Βιολογική γνώση

Τα φώτα της μεγάλης αίθουσας είναι χαμηλωμένα και η δέσμη του προβολέα αποκαλύπτει στο επιστημονικό ακροατήριο ένα σύνθετο σχεδιάγραμμα κυτταρικής μεμβράνης. Ποικίλα σύμβολα φυτρώνουν στις δυο πλευρές της, κάποια τη διαπερνούν σε διάφορη έκταση, συνδέονται μεταξύ τους με βέλη που δείχνουν κατευθύνσεις χημικών αντιδράσεων και μετακινήσεις ηλεκτρολυτών και μακρομορίων. Πολυάριθμα ακρωνύμια, κάποια γνωστά, πολλά άλλα εντελώς άγνωστα, παριστάνουν τις διάφορες ουσίες που ‘παίζουν’ στο παιχνίδι της αδιάκοπης συστολής και χάλασης, της διέγερσης και της αναστολής, της διαίρεσης και της απόπτωσης που αποτελεί αυτό που ονομάζουμε στη βιολογία ζωή. Το έχουμε δει πολλές φορές το διάγραμμα αυτό. Κάθε φορά τα ακρωνύμια και τα βέλη πληθαίνουν. Κι εδώ αρχίζει ο προβληματισμός.

     Όσο πιο πολύ προχωρούμε σε επιστημονική γνώση, τόσο βαθύτερα και πιο πολύπλοκα και σκοτεινά γίνονται τα πράγματα. Βλέπουμε περισσότερα, αλλά μπερδευόμαστε περισσότερο. Αναδιατάσσουμε μόρια, υποδοχείς, διαβιβαστές, ανταποκρίσεις, διεγέρτες και αναστολείς, αλλά το παζλ δεν γίνεται πιο εύκολο – το αντίθετο μάλιστα. Το μοντέλο που φτιάχνουμε σήμερα έχει ημερομηνία λήξης, την εμφάνιση του επόμενου. Συχνά το καταρρίπτει ένας πολύ ‘απλός’ αστάθμητος παράγοντας. Όσο μαθαίνουμε, τόσο δεν ξέρουμε. Παράδοξο; Κι όμως μ’ αυτή την παράδοξη ‘λογική’ της Λερναίας Ύδρας πορεύεται η ανθρώπινη επιστήμη. Χρησιμοποιεί μηχανιστικά πρότυπα και στατιστικά δεδομένα για να ερμηνεύσει με πιθανότητες πολυσύνθετα βιολογικά φαινόμενα. Τελικά, ένα συν ένα στη βιολογία δεν κάνει πάντα δύο: το ακριβές αποτέλεσμα ποικίλλει διότι εξαρτάται από πάμπολλα άλλα ‘ένα συν ένα’. Όπως έγραφε κάποιος, η Φύση δεν αγαπά το απλό, προτιμά το πολύπλοκο.