Ηθικά διδάγματα

Δεν περνάει μέρα που να μη δημοσιοποιείται κάποιο σκάνδαλο, μικρό ή μεγάλο, στο οποίο εμπλέκονται ποικιλοτρόπως και σε διάφορο βαθμό τραπεζίτες, πολιτικοί, δικαστικοί, εισαγγελείς, οικονομικοί παράγοντες ή συγγενείς όλων των ανωτέρω, πρόσωπα γενικώς υπεράνω υποψίας, ‘έντιμοι άνθρωποι’ όπως μονολογεί πικροειρωνικά ο Μάρκος Αντώνιος στον ‘Ιούλιο Καίσαρα’ του Σαίξπηρ. Με τα λόγια του ψαλμωδού Δαβίδ, ‘πάντες ἐξέκλιναν, ἅμα ἠχρειώθησαν· οὐκ ἔστι ποιῶν χρηστότητα, οὐκ ἔστιν ἕως ἑνός’. Δεν μας ξαφνιάζει τίποτε πλέον: ένα είδος μιθριδατισμού μας έχει καταλάβει, και τα νοσηρά φαινόμενα περνούν σχεδόν ως καθημερινά γεγονότα. Και καταλήγουμε (όσο κι αν δεν αρέσει αυτό σε πολλούς) στο απαισιόδοξο συμπέρασμα ότι «Όλοι ίδιοι είναι!», που, όπως γράφαμε και πριν από χρόνια, οδηγεί τελικά σε γενική ατιμωρησία.
     Και λοιπόν; Δεν πρέπει να κάνουμε τίποτε για να αλλάξει το κλίμα; Προχθές διάβασα ένα γνωμικό του Francis Bacon που λέει ότι ‘Η καλή φήμη είναι σαν τη φωτιά: όταν την έχεις ανάψει, μπορείς εύκολα να τη διατηρήσεις, ενώ αν τη σβήσεις, δεν θα την ανάψεις πάλι εύκολα’. Η εμπιστοσύνη που χάθηκε θα πρέπει να κερδηθεί πάλι με πολύ κόπο. Με έργα και χωρίς πολλά λόγια, θα πρόσθετα. Το τελευταίο που περιμένουμε από τους πολιτικούς κάθε απόχρωσης είναι ένα ρητορικό μάθημα ηθικής συμπεριφοράς, που συνήθως δεν συμφωνεί με τις πράξεις τους. Γυρίζοντας στον Απόστολο Παύλο, διαβάζουμε ότι ‘τὰ καλὰ ἔργα πρόδηλά ἐστι, καὶ τὰ ἄλλως ἔχοντα κρυβῆναι οὐ δύνανται’. Τα έργα φαίνονται, και μπορούμε από εκεί να κρίνουμε και να βγάλουμε συμπεράσματα.