Ο φόρος της σόδας

Πριν λίγες μέρες ανέφερα έτσι, en passant, τον φόρο που έβαλε το Μεξικό στα αναψυκτικά. Η ιστορία έχει μεγάλο ενδιαφέρον, και την παραθέτω με συντομία με βάση τα στοιχεία που βρήκα στη Guardian (3/11/2015).
    Λοιπόν, το Μεξικό έχει μεγάλη κατανάλωση αεριούχων ποτών (για συντομία, σόδας). Οι άνθρωποι πίνουν λίτρα ολόκληρα κάθε μέρα και έτσι παίρνουν μεγάλη ποσότητα ζάχαρης, με αποτέλεσμα η χώρα να έχει τα υψηλότερα ποσοστά θανάτων παγκοσμίως από χρόνιες νόσους που σχετίζονται με την κατανάλωση αυτή. Επίσης, ο Vicente Fox που εξελέγη πρόεδρος του Μεξικού το 2000 ήταν προηγουμένω πρόεδρος της Κόκα-Κόλα Μεξικού και Λατινικής Αμερικής: η εταιρεία αυτή ελέγχει το 73% της αγοράς στο Μεξικό, και όπως είναι αναμενόμενο, ρυθμίζει σε μεγάλο βαθμό την πολιτική υγείας της χώρας. Το 2006 βρέθηκε ότι η συχνότητα του διαβήτη στη χώρα είχε διπλασιασθεί, και ότι τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας είχαν αυξηθεί κατά 40%. Ο τότε υπουργός υγείας ζήτησε από ειδικούς να του προτείνουν ένα μέτρο που θα μείωνε τις αρνητικές αυτές επιπτώσεις, και η απάντηση ήταν: «Μειώστε την κατανάλωση σόδας».
     Η εφαρμογή μιας τέτοιας καμπάνιας αποδείχθηκε ότι κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν. Οι διάφορες διαφημίσεις και ενημερωτικές αφίσες βρήκαν την αντίσταση της βιομηχανίας, που υποστήριζε ότι για τις αρρώστιες δεν φταίει το πόση ζάχαρη τρως αλλά το ότι δεν καις θερμίδες. Προφανώς τα οικονομικά συμφέροντα είναι τεράστια, και οι εταιρείες χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα που χρησιμοποιεί κατά καιρούς και η καπνοβιομηχανία για να αντικρούσει τα μηνύματα για τις βλαπτικές επιδράσεις του καπνού: χρηματισμό πολιτικών προσώπων, αντιδιαφήμιση, παραπληροφόρηση μέσω δήθεν επιστημονικών ευρημάτων. Δεν υπάρχει στη χώρα αυτή κυβερνητική επιτροπή κατά της παχυσαρκίας ή του διαβήτη, στην οποία δεν μετέχει η Κόκα-Κόλα ή κάποια άλλη εταιρεία τροφίμων, με ανάλογο συμφέρον. Ωστόσο, τον Σεπτέμβριο του 2013 ο τότε πρόεδρος της χώρας Enrique Peña Nieto εισηγήθηκε τον φόρο της σόδας, και μέσα σε ένα μήνα τον ψήφισε κιόλας. Αυτό σήμαινε περίπου 10% αύξηση τιμής στα αεριούχα ποτά και 8% στις τυποποιημένες τροφές (junk food), που κι αυτές περιέχουν μεγάλη ποσότητα ζάχαρης.
     Η επιτυχία αυτή οφείλεται σε εντατική εκστρατεία από ενώσεις καταναλωτών, καθώς και σε οικονομική ενίσχυση από Αμερικανικές φιλανθρωπικές οργανώσεις, όπως το ίδρυμα του Michael Bloomberg (του δημάρχου της Ν. Υόρκης) που χρηματοδοτεί και καμπάνιες κατά του καπνίσματος. Το παράδειγμα του Μεξικού το έχουν ακολουθήσει και άλλες χώρες στον κόσμο όπως η Χιλή. Φυσικά χρειάζονται πολλά χρόνια για να δει κανείς απτά αποτελέσματα από ένα τέτοιο μέτρο, αλλά η αρχή έγινε, παρά την αντίδραση. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί τη φορολόγηση της σόδας ως το κυριότερο μέτρο για τη βελτίωση της διατροφής, μαζί με την υποστήριξη των φρούτων και λαχανικών. Πάντως ο φόρος εξακολουθεί να ισχύει, η κατανάλωση αναψυκτικών έχει πέσει (κατά 12% μέσα στον πρώτο χρόνο εφαρμογής του μέτρου), και μια κομματική εισήγηση να μειωθεί το ποσοστό του φόρου απορρίφθηκε στη βουλή. Προφανώς κάποιοι έχουν κότσια και λένε «όχι» ακόμη και σε μεγάλα συμφέροντα.