι σήμερα το πρωί αναφέρονται στην Κίνα πάνω από 20.000 ασθενείς και 425 θάνατοι, ενώ σποραδικές περιπτώσεις καταγράφονται σε όλο και περισσότερα σημεία του κόσμου. Η παγκόσμια κοινότητα εκφράζει την αντίδρασή της με επίσημες εξαγγελίες και έκτακτα μέτρα, και αυτό έχει τις αναμενόμενες συνέπειες. Από τη μία δημιουργείται μια ατμόσφαιρα γενικής ανησυχίας (θα φτάσει και σε μας; τι θα κάνουμε;), από την άλλη ευδοκιμεί, όπως σε κάθε χωράφι, και το ‘ζιζάνιο’ της παραπληροφόρησης και της αμφισβήτησης: «Επίτηδες το κάνουν, για να πουλήσουν εκατομμύρια εμβόλια». Ή: «Ακόμη ένα μέτρο για τη μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού». Ή ακόμη: «Ψέματα μας λένε, δεν είναι τόσο φοβερά τα πράγματα» (ακόμη και για το νοσοκομείο των χιλίων κλινών που χτίστηκε μέσα σε 10 μέρες στην Κίνα λένε ότι είναι ψέμα). Και όπως γράφει ο Απόστολος Παύλος στον Τιμόθεο για τους ψευδοδιδασκάλους της εποχής του, «ὁ λόγος αὐτῶν ὡς γάγγραινα νομὴν ἕξει». Που σημαίνει ότι το κάθε είδους παραμύθι γίνεται το ίδιο μια επιδημία ψευδολογίας που συντηρεί την αμφιβολία και επιτείνει την ανησυχία: τελικά τι να πιστέψουμε;

     Το όχημα/φορέας της επιδημίας αυτής είναι βέβαια η στιγμιαία ψηφιακή ενημέρωση, που αποσκοπεί στην άμεση δημιουργία εντυπώσεων (κι όσο χειρότερες τόσο πιο εντυπωσιακές, κατά το ‘δόγμα’ της δημοσιογραφίας ότι «Οι κακές ειδήσεις είναι οι καλύτερες», από εμπορική πλευρά). Αναπόφευκτη συνέπεια της ταχύτητας και της αμεσότητας είναι ο παραγκωνισμός της κριτικής σκέψης: το ‘νέο’ της στιγμής απαιτεί καταναγκαστικά γρήγορη αντίδραση, κι αυτή δεν είναι πάντα η πρέπουσα ή η πιο σωστή. Όταν ήμασταν μικροί μας δίδασκαν πριν μιλούμε να βουτάμε τη γλώσσα στο μυαλό. Πόσοι από τους συγχρόνους έχουν ακούσει τη συμβουλή αυτή; Ο κανόνας σήμερα είναι ποιος θα γράψει το πιο γρήγορο σχόλιο στο Twitter και την πιο έξυπνη μπούρδα (δεν υπάρχει πιο πρόσφορη λέξη) στο Facebook, και από τον κανόνα δεν εξαιρούνται ούτε πολιτικοί ούτε ηγέτες ούτε άλλοι μεγαλόσχημοι, που αισθάνονται ‘υποχρεωμένοι’ να απαντήσουν ανάλογα. Αυτός είναι κι ένας λόγος που η υπεύθυνη και νηφάλια συζήτηση, πολιτική ή άλλη, έχει γίνει είδος πολυτελείας στην εποχή μας, ενώ κυριαρχεί η μεγαλοστομία και αθυροστομία. Για να γυρίσουμε στον ποιητή T.S. Eliot, με τους στίχους του οποίου αρχίσαμε, η ταχύτητα της πληροφόρησης παραγκωνίζει τη γνώση και αποκλείει τη σοφία. Τελικά η επιδημία του ψεύδους αποδεικνύεται πιο επικίνδυνη από τις ιογενείς λοιμώξεις: τουλάχιστον αυτές ξέρουμε πώς να τις διαχειρισθούμε.
    Υστερόγραφο: Αυτοί που αμφισβητούν την επιδημία και εφευρίσκουν φανταστικές εξηγήσεις γι' αυτήν είναι οι ίδιοι που σε τυχόν κακή εξέλιξη των πραγμάτων (Θεός φυλάξοι!) θα ρίχνουν τον λίθο του αναθέματος στις κυβερνήσεις ("Τι κάνει το κράτος;", "Γιατί δεν εμβολιάζουν τον κόσμο;" κ.τ.λ.). Έχετε καμιά αμφιβολία;